Wie ligt er nog wakker van?

ans buys gerard mensin k interviews wie ligt er nog wakker van we hadden een gesprek met vier leraren helaas was er maar een echte lbo er bij twee geinterviewden werken op een middenschool weliswaar ontstaan uit een lbo school en de vierde docent is verbonden aan een project waar uitvallers vooral uit het lbo worden opgevangen jan haman laten we als eerste aan het woord hij werkt op quiryn een scholenge meenschap mavo lts lhno las in tilburg de school telt momenteel ca 1 200 leerlingen jan is na zijn studie aan de pa in het lbo terecht gekomen hij werkt daar nu elf jaar daarna vertellen wim van hoof en bob wa hout over hun lessen nederlands aan de scholengemeenschap floor evers te eindhoven op deze middenschool zitten ca 2 000 leerlingen wim van hoof komt uit het basisonderwijs hij werkt voor het acht ste jaar op floor evers naast nederlands geeft hij ook frans bob walhout heeft eveneens leservaring in het basisonderwijs daarnaast in het ito hij is reeds twaalf jaar verbonden aan floor evers hij geeft behalve nederlands ook aardrijkskunde geschie denis en natuurkunde tenslotte interviewden we ren hendrix ren is verbonden aan het tweedagen project in roermond een van de drie experimenten in nederland waar de schoolafwijzers on der de partieel erplichtige jongeren van 15 tot 18 jaar opgevangen worden het pro ject in roermond bestaat nu tien jaar men wil de school het liefst omschreven zien als een onderdeel van het dee tijd kmbo het ligt in de verwachting dat in 1985 de ex perimenten omgezet worden in een echte vorm van onderwijs door het hele land ver spreid de doelgroep van de school bestaat uit uitvallers van het reguliere onderwijs de zogenaamde schon afwijzende jeugd ren heeft eerst pa gedaan vervolgens ge werkt in een zwakzinnigeninrichting en daarna als vervanger in het basisonderwijs hij werkt nu viereneenhalf jaar bij het tweedagen project daarnaast studeert hij mo pe dagogiek hij geeft de vakken algemene ontwikkeling waaronder nederlands en reke nen maatschappelijke arbeids en beroepenorientatie binnen en buiten de school en lassen 15 het gemakkelijk ste vak van de s chool seks dit en seks dat wordt dan zoek je maar iets je kunt het overal over hebbe n anders uit zeker als je met lbo kinderen bezig een gesprek met jan haman leraar nederlands bent is motivatie en het bezig zijn met die kinde aan s g quiryn te tilburg ren belangrijker en noodzakelijker dan aan de stof werken als je zegt ik moet dat en dat af jan aan het woord over de sectie nederlands hebben dan kun je beter stoppen op de mavo is we zijn met 14 mensen het is dan moeilijk om dat misschien anders die werken trouwens in de samen te vergaderen veel informatie wordt bovenbouw niet met thema s zoals in het lbo zij schriftelijk doorgegeven ook overleggen we nog hebben nog een boek dat heeft ook te maken al eens met bepaalde groepen binnen de sectie met docenten die daar lesgeven zij zitten nog erg bijvoorbeeld degenen die het schoolonderzoek vast wat ik wel jammer vind trouwens moeten opstellen het gaat moeizaam we wer in de onderbouw werken wij dus erg thematisch ken vrijwel niet met een methode wel met een ook maken we gebruik van een kaartenbak waar aantal huiswerkboeken verder hebben we ook in we met medewerking van nio studenten on een tekstboek in de bovenbouw hebben we sten derdelen uit methodes hebben gestopt voor het cilboeken die we zelf hebben gemaakt en in de gebruik van de kaartenbak hebben we een aantal onderbouw is het meer wat aan komt waaien vaste regels de leerlingen moeten een aantal wat we belangrijk vinden we werken nu vier jaar kaarten maken met bijvoorbeeld teksten woor met dat eigen materiaal nu begint er echt lijn in denschat spelling grammatica het grote voordeel te komen in dat boek zitten meestal twee a drie is dat ze zelf kunnen kiezen ze staan voor die thema s verder cursussen bijvoor b eeld schema s bakken en denken waar heb ik zin in vandaag maken in de derde klas moeten ze een infomap en ze nemen een gele kaart dat zijn de tekstkaar maken het is dan belangrijk dat ze een bepaalde ten volgens mij zijn ze vaak met hetzelfde bezig stofeenheid in schema kunnen zetten als leerlingen die gewoon met een boek werken de leerlingen moeten verder in een grote map hoe zetten jullie een leergang voor dat stencil aantekenen wat ze gedaan hebben in de eerste boek op periode hebben ze bijvoorbeeld elf kaarten die af bij ons op school moet voor 1 februari het mate moeten zijn bijvoorbeeld vier teksten vier gram riaal voor het nieuwe schooljaar klaar liggen de matica oefeningen en dergelijke anders kun je gene die een en ander in de sectie coordinee rt het probleem krijgen dat iemand het hele jaar geeft mij bijvoorbeeld in november de opdracht teksten maakt en verder niets doet uit de kaar jij moet je maar eens bezig gaan houden met leu tenbak ke spelletjes ludiek materiaal dan ga je op zoek het werken met de kaartenbak is voor ons een het is erg afhankelijk van je eigen creativiteit je rustpunt het staat naast het thematisch werken kunt in methodes kijken in puzzelboekjes enz o we doen bijvoorbeeld een maand niets aan de voo rt dat alles komt bij elkaar en wordt beke kaartenbak omdat we met een thema bezig zijn ken door de rest van de sectie aan het begin van en dan werken we weer een tijdje met de kaarten het jaar worden twee a drie thematische onder bak dat kan individueel maar soms wordt er ook werpen afgesproken je moet dan allemaal probe samengewerkt er zijn nakijkboekjes dus de leer ren rondom die gekozen onderwerpen leerstof te lingen kunnen betrekkelijk zelfstandig werken zoeken dus niet een persoon die zich specifiek we hebben die kaartenbak ongeveer zes jaar gele bezighoudt met zo n thema maar elke vakcollega den opgezet en er in eerste instantie heel fanatiek neemt een onderdeel voor zijn rekening het ge mee gewerkt maar dat wordt steeds minder je heel is ca een jaar van tevoren af eigenlijk maken bent in feite met oude dingen bezig in een nieuw we dus gewoon zelf een boek waaraan we in au jasje stompzinnige teksten domme invuloefe gustus beginnen per week is een tijdsplanning ningen gekke verhaaltjes schrijven over een mini opgenomen je kunt je daar aan houden het is en een maxi jurk die met elkaar praten terwijl ze echter niet verplicht als jij uitvalt moet iemand in de winkel hangen dat is leuk maar het is zo jouw lessen wel kunnen overnemen ik kan me oud als ik weet niet wat de vraag is of je kinde bijvoorbeeld voorstellen dat je een lto groep hebt ren ermee moet blijven vervelen ik kom dus veel en dat je het helemaal niet ziet zi tt en om daarin minder aan die bak toe als jaren geleden het ac over liefde te praten omdat het toch alleen maar cent is duidelijk verschoven naar het thematische 16 we zijn nu bijvoorbeeld een maand bezig geweest hun logboek moeten de leerlingen ook vera n t met het maken van een abc schriftje het is een woorden waarom ze iets niets doen als ze een project waarbij de leerlingen helemaal zelf moch hele tijd niets doen komen ze vanzelf wei tot de ten uitzoeken wat ze gingen doen zo n hele concl u sie als ik zo doorga heb i k over twee o f maand ongeveer 12 lessen doen ze niets anders drie weken geen enkele opdracht af dan dat naast het thematisch werken en het werken met werken jullie ook samen aan thema s projecten de kaartenbak hebben we nog wel eens lessen tus in over eg dus met andere vakken sendoor bijvoorbeeld twee lessen over spreek bij nederlands werken we zo n acht jaar zo woorden dat is erg afhankelijk van het persoon twee jaar geleden hebben we een keer een pro lijke initiatief van de docent ik ben nu cobrdina ject over m i lieu gedaan maar volgens mij zijn ze tor van de onderbouw alles wat ik zie hoor te daar nog steeds moe van die planning allemaal genkom verzamel ik per maand geef ik uit wat biologie vond het te vroeg wiskunde vond het te ik zelf in de klas doe een programmaatje dus ie laat en zo had iedereen wel wat het is bij ons dereen moet dan maar bekijken of hij er iets mee wel zo dat we tijdens het eerste jaar een aantal kan doen dingen samen doen dat wordt geintroduceerd vanuit de studielessen de eerste weken wordt zit in de kaartenbak ook een vorm van beoorde bijvoorbeeld de schijnwerper gericht op het huis ling verwerkt werk bij alle vakken wordt daar dan tenminste nee er zitten geen toetsmomenten in de bak een les over gepraat een keer daarop is het bij dat hadden we misschien wel moeten doen inder voorbeeld rubriceren of hoofdzaken en bijzaken tijd we verplichten ook niet dat ze alles af moe zo hebben we t i en onderwerpen elke maand ten hebben we tellen het wel mee in de determi staat zo n onderwerp centraal alle vakdocenten natie we letten er bijvoorbeeld op hoeveel ieder proberen dat in te passen een af heeft en hoe goed er gewerkt is ik vind beoordelen trouwens een heel moeilijke zaak re hoe is de verhouding schriftelijk mondeling in je gelmatig moet ik terugvallen op de ouderwetse les manier een proefwerk een tekst met vragen ik probeer het schriftelijke dikwijls ten dienste te woordjes die ze moeten leren enzovoort we laten zijn van het mondelinge discussie bijvoor hebben wel afgesproken om als leerlingen thema beeld lukt me niet zo goed leerlingen kunnen tisch werken ze ook daarop te beoordelen dus vaak moeilijk argumenten aandragen voor hun niet drie weken iets leuks doen wat toch niet mening ze zijn ergens voor of tegen en dan meetelt dat geldt trouwens voor alles ik probeer houdt het meestal op van mezelf merk ik dat ik te voorkomen dat leerlingen het idee hebben dat vaak mijn mond niet goed kan houden ik dis ze alleen iets maken omdat het voor school is cussieer wel maar meestal niet met de hele klas spreekbeurten bijvoorbeeld dat hebben we nu tegelijk in kleine groepjes lukt het beter je hebt pas gedaan ik zeg dan tegen de leerlingen ik wil er dan echter wel geen controle meer op je weet iets hebben voor de lagere schoolklas van mijn niet wat ze aan het leren zijn ze leren wel maar vrouw mijn leerlingen maakten toen kwartetten de verantwoording ligt bij henzelf en dat moet je voor die klas het heeft dan zin waar ze mee be kunnen accepteren als docent ik neem dan iets zig zijn concreets bijvoorbeeld het opstellen van een schoolreglement dat onderwerp interesseert me loop je niet het gevaar dat leerlingen na ongeveer verder niets het gaat om het discussieren vier weken thematisch werken denken oke mijn punt staat vast ik ga me nog niet eens opnieuw kijk je dan ook nog wel met leerlingen terug naar uitsloven voor die kaartenbak de discussie zelf vraag je bijvoorbeeld waarom ja daar moeten we voor oppassen je ondervangt de ene leerling gemakkelijk zijn zin kreeg als hij het gedeeltelijk doordat de leerlingen kaarten iets voorstelde of waarom de ander niet aan het moeten aftekenen je kunt ze er op aanspreken woord is gekomen als je ze niet ziet om af te laten tekenen ander ja dat denk ik wel meer dat automatisme zijds vind ik dat leerlingen best eens een baaldag mogen hebben als ze zich maar rustig houden in 17 vragen leerlingen niet waarom je bepaalde dingen den voornamelijk jeugdboeken in drie en vier doet mavo gaat men toch meer de literaire kant op ze ja regelmatig stellen ze medevraag mijnheer moeten ook een boekbeschrijving maken en die waarom doen we geen nederlands ik zeg dan neemt qua inhoud elk leerjaar toe in de tweede meestal dat ik het gemakkelijkste vak geef van de klas schrijven ze bijvoorbeeld alleen hun leeserva hele school want ik kan het overal over hebben ring op maar de punten die van een boek bespro je bent altijd aan het praten of het schrijven ze ken moeten worden nemen elk leerjaar toe vinden dat dan geen goed antwoord maar ze heb soms wisselen we lezen af met huiswerk bespre ben er vrede mee domme invuloefeningen vin ken dat huiswerk hebben we weer ingevoerd den ze wel nederlands en nog leuk ook of lezen omdat ze moeten leren dat ze elke week wat dat vinden ze ook nederlands de leerlingen laat moeten doen ik trouwens elke week een uur uit bumper lezen en naar aanleiding van die leesteksten gaan we hebben jullie veel buitenlandse kinderen op praten ik probeer ze te stimuleren tot het lezen school van boeken naar aanleiding van thema s in klas ja voor tilburg wel we hebben een aparte isk drie en vier krijgen ze een keuzelijst aangeboden dit jaar hebben we ongeveer tien nieuwe buiten waar een aantal werken van gelezen moet wor landse leerlingen de totale isk groep bestaat uit proj ect 2 een boom over het milieu onderbouw lbo les 1 2 milieuberichten verzamelen 3 3 minuten macht en milieu lezen een boom voor de deur 4 grafschrift schrijven voor een boom 5 klassegesprek over zure regen naar aanleiding van krantenknipsels 6 buurt in welke bomen beschrijven vragen flora foto s laten maken van bijzon de re exemplaren 7 waarvoor gebruikje water verhalen verzamelen over wateren bomen nagaan wat voor rotzooi in de sloten wordt gegooid hoe schoon is het water in de omge ving 8 strip tekenen over gezonde boom die door van alles dood kan gaan strip met onderschriften 9 wat doen jullie aan energiebesparing ideeen opperen opdracht thuis over praten 10 reacties van thuis bespreken huis tekenen met zoveel mogelijk energiebesparende dingen 11 lezen 300 miljoen jaar oude bomen houden ons nu warm erover praten en op dracht uitvoeren 12 rollenspel over energiebesparing thuis of affiche make n 13 afval zoeken en bekijken vuilniszak en plastic handschoen 14 wat gooien we eigenlijk allemaal weg en waar laten we ons afval laten be denken wat je met sommige afvaldingen nog kunt doen 15 koken of iets dergelijks van oud spul of van resten recepten laten kiezen en boodschappen verdelen afspraken maken voor gebruik keuke n 16 plannen van 15 uitvoeren bestellen een boom over milieu uitgegeven door de stichting natuur en milieu te utrecht suggestie doe met andere vakken samen laat leerlingen een bomenboek maken daar kan zo veel in 18 zo n 35 leerlinge n de opzet is dat de buitenlan groter en daarmee de behoefte aan gedifferen ders zo snel mogelijk in een normale klas komen tieerd materiaal voor wie dat niet lukt hebben we speciale prak een thema duu rt ongeveer zes weken vier we tijklessen we hebben nu alleen nog maar jon ken basisstof daarna de toets en vervolgens twee gens die zitten bij elkaar in de les mechanische weken differentiatiestof na de toets beslissen we techniek de meeste buitenlanders worden voor wie naar de herhalingsstof en wie naar de verdie kerstmis in de normale eerste klas geplaatst som pingsstof moet je hebt de klas al langer dus je migen zitten echter een jaar en drie maanden in weet wel op welk niveau de leerlingen zitten de de isk het aantal buitenlanders neemt toe maar toets bestaat uit stillezen ontleden stijl en dic de meesten draaien normaal mee ze verlevendi tee g e n het onderwijs zeker wat het vak nederlands betreft wat voor vragen of opdrachten geef je verder in de toets om na te gaan hoe de leerling de basis lee r l in gen word en trouwe n s vee l to l era nte r d e stof verwerkt heeft hoe beslis je wie herhalings laatste j a r e n d at is op valle nd stof en wie verdiepingsstof moet maken wim van hoof en bob taalhout aan het woord we geven vragen op twee niveaus een toetstekst over hun lessen nederlands op floor evers gaat bijvoorbeeld over een soldaat die verliefd is een vraag als waaruit blijkt uit de eerste alinea na een inleidend gesprek over het middenschool dat het meisje verliefd is zou een eenvoudige experiment in eindhoven komen we op de in zoekvraag zijn en een vraag als vind je dat het houd van de lessen nederlands van wim en bob meisje met de soldaat kan gaan samenwonen 1ne werken met een bestaande taalmethode vinden wij een moeilijker vraag maar daar zijn we niet zo enthousiast over het eerste klasboek is wel aardig dat van de tweede het gaat er dus niet om in zo n toets dat ze tevo is minder en dat van klas drie is zo ontzettend ren iets leren verwerken wat vervolgens getoetst slecht dat we het in dat leerjaar helemaal niet wordt meer gebruiken het niveau is te laag je blijft ze moeten wel de woorden uit het thema leren eeuwig praten met dat boek het lijkt verrassend ze krijgen een woordenschattoets in het thema fris en er zitten leuke opdrachten in maar juist verliefdheid zijn dat een paar honderd woorden door die leuke dingen laat je je beetnemen en na niet allemaal zo moeilijk natuurlijk we vinden een jaar merk je pas wat eraan mankeert er wor dat in elk thema wat gedaan moet worden aan den bijvoorbeeld bij een tekst vragen gesteld die uitbreiding van de woordenschat want woord nooit eerder behandeld zijn ontleden is ook erg kennis ontbreekt nogal eens een voorbeeld van slecht opgezet we hebben er dus zelf heel veel zo n moeilijk woord is aantrekkingskracht per materiaal bij gemaakt vaak materiaal waarmee thema toetsen we totaal zo n twee uur dat bete leerlingen individueel werken we werken dan kent niet dat die toetsen altijd na het thema afge volgens een bepaald differentiatiemodel basistijd nomen worden een stilleestekst bijvoorbeeld kan extra tijd in de basistijd werken de leerlingen best tussendoor aan de verplichte stof voor alle leerlingen is dat de basisstof en afhankelijk van de resultaten van maar hoe zit het dan met datgene dat ze tijdens het werk voor sommige leerlingen herhalingsstof het thema verwerkt hebben hoe wordt dat be en voor anderen verdiepingsstof we werken dus oordeeld in de basistijd met het bhv model we houden bij wat elke leerling doet en hoe er in de extra tijd mogen de leerlingen kiezen uit gewerkt wordt dat komt op de rapportage de een aantal opdrachten die klaar liggen naar eigen toets helpt ons een beetje maar de rapportage is interesse en mogelijkheden daarmee voorkom je het belangrijkste ze hebben een toetsschrift een dat leerlingen eindeloos herhalen en nooit aan werkschrift en vaak maken ze daarnaast nog de leuke dingen toekomen als leerlingen dat losse werkstukken en dergelijke dat alles wordt willen mogen ze ook zelf een onderwerp beden door de docent bekeken de vakgroep heeft een ken in de extra tijd schema opgesteld voor die doorlopende rapporta in het eerste jaar werkt het b hv model nog niet ge aan ouders er worden geen cijfers gegeven zo sterk maar gaandeweg worden de verschillen hierbij een voorbeeld van zo n rapportageformu lier 19 als jullie zelf lesmateriaal zoeken teksten dij naam klas 1 j i voorbeeld hoe doe je dat dan welke beoorde doorlopende rapportage h lingscriteria leg je aan waar zoek je leergebietl e s we zoeken in jeugdtijdschriften in kranten naar wot we hebben gedoon hoe her is gegccn teksten die leerlingen leuk vinden bijvoorbeeld basistij d teksten over popmuziek we hebben makkelijke reilteulf ml l zl lsn l ltie l tekst over michael jackson en een moeilijke tekst is bijvoorbeeld een tekst over popcultuur afhan kelijk van die tekst stellen we dan ook verschil lende vragen je hoort wel eens van leerkrachten die thema o v o tisch werken dat ze bang zijn het zicht kwijt te extra tij d raken op waar ze nu precies mee bezig zijn wan i ufnieue e s lu an un w neer je de leerstof meer cursorisch ordent kun je als docent dikwijls gemakkelijker vaststellen wel ke taalvaardigheden je oefent met welk onder deel je precies bezig bent thematisch werken lukt ons wel steeds beter we hebben nu bijvoorbeeld een schema van taalvaar aa ndachtspunten digheden gemaakt waarin de onderdelen zijn op genomen die we in de loop van de jaren aan de orde stellen we spieken in andere methodes stel dit formulier i a opgesteld ap naam l e raar handtekening leerling len vast wat er zo gemiddeld ter sprake komt in een bepaald leerjaar en zorgen ervoor dat we dat mentor 1 vop r gezien handtekening oude r ook behandelen dit formulier moet na onde rtekening van outlet t e rug naa r de scnool er wordt in de leergebieden orientatie op de sa menleving nederlands duits muziek en beel dende vorming thematisch gewerkt dezelfde the is het zo dat de herhalingsstof en de verdiepings ma s komen wel voor bij de verschillende leerge stofalternatieven op niveau zijn of zijn het ge bieden maar vaak niet in dezelfde periode van het woon andere opdrachten jaar of soms in verschillende leerjaren voor een vaak zijn het wel alternatieven op niveau een keer is het wel leuk om in een bepaalde periode boekenlijst bijvoorbeeld maar we vinden niet dat aan hetzelfde thema te werken over de vakken het altijd zo parallel hoeft te lopen de leerling heen maar je moet ermee oppassen leerlingen kan de volgorde ook zelf kiezen we hebben een krijgen er gauw genoeg van aftekenlijst zodat we weten wat iedereen gedaan heeft bij goede leerlingen eisen we ook meer hoe is bij jullie de tijd verdeeld tussen schriftelij soms onderbreken we het individuele werken of ke en mondelinge taalvaardigheden het werken in een groep ook door klassikaal iets dat is afhankelijk van het leerjaar klas een te bespreken sommige klassen hebben zo n on schrijft bijvoorbeeld veel minder dan klas twee derbreking ook nodig ik schat dat we in het tweede leerjaar ongeveer 20 procent schrijven neem een leerling die geen zin heeft in de op drachten van de herhaling of de verdieping kan spelling zit niet in het thema verwerkt echter hij dan meteen naar de extra stof gaan wel in de toets hoe komt dat onderdeel in de ja behalve als het een leerling is die heel veel klas aan de orde kan en die probeert er de kantjes vanaf te lopen spelling is moeilijk we hebben uren voor specia ik heb bijvoorbeeld twee meisjes in de klas die er le begeleiding met name in het eerste en het heel veel moeite mee hebben zij mogen van mij tweede jaar voor kleine groepjes leerlingen hele na de basisstof gerust aan de extra stof beginnen maal los van de andere lessen we werken dan met een kaartenbak met spellingproblemen e r 20 wordt van alle kanten pressie op ons uitgeoefend een laatste vraag alsje thema s hebt heb je ook omdat leerlingen zo slecht spellen tegenwoordig buitenlandse leerlingen in de klas zitten en zijn daarom gaan we er wat meer aan doen in een les die al zo ingewerkt in de manier van denken want het loopt echt de spuigaten uit de invul en oefeningen met dd tt dt enzovoort vind ik we proberen daarover te praten maar het is ook waanzinnig ze doen dat eventjes goed en dan gevaarlijk als je het bijvoorbeeld hebt over het werkt het toch niet meer maar soms balen kinde huwelijk en er zitten kinderen van gescheiden ou ren er zelf ook stevig van dat ze in elke zin drie ders in je groep is dat ook vervelend of vier fouten maken we geven dus regelmatig klassikale uitleg en oefening soms vragen ouders ja maar voor degenen die niet in nederland zijn of kinderen zelf om extra spellingoefeningen geboren is dikwijls de hele culturele achter we geven dan in de les ook wel eens de spelling grond anders als je met een thema als verliefd kaarten die in de speciale begeleiding ook ge heid werkt heb je ook te maken met de vraag bruikt worden hoe snel mensen zich kunnen of willen aanpassen aan de nederlandse gewoonten hoe werken die speciale begeleidingsuren kan in een open opdracht kunnen ze zichzelf altijd een leerling daar op eigen verzoek binnen of wor wel kwijt bovendien hebben we heel veel twee den ze door docenten verwezen naar die lessen de en derde generatiekinderen zij hebben thuis docenten geven aan welke leerlingen wat nodig meestal meer problemen dan op school ze heb hebben maar leerlingen kunnen wel weigeren om ben al heel veel ideeen en gewoonten van neder te komen je hebt bijvoorbeeld concentratiegroe landers overgenomen dat botst dan niet meer op pen zelfvertrouwen groepen taal en rekengroe school maar juist thuis want zo n school als wij pen een speciaal begeleidingsuur wordt eenmaal dat is een zeer tolerante school zowel tussen de per week gegeven en meestal negen weken achter leerlingen als tussen de leerkrachten en de leerlin elkaar dan wordt gekeken of het zin heeft ge gen dat tolerante milieu dat ze op school aan had eventueel komen ze later in dezelfde groep treffen is thuis vaak niet aanwezig terug als het nodig blijkt te zijn die uren hebben we omdat we ibo faciliteiten hebben wat tegen maar besef je dat er ook leerlingen kunnen zijn valt is dat leerlingen vaak veel ongemotiveerder die dat tolerante milieu accepteren als aanpassen blijken te zijn dan je denkt dat komt er dan uit aan de situatie maar die eigenlijk denken dit is als je alleen met ze praat in zo n uur ze zijn gewoon belachelijk soms ook zo slecht dat je als docent volkomen ja maar dat heeft niets te maken met buiten gedemotiveerd raakt je vraagt je dan af wat ben landse kinderen dat heb je met nederlandse kin ik hier aan het doen zij trouwens ook en dat is deren ook zo vervelend je krijgt dan zo n wisselwerking en ja ik vind dat we het over het algemeen heel op den duur denk je och god hou toch op open houden meestal kunnen we alle kanten op het komt bijvoorbeeld bij het houden van stel een leerling wordt naar een groep gestuurd spreekbeurten wel eens voor dat een turks meis waar zelfvertrouwen centraal staat komt hij dan je over de islam praat en dat is heel boeiend in een groep bij bijvoorbeeld tien anderen die ook leerlingen vinden dat ze worden trouwens geen weinig zelfvertrouwen hebben zijn die an veel toleranter de laatste jaren dat is opvallend deren dan ook onbekende leerlingen voor hem ja en die doen dan samen allerlei oefeningen confronteren met een andere aanpak dan ze sommige kinderen worden bijvoorbeeld gepest in gewend zijn de klas en anderen zeggen nooit iets het kan dan gesprek met ren hendrix van het tweedagen een voordeel zijn als de groep onbekend is ze project vinden dat hartstikke leuk ze beginnen met een schone lei leerlingen kunnen vier keer per jaar de jongeren van het tweedagen project zijn heel opnieuw worden ingedeeld de ene keer is het kort als volgt te omschrijven stukgelopen in het schrijven de andere keer is het de organisatie van reguliere onderwijs op zoek naar een baantje om je huiswerk ongeveer de helft van de leerlingen geld te verdienen een aversie tegen de saaie heeft een of andere vorm van speciale begeleiding schoolbanken en het werken met pen en papier nodig 21 en hoofdzakelijk afkomstig uit de lagere milieus waar ze zitten zo komen we er nogal eens ach het niveau van de jongens wat betreft het vak ter dat een aantal jongeren helemaal niet meer nederlands verschilt wel maar een ding is duide naar school gaat dan bezoeken we ze en probe lijk de meeste leerlingen lezen en schrijven slecht ren ze als ze niets anders willen hier op school en enkelen zijn vrijwel analfabeet te krijgen een deel van die jongeren moet feite ren geeft ons allereerst een korte schets van zijn lijk vijf dagen naar school en hier maar twee ze school kunnen daar toestemming voor krijgen en daar de school heeft ongeveer 110 leerlingen er zijn door lukt het nogal eens ze weer naar school te ongeveer evenveel jongens als meisjes de meisjes krijgen dus omzetting van volledige leerplicht in komen op maandag en dinsdag en de jongens op partiele leerplicht woensdag en donderdag de vrijdag is bestemd we nemen in principe elke jongere aan welke voor overleg en overdracht van ervaringen van achtergrond welk schoolverleden ze ook hebben ons experiment het is de bedoeling dat er in de dat dat ook wel kan blijkt uit het feit dat er bij toekomst meer van dit soort instituten komen ons hooguit enkele leerlingen per jaar afhaken de groepen bestaan uit 15 leerlingen ze zijn vrij nauwkeurig samengesteld bijvoorbeeld wat be hebben jullie bewust gekozen om de jongens en treft de herkomst van de jongeren de dorpsjon de meisjes in aparte groepen te zetten geren gescheiden van die uit de stad de wijk ja vroeger kwamen ze allemaal op dezelfde da speelt een rol in verband met de voorgaande gen de werelden van de jongens en de meisjes scholen waar ze vandaan komen en de vrienden liggen nogal ver uit elkaar ze konden eigenlijk groepen die er zijn helemaal niet goed met elkaar overweg de meis de meisjes hebben twee uur algemene ontwikke jes zijn op deze leeftijd een stuk volwassener de ling daar valt ook nederlands onder ze krijgen aantallen liggen ongeveer gelijk het aantal meis verzorging dus kinderverzorging persoonlijke jes loopt momenteel terug maar het aantal jon verzorging manicure handwerken naaien en ko gens neemt toe ken sport maatschappelijke orientatie metaal en timmeren de leerlingen gaan ook eens in de jullie aanpak is bijzonder kun je daarover wat twee weken een middag buitenschools dan wor meer vertellen den onder meer bedrijven bezocht en maatschap ik heb een bepaalde vaste methode van lesgeven pelijke instellingen politie justitie bij beroepen de leerlingen komen binnen en ik zorg dat het lo orientatie gaat het vooral om bedrijven waar ze kaal op temperatuur is anders gaan ze op de eventueel zouden kunnen werken kachels zitten en krijg ik ze niet om de tafel de jongens hebben qua opzet eenzelfde pro eerst praten we tien a vijftien minuten over werk gramma alleen zij doen bijvoorbeeld bromfiets en beroep bijvoorbeeld als een leerling gesollici techniek en lassen ze hebben ook koken en teerd heeft of we praten over andere dingen die handwerken onder meer kleden maken van gebeurd zijn verder vertel ik over hetgeen we die smyrna middag op het gebied van buitenschools gaan zeventig procent van de leerlingen komt van het doen na een tijdje ga ik dan naar de kast en daar zmok onderwijs het vbo en ibo met name ito pak ik een aantal stencils uit die we samen gaan enkele zijn lbo b en guitvallers de rest zijn maken na verloop van tijd weten ze dat precies vrijwillige leerlingen de leerlingen die vrijwillig want het hele jaar verlopen die lessen hetzelfde terugkomen 18 in totaal hebben hier al een of iedere leerling krijgt een stencil en een pen van twee jaar gezeten en zijn niet meer partieel leer school de stencils worden gezamenlijk doorge plichtig ze willen graag nog een jaar blijven nomen zij geven de antwoorden en schrijven die in principe kunnen alle leerlingen zich aanmel op ik herhaal de antwoorden en schrijf die op den vaak melden andere scholen de leerlingen het bord daarmee bereik ik dat leerlingen die en ook via instanties als justitie politie begeleide nauwelijks kunnen schrijven de antwoorden kun kamerbewoning en internaten worden ze bij ons nen overschrijven leerlingen die er wel goed in aangemeld het belangrijkste is wel dat we ook zijn schrijven en geven de antwoorden vaak de zelf op zoek gaan naar leerlingen een teamlid stencils zijn zo opgebouwd dat het halverwege heeft dat in zijn takenpakket van gemeentes moeilijker wordt de leerlingen die moeilijk krijgen we informatie over aantallen leerlingen en schrijven kunnen dan bijkomen omdat de ande 22 ren langer over de antwoorden moeten nadenken ik probeer in ieder geval het hele jaar door din of ik stel er nog wat vragen tussendoor in ver gen met betrekking tot de leefwereld te doen band met het tempo maar vooral in het begin zodat ze merken dat door zo strak te plannen voorkom ik dat leerlin het anders is dan ze gewend zijn in het materiaal gen afhaken en niet meer meedoen en de creativi zitten veel dingen waarvan ik gezien heb dat ze teit van de leerlingen op het gebied van taalon het steeds weer fout doen ik heb er niet zo n derwijs helemaal niet tot uiting komt door een probleem mee dat ze bijvoorbeeld ik word met strakke planning bewerkstelligen wij dus een ac dt schrijven maar lopen met twee o s of tieve deelname van leerlingen waardoor wij na utrecht met twee u s dat vinden zij ook lelijke verloop van tijd toch iets kunnen overlaten aan fouten vandaar het onderwerp verdelen in let de creativiteit van leerlingen bijvoorbeeld het tergrepen en verdubbeling van de medeklinker schrijven van een kort verhaaltje over een bezoek dat ze geen helen schrijven als ze bellen bedoe aan een bedrijf een korte sollicitatiebrief etc len als ze iets op het postkantoor of het arbeids bureau moeten schrijven dan zijn dat fouten hoe kom je aan je materiaal waar men meteen aan ziet nou ik zoek het allemaal bij elkaar uit kranten tijd verder sluit ik aan bij de maatschappelijke orien schriften en andere methodes niks wordt overge tatie en bij werk en beroepenorientatie het gaat drukt alles wordt herschreven omdat het dom steeds volgens dezelfde methode ik grijp eigen weg vaak te moeilijk is lijk alles aan waar ze mee bezig zijn zes zeven jaar geleden was het hier ook niet zo een voorbeeld van zo n stencil is hierbij als toen smeten ze het materiaal ook gewoon op de illustratie afgedrukt grond zo n agressie was er tegen het schrijven ik vermoed dat dat nu niet meer zo is omdat ik van het begin af aan in een bepaalde structuur werk ik wijk daar niet vanaf het zijn toch ook best hs d a ws nora o dl out d ld t mkw h ban te rt a hodd me t ultgann o leuke dingen en iedereen heeft het gevoel dat hij 9erde 1 ze e oord an ate den die te m 6 blea met nrdi en mee kan in een les doen we ongeveer vier a vijf stencils kentridu tl al ris all osei euur r i ke t a r een les duu rt 50 minuten ik probeer zoveel mo go eds ng bi rdi a ts srceks riugryr ia oco bi gelijk af te wisselen leuke en minder leuke sten drag k n tl ge lq ksnd rdij a lsg ald t 11nk gsad le ting yeargela rsnta k1ei l d eunr d cils en taal en rekenen overigens worden hier de lessen voor een groot deel in dialect gegeven een hele les in het neder lands kunnen ze niet goed volhouden ik denk dat dat een reden is waardoor ze elders ook nogal eens afhaken 4 het zijn allemaal heel concrete gerichte stencils 5 6 moeilijke woorden tegenstellingen alfabet en zo 7 kom je met de leerlingen verder dan het invullen en maken van dit soort opdrachten kun je ze op a een gegeven moment ook echt zelf laten schrij ven tule ean ot oarqellg r ss 0 neem bijvoorbeeld de sollicitatiebrief daar moe pe n sa s s n ooo u o j e s o ten ze eigenlijk een keer aan toe komen het ni n k n ao a 5 asar veau is echter zo laag dat ze dat meestal niet kunnen ze komen vaak niet eens toe aan echte c ro ss aen hl 00lq ss gar s 1 volzinnen als ze een verhaal zouden moeten aan as ohiae 1 1 koer sat l 800 schrijven dan klappen ze dicht de meesten niet q ma a na usoliins dia j so 10 d ma t allemaal natuurlijk ik kom er nauwelijks aan toe r 90 d moe c ea lt om meer te doen dan het invullen en afmaken van de stencils 23 is er ook een vorm van toetsing krijgen de leer doen waar ze het meeste plezier aan hebben lingen een rapport da s is een duidelijke zaak bromfietstechniek en dit jaar zijn we voor het eerst begonnen met een sport bij de jongens en spo rt en handwerken zelf rapport nederlands beoordeel ik aan de hand je eigen kleren maken bij de meisjes ook de bui van de gemaakte opdrachten en de inbreng in de tenschoolse dingen vinden ze leuk nederlands les elk stencil dat ze maken bewaren ze in een blijft altijd een struikelblok ik denk dat andere eigen map in de kast dan kun je zien of iemand instituten die met deze groepen werken dat ook vooruit gaat we beoordelen met cijfers we zijn ervaren daarom doen velen het ook niet meer vrij ouderwets begonnen omdat ze dat in de wij hebben daar ook een tijd over getwijfeld milieus van de leerlingen het best herkennen maar we vinden het gewoon nodig ze moeten zo n cijfer telt we geven ook cijfers voor gedrag zich gewoon kunnen redden met hun taal en vlijt dat spreekt aan bij de ouders ik probeer de cijfers heel doelbewust te hanteren i k zal hebben jullie eigenlijk contacten met de scholen nooit iemand voor iets een 4 geven of hij moet waar jullie leerlingen vandaan komen wat den het weigeren te maken ken die van jullie aanpak staan ze er open voor we hebben zeker wel contact het probleem is je zult toch ook wel meemaken dat leerlingen ge natuurlijk dat er in bijvoorbeeld een its of ihno woon geen zin hebben wat doe je dan met je me klas zeg twee leerlingen zitten die niet mee kun thode nen of willen wat doe je dan dan blijven ze ik blijf de aanpak hanteren en probeer duidelijk achter of verdwijnen op den duur de enige op te maken waarom ze moeten schrijven bijvoor lossing lijkt me dat je uit een aantal klassen die beeld aan de hand van voorvallen uit de praktijk leerlingen pikt daar kun je dan een andere klas die ze kennen op het postkantoor staan en iets met een andere aanpak van maken ze staan er moeten invullen verzekeringen aanvragen werk wel open voor en ik hoop dat ze het meer gaan briefjes invullen enzovoort verder wil ik een proberen ritme creeren dat ze gewend zijn een les heeft het is zo dat dit instituut valt onder het bestuur die opbouw en bij die persoon loopt de les op die van een groot aantal andere instituten de streek manier school het vormingswerk het educatief instituut allemaal gebundeld in het kmbo de midden wat zeggen de leerlingen daar zelf van school in heythuizen en de its van roermond de aversie spreken ze nog wel uit als ze aan het met name de leerlingen die daar uitvallen komen eind van de les een aantal stencils en aan het eind hier wij kunnen bestaan omdat de andere van het jaar een hele map hebben die ze hebben instituten dat waardevol vinden ingevuld dan is dat iets dat ze nog nooit gepres ik vind het wel belangrijk om te bedenken dat teerd hebben alleen dat al is een enorme voldoe het probleem met deze jongeren naar twee kan ning ten speelt de jongeren wijzen niet alleen de school af maar de school wijst ook deze jongeren als je na een tijdje eens met de leerlingen be duidelijk af wij proberen ze weer een positieve spreekt wat ze van school vinden welke vakken ervaring met het onderwijs op te laten doen door komen er dan het beste uit hen te confronteren met een andere aanpak dan de vakken waar ze het meest met hun hande n ze gewend zijn noo t 1 voor oudere von nets is het duidelijk dat we hier verwijzen naar ik lig er niet wakker van een von uitg ave van 1976 24 project 3 projecten uitgevoerd op de vrije wentelwiek schriftelijk te bestellen bij wim de lange bergsingel 214c 3037 gs rotterdam reclame eind tweede leerjaar duur 12 dagen dag 1 reclame is beinvloeden dag 2 marktonderzoek en foto s maken dag 3 smaaktest doelgroepen dag 4 en 5 goede en slechte advertenties manieren van reclame maken adve rtentie of affiche maken televisiereclam e dag 6 winkelreclam e dag 7 simulatiespel over een reclamecampagn e dag 8 11 onderzoekjes keuze van onderwerp maken van onderzoeksplan en uitvoeren dag 12 afronding diageluids erie vrouwen en werken derde leerjaar niet van dag tot dag uitgewerkt aan de orde komen onder meer werkloosheid gesprek met werkloze oudleerling spel over intimidatie op arbeidsbureau gesprek met vakbondsman werken hoe stel je je latere beroep voor rondkomen van een minimumjeugdloon vrouwenwerk wat is dat werkende vrouwen vrouwen werk huishouden gezondheid politiek eerste week vie r uur ko rte inleiding plus vragenlijst invullen en bespreken geschiedenis van de politiek jagers vissers verzamelaars zes uur geschiedenis van planters en veehouders geschiedenis de kooplieden en de steden het maken van de grote tijdbalk vier uur geschiedenis de industrie komt op geschiedenis en hoe ging het verder tijdbalk werk 25 tweede week vier uur hoe wordt nederland bestuurd hoe wordt zuid holland bestuurd hoe wordt rotterdam bestuurd opgeven toets plus toelichting zie verder toets zes uur deelgemeenteraad jeugdlonen uitkeringen en politieke partijen abortus en politieke partijen eigen onderzoek bespreken van de opzet groepjes onderwerpen vaststelle n vier uur toets werkplan maken vragen opstellen afspraken maken voor het eigen onderzoek derde en vierde week eigen onderzoek uitvoeren verwerken en rapporteren de planning daarvan werd op het bord gezet en aangevuld veranderd op basis van het verloop van de afspraken alle projecten zijn uitgevoerd door verschillende docenten maar altijd deed de docent neder lands mee zodat er voldoende aandacht is voor talige momenten er is ook een groot scala aan werkvormen aangegeven rectificatie een inkorting in het artikel studiepunten als onderdeel van het cijfersysteem in moer 1984 4 heeft op een plaats tot hinderlijke ver warring geleid op pag 20 in ons commentaar moet voor de zin in taal met effect zie logboek voor docenten pag 8 11 toege kend zien staan het amerikaanse credit point systeem geeft in de eerste plaats credit points voorgrote pro gramma onderdelen bijvoorbeeld course s en in de zin die erna komt in de tweede plaats moet voor studiepunt credit point gelezen worden 26