Werkwoorden spellen met Eigenwijzer

werkwoorden spellen met eigenwijzer frans daems en jef pepermans het pakket eigenwijzer 1 richt zich tot leerlingen van de laatste twee jaren van het basisonderwijs het secundair onderwijs en ook het ho ger onderwijs het pakket is bedoeld om een paar aspecten van de spelling van nederlandse werk woordsvormen aan te ieren te oefenen en te testen het gaat daarbij om de bekende problemen schrijf ik aan het eind van een werkwoord t d of dt schrijf ik te n of tte n de n of dde n het pakket is opgebouwd rond een algoritme d w z een vast geordende reeks van stappen die de gebruiker in principe altijd tot een correcte oplossing leidt an dit pakket is van 1985 tot is bedoeld om leerlinggegevens te consul 1990 gewerkt geschaafd en teren aan te passen en af te drukken b v gesleuteld door neerlandici foutenlijsten van leerlingen het program en vakdidactici van de uni ma zin biedt de mogelijkheid lijsten met versiteit antwerpen go oefenzinnen op te vragen en af te drukken filologie ufsia en en oefenzinnen tijdelijk te wissen de i didactiek en kritiek uia 2 oefenzinnen een goede dertienhonderd in de aanleiding ertoe was onze onvrede met het totaal dekken de 64 verschillende pro allerlei pakketten die op de markt begon bleemtypes zie verder omdat het onder nen te komen en die de traditionele onef scheiden van deze 64 types een subtiele fiectieve aanpak van de werkwoordspelling en arbeidsintensieve bezigheid is waarbij in de schoolboeken kopieerden in de vorm een vergissing gauw gemaakt is waardoor van naar ons oordeel saaie en al even het pakket dan snel verkeerd zou gaan oneffectieve courseware open heeft de docent wel de mogelijk heid om zinnen tijdelijk te schrappen maar niet om er toe te voegen globale design van het programma voor de leerlingen kort het pakket weg genaamd ew omvat vier modi drie oefenmodi en een testmodus in elke modus wordt er telkens een willekeurige bil het pakket eigenwijzer hoort een kaartje zin gepresenteerd waarin een werk met een visuele voorstelling van het algorit woordsvorm aangevuld moet worden me eigenwijzer die bij gei als zodanig daarbij wordt ook de infinitiefvorm aange sluit het pakket aan bij het schoolboek boden melopee bousset e a en bij de leergang de zinnen zijn zo geconstrueerd dat ze eigenwijzer pepermans van henk 1985 voor de gebruiker de teerling voldoende het pakket eigenwijzer omvat 2 docent context bevatten om ondubbelzinnig uit te programma s het programma leerling kunnen maken welke werkwoordsvorm december 1990 nummer 3 20 e jaargang gemaakt moet worden we geven daarvan het algoritme te leren op de vragen te ant eenvoorbeeld woorden en hem te helpen het algoritme oma was hee enthousiast toen non te memoriseren broer gratis haarfoto hangre eiotaj in de d rie oefenmodi kunnen hulpvertak kingen opgeroepen worden bij deze hulp oefenmodus 2 vertalddngen worden bondig de begrippen uitgelegd waarvan in de vragen van het in deze modus krijgt de leerling een vooraf algoritme gebruik wordt gemaakt eigenlijk gekozen aantal zinnen aangeboden zoals worden deze beg rippen niet theoretisch in oefenmodus 1 alle vragen van eigen uitgelegd maar wordt wel getoond hoe ze wijzer verschijnen tegelijk onder op het geidentificeerd kunnen worden bijvoor scherm echter in een willekeurig dooreen beeld hoe maak je uit of ids een per gegooide volgorde nu moet de leerling soonsvorm is in de tegenwoordige tijd hoe eerst vraag 1 selecteren en ze daarna maak je uit of het een klankvaat werkwoord beantwoorden daarna vraag 2 enz de is correct geselecteerde en beantwoorde vra bij de oefenmodi 1 en 3 en bij de testmo gen worden in de goede volgorde boven dus kan de gebruiker idezen tussen wer aan het scherm gezet als de laatste vraag ken met beantwo ord is moet de leerling nu ook alleen eigenwijzer 1 d w z vormen nog de juiste uitgang aanvu llen die uit op t d of dt gang krijgt hij echter niet meer cadeau alleen ogenwijzer 2 d w z vormen maar hij moet hem zelf produceren op te n of mo de n of dde n bij deze modus wordt er geoefend op de eigenwijzer 1 en eigenwijzer 2 door correcte volgorde van de vragen en elkaar natuurlijk ook op het beantwoorden van de dit moet het mogelik malen om te differert vragen ook deze oefenmodus moet de en en om geleidelijk aan vooruit te gaan memorisering van het algoritme versterken oefenmodus 2 is bedoeld om de ordening van de stappen in het algoritme in te pren ten om die reden wordt in deze modus oefenmodus 3 geen differentiatie tussen eigenwijzer i en 2 doorgevoerd in deze modus krijgt de leerling eveneens willekeurig gekozen zinnen aangeboden maar dit keer verschijnen de vragen van oefenmodus 1 eigenwijzer niet meer op het scherm het enige wat de leerling moet doen is de in deze modus verschijnt er telkens een wil werkwoorduiggang aan vu llen hij moet nu lekeurige zin op het scherm bij elke zin ver de vragen van het algoritme vanuit zijn schijnen de ve rschillende vragen van het geheugen of vanaf de kaart gebruiken als algoritme een voor een op het scherm wan de leerling een typfout maakt die geen ver neer de teerling alle vragen correct beant band houdt met de specifieke werkwoord woord heeft verschijnt ook de werkwoord spelling b v enkelvoud tegenover meer uitgang op het scherm en hoeft hij die alleen voud krijgt hij een nieuwe kans als hij nog over te typen alvorens een vraag te daarentegen een echte fout maakt zoals beantwoorden of na een fout antwoord kan d in plaats van t dan wordt dit aangere de leerling een hulpvertakking oproepen kend in dit geval krijgt de leerling de kans de voornaamste bedoelingen van deze aangeboden om opnieuw de vragen van modus zijn de leerling te ieren met het het algoritme te doorlopen mais in modus algoritme te werken d w z de gang door 1 op die manier kan hij zelf ontdekken bij vat 20 e jaargang nummer 3 december 1990 welke denkstap vraag het verkeerd is den ook het algoritme zelf wordt liefst klas gegaan de leerling wordt er aldus door het sikaal in normale lessen geintroduceerd programma toe aangezet om zelf zijn fouten te onderzoeken en daarvan te ieren na een fout gemaakte vorm krijgt de leer het algoritme ling als volgende opgave een zin met het zelfde type van werkwoordsvorm en dus het pakket is opgebouwd rond een algorit ook hetzelfde probleemtype op het einde me d w z een vast geordende reeks van van de sessie krijgt de leerling de mogelijk stappen die de gebruiker in principe altijd heid alle fout gemaakte zinnen te herne tot een correcte oplossing leidt als bijlage men tenslotte krijgt hij op het scherm ook vindt u een weergave van het algoritme zijn score dit algoritme werd oorspronkelijk ontwor pen door prof dr g de schutter van de universiteit antwerpen de schutter 1984 testmodus dat algoritme werd vereenvoudigd en didactisch aangepast in pepermans van de testmodus verloopt heel eenvoudig herck 1985 net zoals in oefenmodus 3 krijgt de leerling het algoritme eigenwijzer valt in twee willekeurige zinnen op het scherm aange deelalgoritmen uiteen in eigenwijzer 1 boden en moet hij de werkwoordsvormen wordt de spelling beregeld van werk aanvullen typfouten irrelevante fouten woordsvormen die eindigen op de klank t b v fouten tegen enkelvoud meervoud en d w z gespeld als t d of dt in eigenwij onterechte keuzen tussen tegenwoordige zer 2 vinden we de spelling van werk en verleden tijd worden niet aangerekend woordsvormen die eindigen op de klank echte werkwoordfouten wel de testscore te ten de en den hier gaat het om de wordt op diskette opgeslagen en kan door spelling met enkele of dubbele t en enkele de leerkracht geraadpleegd worden of dubbele d dat betekent dat werk woordsvormen als b v kwamen zag keek in het programma niet opgenomen zijn didactische aspecten uitgangspunt bij het algoritme eigenwijzer is dat de leerlingen de werkwoordsvormen kunnen vormen dat ze weten hoe ze klin aansluiting ken maar dat ze in verband met de schrijf bij een schoolboek wijze voor een van de twee volgende vragen staan het pakket eigenwijzer sluit aan bij het schrijf ik achteraan t d of dt schoolboek melopee bousset e a be schrijf ik enkele of dubbele t of d stemd voor het secundair onderwijs tevens uit allerlei onderzoek b v zuidamor 1988 sluit het ook aan bij de leergang eigenwij is inderdaad gebleken dat dit in feite de zer pepermars van herck 1985 vragen zijn waarvoor een speller zich bestemd voor de laatste twee jaren van het geplaatst ziet basisonderwijs hoewel het pakket los van in feite is daarmee een belangrijke didacti een schoolboek gebruikt kan worden is het sche keuze gemaakt we hebben namelijk toch niet bedoeld als stand alone het het aanleren van de werkwoordspelling gebruikte algoritme doet immers een beperkt tot het uiterste minimum een zeer beroep op de kennis identificatie van een groot gedeelte van de nederlandse werk beperkt aantal spraakkunstbegrippen b v woordsvormen kun je immers goed spellen persoonsvorm infinitief die o i het best in zonder dat je daar specifieke regels voor klassikaal verband aangeleerd kunnen wor nodig hebt als men daar toch regels voor december 1990 nummer 3 20 e jaargang mt gaat geven leidt dat alleen maar tot ver progressie warring en fouten regels heb je alleen nodig voor twijfelgevanen om die reden over de progressie van het leerproces bij hebben we dan ook het algoritme dat de het gebruik van het pakket eigenwijzer wil schutter oorspronkelijk had bedacht inge len we een paar dingen zeggen die kort en vereenvoudigd het algorifirne van progressie situeren we namelijk niet alleen eigernviizer beregelt dan ook niet alle in de opbouw van het paldcet maar vooral werkwoordsvormen maar wel al die vor ook in het leerproces dat de leerlingen men waar in de praktijk voor de doorbeen bij het verwerven van de werk schrijver speller problemen mee zouden woordspelling kunnen rijzen voor de geinteresseerde het pakket bevat een paar voorzieningen gevallen als ik zette ac wedde zetten wed die met progressie te maken hebben ten den worden door eigenwijzer niet eerste is de mogegjwheid ingebouwd om beschreven wie hier 1 t of d spelt maakt apart te oefenen met eigenwijzer 1 eigen wel een spellingfout maar die fout heeft wijzer 2 en eigenwijzer 1 en 2 gecombi niets specifieks te maken met de spelling neerd en op de tweede plaats is het de var werkwoorden wel met de spelling van bedoeling dat met de oefenmodi 1 2 en 3 open en gesloten lettergrepen geoefend wordt in dezelfde volgorde in onze ogen is het pakket bedoeld om het algoritme is zo opgebouwd dat de gdintegreerd gebruikt te worden bij het nor meer eenvoudige natuurlijke vormen min male onderwijs in de klas lnerkwoordsvar der stappen vergen in het algoritme dan de men kunnen spellen is een vorm van pro meer ingewikkelde vandaar dat het groot bleernoplossen die een ervaren speller op ste aantal stappen nodig is voor de vormen een volkomen geautomatiseerde wijze uit op git op deze manier weerspiegeit het voert daarom waren we van oordeel dat algoritme in feite het systeem dat in de het leerproces daartoe het best plaats vindt nederlandse werkwoordspelling zit en kan in de vorm van ieren door handelen zoals het de leerling zij het onbewust hulp bie beschreven door de utrechtse hooglaar den doordat het algoritme inzichtelijk is van parreren die voortbouwde op de rus het algoritme is inzichtelijk in die zin dat het sische psychologen vy9otski1 en gal perin de structuur van de regels van de werk wie hierover meer wil weten verwijzen we woordspelling verstelt naar de publikaties daems 1985 1986a verder hebben we ook geprobeerd om de 1986b van parreren 1983 van parreren visuele voorstelling van het algoritme in de carpay 1980 pepermans 1986 in overeen vorm van een leerkaart zo pregnant moge stemming met die leerpsychologie raden lijk te maken om het onthouden te verge wij aan om het pakket eigenwijzer in ver makkelijken helaas was het technisch een schillende fasen te gebruiken te grote complicate om de visuele voorstel ling op het computerscherm af te beelden fase 1 er was niet voldoende ruimte voor op het in de klas worden de begrippen aange scherm leerd die nodig zijn voor de spelling van de een andere reden is dat we de computer werkwoorden werkwoord infinitief per niet zelfstandig willen gebruiken maar als soonsvorm enkelvoud persoonsvorm een extra oefenmiddel naast het school meervoud tegenwoordige en verleden tijd boek en het werk in de klas daarom zou onderwerp ik onderwerp jij en je den we willen aanbevelen dat de leerlingen klankvest werkwoord het is wenselijk en zeker in de eerste oefenfasen een kaartje mogelijk dat de leerlingen die begrippen met de grafische voorstelling van eert van ieren kennen op een laag niveau van ab beide algoritmen voor zich hebben stractie zie pepermans 1986 theoretische 20 e jaargang nummer 3 december 1990 definities hebben weinig zin wel moeten leerproces waarin ook vormen van hci ie1 de leerlingen een gegeven vorm kunnen ted leren cfr van paneren b v de merno identificeren als b v persoonsvorm tegen riseringvan het algoritme plaatsvinden woordige tijd e d dergelijke operationele definities zitten ook in de hulpvertakkingen van het pakket voor deze eerste fase ligt foutenanalyse gebruik van en aansluiting bij het school boekvoor de hand een origineel kenmerk van het pakket eigenwijzer is dat de foutenanalyse door fase 2 de leerling gemaakt wordt in plaats van in de klas wordt nu het algoritme eigen door het prograrruna dat gebeurt met wijzer voorgespeld het is handig om een name in oefenmodus 3 als een leerling poster van het algoritme in de klas op te een fout maakt dan is dat in feite omdat hij hangen de leerlingen krijgen het algoritme een of andere denkstap verkeerd heeft het best op een kaartje de docent demon gezet wij zijn dan ook van oordeel dat een streert met enkele voorbeelden hoe je de foutenanalyse alleen zin heeft wanneer die vragen doorloopt daarna werken de leer gebeurt in termen van de denkstappen van lingen in groepjes aan enkele zinnen de speller en wanneer de speller zelf en fase 3 niet het programma zijn foute denkstap de leerlingen oefenen verder in het gebruik onderzoekt wel moet het programma de van het algoritme dat doen ze liefst in speller de mogelijkheid bieden zijn denk groepjes waarbij ze hardop met elkaar stappen te onderzoeken bespreken hoe ze de vragen beantwoor tegelijk hebben we het pakket zodanig den en waarom ze gebruiken daarbij ook opgezet dat alle denkbare probleemgeval de leerkaart in deze fase kan naast de len systematisch aanwezig zijn om alle oefening in de klas het pakket gebruikt probleemgevallen te kunnen opsporen worden eerst in oefenmodus 1 dagma in hebben we gebruik gemaakt van het modus 2 in deze fase zal ook blijken welke bestaande wetenschappelijk onderzoek begrippen sommige leerlingen onvoldoen over spellingdidactiek en van onze eigen de beheersen zodat de docent aanwijzin analyse van fouten dat heeft ertoe geleid gen voor remediering kan geven dat we voor dit pakket in het totaal 64 categorieen van werkwoordsvormen en fase 4 zodoende ook 64 soorten fouten hebben de leerlingen oefenen nu verder in het onderscheiden gebruik van het algoritme eerst met later de onderscheidingen tussen de werk zonder de leerkaart voor zich ook hier is woordsvormen zijn gebaseerd op een het aangewezen dat ze in groepjes samen combinatie van verschillende factoren werken in deze fase kan oefenmodus 3 de stappen van het algoritme van het pakket gebruikt worden specifieke werkwoordkenmerken zo fase 5 als al dan niet klinkerverdubbeling laden in deze fase oefenen de leerlingen nu indi tgo laadden vidueel met het algoritme dat nu in hun enkelvoud tgo meervoud gebeurde hoofd zou moeten zitten dat kunnen ze tgo gebeurden met oefeningen met pen en papier voor de vraag of er een concurrerende vorm deze fase is ook oefenmodus 3 aangewe bestaat volledige concurrentie gebeurt tgo zen uiteindelijk moet deze fase erop uit gebeurd gedeeltelijke concurrentie roeit monden dat de leerlingen het algoritme tgo gertoeid kuchte tgo vluchtte valse a h w volkomen geautomatiseerd hanteren concurrentie meet tgo meedi ontbreken dat eindpunt bereiken de leerlingen via een van een concurrerende vorm gezocht december 1990 nummer 3 20 e jaargang ifit gaat het om een pnefixwerkwoad riirrtert die tot nog toe voor de speling van prefixwerkwoorden zijn werkwoorden zoals de werkwoorden ontworpen zijn met elkaar betalen vernielen enz d w z werkwoor vergelijken dan menen we dat het algoritme den die beginnen met een van de prefixen eigenwijzer erg goed scoort inzake econo be ge ver ont enz waarvan het vol mie beperkt aantal stappen en beperkt aan tooide deelwoord in klank maar niet hi de tai nodige begrippen inzichtelijkheid visu spellink overeenstemt met een persoons ele pregnantie en inprentbaafieid vorm in de tegenwoordige tijd uit onder ten slotte willen we erop wijzen dat we ons zoek zie b v assink 1983 is gebleken dat bij het opzetten van het geheel van leer tal van fouten ontstaan door de verwarring gang en coursewarepakket sterk hebben van dergelijke vormen b v hij betaald met laten inspireren door onderwijspsychologi d door verwarring met hij heeft betaald sche inzichten als ieren door handelen inzichtelijk leren en incidenteel ieren meerwaarde frans daems jef aepermans uia didac tiek en kritiek het kan pretentieus klinken te willen wijzen universiteitsplein 1 op de meerwaarde van een produkt waar 2610 vviirijk van men pelf auteur is toch willen we wij zen op een paar elementen waarin het pakket eigenwijzer enige verrijking noten inhoudt ten opzichte van het bestaande we hebben geprobeerd om courseware te 0 dit artikel is de tekst van een lezing ontwerpen die geintegreerd gebruikt kan gehouden op het 10de symposium com worden m een combinatie van schoolboek puters onderwijs u a cbl 13 oktober klassikaal onderwijs en computergebruik 1990 nvdr bovendien biedt het pakket de leerling de mogelijkheid zelf zijn fouten te analyseren 1 die volgende apparatuur is noodzake en eivan te leren lijk verder willen we erop wijzen dat het pakket een ibm compatibele computer met oefeningen aanbiedt op een groot aantal ms dos als besturingssysteem met ten verschillende categorieen van werkwoords minste 512 k intern geheugen vormen 64 in het totaal in het traditionele twee drives dalre of grote of een onderwijs van de werkwoordspelling wor harde schijf en een drive den ook categorieen onderscheiden en wel k eurenschenm of monochroom termen van een linguistische systeembe grafisch scherm cg ega vga schrijving echter zonder dat de lerende mcga ook een probleemoplossingsmodel aange een printer is handig maar niet noodza reikt krijgt daar moet o i de verklaring kefijk om leerlinglijsten resultaten lijsten gezocht worden van het zwakke rendement van gemaakte fouten bestanden van zin van het traditionele onderwijs van de werk nen e d m af te drukken woordspelling 2 eigenwijzer een programma voor in eigenwijzer zijn de categorieen geba de spelling van werlwoordsvornte seend op de begrippen die de speller moet auteurs fr qaems m m v j plepermans onderscheiden de verwarringen die hij daar m stevens l van ways e eelen pro bij zou kunnen maken en de denkstappen grammeurs j de ceulaerde r jansen die hem tot de oplossing van het probleem uitgever p antyn deume 1990 moeten leiden als we de verschillende algo a 20 e jaargang nummer 3 december 1990 bibliografie aslink e m h leerprocessen bij het spellen aanzet voor de verbetering van de werkwoordsdidactlek dissertatie ru utrecht 1983 bousset h e a melopee delen 1 2 3 deurne plantyn 1987 1988 1989 daems fr de regels van het spel het handelingsmodel bij de werkwoordsspeliing in wm berichten 1 3 1985 p 8 45 daems fr kaf onder het koren over didactisch on vantwoorde programmatuur voor het moedertaalonderwijs in w decoo e a reds computers onderwijs cbl uia 1986a p 47 58 daems fr computer en moedertaalonderwijs in informatieblad ministerie van onderwijs xxi 12 dec 1986b p 1 14 van paneren c f leren door handelen apeldoorn van walraven 1983 van paneren c f j a m carpay sovjetpsychologen over onderwijs en cognitieve ontwikkeling groningen wolters noordhoff 1980 pepermans j de trapsgewijze procedure en de werkwoordspelling in f zwitserlood red een conferentieverslag van het schoolvak nederlands enschede valo m 1986 p 189 204 pepermans j p van henk eigenwijzer leuven amersfoort acco 1985 de schutter g het eeuwige ankerspel in vonk 14 1 1984 p 19 31 zuidoma j efficient spellingonderwijs een leer en exportmodel voor het spellen leuven amersfoort acco 1988 tuss door teksiverwerkin in de lessen nederlands ten verkenning van de mogelijkheden van een tekstverwerkingsprogramma om leerlingen uit het bso en het iso beter te lenen omgaan met de nederlandse taal dat is de hoofd doelstelling van een bijscholingsprogramma georganiseerd door nino her navamingsinstiauur van het officieel neutraal gesubsidieerd onderwijs het programma bestaat uit 4 sessies van 3 uur en wordt 2 maal herhaald op vrijdagnamiddag 22 februari 1 8 en 15 maart 1991 stedelijklnstituut voor sierkunsten en ambachten antwerpen op maandagnamiddag 22 en 29 april 6 en 13 mei 1991 sito 9 antwerpen inlichtingen nino cursusadministratie montrealstraat 6 2030 antwerpen tel 03 542 49 88 december 1990 nummer 3 20 e jaargang t