Wie schrijft hier de les voor? Over leerlingenparticipatie en taalvaardigheid

3 wie schrijft hier de les voor over leerlingenparticipatie en taalvaardigheid tineke padmos begin vorig jaar trad in vlaanderen het participatiedecreet voor het secundair onderwijs in werking het stemt tot vreugde dat er eindelijk een wettelijke basis is voor inspraak van scholieren maar de discussie erover is nog steeds niet geluwd om leerlingenparticipatie echt van de grond te tillen is er meer nodig wat moet een leerling immers met een democratisch recht als hij niet de kennis en vaardigheden bezit om er gebruik van te maken ideeen voor leerlingenparticipatie zijn er genoeg maar hoe zorg je als schoolteam dat die ook echt effect sorteren wie zich wat nader in deze vragen verdiept zal zien dat de kansen voor werkelijkheidsnabij en taal en taakgericht onderwijs hier voor het oprapen liggen r is heel wat inkt gevloeid voordat het omdat inspraak het onderwijskundig rende participatiedecreet door het vlaamse ment verhoogt actieve leerlingen zijn meer parlement kwam in europa was betrokken voelen zich beter en leren beter belgie zelfs een van de laatste wanneer er meer interactie landen die de inspraak van leerlingen is met elkaar en met de wettelijk regelden je kunt je ergeren aan leerkracht verder vormt actieve leerlingen de omzichtigheid van de politiek in dit leerlingenparticipatie het zijn meer dossier maar er lag ook winst in die traag instrument bij uitstek voor betrokken voelen heid de voorbereiding van en de discussie professioneel schoolma zich beter en leren rond de invoering leverden een schat aan nagement iedereen in het beter wanneer er informatie op degelijk wetenschappelijk vlaamse onderwijsveld meer interactie is onderzoek rapporten van onder meer het weet het inmiddels goede met elkaar en met kinderrechtencommissariaat en de koning scholen zijn scholen met de leerkracht boudewijnstichting artikelen in het tijd een sterk beleidsvoerend schrift klasse en adviezen van de vlaamse vermogen en een sterk scholierenkoepel bevestigden keer op keer beleidsvoerend vermogen is alleen mogelijk hoe cruciaal leerlingenparticipatie is niet in een zogenaamde lerende school waar alleen omdat het de ultieme oefening is in alle betrokkenen van elkaar leren dus ook democratische vaardigheden maar ook de leerkracht van de leerling oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 4 willen en kunnen in de school veel leerkrachten hebben twijfels daarover en vrezen dat leerlingen de onderzoeksgroep tor van de vrije inspraak misbruiken om de les te vertragen universiteit brussel bracht in 2001 een lijvig bij de invoering van het participatiedecreet onderzoeksrapport uit over de formele en is de vraag of leerlingen het wel kunnen informele participatie van leerlingen op ook door verschillende onderwijsonder school het meest opvallende resultaat was steunende organisaties gesteld de ervaring misschien wel de grote discrepantie tussen met leerlingenraden tot dan toe had immers percepties en verwachtingen van leerlingen geleerd dat de inspraak van dit orgaan enerzijds en van directeuren en leerkrachten vaak niet verder gaat dan de plaatsing van anderzijds amper 15 procent van de leer een cola automaat een school die de leer lingen vindt dat de school rekening houdt lingenraad ernstig neemt moet daarom met hun mening en voldoende uitleg geeft werk maken van begeleiding en vorming over het hoe en waarom van beslissingen van de leerlingen in onder meer informatie terwijl meer dan 40 procent van de leer vergaring vergadertechnieken besluitvor krachten en zelfs 75 procent van de direc ming en communicatie met de achterban teuren stellen dat ze wel naar leerlingen luisteren en hun beslissin gen tegenover de leer een school die de inspraak in de klas lingen altijd verantwoor leerlingenraad den de leerlingen geven ernstig neemt ook duidelijk te kennen blijft het feit dat met dergelijke moet daarom meer inspraak te willen ondersteuning alleen leerlingen worden werk maken van directeuren gaan voor een bediend die opereren binnen de formele begeleiding en deel mee met die wens participatiestructuren en dat is spijtig want vorming van de leerkrachten daarentegen uit bovengenoemd onderzoek kwam ook leerlingen vinden dat de inspraak naar voren dat leerlingen juist een voorkeur van leerlingen meer dan hebben voor informele participatie ver genoeg gaat in de bovendien kan de vormende werking van meest recente jaarverslagen stelt ook het leerlingenparticipatie via de klas meer effect kinderrechtencommissariaat vast dat jon sorteren voor de hele schoolpopulatie met geren steeds mondiger worden en meer name leerlingen uit het beroeps en inspraak vragen vragen die bij de hulplijn technisch secundair onderwijs hebben niet van deze instelling binnenkomen betreffen veel affiniteit met leerlingenraden hun steeds vaker het onderwijs het tijdschrift voorkeur gaat meer uit naar inspraak in de maks concludeerde in 2003 op basis van klas dat is wellicht niet verwonderlijk want een peiling in het secundair onderwijs dat leerlingen uit deze richtingen hebben wat leerlingen niet de autoriteit van leerkrachten dat betreft een flinke achterstand op hun of de schooldirectie in vraag stellen maar collega s in het algemeen en kunstsecundair wel willen dat er beter naar hen wordt onderwijs geluisterd op school en in de les het tor onderzoek stelde vast dat er in de vraag blijft natuurlijk of leerlingen bso en tso vaak een klasklimaat heerst dat voldoende kennis en vaardigheden hebben participatie eerder belemmert dan om te kunnen wegen op de gang van zaken bevordert klasgroepen die gekenmerkt 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 5 worden door een machocultuur weinig adviseren van niet taalleerkrachten over ruimte toelaten voor een diversiteit aan taalgericht onderwijs taakgericht werken meningen en moeilijk conflicten kunnen met teksten toegankelijk maken van vak oplossen komen er vaker voor dan in aso taal zinvolle schrijftaken werken met ver en kso op basis van het schooletnogra deelde informatie enzovoort fisch onderzoek van kaat delrue 2003 zou je kunnen stellen dat de leerkrachten ook laten we eens nagaan wat er aan talige weinig doen om die cultuur te doorbreken activiteiten bij kan komen kijken wanneer je leerlingen uit het tso en bso blijken volgens het schoolleven als onderwerp van discus delrue als ze de kans krijgen veel en sie in de les binnenhaalt en daarbij toewerkt spontaan op de lesinhoud te reageren en naar echte participatie naar concrete voor elkaar graag te helpen om de leerstof te stellen van de leerlingen dus doorgronden de meeste leerkrachten 1 lezen informatie verzamelen verwer spelen daar volgens haar niet op in de ken en toepassen in concrete situaties keuze van didactische werkvormen lijkt er 2 spreken kennis en meningen over met name op gericht zoveel mogelijk de dragen meningen en conclusies orde in de klas te bewaren formuleren en rapporteren 3 luisteren informatie en meningen ver zamelen 4 schrijven aantekeningen maken on rol van de taalleerkracht derzoek en enquetevragen opstellen meningen en voorstellen formuleren en het zal duidelijk zijn leerlingenparticipatie verdedigen levert het meeste op voor alle leerlingen wanneer die ook op het klasniveau vorm dit is nog maar een summiere opsomming krijgt daarbij gaat het om het hele scala van die echter wel duidelijk maakt dat het gaat inbreng die leerlingen graag willen hebben om taalvaardigheid van een hoog niveau bij eigen kennis inbrengen interesses en het verzamelen van informatiemateriaal meningen uiten voorstellen doen voor bijvoorbeeld kan het zowel gaan om teksten leefregels en activiteiten in de klas en op met concrete suggesties over de organi school en meedenken over de oplossing satie van een schoolfuif als om abstracte van problemen in de klas en op school teksten zoals het schoolreglement of bro vooral de laatste twee aspecten vragen chures over de rechten echter wel dat er extra ruimte in het en plichten van leerlingen lesprogramma wordt gecreeerd en dat er en jongeren in het alge leerlingenpartici ook in de klas wordt gewerkt aan dezelfde meen voor leerlingen uit patie levert het vaardigheden als die op het niveau van de het bso en tso die niet meeste op voor leerlingenraad van belang zijn omdat er vaak in de les dergelijke alle leerlingen hier niet alleen een oefenplaats voor demo taken uitvoeren is dat wanneer die ook cratie maar ook voor taalvaardigheid braak dan ook een flinke uit op het klasniveau ligt kan ook de taalleerkracht zijn of haar daging hier kan echter vorm krijgt steentje bijdragen in lestijd en in expertise de sterke doelgericht met betrekking tot talige activiteiten die heid hun betrokkenheid buiten de taalles plaatsvinden wat het bij het onderwerp en het feit dat ze veel laatste betreft kan gedacht worden aan het eigen kennis kunnen inbrengen voor een oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 6 verhoogde motivatie zorgen dat wil echter toepassing ervan zijn een interessante niet zeggen dat er geen voorwaarden uitdaging voor behandeling in de les het geschapen moeten worden om de talige onderwerp ligt de leerlingen nauw aan het taken uit te voeren hart en het vergt veel van hun taal vaardig heden daarnaast wordt er van diverse straffe kost verwerken kanten zoals het kinderechtencommis sariaat en de vlaamse scholierenkoepel op wanneer je van de motivatie van leerlingen aangedrongen dit thema meer aandacht te gebruik wilt maken is het belangrijk te geven in het onderwijs in de workshops weten wat hen het meeste bezighoudt in over orde en tucht op de in maart van dit het leven op school het tor onderzoek jaar gehouden eerste dag van de inspraak gaf daarover ook uitsluitsel je kunt wel van de leerling waren de klachten over de vragen stellen bij de resultaten bijvoor ontoegankelijkheid en het gebrek aan beeld hoe het komt dat leerlingen niet voor kennis van het schoolreglement niet van de alles wat hen aanbelangt even grote lucht ook het feit dat de meeste interesse hebben maar voorlopig is het de schoolreglementen vooral de plichten maar beste informatie waarover niet de rechten van leerlingen voor het we beschikken leerlin voetlicht brengen stuit bij velen op weerzin het feit dat de gen blijken wel de ruimte meeste school te willen krijgen om hun mening te zeggen in de reglementen de rechten van de leerling vooral de plichten les maar inspraak in les maar niet de inhouden of de manier rechten van waarop er les gegeven met deze aanbevelingen als uitgangspunt leerlingen voor wordt staat laag op hun heeft het steunpunt gok onlangs een het voetlicht verlanglijstje zaken die de lessenreeks over dit onderwerp samen brengen stuit bij leefwereld betreffen zoals gesteld deze reeks krijgt een plaats in het velen op weerzin feestjes reizen en school bronnenboek dat in het kader van het gok voorzieningen en de be speerpunt tweede en derde graad secun spreking en oplossing van dair onderwijs wordt ontwikkeld dit bron schoolproblemen zijn wel nenboek zal in 2007 verschijnen op de een domein waarover ze graag hun zeg website de reeks willen doen daarnaast vinden ze het van begint met een inventarisatie van alle posi belang om invloed uit te kunnen oefenen op tieve en negatieve punten die de leerlingen de regelgeving zowel bij het opstellen als ervaren op school op basis van die het toepassen ervan uit het onderzoek dat inventarisatie kiezen ze samen de onder ook het welbevinden van leerlingen in kaart werpen waarmee ze aan de slag willen bracht blijkt tevens dat als leerlingen niet te gaan bij elk onderwerp zijn gedeelde veel regels en bovendien geen willekeur in gevoelens van onvrede verontwaardiging of de toepassing ervan rapporteren zich beter onrechtvaardigheid het uitgangspunt door op school voelen en minder asociaal gedrag informatie te verzamelen hun mening te vertonen toetsen aan die van anderen ouders leer krachten buurtbewoners enzovoort wer met name het belang en de complexiteit ken ze hun ideeen uit tot beargumenteerde van het laatste terrein regelgeving en de voorstellen dat kan gaan om het aan 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 7 kaarten van zaken die hen niet aanstaan en participatie het suggereren van alternatieve oplos waar mogelijk worden de leerlingen singen maar ook om het voorstellen van ertoe aangezet zelf kennis in te bren activiteiten binnen en buiten de klas gen hun mening te uiten en na te denken over de manier van werken voordat de leerlingen hun voorstellen indie in het groepswerk wisselen bij voorkeur nen verdiepen ze zich eerst in de mogelijk in elke fase de rollen voorzitter tijds heden om hun stem te laten horen op bewaker verslaggever rapporteur zo school en in manieren om binnen de klas tot dat elke leerling de mogelijkheid krijgt de democratische besluitvorming te komen bijbehorende vaardigheden te oefenen voorstellen voor het leven binnen de klas omdat de fases oplopen in moeilijk kunnen bijvoorbeeld uitmonden in de heidsgraad heeft de leerkracht bij het opstelling van een samenlevingscontract toebedelen van de rollen de mogelijk dat door leerlingen en leerkrachten wordt heid om te diversifieren gedeeld voor onderwerpen die verder gaan dan de klas bedenken ze hoe en in welk taalvaardigheid forum ze hun voorstellen het beste kunnen alle talige activiteiten zijn taakgericht presenteren dat wil zeggen dat er altijd gelezen geluisterd gesproken en geschreven wordt met een doel en een bepaald publiek voor ogen de leerlingen moe een interactieve les over ten bijvoorbeeld een vragenlijst maken straffen op school beoordelen afnemen en verwerken of een voorstel schrijven beoordelen en in het hiernavolgende stellen we het onder herwerken of een voorstel mondeling deel voor dat gaat over straffen op school toelichten en verdedigen dat is straf het is weliswaar een delicaat de leesteksten dienen bijvoorbeeld als onderwerp maar zeer uitnodigend omdat inspiratiebron voor het opstellen van het de mogelijkheid biedt om met heel vragen of om argumenten voor of tegen concrete en pregnante voorbeelden uit de een voorstel te verzamelen deze teksten eigen schoolpraktijk te werken en aan de lopen op in moeilijkheidsgraad van kort hand daarvan intensief in te gaan op de naar lang en van concreet naar abstract rechten van het kind en de principes van schrijftaken worden ook ingezet om het recht doen in het algemeen door aan de onderwerp van de les goed te door slag te gaan met de kinderrechten werkt denken een individuele exploratieve deze les ook aan een van de vakover schrijftaak dient als middel om eigen schrijdende eindtermen van opvoeden tot kennis naar boven te halen en in eigen burgerzin deze les kan ook los van een woorden te formuleren groter project worden uitgevoerd maar het als de leerlingen een moeilijke formele vertrekpunt moet bij voorkeur wel het door tekst zoals een beargumenteerd voor de klas gedeelde gevoel van onvrede over stel moeten schrijven kunnen ze een de straffen op school zijn schrijfkader gebruiken als ondersteu ning startproblemen en de productie in het lesvoorbeeld worden de volgende van onsamenhangende teksten kunnen principes gehanteerd door deze aanpak worden voorkomen oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 8 dat is straf een interactieve les over straffen op school doelgroep tweede graad beroeps en technisch secundair onderwijs leerdoelen taalvaardigheid een eenvoudige enquete opstellen en verwerken schriftelijke informatie verwerken en toepassen een beargumenteerd voorstel schrijven en verdedigen een schriftelijk voorstel beoordelen rekenvaardigheid percentages berekenen opvoeden tot burgerzin de rechten van het kind toepassen lesmaterialen schrijftaken en bronkaarten zie bijlage stap 1 probleemstelling tallen de opdracht om vragen te bedenken waarmee ze de meningen binnen de klas neem een gesignaleerde onvrede van leer goed op een rijtje kunnen zetten stel een lingen over een concreet voorval of straffen beperking van het aantal vragen voor in het algemeen op school als vertrekpunt bijvoorbeeld maximum tien vragen en deel vraag de leerlingen naar hun mening wat zit de bronkaart dat is straf uit de gegevens hen precies dwars zouden ze iets met hun uit enquetes over straffen onder vlaamse onvrede willen doen hebben ze voorstellen scholieren in deze tekst kunnen als inspi om iets aan de situatie te veranderen als ratiebron dienen bij het opstellen van de het antwoord op de laatste twee vragen vragen positief is nodig de leerlingen dan uit om hun voorstellen in de klas verder uit te laat de groepjes hun vragenlijsten presen werken en uit te zoeken waar ze met hun teren en vergelijken daag de leerlingen uit onvrede terecht kunnen hun voorstellen te verdedigen wat willen jullie met die vraag precies te weten komen denk je dat je uit de antwoorden stap 2 een vragenlijst opstellen die je krijgt conclusies kunt trekken over de meningen binnen de klas kun je de ant stel voor om eerst de meningen in de klas woorden goed verwerken als je die vraag zo systematisch in kaart te brengen zet de stelt kun je met de antwoorden uit de leerlingen in groepjes van vier en wijs een voeten als je een voorstel wilt doen om iets voorzitter en verslaggever aan geef de vier te veranderen kom je met deze vragen 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 9 ook aan de weet welke straffen de leer schuif in deze fase de rollen van voorzitter lingen in de klas het meest dwars zitten tijdbewaker en verslaggever rapporteur door naar andere leerlingen in de groepjes probeer met de klas tot consensus te en doe dat ook in de volgende fases komen over een gezamenlijke reeks van maximaal tien vragen bied indien nodig ondersteuning hierbij door te bespreken stap 4 een voorstel tot wijziging schrijven hoe de leerlingen tot consensus kunnen komen overleggen tot je het eens bent of ga in deze fase verder in op straffen die stemmen en hoeveel procent van de klas leerlingen blijkens de vragenlijst erg dwars moet dan voor zijn zitten vraag of ze al hun argumenten tegen die straffen op papier willen zetten verdeel aanvulling als extra inspiratie bij het de taken door de groepjes rond een van die opstellen van vragen kan de video helpt straffen te laten werken laat de leden van straffen worden getoond deze video werd de groepjes eerst individueel brainstormen in 2005 door scholieren van het cartesius met behulp van de exploratieve schrijftaak 1 lyceum in amsterdam gemaakt de video is in vijf minuten tijd moeten ze alles opschrij te bekijken op ven wat er in hun opkomt zonder zich druk te maken om taalfouten ze moeten in elk geval de woorden recht en plicht ge stap 3 de vragenlijst afnemen bruiken dat laatste is bedoeld om de leer lingen alvast hun eigen ideeen over rechten vraag de leerlingen naar suggesties voor de en plichten te laten formuleren afname van de vragenlijst en de verwerking en presentatie van de resultaten wat is een geef vervolgens de opdracht om op basis snelle manier hoe krijg je de meest eerlijke van de argumenten die ze individueel heb antwoorden kan iedereen een handje ben verzameld samen schrijftaak 2 uit te toesteken bij de verwerking hoe moet je voeren het schrijven van een beargumen de resultaten berekenen teerd voorstel tot wijziging de groepjes moeten in dit voorstel niet alleen hun suggestie het houden van polls is populair argumenten tegen de straf formuleren maar dus de leerlingen zullen wel met voorstellen ook een alternatief voor die straf op papier op de proppen komen afnemen via e mail zetten als ondersteuning bij deze moeilijke sms enz mocht dit te veel tijd in beslag schrijftaak is een schrijfkader voorzien nemen een snelle werkwijze is de vragen lijst op te splitsen in bijvoorbeeld vijf porties zorg dat de leerlingen de beschikking van twee vragen en die te verdelen onder hebben over een exemplaar van het school de groepjes nadat een groepje de vragen reglement met name het orde en tucht heeft beantwoord kunnen ze die door reglement met het accent op het eerste en schuiven naar een volgende groep de geef elke leerling bronkaart 3 over straffen laatste groep kan dan de verwerking van de en de kinderrechten en bronkaart 4 over resultaten op zich nemen die eventueel verschillende manieren van straffen ze vergelijken met de gegevens op de bron kunnen deze informatie gebruiken om hun kaart dat is straf en het resultaat presen argumenten te toetsen en of ideeen op te teren doen oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 10 alternatief 1 deze opdracht kan ook een aanpak te toetsen aan informatie over uitgevoerd worden met verdeelde infor inspraak door leerlingen informatie van de matie in elk groepje lezen dan twee leer school en op het internet een gesprek met lingen bronkaart 2 en het schoolreglement een leerling uit de leerlingenraad enzovoort en de andere twee bronkaart 3 de opge dane kennis brengen ze dan in het groepje bespreek ten slotte de ideeen van de klas in voor de bekendmaking van de voorstellen probeer met de leerlingen tot consensus te alternatief 2 bronkaart 2 kan vervangen komen over de uitvoering daarvan bied worden door een toegankelijke tekst van het ruimte in de les om hen die ideeen ook echt internationaal verdrag inzake de rechten van te laten uitvoeren benadruk dat leerlingen het kind zie bijvoorbeeld de jongerenversie het recht hebben hun mening te laten op de leerlin horen en hoe zinvol het is om de mensen gen moeten dan zelf uitzoeken welke kinder op school die straffen uitdelen te laten rechten van toepassing zijn als het gaat over nadenken over de effecten daarvan maar straffen op school voorkom ook te hoge verwachtingen door er op te wijzen hoe de democratie en regelgeving in de school precies werken stap 5 voorstel toetsen kiezen de leerlingen voor een mondelinge laat de groepjes hun voorstel doorschuiven presentatie dan kunnen de voorstellen die naar en beoordelen door een andere groep ze hebben geschreven hun dienst bewijzen indien er genoeg tijd en zin is kunnen alle bij de voorbereiding daarvan gaat de groepjes alle voorstellen beoordelen zie voorkeur ernaar uit om de voorstellen schrijftaak 3 waarin opnieuw een schriftelijk bekend te maken publiceren in schrijfkader is voorzien aan de hand van de de schoolkrant voorleggen aan de leer commentaren kan elke groep zijn lingenraad een pamflet maken tips voor de bezwaarschrift bijstellen overleg over met leerkrachten opstellen enzovoort dan kan de leerlingen hoe ze hun definitieve indien nodig aan deze fase nog een her voorstellen aan de klas willen voorleggen schrijfopdracht worden gekoppeld daarbij bijvoorbeeld een kopie maken voor iedereen kunnen allerlei talige aspecten aan de orde en dit klassikaal bespreken komen zoals publieksgerichte en correcte formulering en correcte spelling stap 6 voorstel bekendmaken tip in het koninklijk atheneum van gistel nemen ook de leerlingen van bepaalde vraag ten slotte wat de leerlingen met hun leerjaren deel aan de klassenraad de voorstellen willen doen willen ze hun ervaringen daarmee zijn bijzonder positief voorstellen bekendmaken in de school dat kan pleiten voor het bespreken van hoe kunnen ze dat het beste doen bij wie voorstellen van leerlingen in dit gremium kunnen ze terecht met hun voorstellen onder aanwezigheid van de leerlingen zie laat ze er in groepjes over brainstormen en het artikel een steward voor de klas in bied de mogelijkheid om hun ideeen voor klasse voor leerkrachten 123 2002 p 36 37 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 11 bijlage schrijftaken en bronkaarten schrijftaak 1 probeer argumenten te bedenken waarom je deze straf zo vreselijk vindt gebruik in elk geval de woorden recht en plicht schrijf vijf minuten lang alles op wat er in je opkomt maak je niet druk om taalfouten het gaat voorlopig om de inhoud schrijftaak 2 bespreek de argumenten die je hebt opgeschreven in je groepje en probeer de beste argumenten tegen de straf eruit te halen gebruik bronkaart 2 en het schoolreglement om je argumenten te beoordelen en of nog betere argumenten te vinden bronkaart 2 gaat over de rechten van leerlingen en wat een school wel of niet mag doen bij straffen begin dan aan het schrijven van het eerste deel van een voorstel waarin je je mening over de straf geeft en de argumenten daarvoor je kunt het eerste deel van het opzet hieronder gebruiken als inspiratie om de tekst te schrijven vanzelfsprekend kun je ook je eigen woorden gebruiken bedenk vervolgens een alternatief voor de straf gebruik bronkaart 3 om ideeen op te doen en argumenten voor je voorstel te vinden bronkaart 3 gaat over of straffen wel of niet moeten en welke straffen zinvol zijn schrijf dan met behulp van het opzet het tweede deel van je bezwaarschrift geef ten slotte een titel aan het voorstel waaruit blijkt waarover het voorstel gaat voorstel voor om wij willen onze mening geven over wij vinden dat wij hebben daarvoor verschillende argumenten ten eerste ook oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 12 een ander argument is daarom stellen wij een alternatief voor namelijk voor dit voorstel pleit dat het een extra sterk argument voor dit voorstel is ook dat nog een voordeel is ten slotte schrijftaak 3 schuif je bezwaarschrift door naar een andere groep iedere groep moet het bezwaarschrift van een andere groep beoordelen je kunt daarvoor opnieuw de bronkaarten 2 of 3 gebruiken geef je mening over de argumenten van de andere groep en doe eventueel een ander voorstel voor een alternatieve straf geef daarna je commentaar terug aan de groep ieder groepje bespreekt het commentaar en mag zijn voorstel aanpassen commentaar op het voorstel wij hebben het voorstel gelezen en besproken en vinden het omdat goede argumenten in het voorstel zijn omdat 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 13 slechte argumenten zijn omdat het voorstel voor een alternatief is goed niet goed omdat een beter alternatief nog een ander voorstel voor een alternatief is argumenten voor dit voorstel zijn bronkaart 1 dat is straf stel je een school voor waar iedereen altijd braaf is en niemand ooit straf krijgt is dat tof of toch ook een beetje saai in heel vlaanderen is zo n school in elk geval niet te vinden dat blijkt uit een enquete over straffen door de tijdschriften maks en yeti hoe vaak krijgen leerlingen straf 1 op 4 leerkrachten zeggen dat ze vaak straf geven en 1 op 4 zeggen dat ze bijna nooit straf uitdelen de rest geeft soms straf 3 op 10 leerlingen zeggen dat ze vaak straf krijgen 4 op 10 krijgen nooit straf de rest krijgt soms straf jongens krijgen vaker straf dan meisjes hoe ouder de leerlingen worden hoe minder straf ze krijgen leerlingen uit de tweede en derde graad van het secundair onderwijs krijgen het meeste straf wat vinden de leerlingen en hun ouders van die straffen de meeste leerlingen vinden straffen op school nodig maar ze zijn wel van mening dat er beter naar hen moet worden geluisterd ze willen weten waarom ze straf krijgen en dat erover kan worden gepraat oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 14 de ouders van leerlingen zijn het niet altijd eens met de straffen die hun kinderen krijgen 71 is wel akkoord 14 heeft twijfels en 15 vindt dat leerkrachten onzinnige straffen uitdelen wat zijn de ergste straffen het tijdschrift yeti vroeg de leerlingen ook wat ze de ergste straffen vinden ze maakten er een lijstje met tips voor leerkrachten van vijf tips voor leerkrachten die graag willen dat je ze haat na een straf 1 scheur doorgeefpapiertjes en schriften kapot 2 verneder ons roep dat we kiekens of ezels zijn 3 sla mep timmer erop los 4 straf de hele klas 5 trek punten af dreig met extra leerstof of een onverwachte toets bronkaart 2 straffen wat mag wel en niet iets fout doen op school is natuurlijk niet hetzelfde als een echt misdrijf plegen toch zijn er in beide gevallen regels voor de straffen wie in belgie iets mispeutert kan niet zomaar een boete of een straf krijgen er zijn wetboeken waarin staat wat strafbaar is welke straffen daarbij horen en welke rechten iemand heeft die verdacht wordt van een misdrijf die wetboeken gelden voor iedereen in belgie ze kunnen wel veranderd worden maar alleen als de meerderheid in het parlement het daarmee eens is maar die veranderingen mogen nooit in strijd zijn met de mensenrechten de mensenrechten staan boven alle nationale wetten dat houdt bijvoorbeeld in dat iedereen gelijk is en recht heeft op een gelijke behandeling jongeren krijgen inspraak in de wetten van het land als 18 jaar zijn wanneer ze mogen stemmen voor een politieke partij 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 15 voor de straffen op school is er geen belgisch wetboek maar elke school moet wel een schoolreglement hebben met daarin de regels voor straffen het zogenaamde orde en tuchtreglement dat reglement mag de school zelf opstellen maar niet alles mag want er zijn er ook rechten die overal en dus ook in de school gelden voor leerlingen zijn vooral de rechten van het kind belangrijk als je die rechten goed naleest kom je ook te weten welke straffen wel en niet mogen op school ook krijg je een idee waarvoor je gestraft kunt worden rechten houden ook plichten in wat jou niet mag worden aangedaan mag je ook een ander niet aandoen de regels in het orde en tuchtreglement kunnen ook veranderd worden maar dat mag maar een keer per jaar en alleen de schoolraad mag daarover meebeslissen maar dat betekent niet dat jij er niet je zeg over kunt doen je mag het hele jaar door ideeen aan de leerlingenraad voorleggen die kan die ideeen dan weer doorspelen in de schoolraad in totaal is er een lijst van 40 kinderrechten als je ze eens wilt nalezen kijk dan op de belangrijkste kinderrechten als het over straffen gaat zijn deze iedereen is gelijk de kinderrechten gelden voor iedereen die jonger is dan 18 jaar dat iedereen gelijk is betekent ook dat iedereen gelijk behandeld moet worden de ene leerling mag niet zwaarder worden gestraft worden dan de andere straffen moeten ook rechtvaardig zijn strenge straffen voor een zwaar vergrijp lichte voor een licht vergrijp discrimineren is verboden ook op school leerlingen mogen om geen enkele andere reden dan dat ze iets fout hebben gedaan worden gestraft belang van het kind wanneer iemand iets beslist over een kind moet er gekozen worden voor wat het beste is voor het kind straffen moeten dus in het belang zijn van de leerlingen niet in dat van de school de school mag niet heel streng straffen voor een klein vergrijp om te laten zien dat ze een strenge school is recht op een eigen mening je mag altijd je mening over iets zeggen en hebt inspraak in alles wat je aanbelangt je mag dus zeker ook iets zeggen over straffen op school ook mag je nooit gestraft worden om je mening recht op informatie een kind mag alles weten wat nodig is om een mening over te hebben je mag dus ook informatie verzamelen op school bijvoorbeeld omdat je wilt weten wat andere leerlingen van iets vinden recht op onderwijs elk kind heeft het recht en de plicht om onderwijs te volgen in principe mag je door een straf dus niets van de lessen missen een uitzondering is als je het recht op onderwijs oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 16 aan andere leerlingen ontneemt dat is het geval als je de orde op school of in de klas heel ernstig verstoort elke school mag leerlingen als straf tijdelijk of definitief van school sturen dat mag echter niet zomaar een leerling van school sturen is een zware straf de school is verplicht aan jou en je ouders uit te leggen waarom het gebeurt en je mag in beroep gaan tegen deze straf recht op bescherming tegen fysiek of psychisch geweld niemand mag je pijn doen ook een leerkracht niet ook mag je door niemand gepest of vernederd worden ook niet door een leerkracht of de directie omgekeerd mag jij ook niemand pijn doen pesten of vernederen recht op eigendom niemand mag jouw eigendommen afpakken of kapotmaken een leerkracht mag wel iets dat van jou is tijdelijk van je afnemen maar alleen omdat het de orde verstoort in de klas en hij of zij mag dit niet kapotmaken en moet het later teruggegeven behalve als het om iets gevaarlijks zoals een wapen gaat natuurlijk recht op een eigen taal elk kind heeft het recht zijn eigen taal te spreken de school mag je dus nooit straffen voor het spreken van je eigen taal omdat alle leerlingen van hun recht op onderwijs moeten kunnen genieten kun je wel best samen afspreken in welke situaties je in welke taal met elkaar communiceert recht op privacy een leerkracht mag je wel verbieden een persoonlijke brief in de klas te lezen maar hij mag die niet afpakken en luidop voorlezen zelf mag je natuurlijk ook niet in de spullen van iemand anders snuffelen recht om over je rechten te leren een kind moet op school van alles kunnen leren en doen het moet getoond worden wat het goed kan een leerkracht moet je dus niet alleen straffen maar ook pluimen geven ook moet de school ervoor zorgen dat je in de les leert over de kinderrechten 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 17 bronkaart 3 straffen welke zijn zinvol je kunt je afvragen of mensen en leerlingen dus ook wel straf moeten krijgen stel je steelt iets maar geeft het gewoon terug dan is er toch geen straf meer nodig of als je veel lawaai maakt in de klas is het dan niet genoeg als je belooft daarmee te stoppen de meeste mensen vinden straffen nodig om de volgende redenen bij lichte vergrijpen als afschrikking zorgen dat iemand zich wel twee keer zal bedenken hetzelfde nog eens te doen uit rechtvaardigheid andere mensen en vooral de slachtoffers willen dat wie iets fout doet daarvoor boet voorbeeld op school een strafstudie bij vergrijpen buiten de school een boete bij zware vergrijpen als afschrikking en uit rechtvaardigheid maar ook als bescherming van anderen zorgen dat iemand zelfs niet meer de gelegenheid krijgt iets fout te doen voorbeeld op school uit de klas zetten of van school sturen bij misdrijven buiten de school het afnemen van het rijbewijs een straatverbod of een gevangenisstraf strafrecht kwaad met kwaad vergelden het principe van de meeste straffen is kwaad met kwaad vergelden en wie niet horen wil moet voelen als jij bijvoorbeeld de les verstoort dan kun je dat zien als schade of kwaad die je aan je medeleerlingen aanbrengt zij kunnen de les niet meer volgen de eerste keer dat het gebeurt krijg je waarschijnlijk het voordeel van de twijfel je deed het niet met opzet doe je het vaker dan is er wel sprake van opzet je was immers gewaarschuwd de schade van de slachtoffers wordt dan vergolden met schade voor jou je raakt een stuk van je vrije tijd kwijt omdat je een strafstudie krijgt opgelegd het is een soort herstellen van evenwicht strafrecht plus nultolerantie een speciale vorm van kwaad met kwaad vergelden is nultolerantie voor elk vergrijp hoe klein het ook is wordt straf gegeven niemand krijgt het voordeel van de twijfel en niemand kan de straf ontlopen omdat hij per ongeluk iets fout deed nultolerantie wordt vaak ingevoerd als de zaken helemaal uit de hand lopen in sommige wijken in belgie geldt nultolerantie de oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 18 politie mag dan veel sneller mensen oppakken of boetes uitdelen op scholen waar veel geweld is geldt ook vaak nultolerantie het voordeel van nultolerantie is dat het een groot afschrikkingeffect heeft maar er zijn ook nadelen het principe dat een straf redelijk moet zijn geldt niet meer en als straffen onredelijk zijn worden mensen vaak nog gewelddadiger in amerika werd een leerling die per ongeluk een eetmes in zijn auto had liggen definitief van school gestuurd omdat het verboden was messen mee naar school te nemen en een meisje dat voor de grap net deed of ze alcohol dronk kreeg dezelfde straf omdat alcohol op school verboden was zelfs spotten met de regels werd dus even zwaar gestraft als het overtreden van de regels herstelrecht kwaad met goed vergelden als je straf uitdeelt is niet alle schade automatisch hersteld wanneer je bijvoorbeeld bestolen wordt verlies je niet alleen je eigendom je zult voortaan ook minder vertrouwen in mensen hebben en je minder veilig voelen dat is ook een soort schade die misschien wel veel erger is dan het kwijtraken van je spullen je kunt straffen bedenken die ook dat soort schade herstellen dan werk je volgens het principe kwaad met goed vergelden de dader moet dan als straf iets doen dat ten goede komt van het slachtoffer het moet hem natuurlijk zelf ook iets kosten alleen met woorden iets goedmaken is vanzelfsprekend geen straf een rechter in amerika bedenkt vaak zulke straffen tieners die de ban den van hun schoolbus hadden platgezet moesten van hem als straf een picknick voor hun klasgenoten organiseren sommige scholen gebruiken deze aanpak ook al bij pesten soms wordt zelfs overlegd met de leerling die gepest is over wat zijn pestkoppen kunnen doen om het goed te maken zo n leerling mag natuurlijk geen onredelijke gemene of vernederende opdrachten bedenken want dat is in strijd met de rechten van het kind herstelrecht plus de cirkel van vrede nog verder gaan sommige indianenstammen in amerika zij spreken zelfs niet van de schuld van een dader volgens hen is bij een misdrijf de harmonie in de stam verbroken en moet die ook door de stam worden hersteld doet er iemand iets ernstigs fout dan roepen ze iedereen die iets zinvols over de oplossing kan zeggen bij elkaar de dader en het slachtoffer maar ook hun familieleden en andere leden van de stam komen bij elkaar zo n bijeenkomst noemen ze de cirkel van vrede in die vredescirkel mag iedereen om de beurt zijn zeg doen en een voorstel doen voor een oplossing 36e jaargang nummer 1 oktober 2006 19 soms geven ze een zogenaamde spreeksteen door en alleen degene die de steen heeft mag het woord voeren pas als iedereen het eens is over de oplossing ook de dader en het slachtoffer wordt er een besluit genomen over wat er moet gebeuren om het misdrijf goed te maken de vredescirkel wordt ook op sommige indianenscholen toegepast niet alleen de leerkrachten en de directie maar ook de medeleerlingen denken mee over de oplossing als een leerling zich heeft misdragen tineke padmos steunpunt gok k u leuven blijde inkomststraat 7 3000 leuven tineke padmos arts kuleuven be bibliografie 1 leerlingenparticipatie de groof s elchardus m 2003 leerlingenparticipatie nader bekeken een kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar de betekenis en het belang van participatie op school brussel ministerie van de vlaamse gemeenschap brussel samenvatting van het onderzoeksrapport uit 2001 delrue k 2003 zure druiven zoete krenten een schooletnografisch onderzoek in het secundair onderwijs gent steunpunt intercultureel onderwijs universiteit gent leerlingenraden in vlaanderen een onderzoek naar leerlingenparticipatie in het vlaamse secundair onderwijs 1999 brussel vlaamse scholierenkoepel vervolgonderzoek te raadplegen op oprechte deelneming werkmap leerlingenparticipatie voor de basisschool 2004 brussel kinderrechtencommissariaat en steunpunt leerlingenparticipatie participatie klasse voor leerkrachten 89 november 1998 p 45 48 participatie op school advies voor de commissie voor onderwijs vorming en wetenschapsbeleid 2004 brussel kinderrechtencommissariaat steunpunt gok 2006 participatie instrument voor de beginanalyse basis en secundair onderwijs oktober 2006 nummer 1 36e jaargang 20 van dinter f red 1999 inspraak en participatie op school naar een leerlingbetrokken school brussel koning boudewijnstichting 2 leerlingenrechten ik zal het nooit meer doen klasse voor leerkrachten 135 2003 p 8 9 kompas een handleiding voor mensenrechteneducatie met jongeren 2001 raad voor europa vormen vzw larry protter en de straf van azdakan yeti 14 2003 p 10 11 rechten en plichten gids voor leerlingen in het secundair onderwijs 2004 brussel departement onderwijs straffe jongens maks 27 2003 p 14 suggesties voor de implementatie van de vakoverschrijdende eindtermen opvoeden tot burgerzin 2de graad secundair onderwijs z j antwerpen vlaamse organisatie voor mensenrechteneducatie vzw tuchtprocedures en sancties in het onderwijs advies voor de commissie voor onderwijs vorming en wetenschapsbeleid 2001 brussel kinderrechten commissariaat 36e jaargang nummer 1 oktober 2006