Weerwoord van de ACLO

koos hennephof weerwoord van de aclo weerwoord in mei 1977 werd de cmm oaveheven de aclo m die toen had moe ten ontstaan is er nog steeds niet wat sindsdien over moedertaalonder wijs uit enschede landinwaarts vertrekt zijn nog voornamelijk produk ten van de cmm overgenomen en verder ontwikkeld door de sectie moedertaal van het bureau van de slo het project gericht schrijven de nota schooltaal milieutaal de nota werken met boeken het advies over het grammatica onderwijs op de lagere school het advies over het eindexamen nederlands vwo havo mavo de leden van de von werkgroep volggroep cmm hebben in dit moer nummer geprobeerd een overzicht en een beoordeling te geven van wat de cmm heeft gedaan enkele van hun bevindingen hebben zij in stellingen samengevat en voorgelegd aan pieter batelaan voorzitter a cl o m i o albert kamer sectie coordinator moedertaal bureau van de slo en daarvoor secretaris van de cmm en jan sturm secretaris van de aclo m i o dit drietal vormt de groep die thans bij gebreke van een aclo concept adviezen aan de bestuursraad voorbereidt hieronder volgen de stellingen en de reacties van het drietal daarop 1 de nota s van de cmm zij n maar bij zeer weinig van die onderwij sge venden waa rv oor ze z ijn be stemd bekend vrg bijvoorbee ld de eind examennota j an sturm meent dat dit misschien geldt voor de eindexamennota maa r 34 zeer zeke r niet voo r ger i cht schrijven mavo lbo op de grammaticanota zijn zeer veel reacties gekomen van verenigingen en stichtingen scholen sturen hun programma voor ontleden op en willen daar reactie op heb ben een commissie kan per de f initie niet moderniseren zegt albert kamer veldverenigingen als de von zouden een actieve rol moeten spelen in de innovatiest r ategie door verspreiding van ideeen bundelen van reacties e d piete r batel a an vraagt z i ch af waar eigenlijk al die nota s blijven die naar de scholen worden gestuurd belanden ze ook bij de betrokken secties het lijkt wel of de meeste mensen alleen uit de krant zijn geinformeerd 2 leraren in het veld verwachten vaak heel andere dingen van de adviescommissie dan hun geboden worden pieter batelaan ziet het probleem meer in de aanpak van de nota s niet in de onderwerpen de leraren wachten op alternatieven voor hun onderwijs en lijken moeilijk uit de weg te kunnen met de problematise rende aanpak van veel nota s toch vindt batelaan moet je mensen eerst bewust maken waarom ze wat willen alvorens ze alternatieven te bieden hij noemt de subsidieverstrekking aan de von voor de organi satie van een leerplanconferentie een voorbeeld van het scheppen van voorwaarden aan de basis een dergelijke conferentie kan een klimaat helpen creeren waarin het veld daadwerkelijk aan leerplanontwikkeling kan deelnemen verwacht mag worden dat mensen die zo n conferentie bezoeken makkelijker tot projectaanvragen komen ook kamer en sturm menen dat de onderwerpen vaak wel zijn aange slagen ze wijzen op werken met boeken waarvan grote aantallen zijn aangevraagd door leraren uit alle schoolsoorten 600 onderwijsgevenden woonden de discussiemiddagen over deze nota bij overigens krijgt de von straks drie mensen in de aclo m die mede kunnen bepalen wat de slo gaat doen tekent jan sturm bij deze stelling aan 3 de literair culturele elite mengt zich met uitgesproken meningen in de discu ss ie d i e d e adviescomm i ssie op gang brengt m b t het moe dertaalonderwijs ze geeft daarbij blijk van zeer weinig kennis om trent het ond e rwi js ze is echter wel opiniebepalend laat ze maar zegt jan sturm de ruimte die de adviezen van de cmm in het moedertaalonderwijs creeren voor zinnige activiteiten blijft be staan als k omrij en h ermans al l a ng zi j n uitgeraasd pieter batelaan tilt er wat zwaarder aan hij vindt overigens de bedoelde reacties minder representatief voor een bepaalde elite dan wel voor een bepaalde opvatting over onderwijs namelijk het onderwijs is beter n aa rmate je meer moeili jk e din gen le e rt op alle n i ve aus v a n o n de rwi j s 35 en in de discussies daarover is het echter vruchtbaarder uit te gaan van wat zinvol is om te leren een overeenkomstige houding zie je bij moeder mavo s waar men zich vaak meer zorgen maakt over imitatie van de bestaande schoolprogramma s terwijl men zich beter kan afvra gen wat willen wij eigenlijk leren in onze situatie in deze tijd 4 zo langzamerhand krijgt de adviescommissie vooral bekendheid als afschafcommissie van het opstel van het gebruik van de standaard taal van het ontleden dit komt niet alleen door wat er in de media over de nota s verschijnt maar ook doordat de commissie zeer spaar zaam is in het geven van alternatieven voor wat zij afgeschaft wil heb ben deze indruk a l dus de drie wordt vooral veroorzaakt door vaak onzorg vuldige dag en weekbladpublikaties die gaan dan ook vaak voorbij aan de ruimte die gecreeerd wordt voor andere dingen de cmm aldus jan sturm heeft e e n soort snoeistrategie toegepast dode loten en oud hout worden uit het moedertaalonderwijs gesnoeid zodat nieuwe loten zich kunnen ontwikkelen kamer wijst op de alternatieven ten aanzien van het opstel batelaan legt er nog eens de nadruk op dat bijvoorbeeld het grammatica ad vies een deeladvies is er is een nota taalbeschouwing in voorbe reiding waar ook alternatieven in voorkomen 5 bij het moedertaalonderwijs zijn de laatste jaren onderwerpen al s spreken luisteren dramatische werkvormen creatief schrijven onder wijs in lectuur of triviaalliteratuur steeds meer in de belangstellin g komen te staan daarbij vergeleken doen de meeste onderwerpe n waarmee de cmm naar buiten is getreden traditioneel en intellectua listisch aan grammatica onderwijs literatuuronderwijs toetsing za kelijk schrijven minder traditioneel is alleen het onderwerp school taal thui staal de drie geinterviewden vinden deze verwijten niet terecht grammati ca afschaffen op de lagere school is toch niet traditioneel aldus kamer ze wijzen op werken met boeken allerminst intellectualistisch niet cognitieve aspecten als doodsproblematiek krijgen aandacht in het lees onderwijs noch traditioneel ervaringsonderwijs dramatische werkvor men aandacht voor strips verbindingen met andere vakken komen in de nota aan de orde de eindexamennota en gericht schrijven bij mavo lbo beogen juist ruimte te maken voor de in stelling 5 genoemde activiteiten batelaan wijst erop dat op den duur met name aanvragen vanuit het veld duidelijk zullen moeten maken welke prioriteiten hier moeten worden aangehouden 6 het leerplanontwikkelingsproject gericht schrijven is wat het havo 36 vwo betreft erg intel l ectuali sti sch van aard en erg examengericht bij het mavo ibo proj ect i s dit nie t het ge val wat dat betreft zou havo vwo veel van h e t mavo ibo project g e richt schrijven kunnen leren h et drieta l is het met deze ste l ling eens h et hoeft echter niet per se zo zegt a lbert kamer ook in havo vwo kun je gericht schrijven hanteren a ls organisatieprincipe voor je he l e moedertaalonderwijs de toetsing op het centraal schriftelijk eindexamen is dan alleen het kopje op het gege ven onderwijs er is vanuit het mavo lbo veel belangstelling voor gericht schrijven men onderkent de moge l ijkheden ervan ook voor creatievere vormen van taa lvaardigheid kamer constateert met enige zorg dat gericht schrijven de tekst met meerkeuzevragen op het centraal schriftelijk eindexamen van het lbo heeft vervangen 7 de cmm doet vaak erg lang over het produceren van iets heel kleins bijvoorbeeld grammatica advies werken met boeken dit i s waarschijnlijk onvermijdelijk meent het drietal batelaan de produktietijd van de adviezen wordt mede bepaald door het principe van consensus dat de cmm hanteerde en dat z i ook de aclo m moet nastreven en omvang zo voegt sturm toe zegt natuurlijk nog niets over kwalite i t 8 de produkten van de commissie zijn heel voorzichtig neutraal en niet emotioneel geformuleerd het is alsof men bang is een bepaald gezicht te tonen bijvoorbeeld werken met boeken schooltaal thuis taal batelaan vindt dat de cmm en naar hij hoopt ook t z t de aclo m wel degelijk een eigen gezicht heeft als kenmerken daarvan noemt hij helderheid in procedure openbaarheid verstaanbaarheid bereidheid om zaken ter discussie te stellen de cmm vertegenwoordigt bewust niet een bepaalde stroming in het moedertaalonderwijs dat kan ook per definitie niet kamer herkent het voorzichtige taalgebruik wel maar waardeert dat niet negatief het kan soms strategisch nodig zijn dat lijkt beter te schrijven in plaats van dat is beter jan sturm vindt dat er ook inhou delijk sprake is van een eigen gezicht de keuzes vallen uit ten gunste van natuurlijk taalonderwijs in plaats van formeel taalonderwijs 9 de stem van het veld komt in de beslissingen van de bestuursraad niet of heel vertekend door het drietal onderschrijft dit ze verbinden deze situatie vooral met de wijze waarop de verzorgingsstructuur is georganiseerd 3 ook het nog steeds niet functioneren van de aclo m werkt het gesignaleerde in de hand in de aclo m i mmers zijn juist wel de onderwijsgevenden via 37 hun vakvereniging vertegenwoordigd batelaan wijst erop dat het veld ook invloed kan uitoefenen door projectaanvragen in te dienen op die manier kan het invloed hebben op de prioriteiten van de bestuursraad van de slo voor jan sturm is het overigens nog een onbeantwoorde vraag wie de prioriteiten inzake leerplanontwikkeling uiteindelijk moet vaststellen 10 veel meer dan nu moeten leerplanontw ikkelingsproj ecten m ede vorm kr i jgen in scholen albert kamer vindt dat beide moet en vergroting van het aantal sectie medewerkers wat is nu eigenlijk 1 0 medewerkers voor het he l e moe dertaalonderwijs en het inschakelen van meer onderwijsgevenden ook pieter batelaan is van mening dat leraren die meedoen in de ont wikkeling van stukken leerplan daarvoor faciliteiten moeten krijgen in de vorm van taakuren noten 1 de cmm heeft zich ook beziggehouden met een leerplan fries de rol van de taal in andere lessituaties dan moedertaalonderwijs en het leerplan moedertaal in mhno mspo deze werkzaamheden zijn in dit nummer buiten beschouwing gela ten evenals de huidige activiteiten van de sectie moedertaal van het slo bureau zoals medewerking aan de vernieuwingsprojecten basisschool en middenschool 2 hoewel de aclo m nog steeds in oprichting is functioneren dus wel de voorzit ter en de secretaris zij adviseren met betrekking tot zaken als procedures voor projectaanvragen werkplan sectie moedertaal prioriteitennota bestuursraad activiteiten van de werkgroep leerplan basisschool en leerplan middenschool soms raadplegen ze bij het uitbrengen van hun concept adviezen aan de be stuursraad deskundigen op persoonlijke titel ze laten zich bij hun advisering vooral leiden door wat ze noemen de cmm lijn deze onbevredigende situatie waar de betrokken drie ook zelf allerminst geluk kig mee zijn kan nog voortduren tot ver in 1 979 3 d e verzor g in gsstru ctu ur sam env atten d e be n am ing voo r alle instant ies bu ite n d e sch ool d ie zich m et onde rzoek ontwi kk e l ing bege l eidi n g toetsi n g en eval u atie van h et onderw ijs bez ig houden d ez e v erzorg i ngsstruc tuu r k enm er kt zic h d oo r confess ione l e en professi one l e ve rzuiling de confess ionele ve rzuiling vinde n we bijvoorbeeld terug in de drie landelijke pe dagogische ce ntra e en christelijk ee n katholiek en een a lge mee n en in de ccod een protestan ts e koe p el ee n katho lie k e een open bare en een b ijz o nder ne utrale de p r ofessio ne l e verzuiling v i n den we terug in organi satie s als de stich t ing voor ond erzoek van het onderwijs ap a rte organi satie s voor schoolbegele id ing voor le erplanontw i kke ling voor toets ing enzovoort al d ez e organis ati es be v i nden zich te n opzichte van e lka ar in een concurrentiepositie b ijvoorb eel d a l s he t gaat o m de verde l ing van de beg ro t i n gsgel d en hoew e l de s lo overz u il d is o pgez et treff en w e beide v orm en va n verz uili ng in de bes tu ursraad aan tweed erde van d e le d e n van de bestuu rs r aad wo rde n aa nge we zen doo r d e verzu il d e ccoo onder de lede n van d e bestuu rs raad vi nd en we ver d er ond erzoe kers u it he t wetensc h appel ij k onde rwijs med e wer kers 38 bij de landelijk e pedagogische centra en professionele bestuurders van onder wijskoepels dit kan leiden tot opvallende cumulaties van functies dr h g van den doel bijvoorbeeld aangewezen door de ned prot chr schoolraad werkt als lid van de bestuursraad mee aan de adviser i ng aan de minister over leerplan ontwikkeling bovend i en onde rhandelt h ij in het ccoo met de minister van o w over beleidsbesl i ss i ngen tenslotte heeft hij in zijn kwaliteit van directeur van het chri stelijk pedagogisch studiecentrum rechtstreeks be langen bij de wijze waarop de verzorgingsstructuur re i lt en zeilt en zo bouwt men smalen boze tongen aan een corporatieve verzorg i ngsstructuur een ander voorbeeld prof dr l van gelder aangewezen door het contactcen trum ter bevordering van het openbaar onderwijs is ook lid van het bestuur van de stichting voor onderz oe k van het onderwijs een niet gemakkelijke combina tie van functies vooral al s het gaat om beslissingen t a v projecten zoals 3208 begrijpend lezen dat volgens sommigen teveel onderzoeksproject is om door de slo te worden gefinancierd terwijl svo er geen geld meer voor be schikbaar stelde 39