Wat heb je nou aan boekenwijsheid? Over de plaats van kinderliteratuur op school

karen woet s literatuu r wat heb je nou aan in het boekenwijsheid over de plaats van kinderliteratuur basisonderwijs op school het is een goede zaak dat er duidelijkheid bestaat over wat we met het onder wijs willen bereiken en het ligt voor de hand dat er dan ook getoetst wordt of de beoogde doelstellingen gehaald worden of niet het literatuuronderwijs op de basisschool zou wel eens een uitzondering op deze regel kunnen vormen op dat niveau gaat het immers vooral om het bevorderen van het leesplezier maar is lezen nog wel leuk als er een overhoring op volgt in deze bijdrage bespreekt karen woets naar aanleiding van een symposium over kinderlitera tuur de verhouding tussen eindtermen kinderliteratuur en de noodzaak gelet terd te worden pappa zei ze zou u misschien een boek ze in haar leeshonger vin dt of d ie h a ar aange voor me kunnen kopen reikt word en d oor een meel evende b i b liotheca een boek vroeg h ij wat moet je nou in resse o p haar vierde is ze vergelij kb aar met vredesnaam met een boek een n ederlandse leeftijdgenoot die d e hoogte lezen pappa punten uit de nederlandse literatuur van m ul wat is er mis met de televis ie verdorie we ta tuli tot en met m ulisch verkend zou hebben hebben een prachtige grootbeeld tv en jij moet en ze zou kunnen zeggen m eneer mu lisch zo nodig een boek je bent een verwend nest ze g t een hele b oel dingen d ie i k niet begrijp kind vooral over m annen en vrou w en m aar i k vond het toch geweldig zoals hij het allemaal ver voor het meisje d at hierboven is geciteerd telt krijg ik echt het gevoel dat i k er bij b en ze heet m atilda overigens en ze is een creatie en alles zie ge b euren van r oald d ah l is d e k ans niet erg g root m atil d a zou op het ee rste gezicht oo k ni et d at ze later g aat beho ren tot de groe p van ne passen o p een sy mposiu m m et als t itel de d erlandse vol w assenen die op het g e b ie d van verborgen plaats van k inde rliteratuur z o n lezen schrijven en rekenen pra k tisch analfa symposium w erd gehoud en op 2 1 juni 1 989 beet zijn 2 lezen doet zij namelijk al op haar op d e katholieke universiteit b ra b ant d e vol d erde en al snel verslin d t zij alle boeken die ledige titel luidde de verborgen plaats va n 238 moer 198 9 6 p 238 246 kinderliteratuur op school kinderliteratuur in in onderstaand a rti kel wordt met name inge ein dter m en en school w er kp l a nnen van ba sis gaan op de tweede en derde aan leid i ng van en speciaal onderwijs eerste aanleiding was het symposium de verhoudi ng ei ndtermen het vij ft i gjarige b es taan van d e t ilbur g se aloy ki nderl i teratuur en de noodzaak om ge l e tt erd siusschool een b asisschoo l die al jaren kin te worden derliteratuur een allerminst verborgen plaats in het onderw ijs geeft zoals de folder van het symposium ver mel dt naast h et g oud e n jubi eindtermen en kinderliteratuu r leum was er nog de actualiteit als aanleiding het versc h ijnen van d e eindtermen voor het de eindtermen die er nu liggen voor de ver basisonderw ijs w aarin aan k in d erliteratuur een schil l ende vak en vormingsgebieden binnen bescheiden plaats is toegekend of dat ook zo het basisonderwijs zullen worden opgenomen is o f moet zijn daa r val t over te twis ten en in de wet op het basisonderwijs met de eind ten derde was er de vraag die waarschijnlijk termen worden doelstellingen gegeven waar a l tijd een actuele is w at moet er gedaan wor aan zoveel mogelijk leerlingen moeten voldoen d en om kinderen niet alleen een bepaal de lees ze vormen echter ook een soo rt van minimum vaardigheid bij te brengen maar ook een besef pakket dat de school aan moet bieden vol van het rij k e culturele erfgoed d at hen ter b e doen aan alleen de eindtermen is niet voldoen schi kk in g ka n st a an m et an de re wo or de n het de de school moet ervoor zorgen in de for ga at n ie t a llee n om functionele g eletterd h ei d mulering van de toelichting op de eindtermen maar evenzeer om culturele g eletter d hei d dat de eindtermen deel uitmaken van de ei m atil da heeft d it al ond ervonden en k an zelf gen leer en vormingsdoelen ver w oorden wa t het le zen van boe ken voor kinder of jeugdliteratuur wordt explic i et ge haar bete k ent h ier bij ko mt ze w el i n conflict noemd bij het vak nederlandse taal m i nder me t een m o ede r w ier f avo rie te bez i g h eden b in expliciet is de aanwezigheid van kinderlitera go s pe len en t e levisie kij ken z ijn e n een va der tuur bij andere vakken als engels geschiede t evens handel a ar in g estolen auto s die wel nis lichamelijke opvoeding en muziek bij de elke week de a uto wereld en d e motor leest twee laatstgenoemde vakken is sprake van het maar vindt dat het niet van levensbelang is om gebruik van liedjes om op te bewegen bij op je ka m ertje romannetjes te lezen voor m a gymnastiek of om mee te improviseren tijdens t il d a s ou de rs is he t vol d oe nde om funct i o neel de muziekles in de eindtermen voor het vak te k unnen lez e n d at wil zeggen d e o nde rti tels nederlands wordt kinderliteratuur genoemd i n o p d e televisie in het v ereiste t e mp o te k un de algemene en in de concrete doelstellingen 3 nen volgen matil da heeft echter op een g eg e volgens de algemene doelstellingen is het on ven moment g enoeg leesbagage om een weer derwijs in nederlands erop gericht woord te he bb en tegen haar ouders zonder 1 dat de leerlingen nederlands doelmatig ge dat z e gelij k o m verg e b lazen wo rdt d oor h un bruiken in situaties die zich in het dagelijks le verbale geweld ven voordoen alle boeken die ze had gelezen hadden haar 2 de leerl i ngen kennis en inzicht bij te brengen een blik gegund op een leven dat zij nooit had omtrent betekenis gebruik en vorm van taal den gezien a ls ze maar eens een beetje dic 3 de leerl i ngen plezier te doen hebben of kens o f kiplin g wilden lezen zoud en ze g au w houden in het gebruik van en in het beschou genoeg on tdekk en dat he t leven meer te bie wen van taa l den heeft dan mensen oplichten en televisie kijken i n de concret e doelstellin g en k o m t kin d erlitera van de zijde van de ouders hoeft matilda niet tuur met name teru g in de vaard i gh ei d lezen veel st eun meer te ver w achten d e eni g en d ie waaronder vallen de vaardigheid om soorten ha ar su pport e ren z ijn ee n b i b li ot he ca resse en teksten onder te kunnen brengen in proza een lieve onderwijzeres deze laatste lijdt op poezie of drama en de vaardigheid schri ftelij haar beurt weer onder een monster van een ke informatie bronnen te o n tdekke n en te g e hoofd die k in d eren liever het ra am uitslin g ert brui ken b ij d it laatst e g aa t he t mijns in ziens dan ze tot lezen of wat dan ook te stimuleren om non fictie materiaal dat te vinden is in do m a a r genoeg nu over d it romanne tje d at cumentatiecentru m o f b ibliothee k in k r a n ten zoals verw ac ht en g e wenst happy eindi gt w oord en boeken en allerl ei a nde r e na s lagwer 239 ken daarnaast moeten leerlingen in het kader tureel p lanbureau over het mediagebruik in de van taalbeschouwing beschikken over een periode 1975 tot 1985 blijkt dat de tijd be aantal taalkundige en literaire begrippen waar steed aan televisie kijken is toegenomen en de onder ook gedicht poezie proza verhaal tijd besteed aan lezen is afgenomen vgl de drama toneelstuk jeugdboek vries 1989 de totale tijd die aan de media de concrete doelstell i ngen zeggen we l iets besteed wor d t is nau welij k s toeg eno m en h et over de mogelijkheid om kinderl i teratuur te ge is echter te simpel om te stellen dat de n eder bruiken f i ct i e e n non fictie maar niets over lander meer kij kt w at hij m inder l ees t d e tel e de mate waarin kinderliteratuur vormt een visie concurreert niet alleen met het lez en van de vele soo rten informatie of talige uitin maar met alle vormen van vrijetijdsbesteding gen die door kinderen gelezen begrepen inge toch kun je nie t heen o m het feit dat de ne deeld samengevat en zo verder moeten kun derlander g emi dd eld min d er tijd aan lezen nen worden aan de derde algemene doelstel besteedt en ook niet om het feit dat zich wel ling het plezier doen hebben of houden in een g rote verschuivi n g van lezen naar k ij k en het gebruik van en in het beschouwen van heeft voor g e d aan bij de g roep laag geschool taal is toegevoegd dat de leerlingen bekend den onder de 35 jaar zijn met jeugdboeken en verhalen de vraag is w esdorp en b lo k vinden d a t in de basisschool echter of het hierbij al l een gaat om het ver allereerst aandacht geschonken moet w orden schijnsel jeugdliteratuur op zich of ook om de aan schriftelijke taalbeheersing dus leren lezen inhoud en schrijven h iervoor zou d e d i d actiek h et de ei ndtermen zoals die geformuleerd zijn voor verste uitgew erkt zijn w e w eten beter hoe het vak nederlands schrijven het gebruik van w e iemand moeten leren lezen en schrijven k i nderliteratuur net zo min voor als dat ze het d an hoe w e iemand moeten leren sp re ken en uitsluiten het gebruik van kinderliteratuur past luisteren en hiervoor valt van thuis uit g een echter wel perfect bij de doelstellingen kennis g rote co m p e ns atoire sti m ulering te v er wa ch en i nzicht krijgen in de nederlandse taal op ten w esd or p b lo k 1 98 7 p 38 kind erlite een met name plezierige manier ratuur en drama worden door wesdorp en blok gezien als vakonderdelen die vanzelfsprekend ook bes p ro k en moeten w or den m et betr ekkin g vrijheid versus vastlegging tot eindtermen maar voor zulke onderdelen ont b re ken ons g egevens o p rep resent atiev e in 1987 werd er een conferentie over de ba schaal over wat scholen daaraan doen en wat sisvormin g g e h oude n de o rganisat ie w as in ze ermee b erei k en wes d orp blok 1 98 7 p han d en van de s tic hting voo r ond erzoe k van 3 8 w esdorp en b lo k he bb en voor het g ebruik het onderw ijs svo en het centraal instituut va n kinderliteratuur b ij nederlands geen su g voor toetsont w i k kelin g cito tij de ns d ie gesties ge d aan in de rich t ing van ein dtermen conferentie w erd gepraat over w at er op de naar ze ze gg en b ij gebre k aan vol d oende re basisschool geleer d w ordt en m oet w orden presentat ieve gegevens uit d e praktij k van het hoe je dat kunt realiseren en ook hoe je d a t onder w ijs m aar w anneer je prioriteit geeft k unt toetsen d e bijdrage van wesdorp en aan schriftelijke taalbeheersing en vindt dat le bl ok gin g over ei ndtermen m et b etre kking to t zen en sc h rijven vaardig he de n zijn d ie op het vak n ederlan d se taal d e vraa g w as w at school geleer d moeten wo rd en en wa nneer je er wel en w at er niet in zul ke ein d te r men zou ook nog eens weet d at d oor een min derheid moeten staan d e o pvatting van wes d orp en van de kinderen thuis gelez en w o rd t d an li gt b lok is dat de lat van de eindtermen in ieder het voor de hand d at je het g e b r u ik van kin geval niet te hoog gelegd moet worden omdat d erl iteratuur o p scho ol e en belang r ij ke plaa ts d at een bedrei g ing zou vor m en voor d e lust g ee ft e n a ls je di e o pvatti ng hebt zou dat i n va n leerlin gen om in de vrije tijd te lezen overw e g ing geno m en moe ten w orden bij h et wesdorp blok 1987 p 33 tegelijkertijd o pstellen van ein d term en dat er niet vol d oen const ateren z e dat uit de voors tudie ppon d e representa t ieve ge g evens uit de p ra ktijk p eriodieke p eiling van het ond er w ijsniveau is zou den zijn hoeft dan g een belemmerin g t e gebleken dat maar een minderheid van de z ijn h et is overig ens zo dat k i nderlit e ratu u r in leerlingen de vrije tijd inderdaad gebruikt om te het da gelij ks e l e ven op d e scho ol en in he e l le zen uit h e t ra pport van het s ociaal en cul veel meth odes al een vanzel f spreken d e plaa ts 240 toebedeeld heeft gekregen vaak zo van onderwijs voor een groot deel bepaald wordt zelfsprekend dat er door leerkrachten niet bij door datgene wat het eindresultaat meetbaar stil wordt gestaan of dat dat door hen gemeld uitmaakt niet observeerbaar wordt in die zin heeft kinderliteratuur vaak dit enigszins sceptische geluid geldt natuurlijk nog een verborgen plaats in het onderwijs de niet voor alle scholen aan toetsing van kin tilburgse aloysiusschool bijvoorbeeld waar derliteratuur via eindtermen zitten bezwaren kinderliteratuur absoluut geen verborgen plaats het symposium maakte duidelijk dat het vooral heeft en waar men toch bewust kinderboeken belangrijk is dat scholen de plaats van kinderli is gaan gebruiken heeft niets over de activitei teratuur gaan beseffen of juist door blijven ten met boeken in het schoolwerkplan staan gaan op de ingeslagen weg of zoals ada lili paly een van de auteurs van horizon het for de algehele stemming op het symposium over muleerde scholen moeten zich niet laten voor eindtermen voor kinderliteratuur was er een schrijven door eindtermen hoe ze met kinderli waarin men nogal sceptisch of huiverig tegen teratuur kunnen werken omdat die in feite over eindtermen stond huiverig vanwege de toch niet kunnen verwoorden wat er allemaal verwachting dat wanneer je kinderliteratuur al aan fijne dingen in de school gebeuren zou kunnen gieten in eindtermen die eindter men een keurslijf kunnen worden en het is juist de bedoeling dat de eindtermen en de waarom een boek wet op het basisonderwijs een raamwerk zijn waarbinnen voor de scholen een grote vrijheid op veel scholen heeft het kinderboek al lang en autonomie bestaan het probleem met eind geen verborgen plaats meer ook al zou het termen is dat je de eindtermen of resultaten voor sommigen wel zo lijken omdat het ge aan het eind van het jaar of van die acht jaar bruik van kinderliteratuur bijvoorbeeld nog niet moet kunnen nagaan ofwel toetsen en is kin in het schoolwerkplan is opgenomen en weer derliteratuur op te nemen in eindtermen in de andere scholen doen de ontdekking dat kinder vorm van toetsbare kennis een aantal zaken literatuur vele mogelijkheden te bieden heeft is natuurlijk toetsbaar wie is de hoofdpersoon lea basberg spreekt in navolging van lange in het verhaal wat gebeu rt er met die hoofd veld op een andere manier over een verbor persoon hoe waarom 7 maar zoa ls zal gen plaats voor haar heeft een kinderboek blijken uit de praktijk van de scholen die hier een aantal functies waaronder die van verbor nog aan de orde komt is datgene wat je juist gen plaats hiermee bedoelt ze dat je je als met het gebruik van kinderliteratuur wilt berei kind door je te verdiepen in een boek kunt ken nie t toetsbaar wanen op een verborgen plaats en daar be het is misschien op zich al positief dat kinder leef je als het ware echt wat er in het boek literatuu r genoemd wordt in de e i ndtermen gebeurt basberg noemt als functies van kin nora roozemond inspecteur kunstzinnige vor derliteratuur de mogelijkheid tot identificatie ming voor wvc noemde het een grote ver en het aansluiten bij de leefwereld van het wo rv enheid zeker ten opzichte van twintig kind een mogelijke grensverlegging in kennis jaar geleden het zou voor de scholen een sti en waarden en de functie van verborgen mulans kunnen zijn om kinderliteratuur in de plaats of het aansluiten bij de belevingswereld schoolwerkplannen op te nemen en bu iten van het kind de leefwereld van een kind is schoolse instellingen en onderwijsinspectie iets dat vastligt en openbaar is de belevings kunnen de uitwerking daa rvan in de praktijk wereld daarentegen zit in het kind en gaat de verder stimuleren en of begeleiden leefwereld vaak ver te buiten een kind wiens voor ton melief inspecteur basisonderwijs is leefwereld is ingeklemd tussen de huizenblok de autonomie van de scholen heel belangrijk ken van de grote stad kan in zijn belevingswe of ze zich aan de wet op het basisonderwijs reld met winnetou over de prairies galloperen houden wordt gecontroleerd en wat er buiten met ali baba onder de rovers verkeren met die wet valt dat moet het cito niet gaan marco polo door china zwerven met robinson toetsen maar daar zit wel een probleem aan een onbewoond eiland vormgeven met de vi volgens hem want in het nederlandse onder kingen de zeeen en kusten onveilig maken wijs gebeu rt wat getoetst wordt in het met dr schweitzer de zieken in lambarene nederlandse onderwijs is het armoe dat ons genezen en ga zo maar door basberg 1981 241 p 93 het boek is de motor en brandstof geven wordt een hart onder de riem gestoken voor de belevingswereld en krijgt daarmee de krijgt en vooral liefde krijgt hij schrijft niet functie van wat langeveld beschreef als de om materiaal te kunnen leveren dat zo goed verborgen plaats in het leven van het kind inpasbaar is in een leesmethode niet voor de basberg 1981 p 93 toch moet het ver goede bedoelingen van de ouders de leer borgene van de plaats niet te letterlijk worden krachten en de pedagogen maar om liefde te opgevat in dasbergs beschrijving echter is geven aan en te ontvangen van kinderen kin wel sprake van de betekenis die langeveld er deren hebben verhalen nodig niet om ze zoet eerst aan gaf namelijk die van een concrete te houden maar om te overleven om weer plaats daardoor komt basberg ook tot haar baar te worden een kind dat leest en om boe conclusie dat een kind alleen gelaten moet ken vraagt is dus geen verwend kind zoals worden met de boeken die zijn of haar bele matilda s vader vindt brood behoort immers vingswereld voeden letterlijk zegt zij geen luxe te zijn eykman wil als schrijver kin collectieve openbare externe fysieke werk deren niet zozeer een boodschap aanreiken zaamheden als de school en de bibliotheek ze maar hij wil proberen kinderen te bereiken op wel hanteert kunnen zinvol zijn met betrek die verborgen plaats waar joke van leeuwen king tot een leerboek een school leesboek het al over had omdat ze dan ook werken als evaluatie van de overgedragen stof maar eist men ze met be trekking tot het recreatieve kinderboek het kinderliteratuur op schoo l thuis boek dan vernietigt men een zeer be langrijke verborgen plaats waar het kind de ge m atilda kreeg op haar weg naar het vergaren legenheid zou hebben zichzelf te verkennen van boekenwijsheid de hulp van een bibliothe basberg 1981 p 96 caresse en een onderw ijze r es van thuis uit hoefde zij niets compensatorisch te verwach wat betekent dat dan voor de school bete ten wa t haar ou ders lazen p aste bij h un leef kent het dat je op school niet recreatief kunt wereld en meer ha dden ze niet nodig dat m a lezen joke van leeuwen onderkent de ambi tilda toch tot het lezen van romannetjes valentie die er is tussen aan de ene kant het kwam had ze dan ook niet te danken aan haar stil in een hoekje lezen terwijl er zich allerlei ou d ers ma ar a a n de fantasie van roal d dahl onmeetbare individuele processen in het le w ant ja zoals het in verhalen g aat z o gaat zershoofd afspelen en aan de andere kant het vaak niet in de werkelijkheid m atilda ont de klasse situatie waarin vaste beteken i ssen groeide haar thuismilieu door de boeken die ze worden verlangd en waar je te maken hebt las functionele leesvaardig heid was moet ze met om in de termen van basberg te blijven beseft hebben niet voldoende tussen m atilda wel de rtig verschillende leef en belevingswe en haar o u de rs w as een cult urele k loof on t relden toch is zij n i et negatief over deze am staan deze kloof bestaat al in het basisonder bivalentie of vindt ze dat het een onoverbrug w ijs w aar bij w ijze van s preken de ene helft baar probleem is er zijn volgens haar leer van de k las alleen leest o mdat het moet en de krachten of onderwijzers die af en toe uitgroei andere helft verdiept is in steeds w eer een an en tot leefkrachten of wonderwijzers en d er b o ek k in de rliter atuur i s o nontbee rl ij k juist die met behulp van boeken en verhalen een om d i e kloof te overb ru gge n en om te door hechte sfeer in een klas kunnen scheppen breken wat ba mberg er constat eerde vel e k in wanneer dat zo is zegt van leeuwen en je deren le z en geen boe ke n o md at ze niet goed stapt zo n klas binnen dan voel ik het als kunnen lezen en ze k unnen niet g oed leze n daar meer hangt dan alleen de plaatjes aan de omdat ze geen boeke n lezen 5 w il j e kin deren muur en voor haar is de verborgen plaats geletterd m a k e n zelfs alleen i n t echnisch e zi n dan een plaats diep van binnen waar je ge dan is het noo d zakelijk dat ze ook le esp lezier raakt werd door wat je las of hoorde en leeservaring b ijg e bra c ht k rij g en een andere schrijver en ook spreker op het jacques vriens schrijver en directeur van een symposium karel eykman kent het kinder basisschool g ebruikt b o ek en in het k a d er va n boek ook funct i es als identificatie en herken z o wel l ee s be vo rderin g als boekp romoti e en ning van de eigen emoties toe maar meer nog legt voor a l d e nad ruk o p de bev ord erin g v an vindt hij dat een kind met een boek moed ge het leesplezier 242 vooral bij het aanvankelijk lezen zou al snel rooster gereserveerd voor vrij lezen en kinder de tegenstelling kunnen ontstaan tussen ener boeken kregen op alle fronten in de school zijds het leesplezier en anderzijds het domweg meer aandacht het vrij lezen bestond voor de oefenen van woordjes juist voor kinderen die jongste kinderen uit lezen naar eigen keuze moeite hebben met lezen is het belangrijk om zonder vragen en opdrachten achteraf vanaf te blijven ervaren dat lezen leuk is daarom groep 4 moesten de kinderen een waarde als het nodig is rustig aan met het aanvanke ringsstaatje invullen oftewel opschrijven wat lijk lezen veel voorlezen vertellen over boe ze hadden gelezen en wat hun oordeel over ken werken met boeken als hulpmiddel bij de het gelezen boek was die waarderingsstaatjes expressie en zaakvakken als aangevertje bij werden niet ingevoerd om de vrijheid van het een kringgesprek en wat je allemaal nog meer lezen te beperken maar om vrijblijvendheid te kunt verzinnen als vorm van boekpromotie en gen te gaan van kinderen uit groep 8 ten natuurlijk een goede schoolbibliotheek die da slotte werd verwacht dat ze een boekbespre gelijks onder schooltijd open is en de ouders king konden maken deze bespreking kon dan regelmatig wijzen op het belang van boeken ook de functie van recensie hebben als die desnoods onder het motto het is zo belang door andere kinderen gelezen werd rijk voor de cito toets vriens 1989 aan het kinderboek werd ruimere aandacht lezen is een vaardigheid die je direct al nodig besteed door gebruik van methodes waarin hebt bij alle vakken en de leeservaring die je kinderboeken een essentiele plaats innamen met kinderliteratuur opdoet zorgt ervoor dat je door voorlezen en door bijzondere projecten andere teksten aankunt of zoals vriens het zoals een jaarlijkse kinderboekenmaand door zegt kinderboeken structureel een plaats te geven en dat het begrijpen van bijvoorbeeld in binnen het onderwijs kunnen kinderen in aan formatieve teksten uit het aardrijkskunde of raking komen met hun beslissende boekleng geschiedenisboek kunnen ze dan ook dankzij en zegt dona het is de ervaring dat kinderen voldoende leeservaring omdat ze ontdekt heb die in een ongedwongen sfeer maar structu ben dat lezen leuk is als het kind dan een lap reel van opzet met kinderliteratuur fictief of tekst onder zijn neus krijgt over de das een non fictie in aanraking kunnen komen uitein bedreigde diersoort kan het zich met de in delijk het effect op hun ontwikkeling zullen houd bezig houden en hoeft niet te denken merken en dit geldt ook voor kinderen die hoe kom ik in godsnaam door al die letters wat moeilijker hun beslissende boek kunnen heen vriens 1989 vinden en bij wie het lezen soms problemen oplevert wanneer kinderen lezen wat hun voorkeur heeft en in het lezen op zich plezier structureel met voor elk wat wil s krijgen dan is het goed mogelijk dat ze blij vende lezers worden die niet alleen lezen om h et kinderboe k h eeft vele gedaante n alle mo dat ze dat soms moeten dit is wat basberg g elij ke g enres en onder we rpe n zijn erin verte aansluiting bij de leefwereld en aansluiting bij genwoordigd juist hierdoor biedt het vele mo de belevingswereld van het kind noemde in g elij k heden voor geb rui k op school en voor praktijk gebracht en de structurele plaats van l ees bevordering h et gebrui k m oet ec hte r niet kinderliteratuur binnen de school wordt juist vrijblijvend zijn harry dona directeur van de mogelijk gemaakt doordat kinderliteratuur voor a loysiusschool omschreef zijn avonturen met elk wat wils te bieden heeft ki nderlite rat u ur al s uitstapjes e n opst apj es biedt het rijke aanbod van kinderboeken moge kinderen moete n nie t all een plezi e r i n het leze n lijkheden voor de individuele lezer dat doet krijg en m aar ook al s h et w are hoge r ko m en op het zeker ook op het niveau van de klas en de de leesladder d toen geconstateerd w erd dat verschillende vakgebieden binnen de basis de leerlingen van de aloysiusschool hun vrije school daarvan getuigden de praktijkverhalen tijd hoofdza kelijk vulden met buiten spelen te die op het symposium werden gehouden levisie kijken of sporten werd besloten om het herman kakebeeke stafmedewerker aan het boek een belangrijker plaats te geven binnen centrum voor kunstzinnige vorming mede d e sch oo l e r werd gezor gd v oo r een g root werker aan de methode balans en auteur van aanbod gekocht en geleend waaruit de kinde de jaarlijkse speelwerkbrief hield een pleidooi ren ko nd en k i e zen er we rd t ij d in he t les voor boekpromotie op school binnen het kade r 243 taal en leesonderwijs en vond voorlezen de di ng van deze vraag beste manier om boeken te introduceren ook voor wereldorientatie muziekonderwijs en intercultureel onderwijs werd gebruik van kin lezen voor late r derliteratuur bepleit en aangetoond het inter cultureel programma voor leesbevordering en lezen staat niet alleen centraal in de leesles boekpromotie op de oscar romeroschool in maar speelt een rol bij alle vak en vormings rott erdam waar 90 van de leerlingen van gebieden in de basisschool hoe kun je anders buitenlandse afkomst is werd door spreker kennis nemen van de geschiedenis of een na paul vierboom bijna ontwikkelingswerk ge tuurkundig proefje uitvoeren dan door eerst te noemd het valt niet mee om in een wijk waar lezen kinderboeken zijn hierbij het zout in de lezen door ouders en kinderen niet positief pap en kunnen bovendien van belang zijn bij wordt gewaardeerd een leesklimaat te creeren het vergroten van de leesvaardigheid van elke wat echter wel gelukt is pogingen om inter leerling tegelijkertijd krijgt een kind hierdoor cultureel met boeken te werken zijn op de toegang tot de hele cultuur die als het ware is oscar romeroschool een project rond sprook opgeslagen in boeken en dat begint met wat jes en volksverhalen structureler is het ge vriens 1989 noemt wegbereiders het zijn bruik van boeken rond thema s uit taalkabaal dan misschien geen hoogtepunten uit onze ouders worden geinformeerd over en actief be jeugdliteratuur maar het zijn wel de boeken trokken bij activiteiten rond boeken en een waarmee wij in het basisonderwijs vooral moe hoogtepunt is het poet ry romero in navolging ten werken om het leesplezier te bevorderen van het rotterdamse poet ry waar kinderen het zijn de boeken die we heel hard nodig gedichten kunnen voorlezen of dragen hebben omdat ze bruggen slaan het zijn de in de lezing van krish sietaram lid van de on wegbereiders die kinderen kunnen laten ont derwijsraad en auteur van horizon en anne dekken dat lezen leuk is zodat ze daarna ho vermeer werkzaam binnen taal en minderhe pelijk steeds meer en steeds betere boeken den aan de katholieke universiteit brabant gaan lezen over kinderliteratuur tweede taalverwerving met basberg is daaraan toe te voegen dat het en intercultureel onderwijs werd melding ge boek als verborgen plaats tevens een functie maakt van een onderzoek waaruit bleek dat al heeft als uitkijkpost zo kan het kind in zijn lochtone kinderen zeer gebaat zijn bij gebruik boek lezen over ervaringen van anderen die van kinderlitera rt uur deze leerlingen lopen qua de zijne nog niet zijn over leeftijden die hij woordenschat gemiddeld drie a vier jaar achter nog niet bereikt heeft over zijnsvormen die de bij hun nederlandse leeftijdsgenoten en met zijne niet zijn en kan zich daaraan zijn eigen behulp van regelmatig gebruik van boeken zijnsvorm bewust worden 1 en terwijl het kunnen zij zo n vee rtig a vijftig nieuwe woor nog niet meedoet kan het wennen aan de den per week leren gedachte dat het eens misschien wel zal mee voor andere vakken dan op het symposium doen en hoe hij dat dan het liefst zou willen aan de orde kwamen zijn al eerder suggesties basberg 1981 p 98 gedaan voor het werken met boeken bijvoor al kun je je latere leefwereld niet precies uit beeld voor engels in het basisonderwijs en zoeken vanuit je uitkijkpost en je belevings geschiedenis wereld heb je in ieder geval wel zicht op mo gelijke levens m et betrekking tot de eindtermen valt nog dat voor kinderliteratuur een grote rol is weg maals niet vol te houden dat er geen repre gelegd binnen de school mag duidelijk gewor sent atieve g egevens zijn over h et geb ru ik van den zijn kinderliteratuur kan beantwoorden ki n d erlite ratu ur o p sc h ool het sym posiu m aan de interesses van de individuele leerlingen he e ft d it wel d ui delij k gem a akt o v er de p l a ats helpt hen om vaardige lezers te worden die d ie kind erli teratuur o p sch ool kan en moet in met plezier lezen en laat hen kennis maken nemen was er onder de s p re k ers overeenstem met een cultuur op het niveau van de klas ming de vraag die echter open b lijft is of die vormt kinderliteratuur een goede aanvulling op k in derl iteratuur we l zo no d i g i n toet s bar e ein d de vak en vormingsgebieden van de basis termen o pge no m en moet worden he t sy mpo school en zorgt het voor een overkoepeling si um vormde e e n o p sta p j e voor de be an tw oo r een boek dat je gebruikt bij bijvoorbeeld we 244 veldorientatie gaat nooit alt ee n maar over een noten wereldorientatie onderwerp het werken met boeken schept moge lijkheden 1 r oald dahl matilda ba a rn de fontein 1 988 vertaling h uberts vriesen d orp voor allerlei activiteiten het is zoals al eerder gezegd het zout in de pap de pap van 2 concrete gegevens zijn te vinden in een artikel leerstof en toetsen of die kinderl iteratuur zelf van mich aja l an g sl aen alfabetisere n in een ge dan ook getoetst moet worden is zeker een l e tterd lan d 800 000 nederlande rs kunnen de punt van discussie je kunt je afvragen wat ondertitels van d e tv niet lez e n in nrc handels dan getoetst moet worden en of het wel no blad 5 septe m be r 1 989 dig en verstandig is om juist het plezier dat je aan boeken beleeft aan toetsen te onderwer 3 de tekst van de eindtermen is te vinden in ad pen nu is het aan de scholen om met k inderli vies over de voorlopige eindt ermen basisonder wijs nederlandse fries e en engels e taal a dvie teratuur te gaan werken en om dat al dan niet zen voorlopige e indtermen deel 3 ministeri e v a n vast te leggen piet mooren werkzaam bij li on d er w ijs we tensch appe n j anuari 1989 e n in teratuursociologie aan de katholieke universi moer 1989 1 2 pag 1 8 2 0 teit brabant en voorzi tter tijdens het symposi um sloot hiermee ook het symposium af toen 4 n ora r ooz emond en ook de hiern a genoemde hij ze i het gekke is dat men dingen d ie men ton m elief en ada lili pa ly had den tijde ns het plezierig vindt in het onderwijs soms niet be symposium d e functie van rapporteur zij vatt e n schrijft voor het schoolwerkplan want dat aan het ein d de lezingen uit ee n b epaald thema hoeft niet alleen de dingen die moeten die samen en gav e n d aarop en op het them a v an het symposium hun commenta ar worden erin beschreven de stemming op het symposium vatt e hij ten slotte als volgt sa 5 bamberger geciteerd in binder 1970 p 24 men het gezelschap zoals dat hier zit zegt het hoeft niet in de eindtermen we kunnen 6 harry d ona schreef al eerder over het g ebruik het zelf we zorgen zelf wel dat we er plezie va n kin de rlit eratuur op zijn school do na 1989 rig mee werken maar misschien moet daar toch wat meer ruchtbaarheid aan gegeven 7 het beslissende b oek is de tite l van een l ezing worden van kees fans 1984 dickens en kipling hadden matilda tot het in 8 m et betrekking tot g eschiedenis k ooij 1984 nog een publikatie over geschied enis en litera zicht gebracht dat het leven uit meer kon tuur verschijnt binn e nkort b ij het nblc j g oe bestaan dan uit televisie kijken en oplichten degebuure p m ooren h verschure n de toe dat haar vader beweerde dat het lezen van komst van h e t verleden met b ijdrag en van onder romannetjes een nutteloze bezigheid was ac anderen helle haasse w ille m w itmink evert van cepteerde ze dan ook niet maar met zo n in ginkel en cees van der kooij zicht ben je er nog niet er zal iemand moeten met betrekking tot eng els mooren schouten zijn die je laat zien waar je al die boeken kunt van pa nere n red 1988 a e n moore n vinden en die je begeleidt en stimuleert dat schouten van pa ner e n 1 988 b voor de school hier een grote rol is weggelegd mag duidelijk zijn en nogmaals het gaat er niet in de eerste plaats om dat iedereen zo snel mogelijk multatuli en mulisch bereikt maar dat er lezers gevormd worden die zowel de autowereld kunnen lezen als dat nodig is en de toegang weten te vinden van nog ande re werelden 245 literatuur advies over de voorlopige eindtermen basisonder wijs nederlandse friese en engelse taal s gravenhage m inisterie van 0 w 19 8 9 b inder lucia jugendliteraturforschung international weinheim 1 9 70 p 2 4 b asb erg lea het kinderboek als opvoeder a ssen van gorcum 19 8 1 b ona h arry hoe a loysius leer de waar a braham de mosterd haalt in leesgoed 19 8 9 3 p 8 2 83 fans k ees h et be slissende boek in p m ooren h verd a as donk h verschuren red kinderen lette ren leren tilburg zwijsen 1 984 p 1 8 3 3 k ooij cees van der verhalen over vroeger histori sche jeugdliteratuur als hulpmiddel voor het geschie denisonderwijs in de basisschool tilburg zwijsen 1 984 onderw ijskundig e brochuren r eeks nr 303 m ooren p c schouten van parreren red we are reading het gebruik van boeken bij engels in het basisonderwijs d en h aag nblc 1988 a m ooren p c schouten van parreren could be worse boeken bij engels in he t basisonderwijs til burg z w ijsen 1988 b onderwijskundi g e brochu renreeks nr 32 1 vriens jacques dus jij wil me d wingen te lezen in leesgoed 19 89 4 p 1 4 9 15 1 vries anne de van w oord na ar beel d in leesgoed 1989 3 p 101 10 2 wasdorp h h blok n ederlandse taal in het basisond erwijs w at w el wat niet in j j van kuijk red basisvorming in de basisschool tilburg zwijsen 1987 p 234 23 8 246