Wat spleetoog, plopper en nikker ons te vertellen hebben

wat spleetoog plopper en nikker ons te v ertellen hebbe n fie van dijk cheikh hamidou kane senegal over europeanen wij moeten bij hen de kunst gaan leren te overwinnen zonder gelijk te hebben op een van de von congressen zaten we met de groep informatieverwerking te praten over een taallesje voor de vijfde klas van de basisschool het was een leesles met vragen over ontwikke li ngshulp pietje had die morgen zijn brood niet willen opeten omdat het oud was en nu hoorde hij van de meester dat er dagelijks honderden mensen sterven van de honger 0 wat schaamde pietje zich nu s er dan niets aan te doen meester vroeg hij ja zeker zei meester elk jaar ve rt rekken tientallen knappe mensen uit de ontwikkelde landen om hun kennis over te dragen aan de mensen in de arme landen onderwijzers technici doktoren ontwikke lingshulp heet dat pietje en zijn klasgenootjes w il len nu ook wat voor de arme negertjes doen ze organiseren een bazar waar ze godbetert olie bolle n verk o pen en taarten verl ot e n e n m oe maar v o ldaan kunnen ze hun schuldge voelens weer voor een tijdje in hun zak steken bij de vragen die de kinderen moeten aansporen de tekst goed te lezen zit ook de vraag noem eens een ander woord voor inheemse nu kunnen we eens laten zien dat onze woordenschat groter is dan die van arbeiderskinderen inboorli ng spleetoog kaffer nikker plopper wilde blauwe een vraag als wat betekent hulp bedenk uitdrukkingen met helpen zoals van de wal in de sloot helpen kwam niet voor zulke eenvoudige woorden zoek je niet op in een woordenboek helpen betekent de knappe helpt de domme door de vele pub likaties weten we nu zo langzamerhand wel dat ontwikkelingshulp voo rn amelijk neerkomt op investe ri ngen die voor de rijke landen zeer voordelig en voor de arme landen catastrofaal zijn we weten dat de armen zowel in de ontwikkel de als in de onderontwikkelde landen steeds armer en de rijken steeds rijker worden ook beginnen we af en toe eraan te twijfelen of onze waarden wel de enig juiste zijn is ons onderwijs wel gericht op het welzijn van iedereen moeten we zo nodig onze opvattingen over geluk en beschaving aan ontwikke li ngslanden overbrengen en dat nog hulp noemen ook ik bedoel dat weten we toch en daar hebben we toch onze twijfels over nog een stapje verder en we vragen ons af of die arme donders zelf misschien ook nog ideeen hebben over ontwikke li ng zouden wij nou ja t is natuurlijk een stoutmoedi ge gedachte maar zouden wij soms iets van hen kunnen leren afgezien van hun houten maskers hun ivoren oli fantjes en de kleu ri ge kammen voor hun kroeshaar en kijk spleetoog nikker en plopper hebben ons verdo ri e wat te verte ll en 50 op mijn tafel li gt vorming bewustwording aktie ervaringen van sociale bewegingen in vier kontinenten een vomtingswerkcahier no 10 samengesteld door anke kooke en hetty werker in dit cahier vertellen staatshoof den en boeren beroeps pedagogen en dorp sonderwijzers uit de derde wereld over hun methoden en strategie van vorming en aktie bekende namen als mao tse tung ju li us nyerere paolo freire ivan il lich en helder camara lees ik ook wat minder bekenden als ju lio de santa ana ariyaratne frank adams van het highlander research and education center en verslagen van groepen deelnemers aan een congres van de anti honger campagne onderwijzers uit niger gabon cameroun opper volta en daho mey en leden van een boerenco peratie in colombia van a t ariyaratne leider van de sa rv odaya shramadana beweging op ceylon is een brochure over die beweging grotendeels opgenomen sa rv odaya betekent een gedach te shramadana de uitvoe ri ng van die gedachte ba rva betekent allen en udaya ontwaken shramadana wil zeggen zijn tijd denken en energie delen voor het welzijn van allen sa rv odaya ideologie zoals die door ons begrepen en geinterpreteerd wordt aldus ari yaratne heeft zowel een geestelijke als een materiele betekenis die relevant is voor het individu het gezin de gemeenschap of dat nu een dorp is of een stad de natie of de wereld wij vermeldden al dat udaya ontwaken betekent het betekent ook bevrijding het individu moet een duidelijk geintegreerd idee hebben over wat het is waa rv an hij zich moet bevrijden waarom hij dit moet doen en hoe hij zichzelf moet bevrijden hij moet ook duidelijke ideeen hebben over de beg rippen gemeenschap natie en wereld sarvodaya verwijst naar een tweevoudig bevrijdingsdoel waar ieder individu naar moet streven ten eerste zijn er in de eigen geest of het eigen denkproces bepaalde veront reinigingen die men moet herkennen en men moet proberen de geest hie rvan te reinigen ten tweede moet men zich reali seren dat er onrechtvaardige en immorele socio ekonomische ketenen zijn die de overgrote meerderheid van de mensen in slaver nij houden lang voordat de socialistische ekonomische theo ri en in het westen werden geformu leerd als een reaktie op extreme kapita listische uitbuiting bracht ons volk een socia li s tische levenswijze in de praktijk gebaseerd op de buddhistiese filosofie het begrip dana of delen werd niet geboren uit reaktie tegen een uitbuitende klasse aangezien zo n klasse in die tijd niet bestond het was louter gebaseerd op de wetenschap dat het overwinnen van begee rt e of thanha de enige weg naar het allerhoogste geluk was de beweging begon als een onderwijs ekspe riment het woord onderwijs wordt hier in de ruimste betekenis gebruikt het betekent niet een passief opeenhopen van kennis of vaardigheden door een individu of een gr oe p het is een dynamisch proces van verande ri ng zowel in het individu als in de groep voorts blijft het niet beperkt tot een bepaalde leeftijdsgroep in feite is het een kreatieve erva ri ng die mensen van alle leeftijden en verscheidene standen als gelijken delen a ri yaratne beschrijft vervolgens enkele concrete expe ri menten van deze levensschool die voortgekomen is uit de bevolking 8n in het vormings en bewustwordingswerk ook uitgaat van de mens en zelf in het voorjaar van 1971 brak een revolutie uit die door de 51 rege ri ngstroepen met geweld is neergeslagen de shramadana beweging zowel door li nks als door rechts verdacht verscherpt de consequenties van haar filosofie door nog sterker te decentra li seren en zich nog sceptischer op te stellen tegenover bemoeienis van de overheid van mao en nyerere zou ik wel aan een stuk willen citeren wat die twee over de meest fundamentele dingen te zeggen hebben komt zo vrolijk op mij over maar ik zal me beperken van mao alleen dit citaat uit zijn toespraak tot de redaktie van het shansi suiyuan dagblad om de massa op te voeden zullen de krantenmensen allereerst van de massa moeten leren kameraden jullie zijn allemaal intellectuelen intellectuelen weten vaak niets en hebben vaak geen of weinig e rva ri ng in de zaken van de praktijk jullie kunnen het pamflet hoe moet men de klassen in landbouwgebieden onderscheiden niet hele maal begrijpen wat dat betreft zijn de boeren meer dan jullie gelijken want zij begrijpen het volkomen zodra ze erover horen meer dan honderdtachtig boeren in twee distrikten van de streek kuohsien kwamen vijf dagen bij elkaar en regelden allerlei problemen met betrekking tot de landverdeling als jul li e redaktie die proble men moest bespreken dan zouden jullie twee weken aan het praten zijn zonder iets te regelen vrees ik de oorzaak daarvan is zeer eenvoudig julli e begrijpen die problemen niet je moe t dingen doen en zien om van gebrek aan begrip te komen tot begrip dat i s leren van president nyerere van tanzania dit fragment uit een toespraak vrijheid en ontwikke li ng zijn even onafs c heidelijk als kippen en eieren zonder kippen krijg je geen eieren en zonder eieren heb je al gauw geen kippen meer zo krijg je zond e r vrijheid geen ontwikke li ng en ben je zonder ontwikkeling al gauw je vrijheid kwijt indien we beweren dat ontwikkeling tot doel heeft de grote vrijheid en het welzijn van het v o lk d an m oeten we on s rea li seren dat deze zaken niet met geweld kunnen worden bereikt hiervoor zegt het spreekwoord terecht met onwillige honden is het slecht hazen vangen er is slechts een manier waarop men mensen ertoe kan krijgen aan hun eigen ontwik keling te werken dat i s door onderwijs en opvoeding en door leiderschap met behulp hiervan en van niets anders kunnen mensen geholpen worden om gelijkertijd hun eigen behoeften te onderkennen en te begrijpen wat zij kunnen doen om die behoeften te bevre digen maar ofs choon wij daarbij leiding mo e ten geven moeten de beslissingen door de mensen z elf worden genomen en ze moeten zelf het programma uitvoeren dat ze hebben vastgesteld ons onderwijssysteem moet tot algemeen welzijn de maatschappelijke doelstellingen van samen leven en samen werken stimuleren het moet onze jonge mensen voorberei den om een dynamische en konstruktieve rol te spelen in de ontwikkeling van een maatschappij waarin alle leden van de groep eerlijk delen in voor en tegenspoed en waa ri n voortuitgang wordt gemeten naar menselijk welzijn en niet naar prestigegebou wen auto s of dergelijke dingen of ze nu prive of publi ek bezit zouden zijn ons onderwijs moet daarom een gevoel inprenten van toegewijd zijn aan de gemeenschap 52 het moet onze leerlingen helpen de juiste waarden voor onze toekomst te aanvaarden niet de waarden die eigen waren aan ons koloniaal verleden het onderwijs op de lagere scholen moet niet alleen een voorbereiding op de middel bare school blijven in plaats dat de lagere school wordt ingesteld op het vergelijkend examen dat de enkelen die doorgaan naar de middelbare school zal selecteren moet zij een voorbereiding zijn op het leven dat de meerderheid van de kinderen zal gaan leiden evenzo moet de middelbare school niet alleen een selektieproces zijn voor de universiteit kweekscholen enz zij moet de mensen voorbereiden op leven en dienst in de dorpen en op het platteland van tanzania want in ons land is de enige ware rechtvaardiging van middelbaar onderwijs dat het nodig is voor enkelen om velen te dienen in het hoofdstuk konklusies geven de samenstellers van het cahier een aantal overeen komsten aan tussen de opvattingen van de mensen die ze aan het woord laten een duidelijke overeenkomst is de samenhang tussen theorie en praktijk zonder beschou wing kan men niet doelge ri cht handelen zonder praktijk wordt beschouwing gezwets in de ruimte de schrijvers in dit boek spreken dan ook uit e rva ri ng ze maken waar wat ze beschrijven de tweede overeenkomst is hun houding tegenover wat wij zo kies de mindergep rivi legieerden noemen bij de schrijvers uit de derde wereld staat centraal respekt vertrouwen en liefde voor de gewone mens hoe beperkt en verminkt hij ook in eerste instantie mag lijken het gaat er niet om dat we zoveel willen voor de mensen maar dat we ons afvragen wat de mensen zelf willen ook als ze dat op een andere manier uiten d an we gewend zijn in een werkkamp van de shramadanabeweging of een workshop van highlander wordt geluisterd naar mensen die geen mooie en moeilijke woorden tot hun beschikking hebben freire zet zich af tegen de officiele alfabetise ri ngsprogramma s die mensen tot letter consumenten maken naar school gaan is goed een net pak hebben is goed p ri ve bezit is goed je moet respect hebben voor iemand die naar school gaat een net pak aan heeft rijk is alfabetisatie betekent voor hem dat de mensen gaan ontdekken dat hun taal een middel tot zelfexpressie is door middel van je eigen taal kan je praten met je lotgeno ten dat geeft al een stuk zelfvertrouwen en soli da ri teit dan ontdek je dat je via die taal samen kan uitzoeken hoe je wereld in elkaar steekt je kan met elkaar plannen maken om te veranderen wat veran derd moet worden het hoofdstuk konsekwenties moet door de lezers zelf geschreven worden uit de reakties kan best weer een nieuw cahier ontstaan je wordt echter niet de mist inge stuurd er is een lijst met adressen waar je meer dokumentatie kan opvragen en een enqu e teformulier waarop je je ideeen over een aktief ve rv olg kan spuien wat jij moedertaal leraar met je kleuters met je lagere schoolkinderen je inasmeisjes h t s ers of studenten hiermee te maken hebt je leest toch ook lesjes over pietjes en ontwikkelingshulp laat je je leerlingen zoet de vragen beantwoorden die de meneer van het boekje wat wil die eigenlijk gesteld heeft 53 rozen verwelken schepen vergaan maar schoolboeken zullen wel altijd bestaan je kan ze af en toe wel eens gebruiken door je leerli ngen zelf vragen aan de lesjes te laten stellen bijvo orbeeld maar al s we veranderi ngen in het o nderwijs willen moet dat van ons komen met onze kleuters lagere schoolkinderen inasmeisjes en de hele hupsakee en niet van een paar mevrouwen en meneren die ons verte ll en met welke methoden en leermiddelen we moeten werken misschien helpt dit cahier vorming bewust wording aktie ons een beetje bij onze meningsvorming in welke ri chting dat onderwijs moet veranderen 1 vorming bewustwording aktie ervaringen van sociale bewegingen in vier kontinenten samengestel d door anke k ooke en hetty werker verkrijgbaar d oor storting van 5 75 op girorekening no 126 39 66 van de penningmeester van het ne derlands centrum voor volksont wikkeling te amersfoort met verme ld ing van code v wc 10 zonder verzendkosten is de prijs 3 50 toetsen in de onderwijspraktij k helge bonset jan griffioen in moer 1973 1 gaven wij bonset griffioen een kritische bespreking van p ri cks pub li katie het meten van luistervaardigheid pri ck en wesdorp reageerden in hetzelfde nummer met het artikel bruikbaarheid van objektieve studietoetsen in het onderwijs de redaktie van moer sprak in de introduktie van het nummer de hoop uit dat nu ook anderen zich in het duel zouden gaan sto rt en wij zijn niet van plan nu toch zelf weer de handschoen op te nemen maar een opmerking willen we voor het duel eventueel weer begint graag kwijt p ri ck en wes dorp wijzen er in hun a rt ikel verschillende malen op dat wij de banden die mate ri aal waren voor p ri cks luistertoets niet hebben beluisterd en dat dus ons oordeel over die banden weinig waard kan zijn wat ze niet vermelden is dat wij wel de teksten van de banden afgedrukt in cito memo nr 27 hebben gelezen wij menen ook op grond daarvan wel te kunnen beoordelen of we een tekst al dan niet schrijftaalachtig weinig motiverend voor leerlingen of maatschappelijk irrelevant vinden 54