Publicatie datum: 2004-01-01
Auteur: P.H. van de Ven
Collectie: 35
Volume: 35
Nummer: 4
Pagina’s: 112-122
Documenten
piet hein van de ve n competentiegerichte opgave wordt opgepakt voor het deens petersen 2001 tijdens de conferentie van de international association for the improvement of mother tongue education vontooid verleden tij d waren er bijdragen vanuit wallonie frankrijk portugal en hong kong die elk aangaven hoezeer in de onderscheiden landen en regio s een strijd gaande is tussen communicatie en cultuur oftewel tussen taalvaardigheids en een beschouwing over cultuur en com literatuuronderwijs sawyer van de ven in municatie met een knipoog naar het voorbereiding eenzelfde strijd komt ook aan nieuwe leren uit 158 0 de orde in ivo 1999 een publicatie waarin de grand old man van de deutschdidaktik ingaat op een nog breder beschreven onderwijscrisis en crisis in moedertaalonderwijs probeert te verhelderen hoe taalonderwijs een de afgelopen jaren verschenen er in de bijdrage kan leveren aan bildung ook in een angelsaksische wereld enkele boeken met bijna verwetenschappelijkte wereld in de genoemde omineuze titels zeker als je die titels als in een publicaties komen vergelijkbare thema s voor de discussie op elkaar betrekt re viewing english spanning tussen taal en literatuuronderwijs de sawyer watson gold 1998 the rise and fall relatie tussen vakinhouden en vaardigheid af english scholes 1999 the relevante of englisli tussen vakinhoud en leerlinggerichtheid de yagelski leonard 2002 ik zou deze titels problematiek van moedertaal nationale kunnen lezen als een antwoord op een eerder taal standaardtaal en de multiculturele verschenen boek van elbow 1990 dat als titel onderwijscontexten de maatschappelijke druk kent what is english deze titels samen en hun op het onderwijs politiek opportunisme de al inhouden laten mijns inziens een vak zien dat in dan niet oude wijnen in de al dan niet nieuwe een identiteitscrisis verkeert what is english zakken van competenties werkplekleren vraagt elbow zich af en zijn antwoord is dat de opleidingsscholen etc vraag het enig mogelijke antwoord is het schoolvak engels in crisis het schoolvak nederlands moedertaal lijkt ook elders in een crisis te zijn de von is opgeheven het schoolvak geraakt in noorwegen beschrijft madssen nederlands lijkt opheffing nabij het vak 1999 de geschiedenis van het vak noors tot verkeert immers eveneens in een crisis het is aan het einde van de 20ste eeuw en belicht de een inhoudsloos vaardigheidsvak geworden aan het vak inherente tegenstellingen die het vak wordt afgeschaft op moderne bijvoorbeeld tot uiting komen in de dubbele vooruitstrevende scholen als slash 21 betekenis van een woord als discipline vak en taalvaardigheid kan iedereen onderwijzen gehoorzaamheid het vak noors is een hoorde ik op een conferentie over universitair paradoxale constructie van inhoud en moraal onderwijs van de ven 2002 het vak verdwijnt wat is eigenlijk de kern van het vak volgens de vereniging voor het onderwijs in het ongstad 1997 is dat communicatie voor zijn nederlands dus ook of omgekeerd het lijkt landgenote penne 2003 is dat de logisch de geschiedenis gaat onbarmhartig identiteitsvornung door de leerling voort stilstand is achteruitgang achteruitgang voor het romaanse taalgebied proberen colles is dood aldus de levensfilosofie van een robot dufays maeder 2003 het onderwijs in de in een jeugdboek van de ven te verschijnen nationale taal te herformuleren in termen van en kennis veroudert in toenemende mate ik competenties tegen de achtergrond van de drie heb het begin van de von in 1969 indirect disciplines moedertaaldidactiek tweede en meegemaakt ik kreeg het geboortenieuws door vreemdetaaldidactiek met inachtneming van van mijn toenmalige mentoren aan de verschillen in de diverse francofone en kweekschool met havo top waar ik hospiteerde romaanstalige regio s eenzelfde lastige ik zou in de opleidingstaal van nu moete n 200 moer 112 lpp prop 81 ifw p bof pp f lt d e ach te r o f t 1e nyasio ng 5 a rc erg i p li f tse ty4 26 k aal i 5 t v 1 i lt tntuntu o eo f 5i i ihi lik r fffir 200 moer 113 spreken van spd van pabo van stage lopen of van het vak en de crisis in de von i k weet niet of leraar in opleiding zijn andere woorden met dat juist is i k probeer erover te schrijven ik een toch wat andere betekenis de von was een dwing mijzelf dus mijn gedachten te organisatie die aandacht vroeg voor de rol van verwoorden en te ordenen anders gezegd ik taal in elke onderwijsleersituatie en daarmee dwing mijzelf mijn vage voorstellingen voor de rol van taal in het vat krijgen op de helderder te krijgen nieuwe ideeen te werkelijkheid dat heette toen de ontwikkelen beseffend dat ik er ongetwijfeld conceptualiserende functie van taal ik kom erop niet uit zal komen ik ga niet schrijven over 35 terug jaar von ik gebruik opkomst en neergang om te schrijven over onderwijs en taal over ik neem waar hoe het schoolvak nationaal en communicatie en cultuur over onderwijsideaal internationaal in een soort van crisis lijkt en werkelijkheid dat alles vormt ook voor geraakt maar is dat de oorzaak voor het mijzelf nog lang geen uitgekristalliseerd verdwijnen van de von in 1986 was het toch gedachtegoed ik schrijf conceptualiserend ik ook al vijf voor twaalf wesdorp e a 1986 en kies dus voor het genre van de beschouwing zijn er niet al veel langer klachten over het vak een genre waarin de schrijver met zichzelf in van de ven 1986 is een crisis negatief ik discussie gaat het genre gaat terug op michiel merkte hoe de crisis in het vak zweeds de la montaigne en diens essais uit 1580 brodow e a 1977 leidde tot een ongekende toentertijd een nieuw genre waarin een nieuw golf van actieonderzoek vernieuwingspogingen soort van denken werd gepresenteerd het aandacht voor het leren van leer li ngen zie voor denken van een individu dat zich niet wenste te een indicatie van de ven 1996 in eigen land zie laten hinderen door vastliggende scholastieke ik op scholen hoe met veel elan gewerkt wordt denkpatronen die eigendom waren van de aan argumentatie en aan debat aan klerikale specialisten die als grammatici of profielwerkstukken het onderwijs is in de dialectici of logici te boek stonden que sais tweede fase veel taliger geworden stelt een je wat weet ik was de lijfspreuk van docent economie in een interview in een net montaigne hij ging zelf op zoek naar kennis begonnen onderzoek en ik zie eveneens a probeerde essayer daar vat op te krijgen we profound linguistic turn in social sciences zouden nu zeggen dat hij zijn eigen kennis hamilton mcwilliam 1998 een turn die construeerde vanuit zijn eigen leefwereld op benadrukt hoezeer taal een rol speelt in het zoek was naar betekenisverlening kortom verschijnsel wetenschap in het genereren van montaigne was en is een prachtig voorbeeld kennis het heet nu niet steeds conceptualisatie van het nieuwe leren ik kies voor de maar wordt aangeduid onder de noemer van een beschouwing i n een eerdere bijdrage aan moer sociaalconstructivistisch of ook wel sociaal van de ven 2003 heb ik het verschil tussen cultureel perspectief wat niet helemaal betoog beschouwing en uiteenzetting uitgelegd hetzelfde is misschien op kennisvorming het naar aanleiding van begripsproblemen bij belang van de rol van taal in het proces van leerlingen ik schreef dat de drie tekstsoorten kennisontwikkeling lijkt breed geaccepteerd en drie archetypische communicatieve situaties in de afgelopen 15 jaar zijn er duizend bloemen vertegenwoordigen de klassieke griekse gaan bloeien in de vorm van retorica kent het onderscheid tussen de pathos communicatieadviesbureaus en tekstbureaus de emotie bij de spreker diens expressie en het taal lijkt buiten het onderwijs minstens zo effect daarvan op de hoorder de logos de belangrijk als daarbinnen en toch ik voel me er inhoud het onderwerp en de ethos de niet pre tt ig bij persuasieve actie gericht op de ander deze drie zijn altijd in elke communicatieve situatie een bes chouwin g aanwezig maar een van hen is steeds dominant wat is er aan de hand i k weet het niet goed i n zo domineert in een uiteenzetting de logos het deze tekst probeer ik er wat grip op te krijgen gaat om de beschrijving van een object in de ik leg daarbij gemakshalve de lezer zij werkelijkheid in een betoog is de ethos gewaarschuwd een verband tussen de crisis in dominant het gaat om de actie gericht op d e 200 moer 114 ander gericht op het overtuigen van anderen in de orde te stellen wat de leerling van belang acht een beschouwing staat de pathos centraal het en of op korte termijn kan gebruiken gaat erom dat de spreker schrijver met zichzelf longitudinaal en latitudineel in discussie gaat een controversieel onderwerp moedertaalonderwijs van kleuterschool tot aan de orde stelt waarover je voors en tegens universiteit moedertaalonderwijs en toch geen kunt verwoorden die niet tegen elkaar af te nederlands en dus aandacht voor de rol van taal strepen zijn omdat ze andere belangen andere bij leren en onderwijzen een ideaal dat nu perspectieven vertegenwoordigen de wellicht bereikt gaat worden met het afschaffen beschouwing is het zoeken naar de nuance is van het vak en de dienstbaarheid van de een uiting van weloverwogen eigen taalvaardigheid bij andere vakken prima toch onzekerheid van recht doen aan de complexiteit thematisch cursorisch onderwijs onderwijs in van bepaalde problemen i k gebruik dus voor leerlingen belangrijke thema s waarbij aan concepten afkomstig van de klassieke retorica taalonderwijs wordt gedaan wanneer daar in dat concepten die mijns inziens nog steeds van kader behoefte aan wordt gevoeld taalonderwijs belang zijn voor taalonderwijs niet alle kennis is immers communicatieonderwijs de von veroudert snel en ik denk dat de kennis van de heeft steeds een lans gebroken om maar eens klassieke retorica nog altijd belangrijke een oud gezegde te gebruiken voor deze inhouden van het taalvaardigheidsonderwijs nieuwe perspectieven op taalonderwijs weg niet oplevert hoezo inhoudsloos het klassieke grammatica onderwijs aandacht taalvaardigheidsonderwijs met name antoine voor taalbeschouwing vanuit een kritisch braet bijv 1980 heeft herhaaldelijk geschreven perspectief over gebruik en vooral misbruik van over de re retorisering van het schoolvak ik taal weg met het canon denken in het constateer dat veel methodes het literatuuronderwijs aandacht voor jeugdboek begrippenapparaat overnemen dat door braet en strips triviaalliteratuur en andere vormen van anderen met en na hem is geintroduceerd we fictie creatief schrijven ter stimulering van het spreken over tekstsoorten en tekstdoelen over divergente denken als tegenpool tegen het publieksgerichtheid over inventiotechnieken als schoolse convergente denken ik ga hier niet alle brainstorm over en dispositio mogelijkheden in von ideeen uit de doeken doen die worden de vorm van tekststructuren misschien helder geschetst in jan sturms bijdrage aan misschien ik vraag het me wel eens af misschien tussen apollo en hermes klinkenberg de weten we toch eigenlijk niet goed wat die vroomen 1988 laat ik het zo samenvatten er begrippen nu betekenen of misschien missen gingen enkele heilige huisjes tegen de grond we een overkoepelend kader om de of dat was in elk geval de bedoeling door fundamentele betekenis van deze begrippen te steven ten brinke 1976 als sacrosanct vatten ik kom erop terug aangeduide vakonderdelen moesten plaats maken voor meer emancipatoire waarbij beide von termen een tegenstelling representeren tussen de in 1969 begon mijn carriere in het onderwijs ik culturele kapitalen van de maatschappelijke elite ervoer mijn stageschool als een enorm respectievelijk die van de sociaal stimulerende omgeving er werd achtergestelden overigens kende en kent dat geexperimenteerd er werd gediscussieerd over emancipatoire streven wel een dubbele bodem onderwijsidealen en manieren om die te het verborgen talent van heek 1968 moet verwerkelijken de rechten van de leerling de ook worden geinterpreteerd vanuit de behoefte belangen van de leerling de rol van onderwijs in aan een beter opgeleide reservoir aan de maatschappij alles stond ter discussie mijn arbeidskrachten en niet alle leraren zaten op mentoren waren enthousiast over de von ik nieuw elan te wachten of lagen er in elk geval kreeg zelfs de oer moer te lezen zie de niet wakker van akerboom bijdrage van hans wegman elders in dit burghouts1976 ik spits mijn beschouwing nu nummer nieuwe inhouden dienden zich aan toe op twee speerpunten waarvan ik in de voor het vak taal nieuwe perspectieven vooral eerste paragraaf aangaf dat die internationaal een normale functionaliteit taalonderwijs dient aan rol spelen cultuur en communicatie 2 0 0 moer 11 5 cultuur tekst het veronderstelt een kennisbestand geen canon meer de von start in1969 opgebouwd uit een scala aan teksten kenmerkt ook het begin van of liever de literatuuranalyse vergt kennis van teksten aanscherping van een oude discussie over intertekstualiteit gebaseerd als die uiteindelijk is literatuuronderwijs gaat het bij op het vergelijken van teksten wat thema s zijn literatuuronderwijs om de schrijver de tekst de wat motieven zijn dat ontdekken we eigenlijk lezer of de maatschappelijke context de uit de vergelijking met andere teksten we discussie over literatuuronderwijs is zo oud als proberen onze ontdekking om te zetten in een het vak zelf van de ven 1990 1996 de von formule voor de leerling een definitie of vraagt aandacht voor andere dan eliteliteratuur omschrijving van thema maar in wezen gaat vraagt aandacht voor de lezer en voor het in de het hier om intertekstuele kennis eigenlijk zou tekst gepresenteerde wereldbeeld wat is er van de didactiek van literaire analyse moeten bestaan die ideeen nu over in het voortgezet onderwijs uit het vergelijken van teksten dus vooral ook wordt nu naar mijn waarneming veel meer uit lezen aandacht besteed aan jeugdliteratuur in hoeverre andere fictie aan de orde komt weet ik smaakontwikkeling lezersgericht literatuur niet zo goed voor de bovenbouw vormt onderwijs betreft weer een ander soort van literatuur nu een apart vak met als opdracht kennis door de groot 1980 ooit aangeduid aandacht te besteden aan een geintegreerd als communicatieve kennis zie j anssen 1998 literatuuronderwijs literatuur zonder grenzen wat een tekst voor een lezer kan betekenen dus vanuit zulk een perspectief op literatuur een daar kan een lezer pas achter komen door over goede ontwikkeling vanuit een perspectief op die tekst na te denken na te denken over het taalonderwijs een betreurenswaardige literaire en over het sociale repertoire van de ontwikkeling ik kom erop terug tekst de lezer kan de eigen voorkeur voor bepaalde literatuur toetsen aan een nieuw boek wat is cultuur het beste wat onze maatschappij de lezer kan het eigen wereldbeeld vergelijken heeft opgeleverd of dat wat we natuurlijk met dat in de tekst kan het eigene vinden dat wat vanzelfsprekend is zoals een vanzelfsprekende de eigen cultuur ter discussie hand geven bij een ontmoeting tussen elkaar stellen nu is nadenken reflecteren niet zo respecterende personen in de doelstellingen simpel leren reflecteren vergt een didactiek van voor ons literatuuronderwijs komen beide communiceren denken kan worden opvattingen samen zij het sterk impliciet het omschreven als het voeren van een interne gaat immers om historie zij het alleen op het dialoog en dat leer je door het voeren van een vwo tekst literaire analyse en lezer externe dialoog bruffee 1984 de individuele smaakontwikkeling drie doelen die elk een smaakontwikkeling vergt dus sociaal contact ander soort van kennis vertegenwoordigen een vergt interactie een leerling leert pas wat van gegeven dat te weinig wordt belicht en dus een het schrijven van een leesdossier als hij zij andere didactiek veronderstellen een gegeven geleerd heeft na te denken over het gelezene en dat te weinig aandacht krijgt literatuurhistorie geschrevene en daar is feedback van leraar en bespreekt onze culturele erfenis het beste dat medeleerling relevant onze taal heeft opgeleverd die culturele erfenis vormt een buiten de leerling aanwezig literaire competentie als doel van kennisbestand van jaartallen boektitels literatuuronderwijs is eigenlijk een compromis stromingen en hun kenmerken tijdperken en waarin diverse opvattingen over denkwijzen literatuurhistorie vergt een literatuuronderwijs zijn ondergebracht de didactiek van kennisoverdracht al kan die discussie lijkt gesloten elk wat wils i k vraag me natuurlijk creatief of zelfstandig worden af of daarmee niet ook fundamentele verschillen ingericht literatuuronderwijs dat zich richt op opvattingen over literatuur kennis didactiek de tekst op de literaire analyse gaat natuurlijk zijn ondergesneeuwd en ik vraag me met name ook in op het beste wat we aan teksten hebben af in hoeverre lezersgericht literatuuronderwijs maar focust op het literaire repertoire van de mogelijk is als leraren nederlands te weini g 200 moe r iio mogelijkheden hebben voor gerichte feedback introduceert communicatie heeft een inhoud op het werk van leerlingen wat voor de die in de communicatie betekenis krijgt voor didactiek van de tweede fase in zijn spreker en luisteraar vanuit de respectievelijke algemeenheid geldt geldt voor referentiekaders communicatie impliceert literatuuronderwijs in het bijzonder de kern conceptualisatie zo zou ik het wi ll en ervan is interactie is communicatie in dit geval samenvatten in kringen van de von in over wat een lezer kan met een tekst griffioen in de nijmeegse werkgroep wordt communicatie verbonden met conceptualisatie communicatie en emancipatie belangrijk is ook dat bij communicatie imp li ciet taalonderwijs is communicatieonderwijs ik dan wel expliciet werd gerefereerd aan weet niet precies wanneer deze leidende habermas concept van communicatie een gedachte over moedertaalonderwijs het eerst herrschaftsfreie kommunikation dit vond en werd geformuleerd de didactische handleiding vind ik heel belangrijk de von was in eerste voor de leraar in de moedertaal in het voortgezet instantie ook een emancipatoire beweging onderwijs van dis 1962 1967 kent het woord taalonderwijs diende leraar en leerling te helpen communicatie niet in griffioens zeggenschap los te komen van tradities en vooroordelen 1975 is het een trefwoord met de meeste machtsverhoudingen te doorzien en te verwijzingen i n handleidingen voor het lager problematiseren taalonderwijs diende leraar en onderwijs als van evers van gelder 1972 tref leerli ng mondig te maken communicatie is ik het woord communicatie niet aan wel in inspraak is de kans nemen de eigen reijnders dagelijks taal 1972 waar werkelijkheidsvoorste ll en te verwoorden en taalonderwijs op de laatste pagina verstaan en daarvoor op te komen de eigen communicatieonderwijs wordt genoemd in belangen te dienen communicatie is een paragraaf met als kopje vernieuwing emancipatie de von werd een discussieforum moedertaalonderwijs en in taaldidactiek aan de voor leraren die zelf mee wilden denken en basis nijmeegse werkgroep 1974 is het beslissen over hun taal en literatuuronderwijs belangrijkste uitgangspunt dat taal in de eerste plaats communicatie is waaraan meteen wordt hoe de lezer daar nu ook over denke belangrijk toegevoegd dat taal niet alleen middel is tot is dat het begrip communicatie in diverse gedachteoverdracht maar ook en vooral tot publicaties uitvoerig werd besproken gedachteontwikkeling en beide leidende geproblematiseerd toegelicht vanuit alle principes worden gevolgd door een derde taal is complexiteit van het begrip en zo een expressie communicatie gekoppeld aan overkoepelend kader vormend voor problemen conceptualisatie en aan expressie ethos als publieksgerichtheid de drie didactische gekoppeld aan logos en aan pathos of in handboeken van nu projectgroep nederlands termen van buhler 1934 appel gekoppeld aan vo 2002 bonset de boer ekens 2000 paus darstellung en aan ausdruck niet alle kennis 2002 gaan alledrie uit van het beginsel dat veroudert snel taalonderwijs communicatieonderwijs is maar een definitie van taal of van communicatie griffioen 1975 gaat heel uitvoerig in op het ontbreekt nagenoeg of helemaal maar geen van concept communicatie en waarschuwt voor het de drie boeken problematiseert het begrip gebruiken van een te mechanistisch communicatie alle drie handboeken gaan in op overdrachtsmodel als uitwerking van taalvaardigheid op taalbeschouwing maar een communicatie hij problematiseert dat fundamentele behandeling van wat taal is mechanistische begrip communicatie is een ontbreekt alle drie karakteriseren zichzelf als complexe activiteit er zijn veel factoren en een praktische didactiek ik ben geneigd te belangen in het geding het kan nogal eens denken dat dat dus betekent dat theorie mag mislopen de intentie van de spreker is lang niet ontbreken ik voel me daar niet lekker bij altijd de perceptie van de luisteraar belangrijk voor griffioen is dat met het beginsel van communicatie het schoolvak de boodschap 200 moer 117 transmi s sie of interpretatie discussie of debat communicatie is voor een groot deel taal taal is ik werk dat gemis aan aandacht uit voor een belangrijk middel voor didactiek of liever mondelinge taalvaardigheid er wordt zo blijkt taalgebruik vormt didactiek momenteel heeft me met veel elan gewerkt aan mondelinge iedereen de mond vol over leren als actief taalvaardigheid daar is inderdaad sprake van construerend proces over zelfstandig leren door onderwijsvernieuwing in een de leerling in veel publicaties over dat nieuwe taalonderwijsdomein waar de von zich sterk leren wordt niet ingegaan op het begin en voor maakte met name in de bovenbouw van eindpunt van dat leren kennis ik vraag me wel het voorgezet onderwijs wordt veel meer dan eens af welke kennis leerlingen nodig hebben bij vroeger aandacht besteed aan voordracht het zelfstandig leren in overigens heldere discussie en of debat daarbij genieten uitwerkingen over zelfstandig leren en voordracht en debat vaak de voorkeur zo maak aanverwante begrippen onder meer bonset ik op uit mijn eigen contacten met scholen uit mulder 2000 ontbreekt een inschatting van verslagen van mijn lio s daarvoor gelden diverse nodige kennis bij het onderscheid tussen argumenten zoals het hanteerbare en duidelijke bijvoorbeeld zelfstandig leren en van de voordracht en het stimulerende van het zelfverantwoordelijk leren van der aalsvoort en debat aan discussie wordt ook veel gewerkt van der leeuw 1982 1992 verbinden in hun maar dat scoort toch wat minder dat blijkt analyse van de rol van taal bij het leren moeilijker voor leraar en leerling ik probeer dat communicatie aan conceptualisatie ze schetsen te begrijpen vanuit een hernieuwd nadenken twee fundamenteel tegengestelde over wat communicatie is in haar dissertatie onderwijsleermodellen het transmissiemodel over communicatiemanagement komt van versus het interpretatiemodel i n die twee ruler 1996 tot drie basisopvattingen over modellen worden opvattingen over kennis en communicatie drie opvattingen die ze leren verbonden aan opvattingen over taal en overigens na bespreking verder onderverdeelt communicatie en over de rollen van docenten maar binnen deze context volsta ik met deze en leerlingen een transmissiemodel gaat uit van drie een leerling die kennis moet worden aangereikt de actieopvatting waarin communicatie kennis die buiten de leerling om al bestaat en slechts een lineair proces is alleen de zender is door de leraar wordt overgedragen in een vorm actief de vooronderstelling is dat de boodschap van communicatie waarin de leraar doorgaans onveranderd overkomt bij de ontvanger spreekt en de leerling luistert in het de effectiviteitsopvatting communicatie is interpretatiemodel zijn leraar en leerling in een wederzijds proces waarin de ontvanger min voortdurende interactie teneinde samen nieuwe of meer voorspelbaar reageert op een stimulus kennis te ontwikkelen op basis van eigen van de zender deze opvatting veronderstelt een bestaande kennis en ervaringen geen poging tot controle op de effectiviteit van het zenden kennisoverdracht maar tot kennisconstructie vanuit de vraag of de boodschap wel een andere vorm van communicatie onveranderd overkomt representeert een andere opvatting over leren en de interactieve opvatting communicatie is kennis nadenken over taalonderwijs als een circulair proces waarbij zender en communicatieonderwijs impliceert nadenken ontvanger vaak tot gemeenschappelijk begrip over leren over kennis over de rol van taal bij komen de boodschap wordt als het ware het leren en de rolverdeling leraar leerling i n de gevormd tijdens de interactie communicatie von opvatting van communicatie is een leidt in een circulair proces tot belangrijke rol weggelegd voor de betekenisverlening tot kennisconstructie conceptualiserende functie van taal die een waarbij de betekenis afhankelijk is van de essentieel kenmerk is van het interpretatiemodel deelnemers en de situatie kennis is een sociale van onderwijs i k mis aandacht voor die functie constructie in deze opvatting van in het huidige denken over taal en communicatie is een belangrijke rol weggelegd communi cati e voor de door mij eerder genoemde conceptualiserende functie van taal 200 4 moer iio voor mij vertegenwoordigen van rulers drie moeten worden gebracht maar als ik kan basismodellen de archetypische kern van kiezen in een pta kies ik in elk geval ook voor respectievelijk voordracht debat en discussie de de discussie in een discussie moeten leerlingen voordracht de actieopvatting is gericht op ook uiterst nauwkeurig luisteren maar nu niet met het zonder meer overdragen van een boodsc hap de bedoeling de tegenstander uit te schakelen te dat dat niet steeds lukt heeft dan te maken met pakken maar met als doel de gesprekspartner te mankementen in de zender in de actie de begrijpen inleven perspectieven overnemen voordracht is bijvoorbeeld weinig inspirerend spiegelen de ander uitnodigen te zeggen wat onvoldoende gestructureerd etc de voordracht hij zij te zeggen heeft samen proberen elkaar te past prima in het transmissiemodel van van der helpen de eigen vanzelfsprekendheden te aalsvoort van der leeuw 1982 1992 de verwoorden elkaar helpen samen verder te effectiviteitsopvatting herkennen we zonder komen met inachtneming van elkaars belangen meer als een specifiek onderwijsmodel denk aan misschien is publieksgerichtheid wel op de het onderwijsleergesprek waarin de leraar het eerste plaats leren luisteren misschien is een gesprek gebruikt om informatie over te dragen discussie waarin niet elke deelnemer zijn haar inderdaad ook dit is een transmissiemodel van zegje heeft kunnen doen wel per definitie een onderwijs waarbij feedback dient tot controle slechte discussie mij lijkt dit alles heel wat het debat gaat eigenlijk nog verder h et laat moeilijker dan een debat leerlingen moeten dat actie en reactie zien waarbij in het geval van het leren hun alledaagse begrijpen van wat een debat actie en reactie beide zijn bedoeld om discussie is ligt veel dichter aan tegen het debat gelijk te krijgen de eigen informatie het voeren van een discussie lijkt mij standpunten en argumenten als doorslag wenselijker dan een debat elkaar begrijpen vind gevend voor te leggen aan een jury h et debat is ik belangrijker dan scoren een wat andere wederzijdse communicatie of eerder nog een opvatting over democratie dus samen komen tot afwisseling van twee actiemodellen het gaat bij nieuw begrip conceptualisatie een betere een debat niet om samenwerken maar om vorm van communicatie de discussie in deze tegenwerken het gaat om uiterst secuur betekenis ligt dicht aan tegen de beschouwing voorbereiden uiterst kritisch luisteren naar de en beide genres vertegenwoordigen dus tegenpartij om er je voordeel mee te doen het taalgebruik waarin kennisconstructie in wordt vaak gebracht als een democratisch genre interactie belangrijk is de logos gekoppeld aan waarbij gewezen wordt op het lagerhuisdebat de pathos en de ethos het parlementair debat de democratie van het debat zit hem in de samen overeengekomen montaigne schreef onder meer het essay du spelregels de procedure inhoudelijk communicatief pedantisme hij schrijft daarin wij weten te draait het debat om scoren om te winnen het zeggen cicero zei dit dit zijn de beginselen van gaat om herrschaft daarin zit het uitdagende plato dit zijn de eigen woorden van aristoteles voor de leerling en zo n debat past heel wel in maar wij wat zeggen wij zelf een papagaai zou een maatschappij waarin scoren slagen winnen hetzelfde kunnen zeggen montaigne 1965 belangrijke drijfveren voor menselijk handelen 207 in moderner termen we beschikken over vormen h et debat individualiseert denk ik wel heel veel informatie maar hoe maken we daar zo eens blijkbaar heb ik daar moeite mee gebruik van dat die betekenis voor ons krijgt napraten is geen kunst zelf kennis construeren is ik voor mij verkies dan ook de discussie de moeilijk een discussie elkaars informatie proberen opinierende en vooral de probleemoplossende te begrijpen en daar samen nieuwe betekenis discussie ik kies daarvoor vanuit zowel een aan proberen te geven is niet gemakkelijk ik mis poli tieke als een communicatieve overtuiging in methodes en handboeken voor het schoolvak de interactieve opvatting let wel ik zeg niet dat de uitleg van waarom dit zo moeilijk is ik mis voordracht en debat verkeerd zijn er zijn tal van de specifieke kennis over communicatie die situaties waarin de actieopvatting of de daarvoor nodig is i nhoudsloos taalvaardigheids e ffectiviteitsopvatting van communicatie onderwijs i n zekere zin ja taalonderwijs is mogelijk of verkieslijk zijn of zelfs in ste lling taalvaardigheidsonderwijs waarbij leerlingen i n 200 moe r 1 19 een aantal stappen tekststructuren vullen met ik zie hoe in profielwerkstukken en andere informatie bijvoorbeeld geplukt van internet teksten het transmissiemodel domineert ik van de ven 2003 ze houden zich keurig aan merk te weinig dat taal gebruikt wordt om te het stappenplan of ze er wat van leren of ze leren i k zie niet te weinig hoe docenten van kennis gebruiken en construeren ik weet het andere vakken schrijven gebruiken om een niet ik voel me er niet lekker bij leerling vat op problemen te laten krijgen kennis vaardigheid bruikbaarheid taalonderwijs is communicatieonderwijs dat devon bestaat niet meer een vereniging heeft uitgangspunt van de von lijkt algemeen opgehouden te bestaan de vraag is waarom er geaccepteerd maar het begrip communicatie is zijn voor de hand liggende factoren aan te veranderd uitgekleed het is verengd tot wijzen de toenemende individualisering de vaardigheid de overtuiging dat taalgebruik leidt werkdruk van docenten nederlands de tot gedachteontwikkeling de in het politieke agenda die leraren voortdurend onder oorspronkelijke begrip communicatie druk zet van middenschoolexperiment de verankerde conceptuele functie van taal die inrichting van de basisschool basisvorming overtuiging is verdwenen wordt vergeten van vbmo tweede fase pabo hbo fusies ruler 1996 onderzoekt hoe schaalvergroting en rruddeninanagement de communicatiemanagers denken over overheid ziet de leraar vooral als uitvoerder van communicatie ze onderzoekt ook welke de denkbeelden uit den haag het opvatting ze in praktijk brengen managers overheidsbeleid kenmerkt zich door een blijken vaak de interactieve functie van transmissiemodel van communicatie dat de communicatie aan te hangen ze blijken nog intentie niet parallel loopt aan de perceptie dat vaker het actie dan wel het effectiviteitsmodel verbaast niemand die wat ideeen heeft over in praktijk te brengen ik mis in het communicatie natuurlijk we hebben nu een moedertaalonderwijs zelf de interactieve minister die door lijkt te hebben wat 30 jaar overtuiging het begrip communicatie is een innovatieonderzoek heeft opgeleverd scholen ideografisch begrip geworden het klinkt goed en leraren moeten het zelf doen zonder hun iedereen vindt het vanzelfsprekend natuurlijk inbreng verandert het onderwijs niet dus gaat dat taalonderwijs communicatieonderwijs moet ze dereguleren tja het eindexamenprogramma zijn maar met de gedeelde overtuiging wordt nederlands voor mavo havo en vwo bestond in het begrip als zodanig niet langer 1975 uit pak weg 5 pagina s nu zijn er zo n 20 geproblematiseerd en vervlakt het tot een heel nodig voor havo en vwo dereguleren andere betekenis dan oorspronkelijk bedoeld dat leraren moeten uitvoeren van wat anderen de inhoud de conceptualisatie wordt bedacht hebben past overigens wel in de trend genegeerd ik kan stellen dat in de van bruikbare kennis ik merk meer en meer dat communicatie de cultuur wordt vergeten het onderwijs wordt gepland op basis van wat direct begrip communicatie staat in dienst van bruikbaar is in dat kader past ook de splitsing bruikbare kennis van directe vaardigheid en van taalonderwijs en literatuuronderwijs wordt niet langer geproblematiseerd de in het taalvaardigheden zijn maatschappelijk begrip verborgen werkelijkheidsvoorstelling economisch bruikbaar literatuuronderwijs wordt niet geanalyseerd taalonderwijs los van cultuur minder of niet het opheffen van het literatuuronderwijs geeft een erg eenzijdige visie vak nederlands aan moderne scholen kenmerkt op taal montaigne pleitte ervoor zelf na te het vak als een vaardigheidsvak dat dienstbaar is denken zelf kennis te construeren en niet aan alle andere vakken een praktisch bruikbaar zomaar na te papegaaien ik vertaal dat in een vak daar is niets mis mee toch het latitudinele voorschrift aan mezelf niet zomaar gemakkelijk von principe moedertaalonderwijs en toch mee te spreken van communicatie maar na te geen nederlands nee daar is niets mis mee blijven denken over in welke betekenis mits de bruikbaarheid van nederlands gepaard conununicaae gebnukt wordt datzelfde geldt voor gaat met een goed begrip van taal en begrippen als zelfstandig leren of communicatie over de rol van taal bij het leren competentieleren welke voorstelling va n 200 moer 120 onderwijs zit hieronder of anders aalsvoort m van der b van der leeuw taal geformuleerd welk probleem wordt opgelost school en kennis de rol van taal in met deze herorientatie op onderwijs onderwijsleersituaties enschede slo valo m nederlandse taalunie 1992 ik merk dat ik in mijn beschouwing steeds akerboom g p burghouts ik lig er niet kritischer word ik ga richting betoog i k neem wakker van avo leraren uit het lager zo langzamerhand een schrijversrol aan die beroepsonderwijs over onderwijsvernieuwing gekarakteriseerd kan worden als die van de bilthoven von 1976 mopperaar die terugkijkt naar de goede oude bonset h m de boer t ekens nederlands en tijd een goede oude tijd die natuurlijk als de basisvorming een praktische didactiek bussum belangrijkste kenmerk heeft dat hij nooit coutinho 2000 bestaan heeft i k herhaal ik weet niet of het vak bonset h h mulder zelfstandig leren in het in crisis verkeert i k weet niet of de opheffing talenonderwijs deel 1 levende talen tijdschrift van de von in direct verband staat met die 1 4 3 12 2000 eventuele crisis ik zie als belangrijke doel van brae a red taalbeheersing als nieuwe retorica mijn tekst het stellen van de vraag naar waar de een historisch programmatisch en bibliografisch vragen blijven ik mis de discussie over het vak overzicht groningen wolters noordhoff ik mis een kritische beschouwing over taal en 1980a communicatie de von bestaat niet meer de brinke j s ten the complete rnother tongue laatste moer ligt voor u ik zie daarin de afname curriculum groningen wolters noordhoff van de mogelijkheid tot discussie en dat zie ik logman 1976 toch wel als een teken aan de wand het past te brodow b m fl svenskdrnnets kris lund liber goed in andere trends blijft over het nieuwe l romedel 1977 elan voor mondelinge taalvaardigheid voor bruffee k peer tutoring and the argumentatie en soms voor lees en conversation of mankind in g olson ed schrijfdossier voor het studiehuis ook al kan ik theory and practice in the teaching of composition ook daar vragen bij formuleren laat ik het niet processing distancing and modeling urbana ill doen ik ben misschien wat eenzijdig gebleven ncte 136 143 1984 in bovenstaande misschien moet ik nu gaan buhler k sprachtlleorie stuttgart fischer zoeken naar andere trends tegenstrijdigheden 1934 1965 horen bij het leven en het is niet alleen een colles l j l dufays c maeder enseigner le kwestie van met elkaar in strijd zijnde franfais l espangol et 1 italien les langues romanes getuigenissen ik zou de lezer willen vragen om a 1 heure des competences bruxelles de boeck tegenstrijdigheden en geen uniformiteit te duculot 2003 verwachten geen enkel aspect van de dis l m van voorz didactische handleiding voor gemeenschap geen gewoonte gebruik de leraar in de moedertaal amsterdam beweging of ontwikkeling is ooit zonder purmerend groningen meulenhoff muusses tegenstroom tuchman 1980 15 laat ik me noordhoff 1962 met dit citaat troosten bij het verscheiden van de elbow p wliat is english new york urbana von de von is voltooid verleden tijd voor i ll mla ncte 1990 mij zijn belangrijke ideeen van de von een evers f l van gelder nederlandse taal fundamentele discussie over taal conununicatie didactische aanwijzingen voor het lager onderwijs en cultuur bijvoorbeeld nog lang niet voltooid groningen wolters noordhoff 8ste druk verleden of dat mogen ze in elk geval niet zijn 1972 griffioen j zeggen schap grondslagen en een uitwerking van een didaktiek van liet nederlands in literatuur liet voortgezet onderwijs groningen tjeenk aalsvoort m van der b van der leeuw willink wolters noordhoff 1975 leerlingen taal en school de rol van taal in elke groot a d de over leerervaringen en leerdoelen ondenvijsleersituaties enschede slo aclo handboek voor de onderwijspraktijk 10 b 1 18 moedertaal 1982 deventer van loghum slaterus 1980 200 moe r 121 h amilton d e mcwilliams ex centric issue l1 educational studies in language and voices that frame research on teaching i n literature in voorbereiding richardson v ed handbonk of research on scholes r die rise and fall of english teaching 4th ed washington dc american reconstructing english as a discipline new educational research association 17 46 1998 haven conn yale university press 1999 heek f van het verborgen talent milieu sturm j dit allemaal longitudinaal schoolkeuze en schoolgeschiktheid meppel moedertaalonderwijs sinds 1969 in boom 1968 klinkenberg s j de vroomen red tussen ivo h deutschdidaktik die sprachlichkeit des apollo en hermes hoofdstukken uit de geschiedenis menschen als bildungsaufgabe in der zeit van moedertaalonderwijs in en buiten nederland schneiderverlag hohengehren gmb h 1999 enschede slo p 125 155 1988 janssen t literatuuronderwijs bij benadering een tuchman b de waanzinnige veertiende eeuw empirisch onderzoek naar vormgeving en amsterdam agon 1980 opbrengsten van het literatuuronderwijs nederlands ven p h van de honderd jaar kommer en kwel in de bovenbouw van het havo en vwo klachten over taalgebruik en taalonderwijs amsterdam thesis publishers 1998 een bijdrage ter discussie moer 1986 3 2 11 madssen k a morsmdlsfagets normtekster et ven p h van de ven het nut van het nutteloze skolefag blir til norskfaget mellom tradisjon og een interpretatie van visies op literatuuronderwijs politik trondheim ntnu 1999 sinds het einde van de negentiende eeuw montaigne michel de essais i gallimard literatuurdidactische verkenningen 29 1580 1965 nijmegen kun akw 1990 nijmeegse werkgroep taaldidactiek ven p h van de moedertaalonderwijs interpretaties taaldidactiek aan de basis groningen wolters in retoriek en praktijk heden en verleden binnen en noordhoff 1974 buitenland groningen wolters noordhoff ongstad s sjanger posisjonering og 1996 oppgaveideologier en teortisk empirisk bidrag til et ven p h van de acv als acv onderwijs in tverrfaglig semiotisk og didaktisk sjangerbegrepp algemene communicatieve vaardigheden als trondheim ntnu 1997 academsiche vorming in van den brandt c paus h red portaal praktische taaldidactiek van mulken m red bedrijfscommunicatie voor het primair onderwijs bussum coutinho ii een bundel voor dick springorum bij 2002 gelegenheid van zijn afscheid nijmegen nup p penne s i dentitet og teksten i norksfaget 35 52 2002 norsk ceraren 27 2 5 13 2003 ven p h van de 0 jee zes leerlingen vwo petersen a red danskbogen danskfaget i de over schrijven moer 2003 1 12 18 pcedagogiske uddannelser eirhus klim 2001 ven p h van de planet isis the gender specific projectgroep nederlands v o nederlands in de reception of a youth bonk l1 educational tweede fase een praktische didactiek bussum studies in language and literature te coutinho 2002 verschijnen reijnders b m dagelijks taal een praktische weldorp h e teysse f daems r handreiking ter stimulering van de taalgroei van het rymenans 1986 de positie van het onderwijs in kind in de bassischool groningen wolters het nederlands en de rol van de overheid in noordhoff 1972 nederland en vlaanderen vlaams nederlands ruler b van communicatiemanagement in overleg onderwijsresearch en documentatie nederland een verkenning naar de visie van nederlandse taalunie z p z j communicatiemanagers op de inhoud van hun yagelski r p s a leonard eds the beroep houten diegem bohn stafleu van relevante of english teaching that matters in loghum 1996 students lives urbana in ncte 2002 sawyer w k watson e gold eds re viewing english sydney st clair press 1998 sawyer w p h van de ven mte paradigma common competing coexisting special 200 4 moer 122