Waar ging het eigenlijk om? En waar gaat het om?

theo vesseu r 0 to r y waar ging h e t ei g enl i jk om en waar gaat h et om u tijdens de conferentie het schoolvak nederlands in het voortgezet onderwijs het afgelopen najaar sprak theo vesseur in werken met mensen en hun taal is essentieel a dat je plezier hebt in je eigen bestaan en je eigen omgang met jouw taal vormen mede daardoor kun je contact hebben met jezelf b dat je plezier hebt in het bestaan van anderen in het bijzonder in dat van je leerlingen en hun taalgedoe daardoor vind je de brug tussen jou als jou en je leerlingen als levensechte eigenheden in een levensechte groep per dag en per groep anders theo vesseur is een van de grondleggers van het gebruiken van dramatische werkvormen na 1945 hij werkte onder meer in ivo scholen middelbare meisjes school school voor maatschappelijk werk montessori lyceum avond cursus mo nederlands avondcursus cultuurpedagogiek katholieke theologi sche hogeschool theaterschool in het sabbattini theater te gent aan de uni versiteit van amsterdam en op nog enkele plaatsen hij deed dus best wat en naar eigen zeggen steeds met 100 inzet en met 100 plezier nu is hij 65 waar ging het eigenlijk om en waar gaat het om een bijzondere bijdrage 100 theo achtig waar ging het om ik merkte dat bijvoorbeeld heel duidelijk toen ik er eens even rustig voor ging zitten om een toen ik een dag voor mijn 65ste verjaardag geimproviseerd dankwoord voor de volgende thuiskwam na m n laatste gewone onderwijs dag te overdenken bedoeningen besefte ik ineens dat ik nu een in de eerste plaats wil ik over de grenzen bejaarde ben dat zulk een toch vrij plotse van dit leven heen mijn ouders bedanken linge verandering onderhuids en bovenhuids hun samenzijn gaf mij t menselijk bestaan en emoties veroorzaakt is een feit ook bij mij ik kan zeggen dat t aan mij besteed is ge 38 weest en nu ndg t allergrootste deel van dan op wat ik zelf doe mijn bestaan tot nu toe heb ik ervaren als een waar ging het eigenlijk om ik dacht om de voortdurende grote vakantie wel met druilda volgende dingen gen er tussendoor maar meestal zon veel zon plezier in je eigen bestaan en in dat van een en onnoemelijk veel geluk aantal anderen ik moet ook de omstandigheden bedanken ze plezier in het gebruik van je eigen taalvormen zijn mild geweest voor mij en zeer meegaand waarvan de woordtaal een klein maar maat in het werken met mensen en hun taal ben ik schappelijk belangrijk onderdeel is steeds een fanatisch voorstander geweest van de rust om jezelf te kunnen en durven zijn zo vrijheid vrijheid de basis voor contact com dat je in ons gemeenschappelijke bezit aan municatie met jezelf en met anderen als je taalvormen op eigen wijze durft en kan wonen dat wilt ik ben blij met alle mensen die ooit en bewegen selectief ontvangen doelge hoe dan ook van mij gehouden hebben en richt geven probleemloos genieten en je kun dat eventueel ndg doen ik heb t ze niet altijd nen en durven afsluiten gemakkelijk gemaakt hoe lief en boeiend ik vormhanteringen confrontaties met vormge ook ben mijn zeer naaste omgeving heeft best vingen van medemensen die volgen dan geduld met mij gehad ik weet dat heel goed noodzakelijk open en doelbewust in mijn werk was ik soms aardiger begripvol ook vandaag is nog steeds elke leerling een ier vindingrijker en geduldiger dan thuis thuis zeer bijzondere eigenheid was mijn nest broeinest voor nieuwe invallen misschien was ik wel in de eerste plaats een en uitvallen deze mijns inziens niet ideale ma klimaatmaker tenminste een poging daartoe nier van beroepsbezetenheidsmisvorming zou zdnder zinnig klimaat werkt elke groep en elk ik te zijner tijd willen verbeteren als er ooit lid van die groep gedeeltelijk vals iets te reincarneren valt af en toe is het noodzakelijk duidelijk te on op dit moment stap ik over in een vrij beroep derkennen dat het systeem niet deugt on schrijver graficus typograaf hulp in de huis danks alle regelende mogens en moetens de houding en promovendus echte creativiteit is mijns inziens nog steeds te sinds een paar maanden is vivette mijn doch gauw strafbaar afwijken is lastig voor je om ter en die van emy bezig op haar manier geving en jou eerlijk onderwijs moet mijns in mijn onderwijs mijn bemoeienis met men ziens permanent afwijkend zijn sen en hun taal over te nemen t wezenlijkste en dat alles temidden van een grenzeloze on dat ik haar te zeggen heb is dit blijf eigenwijs zekerheid knagend aan je eerlijk beter weten en praat nooit iemand na en laat dikdoenerij in in eigen opgeblazenheid verdampen je doet t ans buys belde mij voor een artikel in moer ik goed wanneer jij eerlijk weet dat je t goed gevleid en trots ans verbaasd dat ik wist doet ook als je twijfelt literatuur en alle an waar ze werkt en dat ik respect heb voor wat dere cultuuruitwerpselen zijn zinvol vaak boei ze deed en doet als geinteresseerd mens end en soms fascinerend maar het zijn nooit weet je toch waar iets zinnigs gebeurt ans dwangbuizen voor toeschouwers vakboe belde op advies van heleen van der straaten ken zijn ook best fijn om in de buurt te heb heleen had mijn 30 minuten verhaal essentia ben maar leerde je zinvol omgaan met men lia in het omgaan met mensen en hun taal bij sen en hun taal uit boeken dan was het on gewoond ze zat recht voor me en ik weet derwijs er bijvoorbeeld in nederland beter aan nog dat ze een aantekening maakte toen ik toe dan nu denk ik veel zogenaamd nodi hoorde dat ze het best goed vond was ik ge en belangrijke boeken had ik in twee of weer gerustgesteld drievoud je kon ze bij mij lenen en als je onzekerheid is het ongedierte zonder hetwelk dat noodzakelijk vond ze houden een echt zinvol mens niet kan bestaan soms jammer dat ik weg moet nu ik 65 ben nee was ik jaloers op de brute zekerheids colle het lijkt mij een goede regel alleen zou ik zo ga s maar ermee ruilen nooit ze hebben graag willen dat bijvoorbeeld reagans en jo een ziel van beton hannus panlussen zich er ook aan moesten toen ik onder andere door mijn werk op de houden ivo school de naam kreeg goed te zijn toen ik ben redelijk verwaand maar op elke presta vond ik dat best fijn in mijn groepen voelde ik tie van iedere leerling was en ben ik trotser mij op mijn plaats maar kwamen er mensen 39 van buiten k ij k en dan k ree g i k het benau wd i k z 6 moet het menselij k ge w oon vertel k inderen van b e k enden en vrienden zag ik niet len over je f amilie en heel d e letteren van graag toegevoeg d in mijn w erk ik vrees d e da t n e d erland belgie en de k lassie k e oudheid wa de ver wachtingen van hun ouders te hoog wa ren al lang familie van mij ren soms dacht ik ze denken dat ik een les geven hoe doe je d at ik heb alles ge soort lourdes ben want een van de vier toen leerd van de mensen met wie ik mocht wer bestaande ivo scholen w as slechts zelden een k en ieman d zon d er interesses ben i k no g eerste k eus van d e ouders eers t moes t er in nooit te g engekomen in ruil voor een instruc het echte onderw ijs iets mis zijn gegaan zo tieve uitle g over het motortje van mijn heb ik van de zoon van een van mijn beste r enault 4 kon ik twee uur vertellen en voorle vrienden z n ouders hadden doorgezet zen over van en uit p aul l eautaud we zagen maanden s nachts wakker gelegen m aar op elkaar en ver b aasden ons eerlijk over elkaars ze k ere dag zei hij tegen me ja ik w il nu best interesses n ooit meer b en i k stof tekort g e k o eens leesbaar en dragelijk leren schrijven i k men moet toch ooit een brief aan mijn vriendin kun onbevoegd w as i k per on g eluk via drama en nen sturen en w e gingen aan de slag aan de zo het onderw ijs binnengetuimeld jaren en hand van een samen opgesteld plan jaren later haalde ik eindelijk een bevoegdheid elk mens dus elke leerling wil in eigenheid d e studie was dwars door alles heen gegaan gez ien wor d en ik heb geprobeerd goed te kij met veel me d e w erking een half uur na mijn ken zonder gluren doctoraal had i k w eer een cursus in n oord er ik ben waarschijnlijk goed geworden doordat gens die nacht zat ik rechtop in bed en vroeg ik in vele dingen zo slecht was leerlingen mo e my zie je verschil ik ben nu bevoegd tiveerden mij de zaken steeds grondig te bekij nee je ziet t niet aan je antwoordde ze ken en te overdenken hoe en met wat zij zin vol en prett ig konden werken laatste le s eerste les m n laatste les creatief schrijfgedoe ik type de aantekeningen over aantekeningen mijn eerste les literatuur het was geen die ik voor de zekerheid maakte ik had 38 demonstratie nummer het zou gaan over jaar ervaring ik was aan het begin precies slauerhoff die alleen maar in zijn gedichten even zenuwachtig als bij mijn eerste les kon wonen over ongedurig reizen de zee en ooit liefde en een heel slauerhoff leven daarbij de ik wou mezelf niet herhalen dus anders dan echtgenote van de gestorven henny marsman toen best lang over nagedacht in de trein bij had mij veel fotomateriaal en ook handschrif het aardappelenschillen in bed en tijdens ten gegeven naast de vele verhalen over ja gesprekken met mensen nie slau pom eddy en henny ik was dus in ooit had ik eens op een freinet congres met gevoerd bovendien had ik echt alles dat ik be een groep mensen gewerkt van negen ver reiken kon van slauerhoff gelezen z n verza schillende talen en ik spreek eigenlijk alleen melde gedichten hadden mij de hele grote va maar nederlands de rest is buiten helaas kantie vergezeld duits alleen maar dapper knoeien en toen begon die les na een twintig minuten opnieuw mijn principe uitgaan van niet was ik uitgepraat ik had alles verteld ik keek woordtaal onder meer wat hopeloos de stilte en de cultuurrijpe ogen 1 maak als je wilt enkele korte notities over van m n toehoorders in ik heb de tijd niet een paar prettige momenten die je de kunnen vullen zei ik zullen we stil de tijd laatste tijd hebt beleefd vind je er zo gauw gezellig doorpraten tot de bel gaat geen drie dan fantaseer je maar wat ik ik vertelde van mijn voorbereidingswerkzaam laat het je niet voorlezen heden liet de foto s zien vertelde wat ik 2 zet rond een van die notities een cirkel op dacht toen ik al die verhalen van rina mars die ene gaan we door man zij was erbij hoorde las wat voor en 3 ik kan niet lezen en ik ben doof teken op zo cultuurrommelde ik maar door een van deze grote vellen papier dat wat je de bel ging eerder dan we verwacht hadden in die notitie hebt willen vastleggen hoe we leuterden door in de pauze en daarna wist onhandig ook reeel of abstract zoals je 40 w ilt heb je bepaalde stiften krijt of potlo daarna w as d e m ot iv at i e voor het l ezen va n den nodig mater i aal ligt er bijvoorbeel d een aa nt al b es p r ek in ge n va n bo e 4 neem nu de tijd eens rond te lopen en be ke n f ilms te nt oonstellin g en enz o v o ort kri kijk de tekeningen kies er drie uit en schrijf tisch aanwe zi g op van a ll e drie afzonderlijk wat je er i n ziet niemand i s verongelijkt a l s haar of z ijn gelegenheidsopdrach t tekening niet is gekozen 5 ik pak de tekeningen vast na elkaar en de opd racht h i e rboven was e en g roep sg e beu wie wi l voorlezen wat ie schreef die doet ren m ijn leu k ste individuele o pd rac ht dat de maker van de teken i ng mengt zich bestond uit een aantal vrij te mak en o f nie t te er n i et in wil je met haar of hem praten ma k en opd rachtj e s d e te k st w as op a f dan doe je dat maar bij de koffie nu n iet s p raa k gemaakt voor een vers begonnen 6 beschrijf jezelf zoals je denkt dat je bij een zeer e n thousiaste docente d ie z ich z e l f te wei ander overkomt je mag ieders oog kiezen ni g g eslaagd von d afs praak was ook d at i k maar niet dat van je vaste relatie geen e n kel v an d e antw oor d en o oi t zou l e zen 7 wie zijn tekst geheel of gedeeltelijk w i l n atuurlij k staan er in de volg en d e re g els weer voorlezen die doet dat dingen die al eerd er in dit arti k el zijn genoemd we kunnen vaststel len dat we een gezel en o f g eb rui kt o o k i k ben een b eper kt m ens schap vormen van mensen die best de steeds met een aantal d in ge n b ezi g en l a ng moeite waard zijn niet altij d ori g ineel 8 nu weer een groot vel papier schrijf met 1 b e k ijk jezelf aandachti g in de spiegel materiaal dat je wilt een onleesbare brief neem er eens de tijd voor over iets dat je nu echt wel ns duidelijk doe daarna minstens twee uur iets heel zou willen zeggen i k vraag je niet jouw in and ers houd verbaal mee te delen p ro be er dan z o o b jec tief m o g elij k te 9 we geven onze grote naar ik zie nogal vin b eschrijven wa t je za g nig neergeze tte boodschap door aan bij 2 beschrijf jezelf zoals je meest aardige colle voorbeeld onze linker buur g a je zou b eschrijven 10je bek i jkt de ontvangen br i ef grondig en 3 wat is t mooiste dat je ooit las zag of probee rt hem heel nauwkeurig in leesbare hoord e n iet over n ade n k en meteen o p woorden om te zetten schrijven en d an ach t er af schrijf je no g 11 je leest jouw transscriptie voor terwijl even o p w at je allemaal ha d w illen zegg en w i j kijken en luisteren na die eerste opschrijving toen was mijn blokuur om 4 w aarom hou je eigenlijk van je hui d ige ik had voor mijn eigen gemoedsrust nog 14 werk opdrachten van mijn voorbereid i ng over een 5 wa nneer in je hele l e ven t o t nu to e ben je goede voorbereiding maakt je ontspannen en het woedendst geweest stelt je daardoor i n staat te reageren op je eerste keus meteen o p schrijven groep zonder dwang en zonder kramp w aarom w as je toen zo boos 6 de drie leukste momenten d ie je het laatste leukste les jaar hebt beleefd b eschrijf ze heel kort en p rob eer ze heel mijn l eukste les van de laatste jaren uitvoerig en lang d urig voor d e geest te ha zogenaamd deskund i g praten over een boek len zonder d at je verd er nog iets not eert dat je n i et gelezen hebt mag een vakboek 7 ik in dit geval de aanzetter tot d eze op zijn een roman een d i chtbundel ko rtom mag drachten i k k an niet lezen en niet schrij alles zijn wat je wi l je hebt t e cht niet ge l e ven teken je w erksituatie hoe onhandig zen wel doorgebladerd en er eventueel het d an ook een en ander over gelezen en gehoord nadat geen w oorden en g een va n a f makertje je vijf minuten ongestoord het woord hebt ge 8 waar he b je allemaal een hekel aan voerd mogen w i j vragen stellen ga je op een 9 zou je iets willen doen dat niet kan wat bepaald moment echt door de mand dan zet en zo nee b eden k d an eens iets ten we een punt 10 w ie is of was de mooiste vrouw of man boeiende bezigheid d ie je ooit z ag 41 ik zag haar vandaag ik denk dat ze uit in voelt bewaar de brief 4 dagen versnipper dia stamt intelligent in alles uniek moder hem dan tot heel kleine snippers en laat die ne dans en klassiek en wonder boven in een amsterdamse gracht belanden wonder ze was niet weg te branden ze 22 t gelukkigste moment uit je middelbare bleef steeds weer pratend bij mij uitein schooltijd delijk ging ze weg maar ze draaide zich om 23 schrift een fantasie droom geen toelichting en we raakten elkaar even aan en nu ga en verklaringen ik echt naar de repetitie zei ze desnoods schrijf je er twee m eer beslist en weet je hoe ze heet gabri stomp je niet vandaag zus de hemel was open een heel uur lang 24 als je op een boot zat zoals die van m en en wat zegt nu een achternaam je had redelijk wat geld hoe zou je het ge a wie was etc heel inrichten b hoe reageer je op zo n puber hennen 25 voel je pols neem er de tijd voor leg je verhaal als dit hierboven van theo hand op je ha rt en probeer je eigen bestaan 11 beschrijf drie momenten in je leven dat je te voelen loog 26 vertel een heel lief klein kindje hoe je hart vermijd elke toelichting verklaring reden er uitziet etc alleen beschrijf de drie feitelijke 27 neem een levend iemand in je gedachten leugenmomenten iemand waar je eerbied voor hebt en van 12 hield je vader van je moeder wie je houdt hield je moeder van je vader hij zij is nu dood op de crematie spreek je maximum 9 regels 3 minuten schrijf op 13 beschrijf je leukste leerling onmiddellijk 28 beschrijf iemand die diep ongelukkig is be niet nadenken schrijf zo nauwkeurig mogelijk 14 hoeveel keer ben je verliefd geweest in je 29 noteer ko rt 12 dingen die je had willen leven schrijf de voornamen in chronologi doen maar die je niet deed sche volgorde op hoeveel keer werd t 30 schrijf een heel lieve brief zoals je die zelf wat graag zou ontvangen beschrijf de derde keer en de derde figuur zomaar 15 hoe zou vandaag over drie maanden een 31 schrijf 30 voornamen op in volgorde die je van de fijnste dagen van je bestaan er te binnen schiet ook al komt dezelfde uitzien naam m ee r voor dat doet niets ter zake 16 beschrijf heel technisch probeer dat de neurie stiekum een melodie op die namen manier waarop jij loopt en schrijf je eigen naam er groot heel 17 schrijf niets op wijd 10 tien minuten groot dwars doorheen aan een meditatief onderzoek bij jezelf 32 wie zou je op dit moment t meest missen met de vraag of er iets is of was dat je ei als ie plots niet doodging maar vermist genlijk nooit tegen jezelf durfde wilde kon was zeggen 33 schrijf eens op wat je denkt dat iemand op misschien vind je niks best zou schrijven als ie 7 goeie dingen over jou misschien wel ook best niks opschrijven moest schrijven vandaag wel heel diep ademen de hele 34 schrijf een eerlijke en kiene sollicitatiebrief dag iedere keer weer even daar de tijd voor aan jezelf of je bij jezelf binnen mag pakken 18 hou vandaag ns overal je mond op plaat dat was dan een gelegenheids opdracht na sen waar je eigenlijk iets echts zou willen een gelegenheidsgesprek in februari 1986 zeggen ik heb nu wel voldoende in mijn kaart laten kij 19 voor wat wie enzovoort ben je bang ken ik denk dat je daar als leraar nooit bang niet waarom alleen de feiten geen verkla voor moet zijn niemand ziet meer dan ie k a n ring of toelichting zien 20 schrijf een verontschuldiging voor de din gen die je fout deed of doet of zal doen 21 schrijf een brief aan iemand die zich ver beeldt je te begrijpen maar die je niet aan 42 wat nu nog zoiets verscheen als les ideeen voor moeder taaldocenten samengesteld door else p istoor enkele teksten die mij zeer hebben geraakt rob kieft en eise postma interkom was best twee stuks z i nnig maar m i sschien zou t nu weer een 1 met zoveel tongen heb ik leren spreken beetje anders moeten hoe kom ik ooit weer tot eentaligheid dat zijn de eerste twee regels van een ge ik ben vergeten te vragen hoe lang mijn artikel dicht van gee rt koefoed moest of mocht zijn en dat is maar goed ook vaak vond ik dat leerlingen door het onder leerlingen moeten een samenvatting maken in wijs gedwongen werden tot gespletenheid een opgegeven aantal woorden tijdschriftre in gedrag dus ook in taal geen geringe dacteuren weten hoe slecht docenten zelf zich verantwoordelijkheid aan een gevraagd aantal bladzijden of woor 2 het schoolsysteem is op twee dingen ge den kunnen houden maar ja de leerling moet bouwd wantrouwen en macht leraren zijn ieren en je moet toch vastigheid hebben een ander soo rt mensen dan leerlingen weinig bladen betalen per essentie in plaats daarom is er een lerarenkamer en een zit van per pagina kuil ik kan niet meer tegen deze structuur ik werd de lerarenkamer uitgestuurd omdat waar ging het om en waar gaat het om het men over mijn medeleerlingen wilde praten gaat om mensen die delen in onze taal het een gesprek waaraan wij leerlingen nooit gaat om een eerlijke verdeling dat laatste deelnamen heeft mijns inziens elke dag nieuwe conse een dagboekfragment uit een a rt ikel over quenties er bestaat in wezen geen vak zo le de relatie leerling leraar geschreven door vendig zo voortdurend veranderend zo reke lot julien 2 nend met individu zo ademend in groepen zo inspirerend en zo onzeker als docent in de taal en wat wil ik nu nog met onderwijs nog een van het land waar je leerlingen en jij wonen boekje voor beginnende leraren en hospitanten leven bestaan de methode en de didactiek samenstellen geen vakboek geen leerboek liggen overal voor het grijpen als je het ziet maar gewoon een mensboek fragmenten on dan blijft je werk een plezier voor anderen en der andere uit brieven van pas begonnen do jezelf en doe er vooral andere dingen naast centen fragmenten uit verslagen nederlaag een heerlijke dag en zoeken naar evenwicht je niets laten wijsmaken ik hoop dit via pendoor no te n of bijvoorbeeld coutinho te publiceren of mis schien als een apart themanummer van een 1 s oci olinguis t ie k in vier kw atrijne n spek ta tor jr g 8 19781 1979 nr 5 p 257 tijdschrift 2 ve rnie uwing jrg 44 1985 n r 9 november p wie mij daarvoor materiaal wil geven die ben 10 ik dankbaar bijvoorbeeld een beschrijving van een eerste leservaring een goed docent een groep leerlingen je angsten je overmoed een misser of bijvoorbeeld in tien regels samen vatten dat wat je aan een docent ooit had wil v len zeggen of schrijven of wat leerden ze je dat je nooit nodig had en wat leerden ze je niet wat je wel nodig had gooi en dan wil ik nog een toneeltekst maken over inwijding tot onderwijs en dan hou ik op met mijn bemoeienissen er zijn zoveel andere dingen dan onderwijs en juist alleen door al die andere dingen krijgt on derwijs recht van bestaan en richtlijnen voor vormgevingen in dat bestaan wensen ja het zou goed zijn als er nog eens 43