Wensen omtrent literatuuronderwijs in de praktijk geamputeerd

henk claasen wensen omtrent literatuuronderwijs literatuur in de praktijk geamputeerd hoe vinden lerar ess en nederlands dat het literatuuronderwijs eruit zou moeten zien wat komt daarvan in de praktijk terecht deze twee vragen onderzocht henk claasen zelf leraar op een havo vwo school in amersfoort in het kader van zijn doctoraal scriptie de uitkomsten zijn gelet op de von visie niet zo gunstig en juist daarom voor leerkrachten het overwegen waard de auteur geeft aan het eind ook een korte beschrijving van zijn eigen visie en praktijk de praktijkscho k wie na zijn studie met een flinke dosis kennis en en daar ga je idealen en een onvermijdelijk tekort aan prak vooral als je jezelf vervolgens ook nog voorhoudt tijk ervaring het onderwijs in stapt schrikt je dat vanwege het eindexamen programma de krijgt te maken met een traditie weerspiegeld in noodzaak tot coordineren met vak collega s en de leerboeken en werkafspraken die je als slecht er vermeende onmogelijkheid te werken zonder vaart bovendien zijn de leerlingen meestal anders leerboek er niet veel anders mogelijk is dan op gemotiveerd dan je verwachtte de eenmaal ingeslagen weg verder te gaan en als tijd om van de schrik te bekomen heb je meestal je niet oppast geloof je ook nog in het waanzin niet het lesgeven neemt je het eerste jaar volle nige dat de meeste van jouw idealen in het tradi dig in beslag je energie steek je in het bedwingen tionele onderwijs best gerealiseerd kunnen wor van de leerlingen en uit puur lijfsbehoud verlaat den je je wat het vak betreft op het in de school gang zo moet het wel ongeveer bij de meesten gegaan bare op het schoolboek maar je houdt je idea zijn immers de bedoelingen zijn goed maar de len en troost je met de gedachte dat je in het uitvoering lijkt daar in het geheel niet vanaf ge tweede jaar meer tijd krijgt om die te verwezen leid lijken blijf je dat eerste jaar overeind dan ga je al vanuit deze gedachte begon ik een onderzoekt gauw constateren dat het geijkte programma je in naar de relatie tussen onderwijspraktijk en nage ieder geval dat eerste jaar geholpen heeft en dat streefde leerdoelen dit onderzoek voerde ik uit het voor het krijgen van meer ervaring niet gek is als afsluiting van een doctoraalstudie literatuur het op dezelfde manier nog een jaar te proberen wetenschap voor een goed begrip vermeld i k 24 hier dat ik toen al zo n jaar of acht als leraar gene wat de leraar met zijn onderwijs beoogt werkte het bovenstaande is dan ook voor een door zich dit inzicht te realiseren krijgt een le groot deel eigen ervaring raar zelf ook inzicht in zijn eigen doelstellingen verschillen tussen wensen en praktijk schoolonderzoe ks r ege l i ng e n ten aanzien van literatuuronderwij s het onderdeel literatuur wordt op het havo vwo om na te gaan of er een discrepantie bestond tus examen uitsluitend bij het schoolonderzoek ge sen didactisch wenselijke en feitelijk nagestreefde toetst de van overheidswege gegeven richtlijnen leerdoelen bij literauuronderwijs heb ik een drie voor de invulling van dat schoolonderzoek zijn zo tal onderzoeken uitgevoerd waarvan de resultaten vaag dat tal van invullingen denkbaar zijn in de met elkaar in verband werden gebracht praktijk is het zo dat er van de onderzochte analyse van schoolonderzoeksregelingen van havo vwo schoolonderzoeksregelingen geen ge havo en vwo scholen lijkluidende regelingen voorkwamen wat een enquete over nagestreefde leerdoelen onder le leerling aan literatuur moet doen verschilt per raren nederlands aan havo en vwo scholen school analyse van de meest gebruikte schoolboeken het inzicht dat de aard en de inhoud van toetsen langs niet al te gemakkelijke weg3 ben ik in het informatie verschaffen over de werkelijk nage bezit gekomen van honderd schoolonderzoeksre streefde doelen vormde de grondslag voor het gelingen van elk schooltype vijftig grootste gedeelte van het onderzoek immers in een schoolonderzoeksregeling hoort van elke wat getoetst wordt is datgene wat men na het toets de inhoud de vorm en de gewichtsfactor genieten van onderwijs van de leerling verwacht duidelijk omschreven te zijn hoewel veel school de aard en de inhoud van een toets geven een onderzoeksregelingen op deze punten niet altijd daadwerkelijk nagestreefde doelstelling weer wat even duidelijk zijn leverde dit gedeelte van het van een leerling bij een toets geeist wordt is dat onderzoek toch wel bruikbare informatie op 25 de be l angri jkste uitkomsten z i jn vaak een rol op beide schooltypen wordt in strijd met de het aandeel nederlandse literatuur in het voorschriften literatuurgeschiedenis nogal eens schoolonderzoek loopt per school sterk uiteen als op zichzelf staand onderdeel getoetst dit ge verschillen in dit opzicht zijn nauwelijks gebon gebeurt op 18 procent van de vwo scholen en op den aan het schooltype havo of vwo op zowel 20 procent van de havo scholen havo als vwo scholen komt het voor dat het ge waar de schoolonderzoeksregelingen op dit hele schoolonderzoek uit nederlandse letterkun punt duidelijk waren valt cp te merken dat op de bestaat 100 pro ce nt daarnaast zijn er het vwo iets meer poezie analyse dan proza ana havo scholen waarbij het schoolonderzoek voor lyse getoetst wordt op havo scholen wordt aan een kwart bestaat uit nederlandse letterkunde en zienlijk meer proza analyse getoetst dan poezie vwo scholen waarbij dit voor een derde het geval analyse is tussen vwo scholen onderling en tussen havo de meest voorkomende onderwerpen bij het scholen onderling kunnen grotere verschillen be schoolonderzoek zowel bij het havo a l s bij het staan dan tussen een willekeurige havo en een vwo zijn achtereenvolgens de literatuurlijst op willekeurige vwo school meer dan 80 procent van de scholen de litera sommige havo scholen stoppen een aanzienlijk tuurgeschiedenis meer dan 60 pro ce nt en de groter deel nederlandse literatuur in het school analyse van proza en of poezie meer dan 40 pr o onderzoek dan sommige vwo scholen ce nt de meest voorkomende toets is de combinatie leraren enque te van literatuurgeschiedenis en literatuurlijst deze komt zowel bij de helft van de havo als bij de geeft de analyse van schoolonderzoeksregel i n helft van de vwo scholen voor gen enig inzicht in wat men op school daadwer toetsing vindt op de meeste scholen zowel kelijk nastreeft om te achterhalen wat men met mondeling als schriftelijk plaats op havo scholen zijn onderwijs voor ogen staat moet dat aan lera wordt iets vaker 26 procent uitsluitend monde ren gevraagd worden een bekend maar meestal ling getoetst dan op vwo scholen 22 procent slecht werkend middel om opva tt ingen van op beide schooltypen wordt niet of nauwe mensen te weten te komen is hen een vragenlijst lijks per groep getoetst het gaat vrijwel uitslui te laten invullen de resultaten van een dergelijke tend om toetsen d i e individueel moeten worden enquete en vooral de daaropvolgende vergelijking afgelegd van deze gegevens met de bevindingen uit de ana op vwo scholen wordt vaker naast bestudering lyse van de schoolonderzoeksregelingen leken mij van primaire literatuur ook bestudering van se interessant materiaal op te leveren cundaire literatuur vereist dan op havo scholen 22 procent tegenover 2 procent na een viertal proef enquetes heb ik een defini het minimum aantal werken dat voor neder tieve vragenlijst opgesteld het hoofddeel van de landse literatuur gelezen moet worden bedraagt vragenlijst was een opsomming van 32 doelstel voor vwo scholen gemiddeld 28 2 voor havo lingen uiteenlopend van vrij abstract tot uiterst scholen is dit gemiddeld 20 9 concreet leraren werd gevraagd aan te geven of zowel voor vwo als voor havo scholen was de zij een doelstelling daadwerkelijk nastreefden en keus van de te lezen werken in het kader van het in hoeverre zij het nastreven van een bepaalde samenstellen van een l iteratuurlijst redelijk vrij doelstelling didactisch wenselijk vonden daar waar het ging om het maken van een letterkundig naast werd gevraagd naar de realiseerbaarheid van werkstuk en of het bestuderen van een letterkun vermelde doelstellingen en naar de op school ge dig onderwerp was deze vrijheid kleiner bij het bruikte leerboeken de vragenlijst kon anoniem onderdeel analyse was er vrijwel geen sprake van teruggestuurd worden keuze vrijheid aan 300 willekeurig gekozen leraren werd zo bij het samenstellen van een literatuurlijst is veel mogelijk naar het huisadres een enquetefor enige spreiding in de tijd bij de keuze van de te muliertoegestuurd van de 300 formulieren kwa lezen werken meestal vereist zowel b i j havo als men er 163 zodanig ingevuld terug dat zij voor bij vwo speelde het jaar 1880 bij deze spreiding verdere verwerking geschikt waren van de res 26 pondenten gaf 34 4 procent les op een havo weten wat rijmschema s zijn en weten wat een school 26 8 procent op een vwo school 38 8 jambe is procent op beide schooltypen weten wanneer vondel stierf en weten wan enige uitkomsten neer de eerste druk van max havelaar ver scheen men is overtuigd van de legitimiteit van het eigen een gelezen tekst navertellen en het definieren handelen wat als belangrijk gekwalificeerd van de belangrijkste literaire begrippen wordt zegt men ook te doen op grond van gegevens uit het correlatie onder slechts een doelstelling werd door elke leraar na zoek moet het mogelijk zijn te komen tot clus gestreefd de leerling moet plezier inlezen krij ters van sterk samenhangende doelstellingen een gen wat men zoal op concreet niveau nastreeft dergelijk clusterbeeld kan zicht geven op de in om deze doelstelling te bereiken loopt zeer sterk houdelijke taakopvatting van verschillende groe uiteen pen leraren doelstellingen die door meer dan 90 procent van de leraren daadwerkelijk werden nagestreefd zijn onderzocht is vervolgens welke doelstellingen het praten over de problematiek van literaire men het moeilijkst bereikbaar vindt abstracte teksten herkennen van eigen ervaringen in litera doelstellingen vindt men moeilijker te bereiken tuur structurele kenmerken in een tekst aange dan concrete als concrete doelstellingen afgeleid ven het onderkennen van oppositie relaties tus zouden zijn van abstracte is dat een vreemde sen verhaalfiguren kennis hebben van historisch zaak ook hier blijkt de relatie tussen concrete en letterkundige ontwikkelingen kennis hebben van abstracte doelstellingen onduidelijk kenmerken van een bepaalde periode weten wat uit het onderzoek is naar voren gekomen dat romantiek is het vergelijken van werken met men het als leraar toch wel erg beroerd getroffen een zelfde thematiek heeft de doelstelling die men het belangrijkst vindt en die men ook unaniem daadwerkelijk na doelstellingen waarvan de meeste leraren zeiden streeft leesplezier is tevens de doelstelling die dat zij deze niet nastreefden betroffen vooral het men het moeilijkst te bereiken vindt als leraar leren van feitenkennis moet je dan wel gefrustreerd raken andere als moeilijk bereikbaar beschouwde doel bij abstracte doelstellingen is de mate van over stellingen hebben vooral betrekking op vaardighe eenstemming groter dan bij concrete doelstellin den gen blijkbaar en dat is op zichzelf een uiterst in teressant gegeven is het hier niet mogelijk om uit uit de enquete bleek dat er in totaal 36 verschil abstracte doelstellingen concrete doelstellingen af lende schoolboeken gebruikt worden hierbij zit te leiden de waarde van abstracte doelstellingen ten onder meer literatuurgeschiedenissen litera moet waarschijnlijk als vrij gering worden be tuur theoretische werken bloemlezingen de schouwd verschillen tussen havo en vwo leraren meeste gebruikers hadden literatuurgeschiedenis zijn zowel wat betreft het nastreven als het waar en bloemlezing van lodewick 31 9 procent deren van bepaalde doelstellingen vrij gering op ve rv olgens werden genoemd het spel en de beide schooltypen wordt blijkbaar hetzelfde ge knikkers 16 6 procent indringend lezen 14 7 daan en vindt men ook dat dat zou moeten procent ik heb al een boek 14 1 procent brandpunten 12 9 procent en tussen de regels gekeken is ook naar relaties tussen doelstellin 11 procent gen door 9 2 procent werd geen leerboek maar zelf verschillende doelstellingen bleken nauw samen ontwikkeld materiaal gebruikt te hangen in die zin dat als de ene doelstelling onderzocht is ook in welke combinaties de boe nagestreefd werd dit ook gold voor de andere ken gebruikt werden en is gekeken naar de rela dergelijke correlerende doelstellingen waren on ties tussen enkele nagestreefde doelen en de ge der meer bruikte schoolboeken het zou te ver voeren de zelfstandig een werk op literaire waarde schat resultaten hierv an hier te vermelden wel kan ge ten en structurele kenmerken van een tekst zegd worden dat bij de onderzochte doelstellin aangeven gen geen overeenkomst bestond tussen de doel 27 stellingen van de leraar en de doelstellingen van met elkaar in verband gebracht dan vallen de vol het door hem gebruikte leerboek gende punten op de schoolboeke n de eensgezindheid van leraren ten aanzien van abstracte doelen leidt niet tot een zelfde een van de 36 genoemde schoolboeken heb ik de stemmigheid bij de keuze van de schoolboeken tien meest gebruikte nader onderzocht volgens de en bij de vaststelling van de vorm en de inhoud volgende werkwijze van het examen programma inventarisatie van door de auteurs in het voor de waarde van het analyseren van poezie woord verantwoording inleiding e d gegeven wordt door leraren van beide schooltypen onge doelstellingen motivaties en werkwijzen veer even groot geacht maar het vw o schoolon bespreking van de globale inhoud van het derzoek vere i st het analyseren van poezie veel va schoolboek gericht op een voorzichtige confron ker dan het havo schoolonderzoek tatie met de hier direct boven vermelde inventari bij de enquete wordt het nastreven van literai satie re kennis laag gewaardeerd in het schoolonder beantwoording van voor het betreffende zoek komt literatuurgeschiedenis soms ze l fs als schoolboek relevante enquete vragen op grond geisoleerde toets op verreweg de meeste scholen van gegevens uit de tekst van het schoolboek voor in hoeverre een toets literatuurgeschiedenis beantwoording van de hierboven genoemde gericht is op kennis blijft echter onduidelijk te vragen op grond van vragen en opdrachten uit het kenend is wel dat de meest gebruikte schoolboe leerboek alleen indien er vragen en of opdrach ken literatuurgeschiedenissen zijn ten in het betreffende leerboek waren opgeno thema gericht lezen wordt door individue le lera men ren belangrijk gevonden schoolboeken besteden aan deze vaardigheid nauwelijks aandacht bij het de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek schoolonderzoek is voor het samenstellen van li van de schoolboeken zijn teratuurlijsten heel vaak een spreiding in de tijd er wordt in vrijwel geen enkel boek aandacht vereist maar vrijwel nooit thema gerichtheid besteed aan wat literatuur voor leerlingen zou het met anderen spreken over de problema kunnen betekenen de relatie leerling lezer lite tiek van gelezen literaire teksten vinden indivi ratuur komt nauwelijks ter sprake de positie van duele leraren belangrijk groepstentamens komen de leerling lezer wordt vrijwel overal buiten be nauwelijks voor de schoolboeken zijn niet ge schouwing gelaten r i cht op groepswerk dit is blijkbaar een alleen het onderlinge verschil tussen literair histo met de mond beleden doelstelling rische werken komt vooral tot uiting in het meer de opva tt ingen van schrijvers van schoolboe of minder gericht zijn op de inhoud van belang ken zoals beschreven in de verschillende verant rijke literaire werken woordingen lopen onderling meer uiteen dan de alle strikt literaire schoolboeken zijn niet ge opva tt ingen van individuele leraren richt op samenwerking tussen leerlingen een belangrijke verschillen tussen wat de meeste echt beroep op discussie wordt niet gedaan leraren al of niet nastreven en wat leerboeken bij alle literair historische schoolboeken wor aanbieden komen voor op de volgende punten den de algemeen erkende grote schrijvers behan het vergelijken van werken met een zelfde thema deld t iek het praten met anderen over literatuur het thema gericht lezen komt in de strikt literaire herkennen van eigen e rv aringen in literatuur en schoolboeken niet aan de orde aan vergelijking het nastreven van feitenkennis de gebruikte leer van boeken die een zelfde thema behandelen boeken sluiten op essentiele punten niet aan bij komt men dan ook niet toe datgene wat de meeste leraren willen bijna 10 literatuur uit de zeventiger jaren krijgt weinig procent van de leraren heeft dit onderkend en aandacht werkt dan ook uitsluitend met zelf ontwikkeld materiaal in plaats van een leerboek verband tussen de deelonderzoeke n voor de beeldvorming van het onderw ijs in de nederlandse literatuur aan havo en vwo scholen worden enkele gegevens van de deelonderzoeken geven doelstellingen op een abstract niveau va n 28 specificatie geen bruikbare informatie abstracte in mijn visie is geen plaats voor klassikaal litera doelstellingen verhullen veelal de werkelijke gang tuuronderwijs literatuuronderwijs is een vorm van zaken onderzoek naar datgene wat men wil van leesonderwijs gericht op het individu de le bereiken met het onderwijs in de nederlandse li raar is daarbij terughoudend maar niet onbelang teratuur moet gericht zijn op datgene wat men rijk alleen al omdat hij de mogelijkheid heeft zo bij toetsen van de leerling eist dergelijke concre veel te verpesten te doelstellingen kunnen niet via logische hande lingen van abstracte doelstellingen worden afge de rol van de leraar bestaat in mijn opva tt ing uit leid zorgen dat er gelezen wordt in eerste instan tie is het dat belangrijker dan het wat ee n uur eigen visie en praktij k per week besteed ik aan individueel lezen in dat uur moet er gelezen worden tot zover de stand van zaken bij het literatuur aanbieden van zeer gevarieerd materiaal de onderwijs 7 leerlingen krijgen de opdracht zelf leesmateriaal het geven van informatie hoe de feitelijke toe mee te nemen gelukkig wordt dit nogal eens stand is heb ik geprobeerd zo zakelijk mogelijk vergeten er moet dan een keuze gemaakt wor te doen bij een beschouwing over literatuuron den uit het op school beschikbare materiaal als derwijs kan echter niet volstaan worden met het leraar ben je dan uiteraard sturend bezig hoewel vermelden van de status quo er een grote variatie aan materiaal aangeboden kennis van de stand van zaken is een van de twee wordt in mijn lokaal liggen stapels gestencilde pijlers waarop een beschouwing gebaseerd moet verhalen daarnaast is er op school een goede bi zijn de andere pijler is de visie op literatuuron bliotheek een noodzakelijke voorwaarde de bi derwijs vanuit die visie kan dan de stand van za bliotheek is elke dag op vaste tijden enkele uren ken beoordeeld worden open de bibliothecaresse voor een dergelijk fi guur op school moet de ruimte zijn is goed op aan visies op literatuuronderwijs is mijns inziens de hoogte van wat er zoal in de bibliotheek staat geen gebrek het zou een onderschatting van de en weet met welk doel leerlingen naar haar toege lezer zijn om hier zelfs maar een beknopt over stuurd worden zicht te geven van de belangrijkste opvattingen aanleren van vaardigheden bij wie en wanneer de visies zijn al of niet uitvoerig beargumen nodig leerlingen komen op versch i llende mo teerd in theoretische verhandelingen terug te vin menten zelf met vragen als waar moet ik bij het den de lezer kent ze en weet ze te vinden lezen op le tten hoe maak ik een verslag ik volsta hier dan ook met het vrij cryptisch waar kan ik bepaalde boeken vinden enz o puntsgewijs weergeven van mijn visie om van voo rt op die momenten kan ik een stencil uitde daaruit de stand van zaken vrij subjectief te over len waarin de gevraagde informatie vermeld staat zien apparaat stencil leesverslag stencil documenta tiemap stencil of ik probeer aan de hand van een ook ik vind het op de eerste plaats belangrijk dat concreet probleem iets uit te leggen de leerlingen plezier in lezen hebben met het ver geven van informatie aan wie dat vraagt het melden van dit gegeven houdt voor het overgrote betreft hier meestal begripsproblemen verwijzin deel de overeenkomst op mijn uitwerking van gen naar andere literatuur deze doelstelling is een andere dan zoals uit het zorgen voor situaties waarin leeservaringen voorafgaande bleek gangbaar is kunnen worden uitgewisseld het is nu tt ig om re plezier hebben in lezen is een individuele aange gelmatig de stand van zaken bij te houden leer legenheid leerlingen collectief verplichten indi lingen moeten laten weten wat er gel ezen is en zo vidueel plezier te hebben is waanzin en dat ge mogelijk een kort oordeel over het gelezene ge beurt waar klassikaal literatuuronderwijs wordt ven op grote vellen aan de wand wordt dit door gegeven en of waar alle leerlingen hetzelfde moe de leerlingen zelf aangegeven tijdens het leesuur ten beheersen het verplicht lezen van literatuur mag aan elkaar informatie over het gelezene ge is een diskwalificatie van voorafgaande leesactivi vraagd worden dat de oordelen van medeleerlin teiten een persoonlijk verwijt wat vanuit jezelf gen serieus genomen worden blijkt uit het feit gelezen werd is eigenlijk niet goed dat elke klas zijn eigen top hits heeft 29 het bedenken van een zinvolle afronding van huidige stand van zaken ieder kan zijn eigen op het literatuuronderwijs voor elke individuele leer vattingen en lespraktijk toetsen aan het gegeven ling het is moeilijk om hier en kort en in het al overzicht van de toestand in het literatuuronder gemeen iets over te zeggen het maken van een wijs werkstuk documentatiemap het tegenover een onderkennen dat de meestal al zelf door de gedeelte van de klas behandelen van een literair leraar als niet al te best gekwalificeerde lesprak onderwerp behoren tot de mogelijkheden het tijk vrij algemeen voorkomt hoeft overigens niet schoolonderzoek moet zodanig ingericht worden te leiden tot de berusting dat anders werken met dat deze differentiatie mogelijk is hier zit een literatuur niet mogelijk is probleem scholen eisen om verschillende rede nen uniformiteit in schoolonderzoeksregelingen een uniformiteit die de mogelijkheden van diffe rentiatie beperkt ook in mijn situatie heeft de noodzaak de vermeende noodzaak tot unifor miteit ertoe geleid dat op enkele punten naast de noten bovenvermelde praktijk ook anders met litera tuur omgegaan wordt het grootste deel van mijn 1 exempl are n van de docto r aalscriptie z ijn nog be schikbaar offset 196 pag kosten f 12 50 incl literatuuronderwijs wordt overigens wel volgens verzendkosten postg i ro 3010443 t n v h claasen de hier vermelde werkwijze gegeven onder vermelding van doctoraa lscriptie 2 dit artikel is voor het grootste dee l een samenvatting ik hoor de bezwaren van bovengenoemde doctoraal scriptie ik volsta met vermelden van enkele opm e rkingen over de opzet leerlingen komen zo niet aan literatuur toe van het onderzoek en m et het noemen van enige uit het risico dat sommige misschien zelfs veel leer komsten voor meer dan algemene opmerkingen cij lingen niet aan literatuur toekomen lijkt mij te fermateriaal bronvermelding e d verwij s ik naar de verkiezen boven de situatie waarbij leerlingen al scr i ptie leen nog maar literatuur verwerken tot aan het 3 te l efonisch be naderde ik havo en vwo scholen met het verzoek een exemplaar van de regeling schoolon betreffende tentamen de r zoek op te sturen opvallend veel schol en waren het gaat niet alleen om leesplezier hie rtoe niet bereid een vree mde zaak schoolonder misschien niet maar wel in de eerste plaats als zoeksregelingen worden aan alle examenkandidaten andere doelstellingen wel bereikt worden maar en in spect ies ter beschikk i ng g esteld van en ige ge heimhoud i ng hoo r t dan ook geen sprake te zijn de de doelstelling leesplezier niet dan is het litera ze neigin g tot geheimhouding was mogelijk ingegeven tuuronderwijs mislukt door het angstige vermoeden dat analyse van datgene je mag toch wel iets verplichten het hoeft wat vereist wordt voor de betreffende school nadeli toch niet altijd vrijblijvend te zijn ge gevolgen kon hebben overigens heb ik i n de scrip tie geen enkele school bij name genoemd leren heeft alleen zin als dat als zinvol ervaren 4 van d i jk het literatuuronderwijs op school amster wordt als de zin alleen bepaald wordt door re dam 1977 k reeg bij een enqu ete poging van de 150 petitie tentamen dan is dat onzin ve rzonden formul i eren er 44 ingevuld terug ik ver hoe valt binnen zo n situatie nog iets te be wachtte meer respons doordat ik de formulieren zo oordelen vee l mogel ijk naar het huisadres stuurde en een gro ter aantal verzond individuele leeservaringen zijn uitsluitend indivi 5 zo n 50 formu l ieren werde n anoniem ingevuld waar dueel te beoordelen het beoordelingskader bij twee anonieme invulle rs tw i jfelden aan de beloof wordt bepaald door de eigen individueel opge de anonimite it zo werd ee n code nummer op de re stelde doelstellingen een werkvorm als gericht tourenveloppe bestemd voor de interne postdienst schrijven biedt hier goede mogelijkheden van de un i ve rs iteit van amsterdam uit de envelop gekn ipt 6 sommige boeken b i jvoorbeeld indringend lezen be het is duidelijk dat het huidige literatuuronder vatten vragen en opdrachten onder het hoofdje dis wijs in het geheel niet overeenkomt met mijn op cussie deze vragen en opdrachten doen geen enkel vattingen beroep op d iscussie inhoudel ijk gezien is de meest voor de hand liggende vorm van beantwoord i ng een ook vanuit een minder extreme visie want zo i ndi viduele beschouwt men het daadwerkelijk nastreven van 7 het deel visie is niet in de doctoraal script i e opgeno wat men in abstracto zonder uitzondering onder men de sc r iptie is bedoeld een overz icht te geven schrijft valt er aardig wat kritiek te leveren op de van de stand van zaken i n het literatuuronderwijs 30