Walter Van Beirendonck en de Griekse vaas. Taalsteun in de lessen geschiedenis: de keuze van een vakgroep

49 walter van beirendonck en de griekse vaas taalsteun in de lessen geschiedenis de keuze van een vakgroep ilse hendrickx tenslotte is ook het taalbeleid een onderwerp dat best in de vakgroep wordt vormgegeven de bewustwording van een eigen taalregister en van de gevarieerde omgang met verschillende tekstsoorten binnen geschiedenis is een eerste stap om de moeilijkheidsgraad van het vak voor vele leerlingen goed te leren inschatten het oplijsten van begrippen die leerlingen moeten kennen hoe ze die moeten kennen alleen voor de eenmalige test of om mee te nemen voor het leven passief begrijpen of actief gebruiken en hoe die in de lessen dan moeten worden aangebracht en ingeoefend gebeurt best in overleg het resultaat van het vakoverleg hierover kan een leerlijn van begrippen opleveren een dergelijke begrippenleerlijn is dan tevens de basis voor elke vorm van verantwoorde ontstoffing uit leerplan geschiedenis voor de a stroom brussel vvkso d 2009 7841 037 in onderstaand artikel krijgen we de getuigenis van de vakgroep geschiedenis van regina pacis hove over hoe zij vanuit de aanbeveling in het leerplan vormgeven aan taalbeleid hun insteek is de ondersteuning van de leerlingen bij de verwerving van een specifieke woordenschat in functie van de ontwikkeling van historisch besef en van een historische attitude wie meer wil lezen over woordenschatontwikkeling zie kadertekst onder begrippendidactiek luc wyns vonk redactie februari 2011 nummer 3 40e jaargang 50 oeten we dat blijven onthou een geschikt begrippenkader den dat weten we niet meer dat was leerstof van vorig om een kader te ontwerpen moet men schooljaar wat moeten we eerst op een rijtje zetten wat erin moet dat hiervan kennen moeten we inventariseren van onmisbare begrippen was de leerstof kunnen toepassen een denkoefening die meerdere schooljaren hoe moeten we dat leren in beslag heeft genomen al van bij het leerlingen confronteren ons met vragen die begin hebben we een onderscheid gemaakt ons terugwerpen op een fundament in ons tussen vak wat is het leren waard over het verle begrippen die beschrijvend verklarende den geinspireerd door deze vraag werkten informatie omvatten de reconstructie we met onze vakgroep een begrippenkader van het zogenaamde verhaal van het uit op basis van wat de eindtermen het leer verleden plan en de visietekst ons voorleggen we begrippen die de focus leggen op het werden ondersteund door de vakbegeleider procedurele karakter van informatie ria van looveren erg inspirerend voor onze procedure om tot kennis en inzicht te keuzes was ook het nascholingstraject door komen in deze historische werkelijk werner goegebeur en linda van looy het heid voor geschiedenis is de historische uitgangspunt van de strategie van onze vak methode hierbij bepalend groep was talige ondersteuning aan te bie den bij de ontwikkeling van historisch besef uiteraard had elke leerkracht uit de vak en van een historische attitude daarom dur groep geschiedenis altijd al het globaal refe ven we hopen dat onderhavig artikel de col rentiekader voor ogen maar een conceptu lega s nederlands kan interesseren ele leerlijn was nog niet concreet uitgezet voor de leerling was ze dus niet zichtbaar we stonden voor vier grote vraagstukken figuur 1 stelt het globaal referentiekader uit 1 hoe stellen we een begrippenkader op de derde graad visueel voor met deze dat eigen is aan het profiel van de begrippen wordt expliciet omgegaan ze school en van de leerlingen en tevens worden in een leerlijn gezet in de verschil leerplanconform lende samenlevingen die leerlingen doorlo 2 hoe brengen we deze begrippen over pen van het derde tot het zesde jaar ze zijn bij de leerlingen een bril om vergelijkend naar samenlevingen 3 hoe implementeren we dit begrippen te kijken de volgende paragrafen geven kader in een leerlijn met andere woor meer toelichting bij het tot stand komen van den hoe creeren we een leerlijn met dit referentiekader transfermogelijkheden over verschil lende historische segmenten ruimtes en samenlevingen heen dus over de drie graden van het secundair onderwijs heen 4 hoe visualiseren we de leerlijn van het globaal referentiekader 40e jaargang nummer 3 februari 2011 51 figuur 1 globaal referentiekader derde graad regina pacis hove globaal referentiekader informatie verwerven informatie verwerken bronnenonderzoek referentiekader heuristiek tijd historische kritiek ruimte historische synthese domein koepelbegrippen verhoudingen strategie mensbeeld wereldbeeld evolutie revolutie uitdagingen structuurbegrippen continuiteit discontinuiteit aanleiding oorzaak gevolg evenement conjunctuur structuur braudel interactie samenhang domeinen historisch bewustzijn februari 2011 nummer 3 40e jaargang 52 procedureel niveau aangepakt dat ook een aantal procedurele begrippen kunnen behoren tot de structuur hoe verwerf ik informatie begrippen hebben we geparkeerd voor een latere fase we hadden immers een aanpak in een volwaardig historisch onderzoek gaat die effect had bij onze leerlingen voor de het verwerven van informatie vooraf aan het procedurele begrippen eigen aan de histori verwerken ervan het is de bedoeling in het sche kritiek secundair onderwijs de leerlingen te laten kennismaken met de principes van de histo tot dusver loont deze aanpak bij leerlingen rische kritiek in onze vakgroep zijn de vra nog altijd de kracht van de leerlijn histori gen van de historische kritiek meer dan 15 sche methode die de leden van de vakgroep jaar een basis voor een ononderbroken leer sinds de jaren 90 onafgebroken concretise lijn zie fiche als bijlage 1 we bevinden ons ren in elk leerjaar zorgt ervoor dat het niet met die vragen op het procedurele niveau expliciteren van die begrippen als structuur om kennis te verwerven en we laten de leer begrippen bij leerlingen tot dusver geen lingen op die manier kennismaken met de gemis is een vakgroep maakt pragmatische principes van de historische kritiek in elk en strategische keuzes als de set procedu leerjaar passen de leerlingen de vragen toe rele begrippen structuurbegrippen incluis op bronnen die complexer worden naar in regina pacis bij de leerlingen niet reeds mate de leerling ouder is concreet betekent werd ondersteund door eenzelfde fiche voor dit ook dat we bij het bronnenonderzoek de vragen van de historische methode per begrippen zoals feit mening objectief sub jaar zie bijlage 1 zou een andere vorm van jectief vanaf het eerste jaar hanteren taalsteun wellicht aan de orde geweest zijn deze leerlijn was reeds krachtig aanwezig vooraleer we met de vakgroep van start gin beschrijvend verklarend niveau gen met een nieuwe aanpak voor het enten en toepassen van historische begrippen van hoe verwerk ik kennis en inzicht in de histo een hogere abstractiegraad dan bijvoor rische werkelijkheid beeld de concrete feiten en de personen die het verleden kleur geven en ontsluiten bij om inzicht te verwerven en om te peilen historische vorming van de twee families naar inzicht zetten we koepelbegrippen en van meer abstracte begrippen procedurele structuurbegrippen in op de drie kapstokken en beschrijvende die we nodig hebben bij van het historisch referentiekader tijd historische vorming hebben we stapsge ruimte en maatschappelijk domein zie eind wijze met de vakgroep eerst het begrippen termen geschiedenis in figuur 2 kader op beschrijvend verklarend niveau 40e jaargang nummer 3 februari 2011 53 figuur 2 uittreksel uit de eindtermen geschiedenis criteria de te behandelen historische werkelijkheid zowel uit het historisch refe rentiekader als uit de bestudeerde samenlevingen wordt vrij gekozen en wordt derhalve niet in eindtermen geconcretiseerd de benaderingswijze van het gekozen referentiekader de bestudeerde samenlevingen en de integratie van de bestudeerde samenlevingen en het gekozen referentie kader dient evenwel te beantwoorden aan criteria criteria in verband met het historisch referentiekader algemeen het historisch referentiekader is een instrument voor de structure ring van historische informatie dat geleidelijk wordt aangevuld 1 het begrippenkader en de probleemstellingen aangebracht in het lager onderwijs in de eerste graad en in de tweede graad worden herhaald gepreciseerd en verruimd 2 het historisch referentiekader is tevens een ordeningsinstrument voor verworven buitenschoolse informatie tijdskader 3 het historisch referentiekader bevat de geschiedenis van prehis torie tot heden 4 het wordt opgebouwd met de klemtoon op diachronie d w z doorwerking en verandering 5 de periodisering gebeurt aan de hand van grote fasen in de evo lutie van mens en maatschappij 6 er wordt aandacht besteed aan andere jaartellingen dan de chris telijke ruimtelijk kader 7 in het ruimtelijk kader is een mundiale dimensie aanwezig die kan worden ingevuld op het niveau van systemen imperia grootschalige regio s en invloedssferen zowel als een lokale dimensie 8 er wordt aandacht besteed aan de relaties tussen en binnen al deze entiteiten februari 2011 nummer 3 40e jaargang 54 socialiteit 9 voor alle ontwikkelingsfasen van het referentiekader worden maatschappelijke domeinen gekarakteriseerd via algemene his torische begrippen 10 probleemstellingen worden algemeen gekarakteriseerd ze wor den onderzocht op hun vergelijkbaarheid zowel in een tijds als in een ruimtelijk perspectief benaderingswijze 11 in de derde graad krijgen de algemene historische begrippen een duidelijk gedifferentieerde invulling 12 essentieel is dat voor elke ontwikkelingsfase fundamentele pro blemen in verband met mens en maatschappij voor de leerlingen concreet en herkenbaar zijn fundamentele problemen zijn pro blemen die in verschillende samenlevingen voorkomen en die een belangrijke weerslag hebben gehad op hun ontwikkeling zij kunnen worden gegroepeerd onder rubrieken als verhouding mens levensonderhoud verhouding individu groep verhou ding mens macht verhouding mens cultuur verhouding mens omgeving ond vlaanderen be dvo secundair 3degraad aso eindtermen geschiedenis htm koepelbegrippen koepelbegrippen zijn begrippen die geen na herhaaldelijke deducties kwamen we als onmiddellijke associatie met een bepaald vakgroep tot de keuze van volgende begrip tijdsegment of een bepaalde samenleving pen waarmee wij op regina pacis willen en aangeven ze overkoepelen tijd en ruimte en kunnen werken aan het historisch bewust vormen als het ware een kader waaraan we zijn de reconstructie van het verleden kunnen verhoudingen ophangen om tot die koepelbegrippen te uitdagingen komen zijn we vertrokken van een inhoude mens en wereldbeeld lijke inventarisering per leerjaar hebben we evolutie en revolutie essentiele inhouden opgelijst in kernwoor strategie den alle collega s van de vakgroep zochten overkoepelende begrippen die voor alle tijd aan elk koepelbegrip knopen we de drie kap vakken en samenlevingen gehanteerd kon stokken tijd ruimte maatschappelijk domein den worden van de prehistorie tot en met van het historisch referentiekader vast zie de eigen tijd voorbeeld 1 40e jaargang nummer 3 februari 2011 55 voorbeeld 1 koepelbegrip verhouding als we in het derde jaar het begrip stand in de west europese middel eeuwse samenleving bestuderen kunnen we dat als volgt structureren koepelbegrip verhouding tijd middeleeuwen ruimte west europa maatschappelijk domein sociaal juridisch invulling begrip stand standensamenleving op basis van juridische ongelijkheid discriminatie voorbeeld 2 is een vraag uit het examen van de zesde jaren december 2010 voorbeeld 2 koepelbegrippen verhouding en strategie 1 globaal referentiekader koepelbegrippen verhouding strategie 1 1 geef de inhoud van het koepelbegrip verhouding europa en de wereldorde op politiek economisch vlak in de 19de eeuw ga uit van centrum en periferie 1 2 welke strategie hanteerden de vsa tijdens de koude oorlog in de periode 1945 1953 ten aanzien van de su op militair en economisch vlak leg ook bondig uit voorbeeld 3 komt uit het examen van de derde jaren december 2010 en beoogt de invul ling van het begrip politieke verhouding in dit voorbeeld wenden we de koepelbegrippen aan om samenlevingen te vergelijken we zetten deze transfermogelijkheden ook in om te peilen naar kennis en inzicht voorbeeld 3 koepelbegrip verhouding 1 koepelbegrip met een blik naar de leerstof van het eerste jaar 1 1 lees aandachtig bron 1 over de macht van de egyptische farao en bron 2 over de macht van de byzantijnse keizer 1 2 pas uitgaande van beide bronnen het koepelbegrip politieke verhou ding toe op de macht van de egyptische farao bron 1 en op de macht van de byzantijnse keizer bron 2 februari 2011 nummer 3 40e jaargang 56 1 3 kan je spreken van een gelijkenis tussen de macht van de farao en de macht van de byzantijnse keizer voor de politieke verhouding motiveer je antwoord bron 1 de farao een gezant van de goden in het oude rijk 2700 2200 v chr was de farao de belangrijkste schakel tussen de goden en de mensen hij was de zoon van de goden de farao was de staat ook na zijn dood bleef hij belangrijk daarom werden die reusachtige piramiden gebouwd je kunt stellen hoe machtiger de farao des te groter de piramide bron 2 plaatsvervanger van god op aarde een trouwe generaal van de keizer schreef het volgende over de basileus soms wordt beweerd dat de keizer niet aan de wet is onderworpen maar de wet zelf is persoonlijk deel ik deze mening wat hij doet of als wet afkondigt is goed gedaan en wij houden ons daaraan heilige heer god heeft u op de keizerstroon verheven en heeft u door zijn genade tot god op aarde gemaakt opdat gij zoudt doen en laten wat u goeddunkt aldus zijn uw daden en handelingen vol wijsheid en waarheid en de rechtvaardigheid vertoeft in uw hart in voorbeeld 4 geven we een examenvraag in het derde jaar die slaat op de vergelijking tus sen spanningsvelden in het verleden en het heden voorbeeld 4 koepelbegrip verhouding 1 actualisering spanningsvelden in het heden en in het verleden aan de hand van een koepelbegrip 1 1 lees aandachtig onderstaand tekstfragment haar naam is sabra ze is 22 jaar en woont in het dorp kasensero in oeganda ze is christen haar man is landbouwer ze huwde toen ze 17 jaar oud was en heeft momenteel 4 kinderen vorig jaar verloor ze een baby tijdens de bevalling ze wil veel kinderen want die kunnen haar meehelpen op het land en in het huishouden die kinderen kunnen dan later ook zor gen voor haar en haar man wanneer zij oud zijn dit is een klassiek verhaal in een land waar 2 op 3 mensen niet kunnen lezen de kindersterfte 93 bedraagt en waar het spookbeeld van honger en epidemieen nooit ver weg is per duizend 40e jaargang nummer 3 februari 2011 57 1 2 vergelijk op basis van het koepelbegrip verhouding mens en eco nomie het spanningsveld tussen demografie en economie in de mid deleeuwse west europese samenleving met de actuele situatie in oeganda geef hierbij 1 gelijkenis leg bondig uit voorbeeld 5 is een examenvraag van het zesde jaar waarin we peilen naar een comparatief perspectief voorbeeld 5 comparatief perspectief 1 transfer koepelbegrip over de leerinhouden van het vijfde naar het zesde jaar 1 1 internationale politieke verhouding hoe werd frankrijk op het congres van wenen in 1815 behandeld verwerk in je antwoord het begrip vkn verenigd koninkrijk der nederlanden en het koepelbe grip verhouding op politiek internationaal vlak 1 2 geef 1 gelijkenis tussen de houding op het congres van wenen ten aanzien van frankrijk en de houding van de vsa ten aanzien van de su tijdens de koude oorlog structuurbegrippen structuurbegrippen zetten we in om het his torische verhaal te ondersteunen ze bren torische verhaal te brengen en te organise gen dus structuur aan in de historische ren net zoals koepelbegrippen benaderen dimensies tijd ruimte en domein en organiseren ze historische informatie wij continuiteit en discontinuiteit hebben er op regina pacis voor gekozen om aanleiding oorzaak en gevolg zeker in de startfase geen connotatie te evenementen conjuncturen en maken met historische procedurebegrippen structuren zoals primaire en secundaire bron feit interactie en samenhang mening objectief subjectief met andere woorden we zetten niet de vragen uit de in onze keuze om in de vakgroep te werken historische kritiek maar wel de volgende met meer abstracte begrippen lag deze stap algemene structuurbegrippen in om het his voor de hand februari 2011 nummer 3 40e jaargang 58 voorbeeld 6 koepelbegrip verhouding in het vierde jaar wordt het begrip stand behandeld in het kader van de franse revolutie de leerlingen leren dat sociaal juridische discriminatie en willekeur sterk ingebakken waren in de maatschappij tot het einde van het ancien regime vanaf de franse revolutie was juridische gelijkheid een feit dat genereert een discontinuiteit structuurbegrip op vlak van sociaal juri dische verhoudingen koepelbegrip na het ancien regime en in het licht van de industriele samenleving wordt het begrip stand sociaal economisch ingevuld er ontstaat namelijk een klassensamenleving op basis van sociaal economische ongelijkheid het begrip stand zoals beschreven in voor vanaf het derde jaar gebruiken we de koe beeld 1 wordt in dit voorbeeld gecontextua pelbegrippen voor de eerste maal aan de liseerd in een bepaalde samenleving in een leerlingen wordt gevraagd een visuele voor bepaalde tijd en dan gedecontextualiseerd stelling te maken van een koepelbegrip in om te kunnen transfereren naar een andere de vorm van een tekening parapluutjes periode voorbeeld 6 bogen gepimpte en strak gedesignde koe pels doen hun intrede in de klas een con stante is echter in de meeste tekeningen aanwezig namelijk hun tekening over begrippendidactiek koepelt iets er kan iets onder geplaatst worden een abstract begrip wordt gemate aangezien de koepelbegrippen een hogere rialiseerd vervolgens krijgen de derdejaars abstractiegraad hebben heeft de vakgroep leerlingen het schema met de kernachtig ervoor geopteerd ze pas geformuleerde leerinhouden van het tweede als dusdanig te hanteren jaar en de lijst met de koepelbegrippen zie vanaf de tweede graad boven nu vragen we hen de leerinhouden parapluutjes in de eerste graad wor aan de koepelbegrippen te koppelen bogen gepimpte den de koepelbegrippen en strak enkel gebruikt bij het om de koepelbegrippen als krachtige didac gedesignde doceren van de lesinhou tiek in te zetten is het belangrijk dat de leer koepels doen hun den op die manier raken lingen weten waarom we ze hanteren de intrede in de klas de leerlingen ermee ver bedoelingen worden voor hen opgelijst trouwd de collega s van je krijgt een duidelijk overzicht van de het tweede jaar maken eigenheid van bepaalde samenlevingen een overzicht van de te je herkent continuiteit en discontinui onthouden leerinhouden voor de collega s teit van het derde jaar en rangschikken ze reeds je leert strategisch studeren door een in het kader van de koepelbegrippen duidelijk onderscheid te maken tussen 40e jaargang nummer 3 februari 2011 59 hoofd en bijzaken met deze werkwijze we gebruiken de structuurbegrippen met benaderen we de voet leren leren uitzondering van de langetermijngeschiede je herkent patronen en gedragingen nis conjuncturen en evenementen vanaf van een bepaalde samenleving en je de eerste graad we semantiseren ze en kan ze betrekken op onze eigen samen bouwen het historische verhaal ermee op leving het verwerven van structuurbegrippen vraagt herhaling en oefening tijdens de les sen consolidatie woordenschatverwerving driefasendidactiek woordenschatverwerving schooltaal instructietaal en specifieke vaktaal verloopt best met behulp van een driefasendidactiek die gebaseerd is op het verwervingsproces bij spontane taalverwerving in de spontane taalverwer ving bouwt een taalleerder een woordnetwerk op van vorm en betekenisas sociaties door taal te gebruiken in de context in het klassieke woordenschat onderwijs krijgen de leerlingen vooral contextloze abstracte woorddefinities aangeboden de driefasendidactiek ziet er kort samengevat als volgt uit aanbodfase in de aanbodfase worden de woorden zoveel mogelijk in een natuurlijke con text aangeboden de leraar biedt de woorden aan zonder daarbij al beteke nissen van de woorden te expliciteren gesproken en geschreven teksten staan centraal deze teksten worden met behulp van voorgesprekken geintro duceerd de voorgesprekken dienen om de interesse van leerlingen op te wekken en sleutelbegrippen of woorden en doelwoorden aan te bieden in deze gesprekken is de interactie met de leerlingen cruciaal om zicht te krijgen op de hypothesevorming rond de aangeboden woorden door de leerlingen na het voorgesprek lezen de leerlingen de tekst individueel waarna ze een opdracht en of nabespreking aangeboden krijgen die begripsondersteunend moet werken semantiseringsfase in de semantiseringsfase moeten de leerlingen bewust reflecteren over woor den deze fase is verdeeld in drie stappen in de eerste stap wordt met behulp van een meerkeuze interpretatie opdracht nagegaan in hoeverre de beteke nis van een woord al bij de leerling aanwezig is deze stap kan ook al opge nomen in de eerste fase van het voorbewerken de tweede stap bestaat uit een expliciterings of semantiseringsgesprek met de leerlingen op basis van de betekeniselementen die door de leerlingen worden ingebracht worden de februari 2011 nummer 3 40e jaargang 60 woordbetekenissen verduidelijkt het gesprek vindt plaats aan de hand van een afbeelding een denkopdracht of een verhaal de derde stap behelst het maken van lesaantekeningen op een formulier de neerslag dat bedoeld is als houvast voor de leerlingen consolideringsfase in de consolideringsfase of oefenfase maken de leerlingen individueel com municatieve oefeningen waarin zij de woorden herhalen en inoefenen tijdens de verbetering van de oefeningen moet de leraar ervoor zorgen dat de leerling erachter komt waarom zijn oplossing goed of fout is met behulp van een diagnosetoets kan de leerkracht nagaan welke woorden beheerst worden en op basis hiervan kan een oefenschema voor elke leerling ontworpen wor den in de driefasendidactiek wordt onderwezen volgens een interpretatiemodel hierin wordt kennis gezien als een interpretatief systeem de leerder stelt zelf op basis van de context actief hypothesen op over de betekenis van onbe kende woorden en geeft in interactie met de leraar actief en met behulp van productief taalgebruik betekenis aan die woorden de leraar krijgt de rol van begeleider in plaats van alleswetende kennisoverdrager leerlijn hoe creeren we een leerlijn met transfer daar waar lessen sneuvelen door allerhande mogelijkheden over verschillende historische activiteiten op school zijn de koepelbegrip segmenten ruimtes en samenlevingen pen een handig instru heen dus over de drie graden van het ment bij het ontstoffen daar waar lessen secundair heen vanaf het derde jaar wor zij stellen ons in staat de sneuvelen door den de koepelbegrippen ingezet tijdens de essentie te bespreken en allerhande lessen bij toetsen en examens vanaf het waardevolle inhouden op activiteiten op vierde jaar koppelen we bij de aanvang van te bouwen om te kunnen school zijn de elk nieuw leerjaar de leerinhouden van het transfereren koepelbegrippen vorige jaar aan de koepelbegrippen de leer een handig lingen krijgen een schema met koepelbe instrument bij het grippen en vullen inhoudelijk aan op die ontstoffen manier streven we ernaar in het zesde jaar te komen tot een cumulatieve opbouw van het globaal referentiekader over de zes leer jaren heen zie figuur 1 40e jaargang nummer 3 februari 2011 61 visualisering het globaal referentie kader wordt gradueel beirendonck met elkaar gemeen de maker op gebouwd door middel van een schema van de griekse vaas en de hedendaagse dat twee delen bevat informatie verwerven designer stonden voor en informatie verwerken in figuur 1 vindt u eenzelfde culturele uit het eindresultaat uit de derde graad omdat daging koepelbegrip de koepel we met een leerlingvriendelijk document namelijk van een utilitair begrippen en wilden werken hebben we vorig schooljaar object tot een esthetisch structuur een zesdejaarsleerling cedric de weerdt object komen begrippen geven gevraagd de verschillende onderdelen van ons een taal het globaal referentiekader te illustreren met de koepelbegrippen en repertorium dat icoontjes kapstokjes bij het referentiekader structuurbegrippen geven de leerlingen in en bij het bronnenonderzoek om informatie ons een taalrepertorium staat stelt inzicht te ordenen een koepel bij koepelbegrippen dat de leerlingen in staat te verwerven in een muurtje bij structuurbegrippen om het stelt inzicht te verwerven historische historische verhaal op te bouwen dat was in historische structuren structuren en voor ons als vakgroep een interessante toets en evoluties door de evoluties om na te gaan in hoeverre deze begrippen interactie van de drie kap geconcretiseerd zijn bij leerlingen stokken tijd ruimte do mein enerzijds en de koepelbegrippen en het optrekken van het globale referentieka de structuurbegrippen anderzijds bevinden der is een voortdurend proces dat erop we ons op de dieptestructuren van de gericht is om een probleemstelling waarmee geschiedenis door de talige ondersteuning een samenleving in een bepaalde tijd gecon trachten we te werken aan de fundamentele fronteerd wordt ook te kunnen onderzoe doelstelling van ons vak de ontwikkeling ken in andere samenlevingen en tijden wat van het historisch bewustzijn en de histori hebben een griekse vaas uit de klassieke sche attitude oudheid en een jas van walter van ilse hendrickx vakhoofd geschiedenis regina pacis hove ihendrickx regpacho com februari 2011 nummer 3 40e jaargang 62 bibliografie goegebeur w van looy l 2003 nascholingstraject van het bisdom antwerpen vervolgtraject 2002 2003 goegebeur w van looy l 2006 clio gaat vreemd een leerlijn voor de ontwik keling van historisch onderzoekend handelen in het secundair onderwijs met vak overschrijdende aanzetten brussel onderwijs en samenleving 9 brussel vub press goegebeur w e a 2004 historische kennis historische onderzoeksvaardigheden en casustoetsing hermes tijdschrift voor geschiedenis 8 3 p 20 25 putseys g van nieuwenhuyse k 2009 vurige tongen in de geschiedenislessen taalbeleid en in geschiedenis hermes tijdschrift voor geschiedenis 13 maart van looveren r 1994 welke vragen stel ik aan elke bron een les in historische kritiek digo 17 3 p 9 16 vvkso 1997 visietekst geschiedenis brussel m vvkso 1997 002 eindtermen geschiedenis ond vlaanderen be dvo secundair 3degraad aso eindtermen geschiedenis htm leerplannen geschiedenis vvkso graad 1 ond vvkso ict com leerplannen doc word geschiedenis 2009 037 doc graad 2 ond vvkso ict com leerplannen doc geschiedenis 1999 026 pdf graad 3 ond vvkso ict com leerplannen doc word geschiedenis 2001 006 doc 40e jaargang nummer 3 februari 2011 63 bijlage 1 historische kritiek of welke vragen stel uitwendige kritiek ik aan elke bron behandelt vragen die de inhoud van de bron niet rechtstreeks raken veronderstelt heel wat achtergrondkennis 1 wie maakte de oorsprongskritiekk bron waar en maakte betekent schreef verfilmde beeldhouwde wanneer schilderde wie zoek de naam peil naar de persoonlijkheid naar biografische gegevens van de maker van de bron wanneer kwam de bron tot stand vergelijk de datering van het gebeuren met de datering van de weergave van dat gebeuren waar verbleef de auteur ten tijde van het gebeuren en van het maken van de bron let op zoek of de bron wel echt van de auteur plaats en tijd is waarvan ze beweert te zijn is de bron echt of vals 2 is deze bron oorsponkelijkheidskritiek ontleningskritiekk oorspronkelijk of is de bron origineel of heeft ze ontleend zo ja in heeft ze ontleend welke mate is er ontleend aan gekopieerd van andere bronnen inwendige kritiek bestudeert de bron inhoudelijk en peilt naar de boodschap en de waarde van de bron 3 wat wilde de interpretatiekritiekk maker van de bron probeer de bron te begrijpen door op te sporen wat meedelen de bron zegt en wil meedelen de interpretatiekri wat is zijn haar tiek stelt een dubbele vraag wat deelt de bron boodschap letterlijk mee en welke bedoeling schuilt er eventu eel achter de getuigenis zoals ze voorligt praktische tips geef telkens duidelijk aan waar feiten en waar meningen worden gehanteerd pas toe wat in de les nederlands is gezien rond gekleurd taalgebruik zoek de woorden met een negatieve of positieve gevoelswaarde let wel op de tijdgebonden factoren februari 2011 nummer 3 40e jaargang 64 4 i s deze bron gezagskritiekk historisch waar devol het gezag kan pas geevalu eerd worden na drie deelvragen 4 1 was de maker inlichtingskritiekk van de bron hoe kan de maker van de bron kennis verworven rechtstreeks hebben van wat hij via de bron te kennen geeft getuige van wat deelvragen was hij hij weergeeft rechtstreeks getuige ooggetuige onrechtstreeks getuige in het bezit van informatie documenten om daaruit zijn inlichtingen te ontlenen 4 2 had de maker van geloofwaardigheidskritiekk de bron reden om is de informatie geloofwaardig aangebracht subjectief te zijn wat kan de maker verhinderd hebben om zijn bron geloofwaardig over te brengen in hoeverre is dit ook echt gebeurd met andere 4 3 in hoeverre is hij woorden niet ieder die reden heeft om subjectief zij dat volgens jou te zijn is dit ook ook geweest bewijs er zijn factoren die de geloofwaardigheid kunnen beinvloeden in de tijd tussen waarneming en optekening kan vervorming optreden door eigenbe lang en profijt sympathie en antipathie ijdelheid omstandigheden veroordelen zelfbegoocheling uit van looveren 1994 40e jaargang nummer 3 februari 2011