Voorstellen van de VOG-filosofie niet zomaar overnemen

argumentere n ron oostdam loos overnemen van het onderdeel argumen teren uit de vo c filosofie argum enteren argumentatiel eer in de lesse n n ederlands staat in de eerste pl a ats in di e n s t van he t taal voostellen van de vog vaardigh eid s ond e rwij s en dat i s e e n he el andere invalsho e k dan bij filo sofi e d e v raag filosofie niet zomaar is dan ook of de genoemde leerstofond erde len in h e t voorstel van de voc filos ofie in overnemen beginsel zinvol zijn voor de le ssen neder lands om die vraag te be a ntwoorde n geef ik e ers t we er wat de voors tellen precies inhou de n daarna b es pr ee k ik enkele uit gangspun ten voor een leerlij n ar gu mentatieleer in de in rea ctie op d e examen voo rstelle n va n de vak ont bovenbouw en ga ik in op d e bete ke nis van wikke lgroep ne de rl a nds doe t de staa tssec re ta ris h e t het voorstel van net elenbos voor he t s chool v oo rs te l o m h et onde rdee l arg um entati e l eer uit de vak ne derlands voc fil osofi e als explici et dome in in h e t pro g ramma vo o r ned e rlands op te n e m e n vo lgens argumentatie in de voorstelle n r o n oos tdam co au te ur v an mo ndelinge taal vaardi g he id n ederland s is dit gee n goe de z aa k achter ee nvolgen s geef ik ee n feite lijke w eer he t op zet t en va n ee n lee rlijn argum e nt a tie l ee r in gave van h e t ond e rdeel argume nt ere n in de de b ove nb o uw van ha vo e n v wo w o rdt e r eerd e r voorste ll en van de cven de vog n en de doo r b e le mm e rd dan gestimuleerd v o c filosofie op die manier zijn ve rschi ll en e n overe e nkom s te n tusse n de ve rschi llende voorstellen g o ed waar te nemen vlak voor het zomerre c e s stuurt mevrouw net elenbos s ta a ts se c ret aris van onderwij s het voorstel van de cven in het cven cultuur en wet e nsch app e n nog e e n bri ef voorstel cven i 99i n emen argume ntatieve aan d e voorzitter va n d e twe ede kamer in e n beschouw ende teksten ee n prominente deze b ri ef geeft zij een r e ac ti e op de door de plaats in bij het ond e rdeel taalvaardigh e id dat vakontwikkelgroepen vog s e n de stuur uiteenvalt in monde li ng e taalvaardigheid lees groep profi el voorgestelde ex a me nprogram en schrijfva ardigheid de cven ge eft een m a s voor havo e n vwo na a r aanleiding van gedet a ill eerde b esc hrijving v an de vaardi ghe ontvangen adviezen van de inspectie de den en kenni s di e in het e xame n getoet s t c evo v e rzorgings instellinge n orga ni sati es v a n zull e n worden voor wat betreft ar gumen het voo rtg e zet onderwij s en het hoger onder tatie g a at h e t om h e t volgende wij s en de onderwij sr a ad komt netelenbo s voor h e t naar voren kunnen bre ngen van tot enk ele wijzigingen een v an die wijzigin een beschouwend e of betogende voordracht gen voor nederlands ge meenschapp elijk is het onderme er v e reist dat er een duidelijk deel luidt argument ere n wordt als expliciet s tandpunt wordt b epaald dat m e t voldoende dom ein in het programma opg enomen over s tee khoudende argumentatie wordt g ere cht eenkom stig de formule ri nge n v an de vo c vaardigd en d a t d e inhoud passe nd geor filosofie in de toelichting op haar voorste ll en dend g e formule e rd en geprese ntee rd naar schrijft ze argum ente ren a rg umentati elee r is voren wordt g ebra c ht p io bij het zelf ee n onde rd eel dat zo we l beh oo rt t o t de taalwe ten luiste ren dan wel het met vragen of te gen sc happ e n als tot de filo s ofi e maar is het school werpingen reageren is h e t noodzakelijk dat vak nederlands wel zo gebaat bij het klakke leerli ngen inhoudelijk en vormelijk ade 1 9 96 6 moer 345 a rgumenteren quaa t kunnen reageren en d a t ze in staat zijn tot een onderde e l argumente re n zijn de vol de voordracht te volgen en te beoordelen en gende begripp e n in de lij s t opgenomen op grond daa rv an goed gemotiveerde ge meningsversc hil standpunt me ning opvat formul eerde en gepresenteerde vragen of ting s telling conclusie hoofd en sub tegenwerpingen naar voren kunnen brengen argumentatie functionele relaties zoals s tel p ling argument inhoudelijke aanva ardbaar bij h e t onderdeel groeps disc u ssie wordt een h eid c ri te ri a consi s tenti e volle di g he id c on aant al a rgum e ntatievaardighe de n nog wat troleerbaarh e id corre c te weergave bron expli c i e ter omschreven zo verei s t het kun eigens c happen onders teuning lo gisc h e gel nen leveren van di s cussiebijdrag en het kun digheid aanvaardb a r e argument a tiewijze nen geve n van voorlopige meningen het tijdens de di s cussie kunnen a anvoeren van het voorstel van de vog n ook i n de argum ent e n pro en contr a en het pass end voorste lle n van de voc tv stuurgroep pro geordend geformule e rd e n g e pres e nteerd fiel tweede f ase 1 995 ga at het st ee ds om naar v ore n kunnen bre nge n van de meningen deze lfde t e ks t s oorte n uite e nz ettin g b eschou en argumenten p 11 da arnaast is ev en eens w i ng e n of b e toog argume ntati evaardig vereis t dat de elnemers aan e e n groepsdiscu ssie heden spelen in de opge steld e eindterm e n bij de bijdragen van andere n adequaat kunnen de ver s chillende va konderdel e n ee n belang b eoord elen p i i rijke rol zij h et in beduidend minder e mate het ex amenonderde el l eesva a rdigheid heeft of beter gezegd in beduidend mi nd er expli betr e kking op het kunn e n interpreteren ciet g estelde formuleri ng en dan bij de cven a nalyser e n beoordele n en samenvatten van zo wordt bij lees va ardigheid de alge men e tek s t en voor he t leze n van b esc houwende of eindte rm op ge nom en betoge nde t ekste n be tekent dit aldus de d e lee rling kan ee n oo rdee l ge v e n o ve r d e commissi e d a t leerlingen in staat zijn om op aanvaardbaarh eid van m e ninge n e n arg um e nt e n op grond van tekstgegevens d e functie s s trek g r o nd van b e n o digd e o nde rs t e uning ge ldigh e id van kinge n v an tekstgedee lt en ook in hun red e neringen e n co rrec t ge bruik van arg um e nt a onderlin g e samenhang te omsc hrijven zoal s tie wijz e n pon eren argumentere n p 12 bo ve n bij d e mond elinge vaardigh e d e n s t a at al s di e n moeten leerling e n inhoud e lijke e n eindt erm bij de v oordra cht de l ee rling kan fun ctionele relaties zoals rela ties van de inhoud elijk en vormelijk ad e qu aat r ea geren soort stelling argument s ubargument kunnen op vragen e n k ri tiek die door luisterende benoeme n die e x of imp lic i e t tu ss en tekst med elee rlingen naar voren word en gebracht onderdelen a a nwezig zijn p 12 en bij het bij de di sc uss i e zijn eindterm e n terug te beoordele n van een beto gend e tekst zijn vinden zo als de le e rling kan inhoudelijke exa m enkandidaten in s taat d e a anva a rdbaar bijdrage n le ve re n zo als voorl opige menin heidvan meningen en ar g ume ntati es te b e oor gen en st a ndpunte n argume nt e n pro en delen aan de h a nd van cri teri a als benodi gde contra oplo ss inge n en de l ee rling kan ond ersteuning geldigheid van r e dene ri ngen inhoudelijk en vorm e lijk adequaat reageren en c orre ct ge bruik van argum entatiewijze n op bijdragen van andere deeln emer s p 12 bij het produ ceren van e e n beschou ondanks dat d e voc n voorst elle n op een wende of betog e nde tek s t mo e ten leerlingen aantal punten a anzienlijk afwijke n v a n de in staat zijn inhoudsel em e nten waaronde r cv s rr v oorst elle n i s e r voor w at b e tre ft het argum ente n te ontwikkel e n te kiez e n en t e ond e rdee l arg um entere n eige nlijk we inig v e r verb inden p 1 3 anderd de inhoud v a n d e examen onderde behalve deze s pecifi eke om schrijvinge n van l en dic tee rt gross o modo h et leers tofdom ein vere i ste vaardigheden p er exame nonderdeel argumenteren ook al b evatten de voc wordt ook een terme nlij s t t aalvaardigheid voors tell en in tegens tell ing to t di e van de gepr e sent eerd bij de afzonde rlijke ond e r cven gee n s pecifi e k e omschrijvingen van delen v e rmeldt de c ommiss i e dat de leerlin vereiste vaardighed e n per exam e nonderdeel gen ke nni s moeten hebben van de in dez e en een term e nlijst taalvaardigh eid lij s t opgesomde begripp e n met betrekking 346 moer 1996 6 ar g umentere n 2 het beoord elen van e en b e too g vr 90 rg qr ik ehs vas tstellen of de a rgume nta ti estru ctuur en mod ell en deugdelijk zijn narr juu i e luiste r e n drogredene ringe n zoals persoonlijke aan valle n ontduik en van de b ewijsl as t v e rt ek en e n van s tandpunt e n implic iet taalge bruik misbruike n van uitgan gs punt en b esp ele n van he t publi ek auto ri te it sargum ent ve rwi sse len v an oorzaa k en gevol g ove rh a as te gen eralisaties ve rk eerde ver gelijkin ge n eige nschapp en van d e l en en ge helen cirke lre de ne ring 3 he t opz ett en van ee n correc t en ove rtui ge nd b e too g inv e ntio v indin g dispo siti o orde nin g elu c utio s tijl inde lin g van ee n b e toge nd e t ek st exordium narra tio propo s itio pa rtitio a rg um e nt atio c onfirmatio e n r e futatio p e ratio re capitula tio affectu s h et opne men van ar g ument eren als exp lic iet dom ein in h et pro gramma nede rlands ove r het voorstel van de vog filosofi e eenkomstig de formul erin gen van de v oc kijken we na a r h et onderde el a rgumentati e filo sofi e b ete ke nt ee n integrati e van h et l eer in de voor st elle n van de v o c filo s ofie eerdere cven voorstel dat wat d e cven bij p 6 1 6 2 dan s taat d aar d e vol ge nde te kst i s n aam no e mde e n wat de v oc rr implic i et l e tte rlijk ove rge nom e n he t volge nd e li et wordt nu w ee r expli ci e t in h e t exam en in alge me ne zin gaat het in de argu programma o pge nome n wel zijn e r eni ge me ntatie le e r om te h e t analyse ren van e en duidelijke versc hi lle n d e uit gebr e ide lij s t m et b e toog e n h et h erk e nnen van v ersc hille nde drogre dene ri ngen en de t a me lijk uitvo erige mod elle n va n re d e n e ren ae he t onde rs ch eid ond e rverde ling bij h et opzette n van e en maken tu ss en s teekhoud e nde argume ntati es c orre ct en overt ui gend b etoog me t name d e en drogredene ri ngen 3e om de vaardigh eid kla ssi eke benamingen v a n de pa rtes o rat io n es zelf e e n c orrect en ove rtuige nd b e toog op te de onde rdele n va n de re de s p ri nge n in h e t zett en deze hoofdva a rdigh e de n kunnen ve r oo g exo rdium d e inl e iding na rra t i o uite en d er uite en gele gd worde n ze tting v an r el evante feit en prop os iti o for muleri n g v a n d e ei g en stellingname par titio i h e t analyse re n van e en betoo g m e ta communic atie om de s tru c tuur v an d e h e t identifi c ere n en analys eren van h e t stand eige nlijk e argume ntati e te v erh eld e r en arg u punt en van de argume nten fe it en ve rmo e m e n t a t io d e e i genl ijk e bewij svo eri n g met d e den s waarh ed en en wen s en b ewij s vo eri ng voor h et eige n s tandpunt d e h e t verschil tu sse n w aarheid en geldigh eid confirm a ti o e n d e w ee rl e ggin g va n h et s t a nd h et va stste ll en van d e stru c tuur of sam enh a ng punt v an d e tegens t a nde r d e refuta ti o en van de ar gumentatie enk e lvoudig of mee r pe no ra tio h e t slot me t e en korte sam envatting voudig ond e r of n e ve ns chikkend va n de argum entatie d e e num e ratio orecapitu h et he rke nnen van r edeneermod ell en la ti o 1996 6 moer 347 ar gumentere n argumentatieleer in het studiehui s theo ri e op een zodanige mani er da t toepas sing kan plaatsvinde n bij zowel de sch ri ftelij wat mo eten we m e t dat voorstel van de ke als de mond eli nge vaardigheden een v oc filosofie b ij h e t sc h oolva k n e de rlands dergelijke aanpak ve rdient ook vanuit vakdi om die vraag te beantwoorden bespreek ik dactisch oo gpunt de voorkeur het inzicht bij all ere ers t twee met elka a r samenhan g end e leerli ngen in de overeenkomsten en v e rsc hillen algeme ne randvo o rwaard en voor het to ekom tuss en de taalmodaliteiten wordt er door ge s ti stig e studiehui s die naar mijn me ning in het muleerd en vergroot vergelijk ook braet 1 9 85 oog mo e te n worden gehouden door ee n i e de r die seri eus w erk wil maken van h e t het opzetten van een leerlijn argum e ntati e opzetten va n een leerlijn argumentatiele er in leer waarbij recht wordt gedaan aan het d e bovenbouw van xnvo en vwo voorstel van de v o c x en waa rbij r ekening wordt gehouden m e t bovensta a nde ra nd in ve rg elijking me t de huidig e s itu atie z al in voorwaarde n bete k e nt naar mijn m e ning het to e koms tige s tudi ehuis d e n e tto onde r i gezien d e besc hikb are studi elastur en e n de wij s tijd voor de versc hi ll end e vakond erdel e n afn a me van de ne tto onderwij stijd mo e t er per saldo a fnemen voor het ond e rdeel argume ntatielee r een s tre n de nieuw e voorstell en van de vog n do e n ge lee rs t ofselec tie pla a tsvinden e r di ent uitslui op een aantal punten een a anzienlijke a anslag tend leers tof te word en aange boden die van op de s tudielas t v a n le e rlin gen dit beteke nt belang i s om de gekozen to et s vorm e n in de e en a fname va n de b eschikba re n etto onde r examen s me t s u cces te doorlope n wij s tijd i c kl ass en c onta c tur en be geleidin gs 2 ke nnis e n vaa rdigh e den met be tr ekking tot uren voor de v e rschi ll ende vakonderde l en argumenter e n d ienen zov ee l al s mogelijk zo b et ek ent een verplichte to e tsing van d e ge int eg reerd aan bod t e kom e n bij d e v e rsc hil mondeli nge ta alvaardigh ed en in feite de intro l e nde vakonderdel en ductie van een nie uw vakond e rde el wa ara a n tot op h e de n nog weinig tot geen a andacht i s de balans opgemaak t be s te e d mutatis mutandis geldt dit ook voor he t opne me n in he t examen v a n ge docume n het introdu ce r en van e en ond erde el argu t e erd sc hrijv en kortom wi e re c ht zou wil menteren a r g umenta ti ele er in h e t c urri c ulum le n do e n aa n de voc voors t ell en moet in nederlands conform de voorst elle n van d e dezelfd e onderwij s tijd in feite m e er leerstof voc filo s ofie betek ent een extra ve rzw a ring behandelen gezi e n d e onmoge lijkheid v a n van h et to ch al zwaar belaste ond e rwijs een derge lijk e optie zulle n de vo o rs te llen in programma het voors te l v a n de voc filoso de praktijk een herv erkaveling v an d e be fie behel s t in feite e n dat i s niet verwon schikb a re lestijd laten z i en minder kl ass en derlijk de introduc ti e va n een aparte cur s us contacturen en b e gel eidingstijd voor de ver argume ntati eleer in h e t sc hoolva k ne de r s chille nd e vakonderde l en lands het vormgeven aan de v og voors te llen bin voor w a t betr eft het onderd e el het analy se nen het to e komstige s tudi e huis verei s t het re n van een b e toog is e r we ini g nieuws zov eel als moge lijk op geinte gre erde wijze ond e r de zon d e genoemd e z ake n bij dit aanbi eden van b e nodigde kenni s e n v a ardi g onderdeel zijn e veneens expli c iet t erug t e heden voor d e versc hi ll ende vakonderdelen vinden in zowel het c vety v oors t el al s h et g ezi en h et examenpro gramm a en de beperkte voorligg ende v oors t el va n de v oc n probl e hoeve elheid studielasturen in h e t bovenbouw mati sc he r wordt he t bij de twee and e re programma is elk middel tot tijdwinst wel onderdelen va n het voorstel van de voc kom e n is het gebruik make n van dwarsver filosofie h e t gaat dan in het bijzond er om de band e n een noodz akelijk e voorwaarde h e t uitgebreide lij s t met drogrede nen bij het gaat dan bijvoorbeeld om het ten nutte beoordelen van e en betoog en de ge noemde maken v a n l e e ri nhouden voor de s ch riftelijke l e er s tof ee n s tukje kla s si e ke reto ri ca bij het va ardighe de n bij de mond e linge v a ardigh e onderdeel het opzett e n v a n een c orre c t en den en vi c e vers a of om het b ehandelen van ove rtuigend b e toog 348 moer 1996 6 argumentere n foto chris v an ho uts aanda cht voor drogrede nen in de l essen verfijnde ind eling en terminologie van de nederlands is bijzond er zinvol maar of alle taken van d e redenaar aan de ord e te st ellen in op gesomde drogreden e n uit het voorstel van het taalvaardigheidsonderwijs op xnvo en de voc filosofie in de le ss en nederland s aan vwo docent en zitt en daar niet op te wach bod mo e ten komen en ook ge toetst mo e t en ten en kunnen er ook niet erg m ee uit d e word en in het exame n is een tweede om vo ete n zo kw am uit e e n onde rzo e k oo s t over differentiatie tussen xnvo en vwo nog dam r 9 9 i naar h e t argum entatie onde rwijs maar te zwijgen wi e a an all e geno emde i n de bovenb ouw van het voortgezet ond er drogredenen aandacht wil besteden in zijn wijs naar vor en dat het m erend ee l v an de lesse n zodanig dat leerlingen ze da a dwe r docenten ne derlands s o tot 6 5 procent kelijk kunnen herkenn e n in all edaagse te k ar gumentati e wel belangrijk tot z ee r belang sten is nog wel even b e zig met h e t oog op rijk vindt en dat in s choolboeken voor havo h e t ove rvo lle programma mag het ge rust en vwo er ook een duid e lijke pl aats voor is onre a listi s ch he ten om aan docenten de e is t e in geruimd maa r dat de m ate wa ari n leerstof s t ell en dat d ez e reeks drogredenen b e handeld a rgumentati e wordt doorg e werkt s te rk p er mo e t worden en aan l eerlingen dat ze op h e t docent en per me thode verschilt afhankelijk eindexamen deze s eri e drogredenen moeten van de gebruikt e methode we rkt ongeveer de kunne n herkennen en be noemen dat laat helft van de do c enten de opgenome n leerstof natuurlijk onverlet dat het zinvol en wen se argumentatie sl ec hts gedeeltelijk of geheel lijk is om in het onderwijs in algemene z i n door de and e re he lft slaat d e l e erstof g e woon aanda c ht te besteden aan het vers chijns el over gelet op het grote belang dat wordt drogrede n toegekend aan argumenta tie i s het de vraag daarnaast lijkt h et tamelijk onzinnig om de waarom leerstof argumentatie zo vaak g edeel 1996 6 moer 349 argumenteren telijk of zelfs geheel wordt ov erge s lagen ve el dig h ed en in h e t v oo rtgez e t o nde rwijs amster docenten geven hier zelf al een antwoord op dam s co kohnstamm instituut i99i d e overgrote meerderheid 70 tot 8o procent stuurgroep profi e l tweede fase advies exa zegt namelijk ge en of weinig kennis te heb m e nprogramma s havo vwo ne de rlands ensche b e n van d e argume nta ti eleer de slo 1 995 mede gezien deze onde rzoeksresultaten lijkt stuurgroep profiel tweede fase advies exa het niet verstandig om de tamelijk specialisti m e nprogramma s havo vwo filo s ofie enschede sche onderdelen uit het onderde el argum en slo 1995 tatieleer van de voc filos ofie zonder meer op te n e men in het examenprogramma neder lands dat zou de acc eptatie v an e e n onder deel argumentatiele e r wel eens meer kunnen belemmeren dan stimul ere n het invo e ren van een onderdeel argum e ntatieleer in h et onderwij s nederl a nd s lijkt m ee r kan s v an s lagen te hebben als e r een strenge lee rstofse lecti e plaats vindt en als de re levante leerstof v e rvolgens op begrijpelijke wijze geinte gr e erd wordt aange bode n met andere vakonder delen bij e e n dergelijke aanpak wordt d e leerstof direc t toegepast en du s ook ge toetst bij zowel de sch ri ftelijke als de mond e linge vaardigheden op die manier he eft de argu mentatiele er binn e n he t s c hoolvak neder land s de functie van e en hulpmiddel ter verbe t ering van de taalvaardighe id van leer linge n en daar gaat h e t uite indel ijk to c h om op grond va n h et boven sta and e is het simp e lweg doorsc huiv e n van het huidige ond erdeel argum e nt er e n ar gum entatiele er uit het e xame nprogramma voor filo s ofi e naar h e t e xamenprogramma ned erlands na ar mijn mening geen goed e zaak h e t opzetten van een l eerlijn argum entati e l eer in de b oven bouw is meer dan h et zomaar opentr ekken van een blik argum e ntati e le e r met d eze b e sliss ing geeft de s taatss e c reta ris te kennen dat ze noch de l e den van de v o c filos ofie noch die van de v oc n ed erland s s e ri eus neemt literatuu r braet a argum e ntatie lee r onde r voorwaar den in levende talen 414 1 9 8 5 p 3 8 9 394 bra et a t h endrix r ed h e t cven rapport eindvers lag v an d e co mmiss ie ve rni e u wing eindexam e nprog ramma s ned erlandse taal en l e tte rkunde vwo e n hav o d e n haag sdu i99i oostdam r j argume ntati e in de p e iling ee n aanbod e n pre stati ep e iling van argum e ntatievaar 350 moer 1996 6