Werkhuis. Theorie maar ook – en gelukkig vooral – praktijk. Een onderbouwde handleiding inzake projectonderwijs.

49 werkhuis theorie maar ook en gelukkig vooral praktijk een onderbouwde handleiding inzake projectonderwijs sir zelfs de grootste scepticus terzake kan moeilijk om de ultieme implicatie heen van een toch wel alomtegenwoordige maatschappelijk aanvaarde consensus als we echt levenslange en brede leerders willen moeten afleveren zullen we moeten afstappen van de nog te vaak voorkomende frontaal kennisoverdragende onderwijsleersetting onze school zal met andere woorden moeten kantelen in de richting van een studiehuis achtig openleercentrum waarin coachende leerprocesbegeleiders leerpor taalontwikkelaars zij aan zij vertoeven met actieve minstens leerverantwoordelijke tot zelfs autonome teerders meerwaardezoekers zo n meervoudige kanteling gebeurt wellicht best geleidelijk dijt hebben we alvast geleerd uit de opstartproblemen van het nederlandse studiehuis waarvan de institutio nalisering ondanks een decenniumlange voorbereiding toch nog heel wat weerstanden blijkt op te roepen bij de hoofdbetrokkenen uit het veld docenten en leerders met in gedachten de aloude wijsheid dat je een paard nu eenmaal niet kan doen drinken t zal het er dus veeleer op aankomen te zorgen voor een voldoende pragmatisch gerichte motiveringsoperatie ten behoeve van sceptici allerhande dorst moeten die krijgen omdat onderhavig standaard werk mijns inziens perfect materiaal biedt om die doel stelling te bereiken wil ik mijn leeservaring hierbij graag met u delen wouter brandt over luc dekeyser herman baert red projectonderwijs leren en werken in groep leuven amersfoort acco 1999 383 p jan feb 2001 nummer 3 30 jaargang mn 50 eigenlijk is het niet zo verbazingwekkend motiverend genoeg geconcipieerd moet zijn dat een werk als dit op de universiteit om de uitvoerende veldwerkers de brood antwerpen uia niet in de bibliotheek van nodige ruggensteun te verlenen vandaar de lerarenopleiding maar wel in die van de dus deze aanpak iets meer dan een vierde politieke en sociale wetenschappen te vin van de beschikbare ruimte reserveren den is om te beginnen zijn beide redac dekeyser baert en hun coauteurs voor dit teurs werkzaam als titularissen van twee eerste luik dat de eerste twee hoofdstukken deelvakken binnen het opleidingsonderdeel omvat projectonderwijs sociale pedagogiek aan de kuleuven minstens even relevant ech in een historische overzichtsparagraaf wordt ter is het feit dat de didactische vaardighe de evolutie omtrent het denken met betrek den die van docenten verwacht worden in king tot projectgestuurd onderwijs geduren een kantelende open er leeromgeving de pakweg de laatste 120 jaar bondig sterk aanleunen bij en berusten op verwor geschetst bevreemdende conclusie nil venheden uit de sociale wetenschappen novi sub sole alweer want 19de eeuwse de auteurs leggen er overigens meermaals pedagogen als dewey en kilpatrick kunnen de nadruk op dat ze gelet op de ruime beschouwd worden als grondleggers van waaier aan concrete verschijningsvormen het projectonderwijs geschraagd door het van projectonderwijs en vanuit hun gefocus concept learning by doing zoals zo vaak te interesse als sociaal pedagogen bewust bleek de implementering vooral beperkt tot opteren voor het uitgesproken agogische het basisonderwijs en pas ver in de loop perspectief van vooral de vormingswerker van de onlangs ter ziele gegane 20ste eeuw die insteek wordt meteen duidelijk in het kon een gefaseerde heropleving van de eerste van beide luiken waaruit het hier interesse voor het dan al honderd jaar oude gerecenseerde werk bestaat gedachtegoed vastgesteld worden3 gekoppeld aan de levenslang leren vereis ten uit onze intro en mede vanuit de deel 1 theoretisch kader bekommernis om hoe dan ook zoveel mogelijk maatschappelijke uitgangspunten projectonderwijs aan bod te laten komen gaan de auteurs dan over tot een definiering van projecton als geen anderen weten wij in vlaanderen derwijs die baseren ze op zes dimensies hoe keer op keer onderwijsinnovaties op die aan de hand van extreme woordparen in vaak slechts partieel verdiende sissers uit een glijdend continuum voorgesteld worden gelopen zijn bij gebrek aan een stuttende figuur 1 theoretische onderbouw die bevattelijk en werkvorm onderwijsvorm een kwestie van exclusiviteitsgraad c virtueel reeel een kwestie van simulatiegraad een kwestie van voor 1pro ranune g vastgelegd open ring van buitenaf bepaald zelfgestuurd een kwestie van leerprocesregulering een vak interdisciplinair een kwestie van integratie en tralisf er individu groep een kwestie van socialisering figuur 1 dimensies in het projectonderwijs if 30e jaargang nummer 3 jan feb 2001 op grond van hun grote ervaring met de deelnemers onderling dat leerproces haalbaarheid van projectonderwijs situeren zelf wordt voorgesteld als driefasig de auteurs het concept begrijpelijkerwijs zoek vormgevings en realisatiefase eerder aan de rechterpolen met als beteke en driedimensioneel relatie taak en nisvolle uitzondering de dichotomie vastge groeidimensie legd open waar projectonderwijs zich blijkbaar erg neutraal positioneert 2 het sociaal lerenmodel wildemeersch met aandacht voor het streven naar een beetje onverhoeds wordt dan een para evenwicht op vier assen spanningsvel graafje fasen van een project ingeschoven den waarlangs sociaal groeps leren dat gelukkig verderop in het tweede luik zich afspeelt cooperatie actie reflectie een meer concrete dimensie krijgt en communicatie relevanter is de volgende paragraaf omtrent voorkennis competenties vaar via deze beide modellen trachten de digheden en doelstellingen uiteraard toe auteurs de dynamische complexiteit van het gespitst op het concept projectonderwijs in ieren en werken in groep binnen projecton enkele voor en nadelen van projectonder derwijs weer te geven de combinatie van wijs komen ook de problemen bij het de verschillende fasen en dimensies van implementeren van projectonderwijs om de leirman wordt verder uitgediept en hoek kijken en ook hier spreken de auteurs beschreven als een op haar beurt drieledig weer evenzeer vanuit de eigen ervaring als gefaseerd transformatieproces de vastge vanuit de door hen doorgenomen literatuur stelde leemten bij leirman worden aange de laatste paragraaf van dit eerste hoofd vuld met de inzichten omtrent de vier span stuk wijden de auteurs aan een casus het ningsvelden van widemeersch de evolutie mede door henzelf gestalte krijgende pro van een project groep is immers geen voor jectonderwijs in de studierichting sociale spelbaar lineair proces maar veeleer een pedagogiek aan de kuleuven bondig continu zoeken naar evenwicht op de ver wordt deze praktische implementering uit schillende assen gelegd met regelmatige terugverwijzingen naar onderbouwende elementen uit de vori leirman en wildemeersch vormen overi ge paragrafen gens ook de basis voor de volgende para grafen beschouwingen omtrent het feno meen groep en de begrippen werken en leren en werken in groepen binnen ieren die hele operatie culmineert dan via projectonderwijs het model van kolb in een situering van pro jectonderwijs als aanvankelijk minstens dit tweede hoofdstuk levert de theoretische een werk en wellicht echter weldra een onderbouw voor in zijn titel opgevoerde ter onderwijsvorm die taak en ervaringsgericht men uiteraard op projectonderwijs na dat cooperatief leren in groep mogelijk maakt immers al volop in hoofdstuk 1 aan bod beetje vreemd dat hier nergens de insteek kwam in ieren en werken in groepen won van het leerpsychologische sociaal con den twee theoretische modellen belicht structivisme expliciet aan bod komt de agogische aanpak van deze auteurs en het 1 het open procesmodel leirman sociaal constructivistische kader zouden met aandacht voor een aantal dimen elkaar immers perfect aanvullen 4 ten sies die aandacht besteden aan de behoeve van wie deze stof graag verder zou kwaliteit van de relatie tussen enerzijds willen uitspitten voorzien de auteurs een de begeleiders deelnemers aan een handige geraadpleegde literatuurlijst die dit leerproces en anderzijds tussen de inleidende theorieluik afsluit jan feb 2001 nummer 3 30 jaargang mn 1e2 deel 2 praktisch taken en vaardigheden instrumenteel pakket het leeuwendeel 220 pagina s van dit praktisch instrumentele luik is voorbehou begeleiden den voor een bijzonder gedetailleerd uitge werkt overzicht van taken en vaardigheden dit hoofdstuk wordt terecht aangekondigd die cruciaal zijn bij het verdere verloop van als vooral voor de begeleiders bestemd zij een opgestart project ook hier wisselen worden geacht de basisprincipes van pro korte theoretische onderbouwmomenten jectonderwijs te onderschrijven af met uitvoerige praktisch bruikbare tips weg van het docentgestuurde ban checklists en dergelijke achtereenvolgens kiersconcept freire van onderwijs dat wordt op die manier belicht hoe men heel studenten beschouwt als met kennis te concreet vorm kan geven aan het instigeren vullen vaten van vaardigheden waarvan uit wat vooraf op naar zelfactiviteit doelgerichtheid gaat is gebleken hoe cruciaal ze zijn voor vakkenintegratie ervarings en maat het welslagen van projectonderwijs schappijgerichtheid en gerichtheid op groepsactiviteit communicatie toegespitst op groeps communicatie van daaruit bieden de auteurs een prakti observatie van groepsleden als sche handleiding die begeleiders van pro groepslid jectonderwijs bij wijze van draaiboek kun feedback geven en ontvangen nen gebruiken bij het voorbereiden conflicthanteren opzetten en coachend begeleiden van een leiderschap en leiding geven via projectonderwijs gestalte krijgende rolverdeling open leersetting mooi is in dat verband de normontwikkeling van binnenuit aanvulling bij de leercirkel van kolb p 106 samenwerking en teambuilding dekeyser baert voegen aan de buitenkant vergader en discussietechniek een schil toe waarop de viervoudige besluitvaardigheid dimensie inzake coachingsactiviteit getinkt evaluatiepraktijken blijkt aan de leer der activiteiten die we bij bronnengebruik kolb vinden rapportering presentatie voorbereiden orienteren en plannen eindevaluatie en afsluiten de reeds in het vorige hoofdstuk als uiterst belangrijk omschreven voorbereidende fase het zou wel bijzonder inconsequent zijn via krijgt hier een gedetailleerde uitdieping die projectonderwijs zelfkritische teerders te wil resulteert in een praktisch gericht overzicht len coachen en tegelijk niet zelf op tijd en van alle mogelijk denkbare aspecten de stond het eigen doen en laten in vraag te fasering van projectmatig werken het stellen vandaar de belangstelling van dit maken van keuzen door coaches en deel alweer rijkelijk met instrumenten checklists nemers het kennismaken het bepalen van handleidingen en formulieren gelardeerde doelstellingen de afspraken aangaande slothoofdstuk niet dat we er ooit aan twij taakverdeling de planning elk van de deel felden overigens maar eens te meer blijkt paragrafen omvat erg praktisch bruikbare dus ook vanuit deze invalshoek het grote instrumenten checklists inventarisatiehulp belang van het concept zelfevaluaties en al jes en oefeningen ter ondersteuning van die wat daarmee samenhangt eerste cruciale opstartfase vit 30e jaargang nummer 3 jan feb 2001 ire fazit degelijke handleiding om zelf van start te gaan zelfs binnen een nog niet volledig mijn eigen slotwoord kan kort en bondig blij opengekantelde en dus in het beste geval ven wie efficient wil kantelen van docent hybride leeromgeving dan kan ik u van naar coach gaat op zoek naar een onder ganser harte onderhavig werk warm aanbe wijsvorm die de noodzakelijke openleerset velen u krijgt er immers gegarandeerd ting effectief kan onderbouwen die vorm dorst van en dan tja dan komt het drin zou wel eens projectonderwijs kunnen wor ken wel vanzelf den mocht ook u op zoek zijn naar een wouter brandt universiteit antwerpen onderzoeksgroep edubron universiteitsplein 1 2610 witrijk edubron uia ac be wouterbrandt ua ac be noten 1 met deze afko wordt een didactische aanpak bedoeld waarbij de teerders niet directief en ongedifferentieerd just in case sic maar eerder op het juiste henzelf best passende moment just in time sir dus bij een leerproces betrokken wor den de term leunt aan bij het sociaal constructivisme waarover u desgewenst meer verneemt via een uitgebreide materiaalverzameling onder de knop course documents van een blackboard demo w brandt bereikbaar via blackboard com courses stiho nroject2000 2002 visit as a guest 2 met schatplichtige dank aan prof dr peter van petegem onderzoeksgroepsleider edubron universiteit antwerpen uia 3 een eerste heropleving hing samen met de verander en de opvattingen over de maatschappelijke rol van het onderwijs tijdens het ook op andere gebieden spraak makende scharnierdecennium vlak voor en na het roemruchte 1968 bij dekeyser baert overigens terug te vinden onder het subkopje democratisering de tweede reanimatie van het concept projectonderwijs liet op zich wachten tot in de jaren negentig toen begrippen als kwalificering professionalisering en instrumentali sering de toon zetten 4 anderzijds wordt kolb dan weer wel vooral op de ons genegen manier gesitueerd via zijn definitie van leren het proces waardoor kennis wordt gecreeerd door de transformatie van de ervaring p 84 5 cf p van petegem w brandt izes het instrument voor de zelfevaluatie van scholen leuven leusden acco 2000 a nit jan feb 2001 nummer 3 30 jaargang j