Wat spoken we eigenlijk uit? Of: Steven zet ons aan de denk.

wat spoken we eigenlijk uit of steven zet ons aan de denk hans vergeer in moer 1975 5 is the complete mother tongue curriculum van steven ten brinke reeds besproken daarom volgt er nu een korte bespreking van interkom redacteur hans vergeer die verscheidene jaren bij havolvwo heeft gewerkt en nu op een sociale academie les geeft hans vergeer bekijkt dit boek vooral op zijn praktische bruikbaar heid het is een moeilijk boek dus in dat opzicht niet zo praktisch wat niet weg neemt dat het wel een belangrijk boek is voor de leraar moedertaal om zijn doen op basis van denken te verantwoorden 1 avon d even na negen uur stapte hij zijn werkkamer binnen hij draalde een halve minuut voor de boekenkast zijn ogen op en neer gaand langs de ve rt rouwde titels maar nam toen vastberaden plaats achter zijn bureau wat was er vanavond weer te doen eens een blik in de lerarenagenda werpen morgen zes uur 2c 2d 5 havo 2 1g een tussenuur 5 gym en tenslotte nog 1b die tweede klassen hebben spreekbeu rten daar is gelukkig niks aan voor te bereiden wel lekker ontspannen beginnen zo wat geklets v an die leerlingen voor de brugklassen het volgende lesje grammatika waar waren ze ook alweer oh ja lijdend voorwerp en die 5 havo was ergens in de achttiende eeuw beland of maar een opstelles want schrijven leren ze toch nooit tekstverklaren trouwens evenmin bellamy het konstrueren van een schema of het be antwoorden v an vragen bij een tekst v oo r di e gym lui kan ik wel wat over van schendel vertellen dat verhaal over die hollandse en italiaanse pe riodes gaat er altijd wel in en zo blijft de literatuur tenminste lekker overzichtelijk na deze bepaling van het lesprogramma voor de volgende dag ging hij opgewekt aan de slag proefwerk na proefwerk verdween van het stapeltje links om na een tiental minuten voorzien van wat rode letters en een cijfer op een groeiend stapeltje rechts neer te dwarrelen daartussen lagen op het bureau de laatste nummers van interkom levende talen de nieuwe taalgids en moer sommige nog keu rig gekleed in hun adresb an dje op een rekje aan de wand lagen nog wat proefwerken tekstverklaring de schoolboeken en handboeken van knuvelder griffioen en ten brinke je bent tenslotte zoveel tijd aan korrektie kwijt dat je al die nieuwe boeken en tijdschriften alleen in de vakantie kunt lezen als all e proefwerken hun rode merkjes gekregen hebben dooft hij het li cht om van zijn welverdiende nachtrust te gaan genieten alles voor de dag van morgen is weer gereed 2 plus o f mi n bepalen welk cijfer je geeft en welke lessen je morgen geeft jij geeft en zij ontvangen 108 veronderstelt een keuze je kiest of het grammatika literatuur of opstellen wordt je kiest de manier waarop je de lessen geeft je kiest wie je een beu rt geeft je kiest welk boek je gebruikt lesgeven is voo rt durend kiezen hoe kies je nu grijp je zomaar wat uit de enorme voo rr aad mogelijkheden of neem je uit diezelfde enorme voorraad weloverwogen wat het beste voor jou is wat het beste voor je leerlingen is en als je weloverwogen handelt volgens welke krite ri a besli s je dan op welke argumenten is jouw redelijke gedrag gebaseerd steven ten brinke heeft een boek geschreven dat het doen v an een keuze gemak kelijker maakt het is getiteld the complete mother tongue curriculum en heeft als ondert itel a tentative su rvey of all the relevant ways of teaching the mother tongue in secondary education aan het kiessysteem van steven heeft guus de bakker in een ouder moernummer al aan dacht besteed zie moer 1975 5 p 255 260 ik w il zijn verhaal niet herhalen en veronderstel het als bekend dus ieder die het nog niet gelezen heeft haalt het nu uit zijn boekenkast en komt over een kwa rt ier weer op deze plaats terug ruwweg bezien kunnen mensen die met onderwijs bezig zijn in twee soo rt en verdeeld worden de twee uitersten v an de schaal de theoretici die ver van de praktijk afsta an en de praktijkmensen die geen tijd hebben om de nieuwe theo ri e bij te houden geslaagd onderwijs bestaat slechts bij de gratie van het kontakt tussen de top en de basis theoretici formuleren nieuwe ideeen over onderwijs vaak zijn deze te weinig door de praktijk g einspireerd of als dat wel het g eval is ze zijn moeilijk in de praktijk toepasbaar ieder die iets nieuws over onderwijs bedenkt zou zich moeten rea li seren hoe dat nieuwe er in de praktijk van de klassesituatie gaat uitzien praktijkmensen hebben vaak geen tijd om na te denken ze zijn ontevreden over de les van gisteren en zoeken een zo snel mogelijke oplossing voor de les v an morgen daarom zullen ze eerder naar interkom dan naar het boek v an ten brinke grijpen dat blijft voorlopig op de plank li ggen het is te dik te moeilijk te weinig praktisch en boven dien nog in het engels geschreven het lezen vergt teveel tijd tijd die beter aan korrektiewerk besteed k an worden denken zij terecht ik heb een paar avonden ervoor uitgetrokken om het boek van ten b rinke eens min of meer grondig door te lezen steeds hield ik in mijn achterhoofd de vraag wat heeft de m an van de praktijk eraan in hoeverre k an ik hem a an raden dit boek ook te lezen wat zou hij ermee kunnen doen in zijn lessen volgens de schrijver zelf zouden moedert aalleraren in vele landen van het lezen v an zijn boek kunnen profiteren the profit if an y will probably not be feit immediately eve ry mother tongue teacher is confronted with so many practical problems available mate ri al the kind of students he has co ll eagues views examination requirements etc that it is almo st impossible to apply immediately a new insight one has acquired p 13 3 lez e nd achter mijn burea u het boek van ten b rinke is een handboek voor het moedertaalonderwijs op ongeveer middelbare school niveau h et is gebaseerd opeen aantal buitenl andse handboeken opmerkelijk genoeg ontbreekt een nederlands werk in de lijst van basismateriaal die de auteur op pagina 12 geeft dat is geschreven door achtereenvolgens voor engeland 109 doughty pearce thomton flower en whitehead voor west duitsland helmers en ulshbfer en voor de verenigde staten fowler moffett en rodgers noch zij die geen van deze heren kennen noch zij die al de werken van hen al hebben stukgelezen mogen nu besluiten het boek van ten brinke niet te lezen dat is namelijk heel best te lezen zonder kennis te hebben van al zijn buitenlan dse voorgangers en daarnaast voegt het iets toe dat de an deren missen schrijven de anderen namelijk de ideale manier van lesgeven voor zo is het goed en zo moet het ten brinke gaat niet verder dan zo zou het kunnen maar bedenk wel als je het zo doet dan heb je er waarschijnlijk die en die redenen voor en bereik je er die en die resultaten mee ten brinke geeft zijn lezers meer vrijheid dan het buitenlandse tiental doet en dat is wel prettig ook konsekwent voor een schrijver die als hij iets predikt de tolerantie w il bevorderen ten brinkes boek is een handboek dat wil zeggen dat het niet bedoeld is om in een keer door te lezen zoals ik gedaan heb maar om het te gebruiken om er iets in op te zoeken als je met problemen zit het moet dus goed toegankelijk zijn via inhouds opgave en registers nu ontbraken aan de drukproeven die ik gelezen heb het register zodat ik daar niets over zeggen kan de inhoudsopgave evenals de tekst zelf maakt zeker een overzichtelijke en logisch opgebouwde indruk het boek is in het engels geschreven voor een groter lezerspubliek dan de nederlandse moedert aalleraar dus in hoeverre de pretentie ook voor buitenlanders iets belangrijks te beweren te hebben waar gemaakt wordt valt voor mij moe ilijk te beoordelen over pretenties tussen haakjes het woordje complete in de titel gelukkig staat daar weer het woordje tentative in de ondertitel tegenover voor de nederlandse moedertaal leraar hoeft het engels echter geen bezwaar te zijn het boek is redelijk makkelijk leesbaar mede door de overzichtelijkheid van de tekst en de duidelijke manier van uitleggen en de zo af en toe tussen al die se ri euzigheid krioelende humor het boek is in vier delen ingedeeld achtereenvolgens the conceptuel instrumen t normal functiona li ty versus scholastic functionality the other dimension s the position of mother tongue teaching in the cur ri culu m deel 1 behan delt de beg ri ppen de theorie die kan je als je wilt rustig meteen oversla an om naar de delen 2 en 3 de praktijk door te stomen deze zijn namelijk ook zonder kennis van het begrippenapparaat best leesbaar in deel 4 zijn bekende onderwerpen van de lwg l an delijke werkgroep moedertaalonderwijs en toch geen nederlands terug te vinden wat biedt de inhoud van het boek in pri ncipe geeft het een beschrijving van alle verschillende m an ieren waarop je onderwijs in de moedertaal zou kunnen geven die als legitiem beschouwd zouden kunnen worden andere handboeken deden slechts een keus uit die legitieme mogelijkheden dit boek tracht al de legitieme mogelijkheden te presenteren die er bestaan legitiem betekent dat er onderwijsk undig gezien akseptabele doelen worden nagestreefd bewust van bepaalde methoden gebruik wordt gemaakt en inhoud en evaluatie van de les samenhangt met de nagestreefde doelen ten brinke stelt zich in zijn boek erg breed op hij akseptee rt veel als legitiem waar anderen mogelijk toch bedenkingen tegen zouden kunnen hebben dit alles heeft te n 110 b rinke zo systematisch en kompleet mogelijk beschreven in dit boek is een redelijk systeem te vinden waardoor een diskussie over lesinhouden doelen evaluatiemethoden en alles wat er verder zo op de agenda van een sektie vergadering voorkomt wat redelijker zou kunnen verlopen vaak immers gaan bepaalde meningen wel geen grammatika of literatuur terug op waarden of levensovertuigingen die tijdens het gesprek wel meespelen maar toch verzwegen worden ten brinke tracht onder an dere deze achterliggende waarden in de diskussie te betrekken waardoor hopelijk het geruzie binnen een sektie veranderd kan worden in redelijk overleg het p rincipe daarbij is dat alles wat je als leraar doet een keuze is uit een groter geheel van mogelijkheden laten we nu eens kijken of het boek ook vonnelijk goedgekeurd kan worden krite ri a daa rv oor zijn maar weer eens de mooie kreten longitudinaal latitudinaal en em an cipatie het boek is bedoeld voor de secondary education ongeveer het middelbaar onderwijs dus dat wil niet zeggen dat het in het basisonderwijs en het tertiair onderwijs niet van bel an g is leraren in die vormen van onderwijs kunnen dit boek best geb ruiken als middel om eens over hun manier van lesgeven na te denken maar ze zullen dan zelf enig verschuifwerk moeten doen ongeveer zoals een leraar die een 2 mavo les uit interkom in een 3 mavo wil uitvoeren longitudinaal voldoende het hele vierde deel van het boek besteedt aandacht aan de plaats v an het moedertaal onderwijs in het totale lesgebeuren op school dat is wel ruimte genoeg plus voor latitudinaliteit en voor de em an cipatie een citaatje i realize that groups of educators who are at this moment tenaciously fighting for such things as a decent education for lower class children feel that talkmg about playing versus working is less important th an discusring the question of how to emancipate the working class however this is not a fighting bonk intended for specific innovational situation what it is t rying to provide is broad information about all of the impo rt ant factors that influence mother tongue teaching in general the play work issue being only one of these factors 1 hope that reading between the lires will convey how strongly 1 sympathize with the fighters 1 have t ried however to keep feelings of this kind out of the bonk as much as possible p 27 de geemancipeerde lezer mag nu zelf het vonmerkje op het boek zetten ten brinke had tijdens het schrijven van het boek een bepaald werkklimaat in een klas voor ogen dat mij erg aanspreekt en dat hij in het ko rt op pagina 34 beschrijft de manier van besluitvorming is demokratisch besluiten worden genomen door de groep besluitvorming evenals an dere vormen van interaktie tussen leraar en leerling behoo rt gebaseerd te zijn op het principe v an de redelijkheid wederzijdse sympathie tussen leraar en student vormt de basis voor samenwerking om deze bespreking van de inhoud van het boek af te ronden volgt hier nog een lijstje van de hoofdstuktitels zonder kommentaar zodat iedereen kan zien of er iets van zijn gading bij is deel 1 1 terms and procedure s 2 dimensions of objectives of mother tongue teaching and their arrangement 111 deel 2 3 outline of the theory 4 learning to read and listen for practical purposes 5 learning to write and speak for practical purpose s 6 intellectual learning and the principle of normai functionality 7 sacrosanct purpose s 8 mixing practical and intellectual points of view 9 motives for choosing deel 3 10 disciplinarity 11 dangerous subjects 12 lingual correctness 13 the cultural heritage motif 14 creation or elaboration 15 cooperation and individual achievement as educational aims 16 should we stimulate personal expression deel 4 17 the content and nomenclature of mother tongue teaching been against the background of the school curriculum as a whol e 4 overzich t wie alleen maar een g o ede le s voor morgen zoekt zal waarschijnlijk weinig aan het boek hebben wie echter goede lessen voor over een half jaar zoekt zal naar mijn inzicht veel aan het boek hebben het zet je a an het denken en dus hopelijk aan het veranderen en verbeteren ten brinke biedt een systeem waarmee je je eigen onderwijs praktijk eens kunt analyseren het boeiende is dat het misschien mogelijk is het systeem af te wijzen of het waterdicht is durf ik op dit moment niet te zeggen terwijl je toch wat aan het lezen v an dit boek kan hebben ook als je het systeem gedeeltelijk afwijst heb je op zichzelf al veel aan d e stimul ans voor het denken over je lesgeven en dat denken over die lessen k an op gang komen of verder ga an door het lezen v an dit boek zoals ik iedere beginnende leraar zou aanraden het boek v an griffioen te lezen zo raad ik gevorderden aan het werk van ten b ri nke door te werken schrijven over dit boek wa s voor mij door het tijdgebrek er werd maar steeds gebeld om te vragen hoe het ermee staat een tamelijk frustrerende bezigheid steven ten brinke heeft jaren gedacht gewerkt en geschreven aan zijn boek dat er nu om vraagt aandachtig gelezen te worden graag zou ik een hele tijd aan het lezen besteed hebben alles eens goed overdacht hebben en op me in laten werken maar die telefoon ik hoop dat een ander er een diepgaander recensie over zal kunnen schrijven wat moet je er nu mee moede rt aalleraar ik raad je a an dit boek te lezen waar schijnlijk lees je het niet meteen uit al zijn er genoeg gedeelten die je zult verslinden laat het rustig op je bureau liggen lees hier en daar eens wat laat het op je inwerken zet je e rt egen af of laat je erdoor overtuigen maar a an het denken zet het je wel of an ders zou je dit al niet meer lezen 112