Vrouwen over hun ervaringen in het volwassenenonderwijs

stef ie schalkwijk gesprekken met vrouwen over hun ervaringe n deelneemsters in het volwassenenonderwijs de effecten en de vervolgmogelijkheden van het volwassenenonderwijs zijn vaak nogal onduidelijk en er is ook nog niet zoveel over geschreven dit themanummer is een goede gelegenheid om mensen die zelf aan een volwassenenleergroep hebben deelgeno men hierover aan het woord te laten maria an schut praatte met een groep vrouwen die twee en een half jaar op de open school zat en waarvan zij begeleidster was stefie schalk wijk praatte met een groep vrouwen die zij begeleidde tijdens de tweejarige cursus volwassenen op herhaling zij maakt voor moer het verslag eerst vertelt ze in het kort iets over de cursus volwasse nen op herhaling en de open school en over de vrouwen die aan de gesprekken deel nemen daarna volgt een weergave van de twee gesprekken en tenslotte enkele conclu derende opmerkingen ten aanzien van de effecten en de vervolgmogelijkheden van het volwassenenonderwijs voor vrouwen volwassenen op h erhaling de cursus is gestart als een soort herhalingscursus van lagere schoolkennis in de loop van de jaren sinds vijf jaar draait in de amsterdamse kinker is daar verandering in gekomen de vragen naar buurt de cursus volwassenen op herhaling deze schoolse kennis taal en rekenen bleken vaak te cursus is bedoeld voor mensen die weinig school maken te hebben met zelfwaardering en vragen opleiding hebben gehad en die in de buurt wo naar sociale vaardigheden langzamerhand is in nen de cursus is door vrijwilligers opgezet en de manier van werken dan ook meer de nadruk wordt nu gedeeltelijk gesubsidieerd daarop komen te liggen maar de koppeling van in de afgelopen jaren is gebleken dat het meestal het oude schoolbeeld aan de naam van de cursus vrouwen zijn die naar de cursus komen de groe is hierbij wel een belemmering want mede daar pen die overdag draaien bestaan alleen uit vrou door komen echte leervragen vaak moeilijk naar wen de avondgroepen zijn gemengd samenge voren steld maar daarin blijft het aantal mannelijke in de cursus wordt geprobeerd om vanuit de erva deelnemers klein ringen en vragen van de cursisten aan verschillen 23 de thema s te werken hierbij is taal een geinte heden voor alle deelneemsters greerd onderdeel de vrouwen die hier aan het woord komen zaten de vrouwen die hier aan het woord komen heb twee en een half jaar bij elkaar in een groep van ben twee keer voor een periode van oktober tot vijftien deelneemsters een paar daarvan vielen mei de cursus gedaan in het eerste jaar zaten ze onderweg af maar hun plaatsen werden door in verschillende beginnersgroepen in het tweede nieuwe vrouwen opgevuld tien vrouwen uit deze jaar in dezelfde vervolggroep de groepen kwa groep zijn na afloop van de open school als men een ochtend in de week bij elkaar de ver groep met elkaar verder gegaan de andere vijf volggroep bestond aan het begin van het jaar uit w i lden hun aandacht nu liever aan andere dingen twaalf vrouwen twee van hen hielden in de loop besteden van het jaar met de cursus op zeven van de tien de vrouwen die het gesprek met elkaar voerden vrouwen die de cursus afmaakten bleven daarna zijn tussen de 35 en 56 jaar ze hebben na de la met elkaar in contact de drie andere zijn uit het gere school allemaal een of twee jaar vervolg oog verdwenen onderwijs gehad op de huishoudschool de nijver de vrouwen die een avond over de cursus praat heidsschool en de mulo daarna gingen de mees ten zijn tussen de 30 en 45 jaar na de lagere ten werken als verkoopster op een atelier en een school zaten ze een of twee jaar op de huishoud van hen werkte op een fabriek daarna trouwden school een vrouw ging naar de mulo maar maak ze en kregen twee of drie kinderen te die niet af daarna gingen ze allemaal werken hun motivaties om weer naar school te gaan ko thuis als hulp in de huishouding op een atelier men ongeveer overeen met die van de vrouwen als verkoopster totdat ze trouwden en kinderen van de cursus volwassenen op herhaling alleen kregen ze kwamen met verschillende motivaties gingen ze met een wat andere instelling naar de naar de cursus voor taal voor rekenen om de school vanwege het officiele karakter ervan en kinderen te kunnen helpen met huiswerk voor doordat ze er vanuit gingen dat de school in ieder algemene ontwikkeling voor contacten voor een geval twee jaar zou gaan duren behalve het inha ochtendje uit huis na een jaar cursus besloten ze len van een gemiste kans leken nu ook mogelijk om ook aan de vervolgcursus mee te doen heden van een beroepsopleiding en werk buitens huis in het verschiet te liggen open schoo l onde rtussen draaien er op de open school in amsterdam noord vanaf november 1980 weer in januari 1978 startte in amsterdam noord een nieuwe groepen die voo rtbouwen op de opgedane van de veertien officiele proefprojecten van de ervaringen tijdens het eerste project maar hun open school dit project was gericht op vrouwen voo rt bestaan wordt bedreigd door de bezuini die niet veel meer opleiding hadden dan de lagere gings en insluizingsplannen van minister pais school en die in amsterdam noord woonden van de vele vrouwen die zich voor de open gesprek van de volwassenen op herhal i ngsroe p school aanmeldden konden er 75 geplaatst wor den in vijf groepen die per buurt werden samen carla els len suze grietje irene en truus zijn gesteld voor de vrouwen voor wie geen plaats na hun tweede jaar bij de cursus volwassenen op was werden spontane open school groepen ge herhaling uitgewaaierd naar de moeder mavo organiseerd die door vrijwilligsters begeleid wer nog een jaar naar de vervolgcursus en andere be den zigheden maar sinds de afloop van de cursus ko de open school groepen kwamen per buurt een men ze wel regelmatig voor de gezelligheid bij el ochtend in de week bij elkaar hierin werd vanaf kaar een van die bijeenkomsten was georgani het begin gewerkt aan thema s en nederlandse werd om te praten over de vraag wat merk je nu taal vanuit de ervaringen en vragen van de vrou in je dagelijkse situatie van het feit dat je twee wen daarnaast kwamen alle groepen op de vak jaar op de cursus hebt gezeten kendag bij elkaar waar iedereen naar keuze kon het gesprek gaat in eerste instantie over taal en werken aan de vakken die ze leuk vond vooral spelling voor de meeste vrouwen was het het eerste open school project duurde tot juni belangrijk om foutloos te kunnen schrijven daar 1980 in het laatste half jaar daarvan werd uitge aan hebben we in de cursus gewerkt door oude breid aandacht besteed aan de vervolgmogelijk schoolkennis op te halen maar na verloop va n 24 tijd werd het duidelijk dat het eigenlijk meer gaat maar nu moet en zal ik hoge cijfers halen ik om durven schrijven dan om foutloos schrijven weet dat ik het kan carla ik voel me nu minder onzeker als ik iets in de cursus was de waardering zoals bij het wer moet schrijven ik doe het nog niet foutloos ken aan een thema belangrijker dan een cijfer maar daar heb ik nu meer maling aan ik zie dat maar dat is ook het verschil met de moeder iedereen wel fouten maakt mavo daar gaat het om vakken om repetities en len ik doe m n best ik gebruik wat ik heb ge het diploma als einddoel de sfeer is ook anders leerd en verder moeten ze me maar begrijpen en de klassen zijn groot en de groepen wisselen als ze dat niet doen dan willen ze me niet begrij maar het wordt langzaamaan wel gezellig de pen vier hebben ook veel steun aan elkaar ze heb maar durven praten is minstens zo belangrijk ben dezelfde vakken zitten samen in subgroepjes door middel van bijvoorbeeld een rollenspel en maken veel lol met elkaar ook helpen ze el oefenden we in de cursus moeilijke situaties waar kaar door moeilijke perioden heen zoals toen je voor komt te staan en waarin je je vaak onze truus een maand ziek was ze zijn vooral naar de ker voelt moeder mavo gegaan om wat om handen te heb els je werd dan gedwongen om je mond open ben en omdat leren leuk is het gaat hen niet te doen en je niet te laten afschepen ik heb er direct om een diploma veel profijt van dat ik dat geleerd heb len doet nog een jaar de vervolggroep van de cur len en grietje vullen dit aan met voorbeelden sus ze voelt zich daarin lekker op haar gemak en afwijzen van een toegewezen woning en bezoek ze vindt het ook fijn dat de cursus in de buurt is aan de dokter waar ze woont op den duur wordt het mis grietje maar ook door het praten in de groep schien te gemakkelijk ik zou ook wel eens iets heb ik veel geleerd ik heb niet meer het gevoel anders willen maar de stap naar de moeder mavo dat alles wat ik doe stom is vind ik nogal beangstigend ik kijk tegen al die irene els suze en truus zijn na de cursus naar jaren aan de moeder mavo gegaan ze hebben daardoor wel carla en grietje zijn na de cursus niet in een op een steurtje in de rug vooral irene en suze mer leiding verder gegaan ken dat ze veel vrijer zijn dan twee jaar geleden carla ik heb er geen behoefte aan om naar de en veel meer durven zeggen met nederlands heb moeder mavo te gaan de cursus vond ik prima ben ze een voorsprong op de anderen omdat een ochtend uit huis meer wil ik niet een avond daar veel aan de orde komt wat we in de cursus als deze en de koff ieochtenden vind ik ook heel ook al hebben gedaan maar de manier van leren gezellig misschien ga ik nog wel eens een vos is wel heel anders veel schoolser cursus doen suze met nederlands kregen we aan het begin grietje ik wilde ook niet naar de mavo ik heb van die saaie droge stukken zoals over de dichter nog een soort schoolvrees ik doe liever andere roland holst dat vond ik wel vervelend want dingen ik zit nu op tennissen en ik zwem een dat staat zo ver van je af ook de onderwerpen keer in de week ook met vrouwen vroeger zei die in de les ter sprake komen worden niet zelf ik dat is niks voor mij eigenlijk met alles en dan gekozen bleef ik maar thuis nu ben ik er wel alleen op af suze je hebt niets te kiezen alles gaat volgens gestapt en ik vind het hardstikke leuk het boekje maar het kiezen vind ik ook niet het de effecten van de cursus zijn dan ook in andere belangrijkste als het onderwerp me maar boeit dingen dan in een duidelijke vervolgopleiding als ik er maar iets mee te maken heb dan leer ik zichtbaar er tenminste van grietje ik ben naar school gegaan voor contac truus vindt dat het systeem op de moeder mavo ten en om wat bewuster te worden ik lees nu ook niet klopt omdat het te veel is afgestemd op veel meer en luister ook meer naar de radio ik de lagere school op kinderen en niet op volwas ben veel vrijer brutaler geworden senen suze ik ook ik durf nu meer m n mond open te cijfers zijn op de moeder mavo wel belangrijk en doen niet alleen op school maar ook thuis met daar valt ook niet aan te tornen els vroeger gebeurt geleidelijk aan ik merk in allerlei dingen haalde ik nooit goeie cijfers ik ging altijd met zoals een avondje uit dat ik meer voor mezelf m n hakken over de sloot naar de volgende klas opkom 25 len ik durf nu meer op dingen af te stappen weet wat hij dan moet doen vroeger liet ik allerlei klussen door m n man op dat is ook het probleem bij len als zij haar knappen nu doe ik dat zelf zoals die woning af eigen gang gaat botst dat soms met haar man s wijzen daar heb ik me dan eerst wel ontzettend behoefte aan gezelligheid dat speelt vooral als druk om gemaakt maar ik heb het toch mooi haar man vanwege onregelmatige dienst s mor zelf opgeknapt gens thuis is als zij cursus heeft ze gaat daar dan irene vroeger had ik zo n idee van standsver toch heen hoewel ze weet dat hij het reuze onge schil nu voel ik dat niet meer zo ik schrijf nu zellig vindt dat ze er niet is ook hij heeft niet ge ook gewoon een brief naar het stadhuis en ik leerd om zich alleen te vermaken praat met mensen die daar zitten maar ik verbaas carla els en truus voelen hun huishoudelijke me er nog wel over dat ik dat durf taak niet als een verplichting het verzorgen van via het terughalen waarom iedereen naar de cur man en kinderen vinden ze fijn en de vervelende sus ging komt het gesprek op de veranderingen in huishoudelijke klussen zoals wassen en boenen houding tegenover man en kinderen en taak als nemen ze maar op de koop toe toch merken ze huisvrouw dat juist die klussen hen soms teveel worden dat grietje ik ben veel zelfverzekerder geworden laten blijken en erover praten is al een hele stap vooral tegenover m n man vroeger dacht ik al daarmee komen we op het doel van de cursus tijd hij weet het wel hij zal wel gelijk hebben niemand kwam naar de cursus om te emancipe nu denk ik meer ik heb ook iets te zeggen en ren iedereen kwam om te leren maar in de loop toen hij wilde verhuizen naar een flat aan de rand der tijd is ook wel duidelijk geworden dat dat on van de stad heb ik voet bij stuk gehouden dat ik geveer hetzelfde is len en irene zeggen dat ze dat niet wilde ik voelde dat ik dan weer zo ge veel bewuster geworden zijn van zichzelf en wat isoleerd zou raken maar het heeft me toch slape er om hen heen gebeurt grietje de emancipatie loze nachten gekost ook tegenover m n dochters is er ook voor ons en suze misschien speelde verander ik wel ik vraag nu wel eens of ze voor het altijd wel een rol ik wilde ook contacten uit mij een kopje thee willen inschenken ze gaan m n kleine kringetje maar ik kwam toch ook om het anders veel te gewoon vinden dat moeder te leren rekenen en taal achteraf vind ik het wel alles voor ze doet dat is voor henzelf later ook goed zoals het in de cursus gegaan is niet goed els ja dat vind ik ook maar het emanciperen irene suze en len voelen hun huishoudelijke had niet meer benadrukt moeten worden dan taak soms als een dwang dat was voor de cursus was ik ermee gestopt er was in het eerste jaar ook al wel zo maar ze vinden het nu minder van van de cursus een vrouw die er af gegaan is omdat zelfsprekend dat ze zo door hun gezin opgeeist ze te wijs gemaakt werd en beinvloed werd door worden langzamerhand proberen ze daar veran de andere vrouwen ze was waarschijnlijk inwen dering in te brengen dig al lang in opstand gekomen en doordat ze op irene eerst deed ik echt alles en maar rennen de cursus zat durfde ze haar mond open te doen net als m n schoonmoeder en als ik die zag ze ging thuis voor zichzelf opkomen maar haar dacht ik zo word ik later ook en dat wil ik niet man pikte het niet en toen is ze weggebleven ze toen ik op de cursus kwam zag ik dat het ook heeft het niet goed aangepakt maar ze is ook anders kon nu doet m n man ook wel eens iets niet voldoende gesteund door de vrouwen in de in het huishouden bijvoorbeeld bedden opma groep ken en hij gaat met m n dochtertje naar ballet irene vertelt van een vrouw die ook in de begin tegen de mavo zag ik wel weer op omdat ik niet groep zat en ermee ophield omdat ze haar gevoel altijd meer thuis kan zijn voor de kinderen maar van altijd thuis moeten zijn voor haar kinderen dat vind ik nu niet meer erg ik zat toch eigenlijk niet kon combineren met tijd voor zichzelf vrij vaak voor niks te wachten want meestal gingen maken daar kreeg ze een schuldgevoel van maar ze weer buiten spelen ze vond het ook heel spijtig dat ze de cursus had suze s man wil ook best veranderen het was opgegeven als ze irene dan wel eens tegenkwam meer dat hij niet beter wist en ik ook niet door wilde ze altijd precies weten wat de groep aan het de cursus en door de mavo ben ik meer tijd voor doen was mezelf gaan vragen hij wil daar wel in mee maar voor de twee vrouwen die in het tweede jaar op soms is het ook heel moeilijk omdat hij niet hielden waren het ook persoonlijke omstandighe 26 den die daarbij een rol speelden hun uitspraak van engels en duits en bereiden re petities voor ze werken met een strak schema de opzet van de cursus is in de loop van de tijd zoals ze dat geleerd hebben op de open school veranderd in het begin werd er nog gewerkt met het laatste half jaar daarvan heeft de groep ook de opdeling taal rekenen praten nu gaat het al geoefend om zelfstandig te draaien en het re meer om taal en thema s en rekenen is naar de sultaat is nu zichtbaar hoewel de meeste tijd op achtergrond verschoven bij de vergelijking van gaat aan het huiswerk wordt er ook over thema s het eerste en tweede cursusjaar komt ook de be gepraat geleiding en het zelf begeleiden ter sprake corrie we praten over verschillende actuele on len vertelt dat in de vervolggroep die nu draait derwerpen bijvoorbeeld over staken een paar de cursisten langzaamaan de taken van de bege van ons hebben daar mee te maken en we verdie leidsters overnemen met als doel dat de groep pen ons er ook in vroeger dachten we alleen aan straks zonder begeleiding verder kan gaan dit is ons geld nu gaat het ook om de politiek die daar dan een nieuwe mogelijkheid als vervolg op de achter zit cursus voor de vrouwen die geen opleiding gaan de gezelligheid en vertrouwdheid van de groep volgen die niet kunnen of willen gaan werken maakt dat er over heel veel dingen gepraat kan maar toch het contact met de vertrouwde groep worden de mening en de raad van vrouwen uit niet kwijt willen raken een andere mogelijkheid de groep hielpen sanny bij haar probleem met is dat oud cursisten zelf een nieuwe beginners haar dochter over het gebruik van de pil ook groep gaan begeleiden zou dat kunnen voor phien is de groep een steuntje in de rug els stelt zich voor hoe dat zal gaan ik kom dan het doet me goed dat we op maandagochtend binnen om negen uur en ik neem het woord bij elkaar komen je kan dan even uitrazen over wat praten betreft geen probleem en daar zullen dingen die je hebt meegemaakt die je leuk vond ze ook nog wel van leren maar taallessen en maar ook die je dwars hebben gezeten ik wil al huiswerk ziet ze zich toch niet geven over des tijd graag de reacties van de anderen peilen ik kundigheid gesproken begeleidsters zijn dat op probeer nu een beurs te krijgen voor de mbo hun manier ze hebben er ook voor geleerd maar maar dat lukt niet zo makkelijk daarover kan ik els en iedere andere vrouw uit de groep is dat dan in de groep spuien ook zij weet hoe het is om cursiste te zijn om de band in de groep maakt dat je op elkaar kan op die manier in een groep te zitten ze snapt rekenen afspraak is afspraak we gaan door weer veel beter wat vrouwen willen leren en waar ze en wind zelfs door een sneeuwstorm en degenen mee zitten dat pleit dus voor een combinatie die niet kunnen worden op de hoogte gehouden van deskundigheden maar niemand houdt dat de bijeenkomsten zijn om de beurt bij iemand nu al echt voor mogelijk maar wie weet in de thuis in het begin werden de mannen die dan toekomst toevallig thuis waren weggestuurd corrie maar nu niet meer ze schenken koffie gesprek van de open school groe p in gooien er ook een woordje tussendoor en we betrekken ze er meer bij het leuke is dat de corrie riet bep sanny phien wil elly annie mannen ook onderling contact hebben met el con en ria zijn na de open school periode naar kaar en dat ze hun vrouwen zijn gaan bewonde verschillende opleidingen gegaan de moeder ren om de manier waarop ze met elkaar omgaan mavo de mbo middelbaar beroepsopleiding en zes vrouwen uit de groep zitten op de moeder de ecabo streekschool amsterdam voor admini mavo daar gaat het wel heel anders toe dan ze stratieve opleiding daarnaast ondernemen ze op de open school gewend waren achter elkaar allerlei activiteiten en komen wekelijks bij elkaar in de banken zi tt en werken met boeken en cij om huiswerk te maken om bij te praten fers zij kwamen een avond bij phien thuis om te pra riet maar we hebben in de klas veel steun aan ten over de resultaten van de open school elkaar ook aan het samen huiswerk maken en we proberen natuurlijk de goeie dingen van de de vrouwen komen een keer in de week als huis open school op de mavo over te brengen want werkgroep bij elkaar dan wordt er gewerkt aan het gaat toch niet alleen om het leren andere de vakken die ze op de mavo doen ze oefenen dingen zijn ook belangrijk we hebben bijvoor 27 beeld reclame gemaakt voor een avond over chili aangedurfd ik voel me er een stuk zelfverzeker en als we naar hoor haar hebben geluisterd wil der door vroeger dacht ik dat ik het nooit zou len we daar ook over praten tegen zulke dingen kunnen wordt wel even raar aangekeken maar laatst ook los van het leren is de invloed van de open werd er toch gevraagd wat is dan die open school merkbaar school van jullie en dat hebben we met elkaar corrie je gaat nu pas beseffen wat je opgepikt uitgelegd want je wilt nog zo graag zo werken of hebt of beseffen doe je het eigenlijk niet je han het in ieder geval proberen delt er meer naar alleen al het aanmelden bij de als er in de lessen vervelende dingen gebeuren mavo naar de open school ging ik met knikken wordt er aan de bel getrokken corrie we heb de knieen nu met een brutaal smoelwerk ben geleerd om onze mond open te doen en vra annie het belangrijkste wat ik geleerd heb op gen te stellen we gaan ook met z n allen naar de de open school is het omgaan met anderen ik mentoravonden ook de juf is niet meer zo n merk het nu weer op de mavo ik durf te praten onbenaderbaar persoon je vraagt nu vertel jij met mensen en ik trek me minder van hun oor ook eens wat of hoe voel je je nou dat kwam deel aan maar omdat ik veranderd ben en andere vroeger toch niet voor maar nu voel je niet meer dingen ben gaan doen ben ik ook wel vrienden zo n afstand je bent nu meer met mensen onder kwijtgeraakt ik kan me er nu zo aan ergeren als elkaar iemand helemaal niets doet en maar wachten of ook de vrouwen op de andere opleidingen mer er bezoek komt dat deed ik vroeger ook hoor ken dat ze meer durven en op meer dingen gaan phien ik ben ook veranderd eerst voelde ik dat letten marie an vertelt over ria die vanavond dat een bedreiging was voor anderen dan kreeg niet kon komen dat zij in het bedrijf waar ze je zo n reactie van ze moet zo nodig maar ik werkt een opleiding heeft gekregen om de com merk dat ik doorzettingsvermogen heb gekregen puter te bedienen maar daar moest ze wel heel om voor mezelf op te komen met die beurs denk nadrukkelijk om vragen de directeur was zeer ik nu daar heb ik recht op vroeger zou ik ge verbaasd hij was niet op het idee gekomen dat dacht hebben ik ga daar niet m n hand voor op een vrouw dat ook zou willen en kunnen heel houden dan zou ik geld geleend hebben vanzelfsprekend waren alleen mannen voor die ook het opzien tegen hoge minsen is veranderd opleiding in aanmerking gekomen maar nu blijkt bep vertelt over een situatie in het ziekenhuis zij het zo goed te doen dat ze alteen nog aan de toen haar man geopereerd moest worden de computer mag werken en ze kan nu ook niet dokter vertelde nauwelijks wat er ging gebeuren meer vrijhemen als de kinderen vakantie hebben maar ze liet zich niet met een kluitje in het riet ze heeft nu verantwoordelijk werk bevochten sturen en stond erop dat ze informatie zou krij maar dat brengt wel vervelende consequenties gen als het echt nodig is dan durf je nu wel je met zich mee hierbij merkt phien op dat het mond open te doen hele arbeidssysteem niet is afgestemd op werken de vrouwen ondernemen ook allerlei activiteiten de vrouwen met een gezin de meeste vrouwen annie en ria zitten samen op dansen elly wil zouden ook best graag technische vakken willen en riet zijn via de open school in het vrouwen leren op de klusjesdagen van de open school centrum van amsterdam noord terecht geko hebben ze daar al wat van geproefd en zij vinden men ze zitten daar in een co rdinatiegroepje en het allang niet meer vanzelfsprekend dat alleen wil is in een fort groep gegaan elly wil een mannen technische beroepen hebben praatgroep beginnen en heeft daarvoor een op wil als ik geen stageplaats kan krijgen voor de roep gedaan in de brievenkrant die oud open mbo dan word ik automonteur schooisters samen maakten elly schreef aan ook elly die ook op de mbo cultureel werk zit alle alleenstaande moeders in amsterdam noord heeft veel profijt van de open school ik was de ik wil een praatgroep beginnen in het vrouwen enige die al eerder aan thema s had gewerkt en centrum voor alleenstaande moeders om met daardoor had ik wel een voorsprong ik heb ge elkaar te praten over onze problemen en om el leerd om gestructureerd aan een thema te wer kaar te steunen we kunnen ook bekijken hoe de ken ik kwam ook met flappen en later ging bijstand in elkaar zit en hoe het komt dat de kin iedereen daar mee werken dat was enig maar derbijslag vaak zo laat komt het uitgangspunt is zonder de open school had ik de opleiding nooit elkaar te steunen en ook actief te zijn en te vech 28 ten voor onze rechten maken met de tijd en de intensiteit waarmee ze de groep is ondertussen van start gegaan elly is hebben gewerkt de overeenkomsten die er ook door de open school gaan zien dat vrouwenza zijn tussen de groepen hebben vooral te maken ken met je eigen belang te maken hebben omdat met vaak dezelfde achtergrond waarmee de vrou je zelf ook vrouw bent maar als ze mij drie jaar wen naar de cursus en naar de open school zijn geleden hadden gezegd dat ik nu in de vrouwen gegaan ik denk alleen dat het beeld wat hier te beweging zou zitten had ik ze op hun voorhoofd voorschijn komt over de ve rvolgmogelijkheden gewezen en nu zit ik er toch in een beetje ve rt ekend is doordat de e rv aringen van ook dagen als 8 maart de internationale vrou de vrouwen met wie geen contact meer is ont wendag door elly omgedoopt tot de internatio breken voor zover we weten zijn ze meestal wel nale moederdag gaan niet meer onopgemerkt iets gaan doen een of andere cursus werken bui voorbij de vrouwen op de moeder mavo probe tenshuis soms zijn ze ook weer thuisgebleven ren ook de aandacht op vrouwenzaken te vesti daarmee komen we bij een probleem dat eigen gen riet het kost allemaal wel extra tijd om lijk voor bijna alle vrouwen geldt die aan het vol daarmee bezig te zijn zoals nu ook weer de actie wassenenonderwijs zijn begonnen een echt be voor de argentijnse moeders maar het knaagt roepsperspectief ontbreekt vaak wel zijn er aan je geweten als je het niet doet baantjes te vinden als schoonmaakster of als kof niet iedereen in de groep houdt zich actief met fiejuffrouw maar het gaat er nu om dat ze nu vrouwenzaken bezig en dat is ook niet waar het eens ander werk kunnen doen dan ze thuis altijd om gaat belangrijk is dat iedereen na de open al doen els vindt het nog steeds gruwelijk jam school alleen of met een paar vertrouwde vrou mer dat ze vroeger de opleiding voor bejaarden wen een plekje heeft gevonden waar ze nieuwe verzorgster niet heeft kunnen doen nu komt ze verbanden legt en verder gaat sanny dat heb er gewoon niet meer tussen of ze moet als ben we geleerd door met elkaar te praten en dat schoonmaakster in een bejaardentehuis gaan wer je ook van elkaar leert door met elkaar te praten ken dat kan dan als stage geldent en terecht heeft het oude schoolbeeld veranderd vraagt grietje zich af wat ze als vrouw van tegen wil echte wijsheid leer je niet school dat ben ik de vijftig nog met een mavo diploma zou moeten gaan zien tijdens de open school periode je de vrouwen die wel op de mavo zitten zeggen hoeft echt niet zo op te zien tegen bestudeerde dan ook dat het hun niet om het diploma gaat lui al staan er titels voor hun naam van hier tot maar om de interesse die ze hebben gekregen en gunter hun kennis is ook beperkt iets van de het plezier wat ze er samen aan beleven dat be wijsheid die m n opoe had die amper kon lezen tekent heel veel maar voor het vinden van werk en schrijven heb ik op de open school gekregen en het moedeloze gevoel daarover helpt het niet door gesprekken met anderen echt en ook al vervallen de gangbare eisen voor en in wat corrie tenslotte zegt ligt de betekenis beroepsopleidingen zoals het een aantal vrouwen van de open school kernachtig samengevat ik van de open school is gelukt om zonder mavo of ben bewuster gaan leven en over meer dingen na havo op de mbo te komen daarmee is nog niet gaan denken ik heb geleerd om m n mond open zeker of ze wel werk kunnen krijgen of ze dat te doen en voor mezelf op te komen ik heb niet ook lukt is de vraag vermoedelijk zal het meer meer het gevoel dat alles maar over me heen uitzondering dan regel zijn komt ik kan nu ingrijpen als ik dat nodig vind de vrouwen van de open school en de cursus en wat ik ook geleerd heb is dingen doen die ik volwassenen op herhaling gaan door met de leuk vind ervaringen die ze opgedaan hebben en daarmee de open school periode is voorbij maar de ondersteunen zij ook de eis tot voo rtbestaan van vrouwen gaan verder de open school en andere vormen van volwasse nenonderwijs hun e rv aringen zijn niet alleen een tot slot pleidooi voor tijd en geld maar vooral ook voor de noodzaak tot perspectief voor de vrouwen die terugkijkend op de gesprekken merk ik dat ik aan het volwassenenonderwijs deelnemen dat vooral doe als begeleidster van de volwasse nen op herhaling groep met dank aan de vrouwen die de gesprekken met de verschillen tussen beide groepen hebben te elkaar hielden speciaal aan maria an 29