Documenten
kees combat we willen ze een referentiekader geven algemene literatuur op het lindenholt college sinds jaar en dag stellen docenten literatuur vast dat er in het literatuuronder wijs van de verschillende moderne talen en de moedertaal sprake is van over lapping heel lang geleden ruim voor de mammoet zich in beweging zette brachten de leraren van het predinius gymnasium in groningen bij hun stad genoot j b wolters een overzicht uit van de literatuurgeschiedenis voorna melijk een papieren tijger meer dan tien jaar geleden voegden de talendocen ten van het toen roemruchte rivendell college de daad bij het woord hun cursus lnternationaal uteratuuronderwijs hield een aantal jaren stand daama begeleidden i n he t begi n va n dez e jaren 90 de didactic i lil y coene n spaans en tanja janssen nederlands projecten op het terrein van vakover stijgend uteratuuronderwijs en nu voor het vierde jaar investeren docenten van het lindenholt college in nijmegen in een cursus algemene literatuur met de twee initiatiefnemers fran k mulders nederlands en pieter kuipers duits hadden we een gesprek over hun troetelkind frank mulders het lag nogal voor de hand pieter en ik constateerden dat we als het ging om middeleeuwen of romantiek met een zelfde type kenmerken aan kwamen dragen en ook dat je steeds minder tijd hebt voor literatuur ze ker bij de vreemde talen en juist op het terrein van de geschiedenis van de li teratuur kun je dan wel wat doen althans in 4 athenaeum niet in 4 havo daar is geen ruimte voor de literatuurgeschiedenis ook al houdt pieter dat voor duits enigszins vol voor 4 athenaeum dus een mooie tussenklas om zo n cursus in uit te proberen we waren het gauw eens over de zes perioden die we in de cursus willen be lichten je vindt ze in elke literatuuratlas middeleeuwen renaissance verlich ting romantiek eeuwwisseling en na 1945 onze collegae we werken hier aan met zijn zesse n vroegen we wie welke periode wilde uitwerken het ging er dan om de periode te didactiseren zoals dat heet de docenten hebben onderwerpen gekozen uit de verschillende nationale literatuurgeschiedenissen die voor de periode het tekenendst zijn teksten uitgezbcht opdrachten en vra gen daarbij gemaakt pieter kuipers je hebt dan te maken met verschillende culturen of gewoon ten per vak bij nederlands en duits beginnen wij bij het begin de middel eeuwen maar bij frans en engels doen de docenten dat niet wel hadden ze er oren naar om de vierdeklassers een referentiekader te laten geven dat kader omvat de europese stromingen en een stukje europese literatuurgeschiedenis in eerste instantie was het de bedoeling om de literatuurgeschiedenis te illu streren exemplarisch met een beperkt aantal teksten uit verschillende talen dat gebeurde in samenspraak met de docenten welke tekst vind jij uit die en die periode essentieel we probeerden daarbij uiteraard al te vanzelfsprekende zaken te vermijden zo heeft de lerares die de middeleeuwen vorm gaf duide 59 combat we willen ze een referentiekader geven lijk gemaakt dat de middeleeuwen geen duistere periode vormen maar dat er integendeel hee l wat boeiends over te vertellen valt dat er uitvindingen van belang zijn gedaan etcetera te veel gejakker t is nu het vierde jaar dat het vak algemene literatuur gegeven wordt en in tussen zijn er wel wijzigingen aangebracht heter kuipers we kwamen tot de conclusie dat we verschrikkelijk moesten jakkeren bij de evaluatie bleek ook dat frank en ik een heel verscbillende manier van werken hebben frank laat ze zelf veel doen ik doceer meer we hadden ons een beetje laten leiden door de ideeen die martin thijssen in zijn dissertatie 1985 heeft ontwikkeld ik liep er bovendien tegenaan dat het moeilijk is om als je de duitse litera tuur kent ook verantwoord over de franse literatuur te praten dat kostte me zoveel voorbereidingstij d da t ik tij d tekort kwam bij engels ging het dan nog bij nederlands vie l he t ook we l mee maar frans nee daar was ik op glad ijs en dat werkt niet prettig en dan derde factor de motivatie van de leerlingen liep terug ze vonden het te droog te veel stampwerk zijn we weer bij elkaar gaan zitten en hebben vastgesteld dat er meer creativiteit in het programma moest frank mulders we vonden dat we de vwo leerling meer profiel kunnen ge ven hem of haar zelfstandig laten werken als het kan via een eigen persoon lijke benadering waarvoor wij dan leestips gaven we hebben toen afgespro ken dat de leerlingen twee keer per jaar iets moeten presenteren dat de ken merken heeft va n de betrokken periode in een werkvorm waaraan ze plezier beleven een werkstuk zo goed al s een toneelpresentatie een popsong naar aanleiding van shakespeare of een beeldstrip andere mogelijkheden zijn het schrijven van een gedicht van verhalend of betogend proza de declamatie van een bestaande tekst een collage eenakter poppenspel werkstuk beeldende kunst kleding dans foto diaserie videoclip of spreekbeurt een nieuw probleem frank mulders maa r als je ee n probleem denkt op t e lossen kom t e r al gauw een ander voor in de plaats de begeleiding van die creatieve aanpak was een nieuw probleem we zijn zelf wel in staat om aardige schrijfopdrachte n en z o t e bedenken maar leerlingen helpe n bij bijvoorbeeld verwerkin g in dramavorm is vakwerk we denken dat nu opgelost te hebben als volgt vanaf dit jaar krijgen 3 e n 4 athenaeum 1 uur drama per week toegespits t o p d e leerstof in de cursus algemene literatuur in het derde jaar worden ze wat los gemaakt en in het vierde jaar spitst de docent de dramalessen toe op onze cur sus en wat ze dan tot stand brengen wordt uitgevoerd onder meer in uitwis seling met een duitse school dat wordt tweetalig gepresenteerd de presentaties zijn in het nederlands en engels zelden in het duits en nooit in het frans de leerlingen mogen zelf de taal kiezen waarin ze dat mondeling of schriftelij k doen ze kunnen rustig een gedicht in het engels voordragen frank mulders is ieder jaar betrokken bij het voordrachtfestival en dan con 60 combat we willen ze een referentiekadergeven stateert hij een opmerkelijk verschil tussen hemzelf de neerlandicus die me teen naar de tekst kijkt en de dramadocente die vraagt eerst aan de leerlingen wat ze willen en neemt dan de tekst erbij frank en het grappige is je zou denken dat wordt dan een zootje maar zo is het met zij willen duidelijk wa t doen met de kenmerken van de periode waarover nun presentatie gaat en keren zo vanzelf teru g naar de tekst of ver weven die in eigen teksten en bewegingen wij hebben veel gepraat met de dramadocente zij heeft op basis van onze scenario s een klapper gemaakt met de teksten en de dramausche verwerkingsmogehjkheden een athenaeum leerling is verlegener dan een havist en om die los te maken heeft z e goede technieken algemene literatuur en reguliere les het team heeft nog een verandering ingevoerd de docent die algemene litera tuur doceert kiest alleen voorbeeldteksten uit de nederlandse literatuur en als hij zoals pieter kuipers duits geeft uit de duitse literatuur terwijl da n de andere voorbeeldteksten die in de syllabus staan in de regu iereliteratuuriessen van de betrokken vakken worden behandeld onderling is daarbij afgesproken wie in welke maand een bepaalde tekst zal behandelen daar zijn dus zes do centen bij betrokken en momenteel zij n het een docent frans en een docent duits die de algemene literatuurles verzorgen frank mulders d e afstem ming heeft in het verleden problemen opgeleverd en kan nog altijd iets beter wat er in de reguliere literatuurles wordt verteld moet uiteraard bekend zijn bij de docent algemene literatuur anders krijg je kortsluiting en begrijpen de leer lingen er niks meer van dan loopt het ook niet lekker om een en ander te stroomlijnen vormt algemene literatuur een vast punt op de agenda van de talengroep die eens in de zes weken bijeenkomt daarnaast wordt er veel in de wandelgangen doorgesproken pieter kuipers eigenlij k hebben we behoef te aan het scheppen van meer samenhang tussen de verschil lende onderdelen van de cursus daar zou je meer tijd aan moeten besteden dan je zo op wat avonden kunt we halen dat overal vandaan natuurlijk uit boe ken en aan de hand van onze eigen opleiding maar ik vind het nog wa t te mager dat stukje expertise mis ik bij ons nog meer toegespitst bij wijz e van spreken op drie vier a viertjes een bepaalde stroming helder uiteengezet frank mulders i k vind het vooral belangrijk dat we teksten vinden die de leerlingen aanspreken en voor hen superduidelijk laten zien wat we met die verschillende strominge n bedoelen het is aardiger om wanneer je ove r de middeleeuwen praat met de naam van de roos te kunnen beginnen dan me teen met die oude teksten maar welk gedeelte uit die dikke roman is dan het beste je zoekt je een ongeluk om juist dat te vinden vandaaruit zou ik ver der willen gaan die kennis van zaken mis je gewoon pieter kuipers bij dat alles heb je steeds in je achterhoofd dat de leerstof die we in de vierde aanbieden in de volgende klassen werkelijk gekend blijkt zo dat je als docent in de vijfde en zesde meer de diepte in kunt gaan dat referen tiekader moet in feite staan nu is dat dikwijls niet het geval leerlingen die er 61 combat we willen ze een referentiekader geven geen gat in zie n om een stoommachine in de middeleeuwen t e plaatsen bij voorbeeld twee voorbeelden van de stof wat er in de vier lessen van een periode behandeld kan worden laat zich afle zen uit een der kleine readers die aan de leerlingen worden gegeven kuipers stelde zelf het onderdeel romantiek samen ja dat begint dan met een tekst uit de rubriek no u wij uit opzij waari n de schrijfster ee n zekere arjetta nagaat wat zij onder romantiek verstaat dat is een goede binnenkomer want je vraagt dan de leerling natuurlijk naar diens idee van romantisch en roman tiek de definitie uit het woordenboek uit de literatuurgeschiedenis etcetera leerlingen geven dan persoonlijke voorbeelden van wat ze romantisch vinden en daarna confronteren w e ze met gedichten van wordsworth 1 wandered lonely a s a cloud en lamartine le lac die worden nu dus door d e vakdocent besproke n in de reguliere les we analyseren de samenvattend e tekst van klink ove r romantiek i n galerij studieus maar ook met een uit daging aan de leerlingen om stelling te nemen 6v het gevoel is belangrij ker dan het verstand waar of niet waar we lezen het mooie o mes lettres d amour va n victo r hugo uiteraard oo k i n vertaling om d e aangeleerd e kenmerken te traceren en problematiseren een en ander door een sterk relati verend stukje va n professor birrell over het begrip romantiek te bekijken z o werken we verder verschillende thema s van de romantiek uit onder meer met een fragment ui t eichendorffs aus dem leben eines taugenichts en de lange maar fascinerende ballade van coleridge the rime of the ancient mariner zonder de wisselwerking tussen algemene literatuur en de normale literatuur les zou dit niet te doen zijn maar we hebben er nu goede hoop op minstens zo lastig is om over de periode na 194 5 juist die auteurs en teksten te kiezen die je representatief kunt noemen voor de wereldliteratuur in de eer ste les uit deze reeks gaat de docent in op de situatie onmiddellijk n a de oor log van een verwoeste en ontregelde maatschappij de behandelde tekste n zijn da n een voorbeeld uit de zgn trummelliteratur kumpe l mi t dem lan gen haar van heinrich boll en een fragment ui t i etranger van camus kui pers daarna hebben we het over de jaren vijftig e n zestig met de kneuterig heid de kolenkachels de petticoats e n het bebop haar elvis presley en d e koude oorlog de jeugd probeert haar plaats te vinden in een wereld die door de volwassenen wordt bepaald de hoofdfiguren ui t catcher in the rye 1951 en die blechtrommel 1959 staan model voor zulke opstandige jongeren en dan gaat er en dat bespreken we in de derde les echt iets veranderen the ti mes they ar e a changing zon g bob dylan d e jaren zesti g e n zeventi g bracbten de omslag en voor jongeren helaas het eind daarvan met een tekst van fay weldon markeren we de feministische beweging en in les 4 volg t dan de laatste wending het ik tijdper k va n de jaren tachtig de gedichte n sometimes i t happens va n bria n patte n e n shopping va n wend y cop e roepen di e periode op en veel meer kun je i n zo n paar lessen niet doen na tuurlijk 62 combat we willen ze een referentiekadergeven de toetsing en hoe wordt dit alles getoetst pieter kuipers ieder e periode omvat vie r lessen gecombineerd me t de reguliere lessen in de vaktalen en een lesuur toets die bestaat uit vragen bij de theorie bij literaire teksten of de analyse daarvan en vragen over de teksten die in de reguliere lessen behandeld zijn dat is vantevoren afgesproken voor iedere rapportperiode worden dan twee toet sen meegeteld de cijfers gelde n als twee schriftelijke overhoringe n voo r de vier talen en voor het paas en eindrapport telt de creatieve opdracht ook als een school onderzoek cdjfer mee bij de vakken frank mulders we zijn natuurlijk uiterst benieuwd hoe dit jaar de resultaten zullen zijn en in hoeverre we nu de slinger goed te pakken hebben maar zelf hebben we er in elk geval veel plezier in refereren 63