Documenten
wordt behandeld komen in de hoofdstukken 3 verbale communicatie en 4 pragmatiek gedeeltelijke herhalingen voor of althans aanvullingen die beter meteen in hoofdstuk 2 behandeld hadden kunnen worden dat is het gevaar van een con centrische opbouw zo bijvoorbeeld 2 5 2 met 4 2 4 3 zo bijvoorbeeld 2 3 met hoofdstuk 3 zo bijvoorbeeld 2 4 met 4 2 2 een tweede bezwaar is de magerte van hoofdstuk 3 verbale communi catie de eerste helft van dit hoofdstuk zou bij hoofdstuk 4 pragma tiek gevoegd kunnen worden de tweede helft zou beter ondergebracht zijn bij hoofdstuk 5 grammatica een derde bezwaar geldt het laatste hoofdstuk taal en taalgebruik als psychologische en sociale verschijnselen psycholinguistiek en sociolin guistiek worden als een soort aanhangsels in dit hoofdstukje opgebor gen het is eigenlijk te gek te geloven dat in een boek waar in taalbe schouwing zo verbonden wil zijn met de maatschappelijke werkelijk hei d pas in de vierde paragraaf van het laatste hoofdstuk taal als socio logisch verschijnsel wordt behandeld alsof dit nog n iet eerder in het boek gebeurd zou zijn onder meer in 2 6 wetenschap en werkelijkheid het dient gezegd te worden dat taalgebruik en taalwetenschap de we tenschap en het gebruik op plezierige wijze met elkaar verbindt want de prijs f 18 50 is relatief laag theo walraven taalgebruik en taalwetenschap inleiding in het onder zoek van verbale kommunikatie assen amsterdam van gorcum 1975 160 pag arie sturm wat wij onze leerlingen ook nog leren een boekje open over the hidden curriculum mijn neefje zit in de derde klas van de basisschool pasgeleden schreef hij in een opstel dat hij al veel geleerd had en hij noemde onder meer moeilijke sommen maar ook moeilijke taallesjes verderop in dat op stel blijkt dat hij ook nog heel andere dingen geleerd heeft het blijkt bijvoorbeeld uit zinnen als de juffrouw is bijna iedere dag boos en zo zie je maar leuke dingen kunnen ook moeilijk zijn niets in de context wijst erop dat mijn neefje de boosheid van de juf f rouw eigenaardig vindt je krijgt eerder de indruk dat hij de mening heeft dat dat er nu eenmaal bijhoon zo n mening komt niet uit de lucht vallen evenmin als het denkbeeld dat leuke dingen ook moeilij k 36 kunnen zijn hoewel dat niet uit het lesrooster van zijn school af te lei den is heeft hij blijkbaar op school naast kennis en vaardigheden als schrijven en rekenen ook nog allerlei sociale waarden denkbeelden en gevoelens ontwikkeld over die functie van het onderwijs het overdragen van culturele orien taties op kinderen gaat het b oe k van theo jansen ldeo giese aanpas sing in het basisonderwijs welke culturele orientaties onderwijzers van basisscholen bij hun leerlingen aanbrengen en h oe zij dat doen vormt het thema van dit b oe k wij hebben onze aandacht niet zo zeer gekon centreerd op de vaardigheden die kinderen op school leren als wel op de sociale waarden ideeen houdingen en gevoelens die daarmee ge paard gaan pag 7 die denkbeelden en gev oe lens zijn nauw verbonden met de aard van de betrekkingen die er tussen een leraar en zijn leerlingen en tussen de leer lingen onderling op school bestaan en die betrekkingen weerspiegelen de betrekkingen tussen mensen in het wijdere maatschappelijke ver band scholen kunnen dus beschouwd worden als spiegels van cultuur dat wordt op heldere wijze uiteengezet in de inleiding van het boek en het eerste hoofdstuk waarin de probleemstelling van het onderzoek uit de doeken wordt gedaan helderheid is trouwens een kenmerk van het hele boek dat zal zeker niet in de laatste plaats te danken zijn aan het feit dat de wetenschappel i jke terminologie tot een minimum is beperkt in de volgende zes hoofdstukken wordt verslag gedaan van het onder zoek welke waarden en houdingen kinderen op een basisschool aange leerd krijgen ten aanzien van zichzelf hun medeleerlingen hun werk hun positie in de relaties met de leraar en ten aanzien van de bredere maatschappelijke kaders waa rvan zij deel uitmaken de gegevens die in die hoofdstukken worden gepresenteerd zijn ont leend aan een i ndrukwekkende hoeveelheid observaties die ten aanzien van de alledaagse routinematige communicatie tussen leraar en leerlin gen op vier basisscholen werden gedaan hoewel die vier scholen respec tievelijk getypeerd worden als mat en gelaten voorzichtig progressief zeer progressief en een voorzichtige middenkoers varend is dit onder wijsveld natuurlijk te beperkt om de onderzoeksresultaten van jansen zonder meer te veralgemenen maar ze kunnen wel zoals hij zelf zegt minstens licht werpen op situaties in andere scholen die zes hoofdstukken zijn ongelooflijk boeiend niet in de laatste plaats door de pakkende beschrijvingen van naar ik aanneem voor ieder zeer herkenbare communicatiesituaties in de klas naar aanleiding van die si tuat ies wordt telkens commentaar geleverd en aan het slot van ieder hoofdstuk worden conclusies getrokken die conclusies worden in het slothoofdstuk gebundeld de dominante orientaties op hun kuituur waarmee de leerlingen van onze vier scholen gekonfronteerd werden 37 kunnen als volgt worden samengevat relaties tussen mensen worden gekenmerkt door onpersoonlijke eenvormigheid en onderlinge concur rentie in de sociale hierarchie overheersen eenzijdige afhankelijkheids relaties arbeid wordt verricht onder eksterne prikkels deze maatschap pij kent een vanzelfsprekende orde die niet nader verklaard en onder zocht wordt op zijn oorzaken en strukturen en evenmin op innerlijke tegenstellingen konflikten of alternatieven en is superieur aan iedere andere kulturele bestaanswijze pag 154 als u wilt weten hoe dit allemaal in de praktijkgestalte krijgt moet u het boek zelf maar lezen dat moet u trouwens toch want u bent von lid en dus geinteresseerd in emancipatorisch onderwijs welnu aan de discussie over dat onderwi j s levert jansen een belangrijke bijdrage zie bijvoorbeeld de laatste paragraaf van het boek eigenlijk zou ik iedereen die geinteresseerd is in onderwijs aan willen ra den dit boek te lezen maar ik wil daarbij dan nog wel het volgende ver tellen jansen laat op overtuigende manier zien welke sociale betekenis bepaalde klassesituaties hebben wat je als lezer na kennisname daa rv an graag zou willen weten is wat je er verder mee moet doen je zou je bij voorbeeld af kunnen vragen hoe je bepaalde types communicatiesitua ties die jansen beschrijft systematisch zou kunnen vermijden als de cul turele orientatie die eruit spreekt je niet zint of als dat wel het geval is hoe je die situaties dan zou kunnen stimuleren daarover zegt het boek weinig of niets simpel en alleen omdat jansen zich niet bevoegd acht op het terrein van de methodiek en de didactiek voorlopig blijven we dus wel met die vragen zitten met jansen kunnen we alleen maar hopen dat mensen die zich op dat terrein beter thuis voelen zich aangesproken zullen voelen door de uit daging van onze bevindingen en zullen proberen om er didaktiese kon sekwenties aan te verbinden pag 9 theo jansen ideologische aanpassing in het basisonderwijs observaties in vier scholen nijmegen werkuitgave sun 1975 164 pag prij s f 12 50 bernard schut onderstanding mass medi a je kunt er natuurlijk over twisten of er in het moedertaalonderwijs aan dacht moet worden besteed aan massa media krant radio televisie en dergelijke maar ik neem aan dat veel moer lezers mijn standpunt delen en dat er bij hen eveneens een grote behoefte bestaat aan bruikbaar les materiaal 38