Wat leren leerlingen ervan volgens eigen zeggen?

gert rijlaarsda m leerlingen wat leren leerlingen ervan respon s volgens eigen zeggen effecten van leerlingenrespons gemeten aan zelfrapportages gert rij aarsdam doet verslag van een deelonderzoek binnen het project onderzoek naar effecten van be oordeling door medeleerlingen peer eva uation op aspecten van de stelvaardigheid het artikel is een bewerking van een voordracht die de auteur presenteerde op het v ot congres op 30 augustus 1984 te tilburg het onderzoek werd mogelijk gemaakt dankzij financiele steun van de stichting voor zuiver wetenschappelijk onderzoek en de stichting centrum voor onderwijsonder zoek van de universiteit van amsterdam in deze bijdrage wil ik u verslag doen van een treffende cursusjaar ging een ontwikkelingsjaar klein deelonderzoek binnen het project onder waarin de didactieken ontwikkeld en beproefd zoek naar effecten van beoordeling door mede werden en waarin instrumenten werden ontwik leerlingen peer evaluation op aspecten van stel keld om de afhankelijke variabelen te meten in vaardigheid in dit project willen we nagaan wat het vervolg van deze bijdrage ga ik in op enkele de effecten zijn van een steldidactiek die geba resultaten in het ontwikkelingsjaar in het bij seerd is op peer evaluation of beter nog op peer zonder op leerverslagen van leerlingen aan het teaching in ons project betekent dit dat leerlin einde van de cursus 1983 84 gen elkaars opstellen lezen en becommentarieren in deze cursus werd op scholengemeenschap en op basis van dit commentaar hun opstellen noordendijk in dordrecht proefgedraaid met herschrijven het onderzoek bevindt zich op dit een didactiek gebaseerd op leerlingenrespons moment in de fase van dataverzameling elf do vijf keer per jaar schreven leerlingen in vier derde centen zullen dit jaar ieder twee derde klassen klassen een opstel lazen en becommentarieerden havo vwo lesgeven inde ene klas geven leerlin elkaars opstellen verwerkten het commentaar en gen elkaar commentaar in de andere klas krijgen herschreven hun opstel tijdens dit cursusjaar leerlingen feedback van de docent de effecten vulden leerlingen diverse vragenlijsten in om na te van deze twee werkwijzen worden gemeten aan kunnen gaan hoe bruikbaar de reactie en corn opstellen aan enkele concepten van schrijfangst mentaarformulieren en procedure in hun ogen en aan schrijfprocessen voorafgaand aan het be was aan het eind van dat cursusjaar schreve n 24 leerlingen een zelfevaluatie een verslag waarin zij i n de figuur moet men het bovenste blok van de zelfgeconstateerde leereffecten rappo rteren onderste twee scheiden het bovenste bevat alles in deze bijdrage wil ik aandacht schenken aan wat zich buiten de schrijvende persoon bevindt twee theoretische grondslagen van leerlingenres en relevant is voor de taakuitvoering het is evi pons in het stelonderwijs en daarna ingaan op de dent dat de schrijfopdracht tot die relevante ge resultaten van dit deelonderzoek de analyse van gevens behoort en de zinnen of tekstfragmenten de zelfrapportages van leerlingen die al op schrift staan omdat de schrijver inter acteert met die fragmenten theoretische grondslagen rolwisseling van de onderste twee blokken is het linkse het geheugen dat alle relevante informatie bevat voor lezen en schrijve n de taakuitvoering zoals kennis over de wereld schrijven mag dan een produktieproces zijn het over teksten maar wellicht ook kennis over het zorgvuldig lezen van tijdens het schrijven ontsta eigen proces de eigen mogelijkheden opge ne tekstfragmenten het beoordelen van die frag bouwd uit vorige schrijfervaringen het rechtse menten schatten of ze voldoen in het geheel van blok zou dan het schrijfproces zelf zijn hayes en de tekstfragmenten in het vage plan dat schrij flower 1980 onderscheiden drie subprocessen vers in hun hoofd ontwikkelen is een belangrijk het plannen van tekst het formuleren ervan en onderdeel van dat produktieproces het reviseren van belang is in te zien dat hayes duidelijk is dit te zien in het hierbij afgebeelde en flower niet willen uitdrukken dat eerst de he model van het schrijfproces dat hayes en flower le tekst gepland wordt waarna formulering en ontwikkelden en beproefden voor een uitgebrei revisie plaatsvindt maar dat deze gegevens voort de beschrijving van het model verwijs ik naar durend tijdens het schrijven elkaar afwisselen bochardt 1984b ik zal hier slechts kort de zodra een zin op papier staat wordt deze waar hoofdprocessen bespreken schijnlijk teruggelezen waarna de schrijver be figuur 1 model van het schrijfp ro ces t aakomgevi ng schrijfop d racht tot dusv e r ond e rw e rp geproduce e rd e publi ek te ks t factor en die de motivatie be het lange termi jn geheugen van de planningsp ro ces f ormuleer reviseer schrijver proces proces kennis van het b e organisere n onderwerp nc le z e n kenn i s van het r bepalen van publiek doel en redigeren schri jfst rategi een mo n it or bron hayesen flower 1980 p 11 uit bochardt 1984b 25 sluit deze te corrigeren te herformuleren of er municatieve handelingen gaan ervaren als com nieuwe ideeen bij te bedenken plementen een leerling is zich nog niet bewust voor deze bijdrage wil ik de aandacht vestigen op dat zodra hij schrijft hij een relatie aangaat met het reviseerproces het lezen van stukjes tekst lezers hij weet ook nog niet dat terwijl hij waarna mogelijke correctie plaatsvindt criteria schrijft hij voor andere leerlingen publiek is d e voor dit beoordelend en ook genererend lezen ze publieksrol wordt echter heel manifest als hij roept de schrijver tijdens het schrijfproces via uitgenodigd wordt andermans opstellen te lezen het proces doelbepalen uit het geheugen en of op dat lesmoment beseft hij ook dat hij schrijver de taakopdracht de communicatieve situatie is die gelezen wordt door anderen te verwach op deze reflectie blijkt een kenmerk te zijn ten is dat leerlingen zo ervaren wat een belang waarin goede en slechte schrijvers van elkaar ver rijke functie van schrijven is gelezen worden dit schillen besef kan ertoe bijdragen dat schrijvers tijdens onderzoek naar schrijfprocessen toont aan dat het schrijven de lezer het publiek als parameter deze reflectievaardigheden tijdens het schrijven van de schrijfhandeling gaan ervaren als element vooral bij goede schrijvers ontwikkeld zijn slech van de taaksituatie en daardoor meer zullen re te schrijvers produceren alleen tekst zetten er flecteren op de totstandkomende tekst een punt achter en achten de tekst dan af zij ontberen de attitude maar ook de vaardigheid tot zover de functie van het lezen van ander om de eigen tekst te lezen mans teksten voor de ontwikkeling van schrijf bij leerlingenrespons wordt via een omweg de vaardigheid een tweede didactische fase van leer schrijver op zeer onopvallende wijze toch op de lingenrespons is het becommentarieren van el eigen tekst gericht de schrijver leest andere op kaars opstellen en het verwerken van commen stellen andere uitwerkingen van dezelfde op taar in een herschreven versie van het opstel op dracht en ervaart die opstellen als lezer hij leest de argumenten om deze fase aan het lezen toe te zwakke fragmenten ziet fouten leest goede pas voegen ga ik nu in sages staat soms versteld hij leest echter met in zijn achterhoofd het eigen opstel dat later her de leerling als docent schreven zal worden telkens vergelijkt hij weegt leren van andere leerlingen en leren door doceren hij andere opstellen zwakke fragmenten hij als leerlingen elkaars teksten becommentarieren ontdekt dat de inleiding uit het opstel dat hij zo voeren zij in feite een onderwijstaak uit ze ver even las saai was en beseft terstond dat de inlei vullen de rol van de docent maar waarom zou je ding van het eigen opstel ook zo opgezet is dus leerlingen zo n onderwijstaak geven uit veel on niet zo leuk voor lezers hij leest een opstel waar derzoeken blijkt dat leerlingen die werden onder in veel geciteerd wordt en merkt dat hij die cita wezen door leeftijdgenoten of iets oudere leerlin ten vrijwel allemaal overslaat tegelijkertijd rea gen sterker vooruitgingen dan leerlingen die klas liseert de lezer zich dat hij in het eigen opstel ook sikaal van de docent les kregen vaker blijkt nog wel wat minder had kunnen citeren dat de leerlingen die werden ingeschakeld als on via het lezen van andermans opstellen beoordeelt derwijsassistent of iets dergelijks in lees schrijf de schrijver het eigen opstel en vormt hij al zij of rekenlessen vooral zelf veel leerden er zijn het nog in het vage in conceptuele vormen een bustwee leerprocessen die verklaard moeten wor herschrijving op zeer impliciete wijze ontwikkelt den waarom leren leerlingen van medeleerlingen de leerling een voor deze herleestaak adequate en waarom leren leerlingen door het uitvoeren leesvaardigheid van een onderwijstaak de rolwisseling schrijver lezer binnen een leerling voor deze verklaringen sluit ik mij voorlopig aan heeft nog een ander aspect dat overigens nauw bij ten cate e a 1984 verweven is met wat ik hiervoor behandelde zij zoeken de verklaringen voor deze twee leer want de ontwikkeling van een voor schrijven ade processen in motivationele en in cognitieve theo quate leesvaardigheid zou ook nagestreefd kun rieen nen worden met opstellen uit vorige leerjaren bij leerlingenrespons wordt echter met tegelijkertijd ontstane opstellen gewerkt de gedachte hierach ter is dat leerlingen schrijven en lezen als com 26 schema 1 verklaringen voor leereffecten als leerlingen elkaar lesgeve n leren doordat je les leren doordat je docee rt krijgt van leerlinge n motivatie 1 leerlingen belonen elkaar 2 door de rolvervulling positie roltheorie anders ver zelfbeeld interne attribu tie van succesbelevinge n informatie 3 congruentie tussen informatie 4 andere kwaliteit va n verwerkingstheorie structuur van leerlingen informatiestructuur doo r ander doel van verwerven lesgeve n naar ten cate e a 1984 ik zal deze vier cellen kort toelichten door dit attributieproces versterkt 1 sarbin 1976 veronderstelt dat de docent 3 de kennisoverdracht tussen docent en leerling leerling relatie een andere is dan de leerling leer wordt gekenmerkt door een communicatie tussen ling relatie dit verschil uit zich onder meer in de twee ongelijke netwerken van inhoudelijke idee wijze van belonen een docent heeft het recht en de docent de deskundige heeft een seman verworven door studie en diplomering om pres tisch netwerk dat meer concepten bevat die on tatie met cijfers en dergelijke te belonen dat derling vaker verbonden zijn dan dat van de leer hoort bij zijn rol een leerling zal in de rol van ling ideeen zijn vaak meer gedifferentieerd en docent geneigd zijn via het geven van dergelijke hierarchisch geordend door deze verschillen kij beloningen meestertje te spelen echter het so ken leerling en docent verschillend tegen de taal ciale wederzijdse in de leerling leerling relatie en tekst werkelijkheid aan de verschillen tussen blijft toch een rol spelen zodat een leerling ook cognitieve netwerken zullen bij leerlingen onder andere feedback boodschappen en bemoedigin ling kleiner zijn het gevolg is dat leerlingen in gen ontvangt van zijn medeleerling dan alleen de hun onderlinge communicatie meer overeen typische docent feedback er is meer sprake van komstig betekenis hechten aan begrippen het zorg en vriendschap wat een effectievere be betekent ook dat leerlingen elkaars beginsituatie krachtiging is zeker voor wat jongere leerlingen wat weet hij al wat weet hij nog niet wat be het eigene van de rolrelatie tussen leerling en grijpt hij wel wat begrijpt hij niet beter kunnen leerling zou een motivationeel effect op de lesne schatten mer hebben 4 als een leerling als docent optreedt verwerkt 2 een leerling die de taak van onderwijsgever op hij de benodigde informatie of lesstof op een an zich neemt en daadwerkelijk vervult schrijft zich dere wijze dan wanneer hij als leerling die stof eigenschappen toe die bij die rol horen de des zou verwerken een leerling als docent heeft een kundigheid die bij die rol hoort autoriteit ver ander leerdoel uit tekstverwerkingsstudies weten trouwen doordat leerlingen docenthandelingen we dat studenten met verschillende leesdoelen of uitvoeren met de bijbehorende verantwoordelijk studiedoelen tot verschillende verwerkingen ko heden en gevoelens nemen ze bij zichzelf waar men van de stof leerlingen die zich stof eigen dat ze deze eigenschappen in enige mate bezitten maken om die later door te geven aan anderen doordat leerlingen zo n rol vervullen ervaren ze bouwen een andere informatiestructuur op dan dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het slagen leerlingen die veel minder actief de stof tot zich van de onderneming volbrengen ze de taak dan nemen bijvoorbeeld door een doceerles te vol schrijven zij het succes toe aan interne factoren gen inspanning en vaardigheid hun zelfbeeld wordt 27 als ik deze vier verklaringen toepas op leerlingen die in het schrijf en leesproces ook een rol zullen respons in stelonderwijs in het bijzonder op de spelen commentaartaak die ik hier opvat als een onder wijstaak dan kom ik tot de volgende leereffec ho e w er kte n we i n d e d e rd e klast z ten 1 leerlingen zullen het commentaar het onder heel kort beschrijf ik hoe wij in vier derde klas wijs op andere wijze accepteren dan wanneer zij sen werkten de cursus was ingedeeld in schrijf commentaar van de docent op hun opstellen zou weken een aansluitende periode van zes tot ne den krijgen gen lessen spreekweken perioden van vier les 2 het uitvoeren van de commentaartaak geeft sen en leesweken perioden van drie lessen de leerling verantwoordelijkheid het verrichten naast het schrijven in de schrijfweken werd ook van die taak leidt ertoe dat de leerling succesbele geschreven in de spreekweken verslagen van trio vingen toeschrijft aan eigen kunnen en inzet het beurten spreekbeurten door groepjes van drie zelfvertrouwen neemt toe een belangrijk element verslagen van discussies commentaren op voor succesvolle taakuitvoering gebrek aan zelf spreekbeurtgedrag en discussiegedrag verslagen vertrouwen vormt een belangrijk bestanddeel van van voorbereidingsactiviteiten en in de leeswe schrijfangst ken leesreacties in een leesdagboek waarin ook 3 leerlingen begrijpen beter wat leerlingen met buiten de leesweken geschreven werd dit artikel hun commentaar bedoelen omdat ze dezelfde gaat over effecten van stelonderwijs daarom be taal spreken omdat ze dezelfde betekenis aan cri steed ik alleen aandacht aan de schrijfweken teria hechten omdat ze dezelfde criteria belang het eerste en ook het tweede kwartaal bevatten rijk vinden omdat hun werelden dichter bij el twee series schrijfweken in het laatste kwartaal kaar liggen was slechts tijd voor een schrijfweekperiode 4 door het uitvoeren van de commentaartaak zo n schrijfweek zag er zo uit leerlingen schre verwerven de leerlingen actief criteria voor goede ven gedurende twee lesuren een persuasief opstel teksten commentaar geven vereist een andere op basis van een aantal citaten zoals de havo op kennis van criteria een andere theorie van een dracht die zij een week tevoren hadden kunnen goede tekst dan alleen commentaar krijgen inzien daarna werden de opstellen met zwarte het magnifieke van leerlingenrespons bij stelon balpen geschreven in drievoud gekopieerd de derwijs vind ik dat leerlingen steeds van rol wis volgende les kreeg elke leerling drie verschillende selen ze zijn niet alleen lesnemer of lesgever ze opstellen die in twee lesuren becommentarieerd zijn steeds beide ze leren dus omdat ze van leer moesten worden vaak moest ook buiten de les lingen leskrijgen en ze leren doordat ze als docent uren aan deze taak gewerkt worden dat becorrr optreden er vindt steeds een wisselwerking mentarieren gebeurde in twee fasen eerst werd plaats wat geleerd wordt door het commentaar de leerlingen de gelegenheid geboden het opstel geven wordt toegepast bij het commentaar ont normaal te lezen ze lazen het opstel snel no vangen wat leerlingen leren door het commen teerden hun eerste indruk en scoorden twaalf at taar krijgen passen ze later toe bij het commen titude achtige stellingen als ik ben niet over taar geven tuigd we noemden dit de reactiefase als leer lingen op alle drie de opstellen gereageerd had tot zover de theoretische grondslagen ik heb den begonnen ze aan de tweede fase de com willen laten zien dat het gebruik van leerlingen mentaarfase daarin verdiepten ze zich in elk op respons in het stelonderwijs vanuit twee invals stel aan de hand van 30 commentaarvragen ze hoeken bepleit kan worden als men schrijven scoorden de vragen schreven toelichtingen op ziet als een proces waarin reflectie een grote rol hun antwoorden en krasten onderstreepten speelt dan is het laten lezen van elkaars opstellen plaatsten vraagtekens in de kopieen vervolgens en het laten herschrijven van het eigen opstel een kregen de schrijvers hun kopieen terug met de middel om die reflectieattitude en vaardigheid te commentaren en de reacties deze berg informa ontwikkelen ziet men dat leerlingen in belangrij tie werd eerst ordelijk samengevat daarna schre ke mate van het geven van commentaar kunnen ven zij een commentaar op het ontvangen com leren dan is dat een middel om leerlingen actief mentaar waarin de schrijvers hun keuze uit het criteria voor goede teksten te laten verwerven commentaar expliciteerden en verantwoordde n 28 en tenslo tt e stelde elke schrijver een herschrijf becommentarieren omdat anders een schrijver plan op wat zou er gewijzigd moeten worden in gedupeerd was de eerste versie als afronding van de schrijfweek 3 leerlingen becommentarieerden opstellen werd dan een herschreven versie vervaardigd over hetzelfde onderwerp als waarover zij zelf zo naast deze activiteiten die erop gericht waren een juist een opstel hadden geschreven op die ma eerste versie te herschrijven maakten leerlingen nier functioneerden de opstellen die zij lazen ook nog een aantal reflectie oefeningen wij noemden echt qua inhouden zij lazen andere feiten ande ze nadenkoefeningen na het schrijven van de re meningen andere argumenten dan zij zelf in eerste versie schreven leerlingen ko rt op wat zij hun opstel schreven zie ook de leereffecten in de van het eigen opstel vonden en hoe het tot stand volgende paragraaf bovendien konden zij nu was gekomen hoe verliep het schrijfproces dit met enige kennis van zaken de inhoud van de an keer na het reageren op andermans opstellen en dere opstellen becommentarieren en suggesties het commentaar geven op andermans opstellen daarover doen schreven zij wat leerde ik van het lezen van an hiermee hoop ik voldoende duidelijk gemaakt te dermans opstellen respectievelijk wat leerde hebben hoe de opstellessen er bij ons uit zagen ik van het commentaar geven op andermans op in de volgende paragraaf wil ik inzicht geven in stellen deze oefeningen waren er onder meer de mogelijke effecten van deze aanpak op gericht leerlingen in staat te stellen lees erva ringen manifest te maken opdat deze gebruikt gera pp orteer d e leere ff ecten werden in het herschrijven van de eerste versie een drietal aanvullende opmerkingen tot slot uit de leerverslagen van 81 leerlingen uit vier der van deze paragraaf de klassen die met leerlingenrespons werkten 1 wat deed de docent analyseerden we drie fragmenten namelijk de hij hielp iedereen zoveel mogelijk na elke antwoorden op de vragen schrijfperiode controleerde hij de multomappen 1 wat leerde ik door het lezen van andermans waarin al het materiaal geordend behoorde te opstellen zijn op een wijze die vergelijkbaar is met wat 2 wat leerde ik door het becommentarieren van ten brinke en van de veur beschreven in moer andere opstellen 1984 4 hij beoordeelde een opstel voor het rap 3 wat leerde ik door het commentaar op mijn po rt elke leerling koos uit de opstellen die hij opstellen schreef er een ter beoordeling door de docent per vraag werden de proposities gescoord door 2 gaven leerlingen goed commentaar twee onafhankelijk scorende doctoraalstuden er werd anoniem telefoonnummers geboorte ten3 die werkten volgens tevoren vastgestelde in data van pa of ma etc becommentarieerd om structies de overeenstemming tussen de scoor leerlingen te leren zich op de tekst en het leespro ders bedroeg gemiddeld 75 procent dat wil zeg ces te concentreren vriend en vijandschapjes gen dat driekwart van de proposities identiek speelden daardoor geen al te grote rol in het corn werden gescoord de resultaten van deze analyses mentaarproces later begrepen leerlingen dat je worden in deze paragraaf gepresenteerd met commentaar geen vriendjes onderuit haalt maar vriendjes helpt want met commentaar kon wat leerde ik door het lezen van andermans een schrijver beter herschrijven opstellen hiermee is meteen duidelijk gemaakt hoe belang door lezen leer je schrijven rijk de herschrijffase in de hele periode is com mentaar geven was geen leukigheidje geen mees 120 te rtje spelen maar leverde heel functionele infor schrijven leze n matie voor klasgenoten natuurlijk kwam het 0 mod 1 of voor dat leerlingen terug kwamen bij ons met een multovelletje waarop maar heel weinig stond de je leert namelijk commentaargever had zich blijkbaar weinig moei iets over het onderwerp 0 27 x te gegeven behoorlijke toelichtingen te schrijven door de andere opstellen veranderde mijn me in dat geval kreeg de commentaargever via ons de ning over het onderwerp nogal eens ik kwam er opdracht het opstel nog eens maar dan goed te beter achter wat ik echt ervan vond en dat kon 29 ik in mijn verbeterde versie gebruiken opstel dat nog herschreven zal worden cteo ik zag dat er andere meningen over het onder 18 x werp waren ook ontdekken van fouten of 4 x modellen van teksten mod 45 x als je commentaar geeft dan zie je fouten dan hoe ik het best publiekgericht kan schrijven als pas die je bij jezelf herkent een opstel van een ander me niet aanspreekt door commentaarvragen te beantwoorden kom weet ik hoe ik het niet moet doen je erop dat ik zelf er ook niet op gelet heb en dat als je een opstel van een ander leest is dat een ik dat moet verbeteren voorbeeld voor jou om jouw opstel nog beter te schrijven lezen ideeen 1 een restcategorie die het midden criteria het toepassen daarvan in beschou laat tussen 0 en mo d 31 x wende situaties ctb 8 x je krijgt nieuwe ideeen je ziet hoe anderen het ik merk nu dat ik op een andere manier opstel doen len lees ontdekken van fouten of 17 x ik kijk kritischer als ik naar ballet ga bijvoor ik kwam er vaak achter dat iets slecht was en dat beeld dan blijf ik vaak nog kijken naar de les na ik zelf in mijn opstel ook zoiets had gedaan mij en dan kijk ik anders dan vroeger wat leerde ik door het commentaar geven commentaar ontvangen co 2 x schrijven lezen door het commentaar geven kun je beter om gaan met het commentaar dat jezelf krijgt be grijp je het steeds beter 50 c cts cteo ctb 8 commentaar geven 4 cg 31 x commentaar commentaar ik heb geleerd dat ik rekening moet houden bij geven 2 ontvangen het commentaar geven dat ik het niet te cru moet 31 doen meer moet uitwerken ik heb geleerd dat je een artikel zo eerlijk moge door het commentaar geven leerde ik schrijven lijk moet becommentarieren dan weten je klasge door het commentaar geven leerde ik lezen noten waar ze aan toe zijn door het commentaar geven leerde ik commen taarontvangen wat leerde ik door het commentaar op mijn door het commentaar geven leerde ik commen opstel taar geven schrijven lezen je leert namelijk schrijven c cts of criteria c 17 x 59 je leert dat je een duidelijke bronvermelding moet hebben anders krijg je gauw de gedachte dat de schrijver maar wat uit zijn mouw schudt commentaar commentaar criteria het toepassen daarvan in schrijfsitua geven 7 ontvange n ties dus voor tijdens of na het produceren 5 van tekst cts 7 x door die vragenformulieren is er een idee geko door commentaar op je opstel leer je schrijven men hoe ik een stuk zakelijk kan inschatten dat door commentaar op je opstel leer je commen helpt bij het schrijven van iets want dan zie je taar te verwerken beter of je opstel goed of slecht is door commentaar op je opstel leer je commen criteria het toepassen daarvan op het eigen taar te geven 30 je leert namelijk tot beslui t schrijven het samenvattend schema laat zien dat er veel ge criteria c 10 x leerd wordt dat de verschillende lesactiviteiten ik leerde de woorden begrijpen als structuur pu effecten teweegbrengen op vaardigheden die in bliekgerichtheid doelgerichtheid andere lesactiviteiten aan bod komen echter het ik heb nu geleerd tussentitels schema is niet adequaat in zoverre dit het ge criteria het toepassen daarvan in de eigen meenschappelijke element in de vier lesactivitei schrijfhandeling cts 12 x ten maskee rt daarvoor wil ik nogmaals de aan ik heb gemerkt dat ik stap voor stap beter ben dacht vestigen op het model van schrijfprocessen gaan schrijven aan de hand van de gekregen com van hayes en flower het is het proces lezen dat mentaren de ene keer was mijn doelgerichtheid verandert door leerlingenrespons onder invloed beter en de andere keer mijn taalgebruik daar za van een grotere kennis van criteria en aspecten ten op het laatst niet veel fouten meer in van communicatie dit lezen wordt toegepast op ontdekken van fouten of 47 x andermans teksten op eigen teksten en tijdens je weet dan wat er goed of slecht is aan je op het produceren van eigen teksten leerlingen stel dan kun je goed herschrijven bouwen door leerlingenrespons een theorie op van een goede tekst dit is mijns inziens een be commentaar ontvangen langrijke leerwinst van een steldidactiek op basis co 5 x van leerlingenrespons het paradoxale is echter ik leerde commentaar te ontvangen en te verwer dat leerlingen niet alleen normen voor goede ken teksten ontwikkelen maar tegelijke rt ijd inzien ik leerde erdoor niet gauw beledigd te zijn of zo dat een theorie niet bestaat 27 leerlingen een als ik commentaar kreeg op mijn werk als je derde van het totaal gaven aan in hun leerverslag commentaar krijgt is dat eigenlijk goed bedoeld dat zij inzagen dat veel oplossingen voor een en want je kan dan door dat commentaar je werk dezelfde schrijfprobleemsituatie aanvaardbaar herschrijven en je fouten verbeteren zijn en dat verschillende reacties op een en de commentaar geven zelfde tekst valide zijn ik heb gezien dat je op cg 7 x veel manieren over dat onderwerp kan schrijven ik heb geleerd commentaar te geven als ik be ik zag dat er heel verschillende meningen over paalde dingen las in het commentaar dacht ik mijn opstel waren het is met deze constatering dat moet ik de volgende keer ook gebruiken dat ik deze bijdrage wil besluiten schrijfonder wijs is niet gebaat met kookboekrecepten met samenvattend schem a doe het zo adviezen maar veeleer met wat van parreren z j banend onderwijs noemt waarin didactische fase 1 schrijven leze n leerlingen zelf oplossingen voor problemen zoe lezen ken uitvoeren en evalueren 1 x didactische fase 2 commentaar commentaa r note n commentaar geven ontvangen de leerlingen kregen le s van wilma groeneweg tom weyers en de auteur begin 1985 is het leerlingenmateriaal gereed gein teresseerden kunnen contact opnemen met stichting centrum voor onderwijsonderzoek tel 020 229471 met dank aan e s ther van de ende en piet kooyman merk op dat uit de twee uitspraken die volgen blijkt dat juist dat commentaar geven op elkaars teksten aan elkaar als een natuurlijke communicatieve situa tie wordt e rv aren in deze fase vindt wel de meest publiekgerichte activiteit plaats 31 literatuur bochardt i het analyseren van hardop schrijfprotocol 1983 sco cahier 19 am sterdam 1983 len achtergronden en instruct ie pro ject publ ikatie 3 rijlaarsdam g leerlingeniespons een kansrijke didac van zwo rpoject onderzoek naar effecten van beoorde tiek van het stellen een verslag van een literatuuronder lingdoor medeleerlingen op aspecten van de st e lvaardig zoek naar de effecten van leerlingenrespons peer evalua heid am s terdam sco 1984 tion op stelvaardigheid amsterdam sco 198 4 bochardt i het schrijfpro ces cognitief psychologisch rijlaarsdam g w groeneweg t weyers een didac onderzoek van flower en hayes in tijdschrift voor tiek voor het ontwikkelen van communicatief inzicht taalbeheersing 6 1984 1 23112 1984a reageren op elkaa rs opstellen in levende talen nr 387 bochardt i g rijlaa rs dam reageren op elkaars op themanummer commun i catief taalonderwijs dec stellen een onderzo e k naar de bruikbaarheid van een di 1983 622 62 5 dactisch beoordelingsinstrument project publikatie 2 rijlaarsdam g h wesdorp het beoordelen van taal van zwo p ro je ct onderzoek naa r eff e ct e n va n beoorde vaardigheid in het onderwijs nederlandse onderzoeksre ling door medeleerlingen op aspecten van de stelvaardig sultaten op het gebied van het meten van de schrijf heid amsterdam sco 1984 spreek lees en luiste rv aardigheid amsterdam sco cate th j ten th j m tromp m g cornwa l l de 1984 student als docent utrecht 1984 aula 814 sa rbin t r cross age tutoring and social identity in hayes j r l flower identifying the organization of v l al lan ed ch ildren as teachers theory and re writingpro ce sses in l w gregg e r steinberg eds search new york 1976 27 40 cognitive processes in writing hillsdale n j 1980 sarb i n t r v l allan role theo ry in g lindzey jansen f a scheringa doel en publiekgerichte op e aron s on eds handbonk of social psychology stellen verslag van een literatuurstudie naar kenmerken vol 1 reading 1968 488 56 7 van doel en publiekgerichte persuasieve teksten pro triesscheijn b i bochardt g rijlaarsdam wat vind ject publikatie 5 van zwo project onderzoek naar effec je van mijn opstel leerlingen becommentarieren elkaars ten van beoord e ling door medeleerlingen op aspecten opstellen praktijkervaringen van leerlingen en leraren van de stelvaardigheid ams terdam sco 1984 project publikatie 1 van zwo project onderzoek naar parreren c f v a n j peeck informatie over lere n en effecten van beoordeling door medeleerlingen op aspec onderwijzen lee r psychologie en onderwijs 1 3e gew ten van de stelvaardigheid amsterdam sco 1984 druk groningen z j we ldorp h g rijlaa rs dam onderzoek naar effecten rij l aarsdam g audience oriented writing and peer eva van beoorde ling door medeleerlingen op aspecten van de luation paper presented at the ccc conference m atch stelvaardigheid amsterdam sco 1982 32