Voorspellend lezen – voor spellend lezen

voorspellend lezen mi voor spellend lezen jef van doorslaer trouw aan de heilige principes van het ervaringsleren binnen het alfabetiseringswerk wil ik graag vertrekken van enkele anekdotes die later in mijn verhaal misschien toch meer blijken te zijn dan toe valligheden van voorbijgaande aard meteen probeer ik hiermee ook aan te geven over welke realiteit we het hier willen hebben oen mina een deelneemster uit keerzijde van de kaart hij begon enthou mijn lees en schrijfgroep siast voor charlie en jessa tijdens een gezamenlijke tocht v en dat ander kan ik niet lezen dat is te van en naar de wekelijkse sa moeilijk en inderdaad onze achter menkomst vertelde over haar naam beantwoordt niet direct aan de leeservaringen van de afgelopen week ze eisen van een zuiver drieklankwoord bo kon naar eigen zeggen bijna niks ver vendien was het handschrift niet erg dui wonderde ze zich erover dat ze moeite delijk maar toen ik deze kaart meteen loos en in een keer totale uitverkoop had doorgaf aan jessa die stond mee te gelezen op het bruine papier waarmee luisteren las zij zonder moeite charlie haar buurman zijn meubelzaak had dicht en jessa van doorslaer tot grote erger geplakt en dat terwijl ze anders nauwe nis van charlie overigens lijks een eenvoudig drieklankwoord gele was dat het effect van 7 maanden lees zen kreeg wat was er dan wel mis met onderwijs wat had zijn zus van 4 meer haar dan hij of had hij wat afgeleerd charlie mijn oudste zoon was bijna 7 en deelnemers van een lees en schrijfgroep had al een 7 tal maanden leesonderwijs maar ik herken dit ook bij charlie kijken achter de rug toen hij een prentbriefkaart bij het voorlezen van een woord of een uit de bus haalde toen ik hem erop ge tekst bijna reflexmatig naar mijn gelaats wezen had dat het een kaart voor hem en uitdrukking allicht om hierin bevestiging jessa zijn jongere zus van 4 was toonde of ontkenning te vinden voor wat ze gele hij ook enige belangstelling voor de zen hebben het lijkt wel of het op mijn i sep okt 1990 nummer 1 2 20 e jaargangne i gezicht of dat van de juf duidelijker te wandelt op de universitaire campus lezen staat dan op het blad en in de voorspellen verwachten is een manier van meeste gevallen laat de juf of de bege overleven als we dit niet zouden doen leiderhierover ook geen twijfel bestaan is dan zou in principe alles overal mogelijk lezen voor deze moeilijke beginnende le zijn we zouden op alles voorbereid moe zers dan niet meer dan een willekeurige ten zijn hoe meer alternatieven er uitstoot van klanken waarover alleen juf kunnen zijn hoe meer tijd de hersenen frouwen en begeleiders kunnen oordelen nodig hebben om besluiten te nemen b v het lijkt erop goeie voetballers zijn altijd net iets sneller op de bal dan hun rechtstreekse tegen en tenslotte vaak zie je dat deelnemers speler ik geloof niet dat dit veel met pure ongeacht welke tekst automatisch voor reactie snelheid te maken heeft goeie aan beginnen lezen en pas stoppen als de voetballers weten nu al waar enkele ogen tekst ophoudt of als de tijd verstreken is blikken later de bal zal komen pas dan hebben ze de indruk dat ze echt gelezen hebben maar hoe vaak komt het ook bij het lezen maken we voortdurend niet voor dat ze nauwelijks weten waar voorspellingen we maken hier ook ge over de tekst gaat dat ze nauwelijks in bruik van wat we al weten de informatie staat zijn om hun waardering over het waarop we een beroep doen bij dat lezen gelezene te uiten door middel van lachen kunnen we laten uiteenvallen in 2 bron instemming of afkeuring nen de visuele informatie en de non visuele informatie allicht klinken dit soort verhalen u niet er is de visuele informatie je ziet letters vreemd in de oren de vraag die we ons tekens spaties lengte van de woorden echter stellen is welke leesbril zetten we alles wat het blad jou te vertellen heeft op als we naar deze verhalen kijken uit zonder interpretatie valt hieronder b v je eindelijk zal dit erg bepalend zijn voor de krijgt een hoopje marokkaanse tekst on wijze waarop we ons didactisch handelen der je neus geduwd in het beste geval zal vorm geven je merken dat dit waarschijnlijk een boek is of dit nu over de koran gaat of over de bekommernissen van koning hassan de leesbril allah mag het weten daarnaast is er de non visuele infor bij het verwerken van nieuwe informatie matie dit is alle informatie die de lezer in maakt iedereen maximaal gebruik van zijn hoofd heeft en die hij gebruikt om de alles wat hij al weet iedereen heeft een tekst betekenis te geven eigen theorie in het hoofd gebaseerd op orthografische informatie de wijze ervaringen leren en denken deze theorie waarop letters elkaar opvolgen pa vormt de basis van het waarnemen en troon b v je weet dat in het neder begrijpen van de wereld iedereen voor lands de lettercombinatie u nooit spelt verwacht poogt vooruit op de feiten voorkomt in het begin van een woord vanuit die impliciete theorie b v we ver syntactische informatie je hebt een bazen ons niet over een tijger die ons idee over het vermoedelijke verloop vanop 2 meter recht in de ogen kijkt als van de zinnen dit in de zoo gebeurt anders en totaal semantische informatie je hebt een verrast zijn we als diezelfde tijger binnen zekere kennis van hoe de wereld in neic 20 e jaargang nummer 1 2 sep okt 1990 elkaar steekt logische structuren kelijk leesonderwijs gelegd worden dan bekendheid met b v van de regen stellen we vast dat men hier vooral aan word je nat en niet zat spijtig genoeg dacht heeft voor door het feit dat we gebruik maken van de visuele informatie koppeling van beide bronnen van informatie wordt lezen klank aan letters decoderen dus voor een belangrijk stuk voorspellen de orthografische informatie het snel vooraf betekenis toekennen aan im herkennen van spellingspatronen deel mers als we een willekeurige rij letters a structuren in een woord s b p t n o v voor ons krijgen kunnen de andere non visuele hulpbronnen de we er in een blik maximum 4 a 5 waarne syntactische en semantische informatie men onze leessnelheid is echter veel ho blijven zo goed als onaangeboord hoewel ger dan 4 a 5 letters per seconde bij stil ze vaak voor het grijpen liggen ik verwijs lezen halen we 250 woorden per minuut hier naar de vlotte aanvulling van de ach bij een tekst met gemiddelde moei ternaam door de kleine jessa lijkheidsgraad het is de inschakeling van we vragen ons dan ook af of we het de de non visuele informatie die ons helpt dit zwakkere lezers niet extra moeilijk maken noodzakelijke leestempo te halen door hen een belangrijk deel van hun op lossingsrepertorium te ontnemen zowel de structuur van de gesproken taal als goede en zwakke lezers hun gezond verstand kennis van de wereld logische structuren zijn nochtans goede lezers onderscheiden zich van sterke troeven waarvan zij dankbaar ge zwakke door bruik zouden kunnen maken een grotere kennis van de taalgebon als goede lezers zich van zwakke onder den bronnen van non visuele informa scheiden door die betere kennis en tie orthografische en syntactische grotere toepassingsvaardigheid van die een betere toepassingsvaardigheid van bronnen van non visuele informatie dan de taalonafhankelijke non visuele info zullen we hiermee dienen rekening te semantische informatie houden in onze praktijk recent onderzoek van gelen d ydewalle k u l naar het leesgedrag het vergroten van de van als dyslectisch omschreven leerlin kennis van de taalgebonden gen wijst voorlopig in dezelfde richting non visuele info deze leerlingen zouden hun ogen vaker fixeren tijdens het lezen dan gewone le over de kennisverwerving van lettercom zers dit wijst op een voorlopig verband binaties zinsstructuren is niet zoveel be met het onderscheid tussen radende en kend uiteraard is iedereen van bij de spellende lezers een onderscheid dat geboorte bezig met de gesproken taal en terug te voeren is tot het meer of minder met het ordenen van zijn waarnemingen gebruik maken van die non visuele infor regelmatigheden structurering het matie vervolgonderzoek zal hierover zelfde geldt voor de verwerving van de wellicht meer duidelijkheid brengen geschreven taal door regelmatig veel en als we het voorgaande vergelijken met de bewust bezig te zijn met geschreven taal accenten die er traditioneel in het aarnan bouwen we aan de kennisvergroting van vic 20 e jaargang nummer 1 2 sep okt 1990 die orthografische en ook wel syntac zullen daardoor in het vervolg beter tische informatie beslagen op het ijs komen deze bezin zoals ouders hun kinderen leren praten ning erover praten van de deelnemers door veel met hen te benoemen te her kan door zich te richten op de fouten halen te verwoorden zo ook is het die gemaakt zijn hoe komt het dat ik belangrijk dat kinderen deelnemers veel denk dat er hier iets over het voetbal met geschreven taal actief bezig zijn veel zal te lezen zijn en de verschillende lezen is dus een must maar zeker voor hypothesen die de deelnemers onder beginnende of zwakkere lezers is dit niet ling maken om te vermijden dat voor evident we komen hierop nog terug spellen gokken wordt is dit een belangrijk moment met beter materiaal oefent en beter toepassingstraining slaat in dit geval op herkenbaar mate van de semantische riaal zonder veel verrassende struc informatie tuurwendingen voorkennis uitsluiten theoretische begrippen vermijden niet gebruik maken van logische verbanden teveel feiten op een kleine plaats geen omdat hoewel indien zoals en alge lange inleidingen zelfgeschreven mene kennis van de wereld van regen zelfgeformuleerde teksten van deelne word je nat en niet zat is een mentale mers zijn in dit verband erg bruikbaar handeling dit leer je beter naarmate je het meer doet de deelnemers moet niet alleen gewezen worden op of gein didacti sch handelen formeerd worden over het belang van het gebruik van hun gezond ver stand hun kennis van de wereld ze mee lezen voorlezen moeten dit voorspellen dit raden op grond van hun kennis van de wereld als onze orthografische en syntactische ook daadwerkelijk kunnen doen b v informatie wordt opgebouwd door veel de deelnemers moeten veel kunnen woorden bewust actief en gekoppeld aan oefenen met het formuleren van hypo betekenis te zien dan kan dit lezen net zo thesen wit zou er kunnen volgen en goed mee lezen betekenen binnen het toetsen ervan staat dat er ook alfabetisering werd deze idee o m gecon stapsgewijs verbaal oefent de deel cretiseerd door het meelezen met casset nemers zullen de verschillende stappen te de meeste leesboekjes voor volwas moeten leren zien in het leren voor senen sleutelreeks alfabetreeks spellen op basis van die semantische canapereeks zijn op cassette ingelezen informatie de moeilijkheid is nu vaak op een iets langzamer tempo maar zon dat we zelf niet altijd goed weten welke der de inhoud en vlotheid van het verhaal stappen we verkort zetten bij het te schaden de deelnemers lezen mee voorspellend lezen op basis van onze met de ogen op die manier zijn ze in informatie daarom zullen we deelne staat veel meer omwille van de lees mers stimuleren om zich op hun han snelheid te lezen dan ze alleen zouden delingen te orienteren achteraf ze kunnen doen vpx 20 e jaargang nummer 12 sepjokt 1990 leesplezier zelfvertrouwen als veel lezen betekenis woordbeelden als lezen wil zeggen gebruik maken van zinspatronen frequent confronteren de wat je ziet maar ook en vooral van wat je boodschap is dan veronderstelt dit ook niet ziet dan veronderstelt dit een zeker dat lezen niet langer een karwei is plezier vertrouwen op je eigen kracht op je vaak in het lezen is een voorwaarde om veel te onbewuste taalkennis op je kennis betref lezen leesplezier betrokkenheid intrin fende klankcombinaties grammaticale sieke motivatie veronderstellen een zeker structuren op je goed verstand de letters verwachtingspatroon t a v het lezen deze loslaten om je te verlaten op je voor leesverwachtigen de vragen die we ons spellingen houdt een risico in kost enige zelf vaak impliciet stellen als we iets willen moeite vooral als je tot dan toe vooral lezen geven zin aan het lezen en maken werd aangezet om dit juist niet te doen het lezen een stuk eenvoudiger foto s concreet krijgt dit werken aan een blikvangers en krantekoppen bijvoor leesvertrouwen o m vorm in beeld zijn hiervoor speciaal gemaakt ze oefeningen met beeldkaarten b v prikkelen onze leeshonger ze zijn het onder een foto van een man die een aperitief van het lezen frisse pint drinkt staat deze man het vooraf expliciteren van dit soort drinkt een glas leesverwachting samen met deelnemers galgspelletjes orthografische info alle is daarom essentieel we lezen niet omdat letters uit een woord waarvan de de begeleider een tekst heeft meege lengte is gegeven raden verkeerde bracht maar we lezen bijvoorbeeld omdat letters verplichten je te bouwen aan we willen weten of het nu echt waar is dat een galgtekening vdb wat te maken heeft met de bende wisselrijtjes met een grondwoord terwijl anderen nieuwsgierig zullen zijn of nieuwe woorden vormen ook hij zich lustig heeft gewenteld in de anagrammen orthografische info met confituur op de roze balletten de letters uit een gegeven woord vragen stellen aan een tekst gebeurt in dit andere woorden samenstenen geval dus door de lezer vooraf en niet zinstroken syntactische info door de begeleider of juffrouw achteraf als ofwel leest de begeleider een aantal controlemiddel woorden uit een zin voor de deel het samen kiezen van het materiaal dat nemers voorspellen de volledige zin een antwoord zou kunnen bieden op onze b v belgen gastarbeiders hier hypothese vragen maakt hiervan deel uit gehaald vuil en dat deze materiaalkeuze ook afhan ofwel kiezen de deelnemers de woor kelijk is van andere dan louter inhoudelijke den en proberen de anderen de voor overwegingen kunnen we nagaan bij ons spelling te maken de keuze van de zelf ikzelf lees liever een goed geillus essentiele woorden komt hiermee treerd kleurrijk ruim gezet artikel dan tevens in de focus een slordige stencil met dezelfde inhoud kniptekst syntactische info een tekstje wordt verknipt midden in de zinnen niet op het einde van een alinea de tekst wordt opnieuw samengelegd door de deelnemers sep okt 1990 nummer 1 2 20 e jaargang1ew zelfstandigheid wat brengt hen aan het twijfelen waar zien ze dat aan deelnemers hebben er alle belang bij zeff we zullen hen stimuleren gebruik te standig aan hun leesgedrag te werken maken van verschillende oplossings alleen dan is er een kans dat lezen taal een strategieen deel van hun leven wordt het uitbreiden een moeilijk woord gewoon overslaan van hun leeswereld met andere woorden niet lezen en doorlezen deelnemers zijn zelfstandiger bij het lezen herneem als begeleider hun versie en als ze in staat zijn zichzelf te corrigeren te vraag hen enkel te luisteren naar controleren dit kan op verschillende zichzelf manieren verklanken als laatste toevlucht klopt het wel wat ik lees levert mijn le zen mij een aanvaardbaar resultaat op door een tweede lezing controleren of je weer hetzelfde leest een geintegreerd voorbeeld door inschakeling van andere informa als afsluiter tiebronnen die hetzelfde leesprodukt moeten opleveren vergelijk dit met het ontcijferen van een handschrift je als lezer worden we vaak geconfronteerd maakt daarbij afwisselend gebruik van met veel leesmateriaal tegelijk de krant de context de plaats van het woord in de post in de brievenbus boeken in de de zin de vergelijking van de letters bibliotheek een lange brief hoe van een ander gekend woord met die minder vlot de lezer hoe meer belang hij van het onduidelijke woord erbij heeft maximaal gebruik te maken van in de groepen zal de onzekerheid de non visuele informatie waarover hij wel twijfel bij het lezen vaak onderwerp zijn beschikt als je niet goed kunt lezen moet van gesprek je met weinig lezen veel te weten komen waartussen twijfelen ze onderstaande oefening is hierop een wat zou het nog kunnen zijn voorbereiding hoe gaan we tewerk 1 de tekst het artikel wordt bij de introductie van deze werkwijze letten uitgedeeld we erop dat het tekstmateriaal dat je hier voor gebruikt goed gestructureerd is en 2 de deelnemers krijgen de genoeg relief heeft de deelnemers worden volgende opdracht in het korte tijdsbestek verplicht selectief te leesbekijk het document b v werk te gaan ze kunnen onmogelijk alles artikel uit testaankoop lezen stimuleer de tragere lezers om min gedurende 1 minuut stens aan te duiden wat ze zouden willen kleur al lezend woorden zinnen lezen ook al lukt dit niet allemaal binnen 1 contextmateriaal met een minuut bovendien vragen we hen te voor fluorescerende stift spellen wat er in de tekst staat op basis zeg daarna wat er in het artikel van hun selectie skimen staat new 20 e jaargang nummer 12 sep okt 1990 3a de tekst wordt weggelegd na 1 minuut de deelnemers noteren wat er volgens hen in de tekst staat 3b voor de tragere lezer of als het omdat het selectie aspect in een tekst zelf schrijven wat moeilijk loopt erg belangrijk is bij het voorspellend lezen schrijf het gekleurde gelezene geven we aan de tragere lezers wat meer dus over ruimte om hun geselecteerde woorden leg de tekst weg zinnen wat rustiger te lezen vertel eventueel na herlezing van wat er overgeschreven is wat er volgens jou in de tekst staat de begeleider of een andere deelnemer noteren dit 4 vergelijk wat de deelnemers ver het verwoorden en verantwoorden van de wachten dat er zoal in de tekst selectie door de deelnemers is erg staat belangrijk snellere lezers hebben soms de neiging te veel te lezen van vooraf aan 5 we nemen de originele tekst en en te weinig structurerend bezig te zijn vergelijken het kleurwerk wie door het expliciet kleuren b v zetten van heeft wat gekleurd gelezen enkele stappen uit het voorspellend waarom dat juist wie het mees leesproces en dit samen te verwoorden te kleurde weet die ook het best en te bespreken zal het selecteren lezen waarover het gaat wat hadden en bekijken veronderstellen en we misschien best niet gelezen verwachten beter geintegreerd worden in 6 nadien kunnen we uitgebreid de het leesgedrag van de deelnemers tekst voorlezen meelezen en na ieder deel alinea toetsen of we onze hypothese kunnen handha ven of dat we ze moeten bijstellen jef van doorslaer alfabetisering limburg bampslaan 37 3500 hasselt bibliografie bohnen e m tubbing lezen en schrijven hartstikke moeilijk de opbouw van ieren lezen en schrijven door volwassenen amersfoort sve 1984 ruyssenaers a j j m j h m hamers dyslexie ernstige lees en spellings problemen een overzicht van theorie en praktijk leuven acco 1989 steekouder p leesplezier amersfoort sve 1987 westhoff g j voorspellend lezen een didac ti sche benadering van de lees vaardigheidstraining in het moderne vreemdetalenonderwijs groningen wolters noordhoff 1981 sep okt 1990 nummer 1 2 20 ejaargangnifc