Wie weg is, is weg. Lesmateriaal bij verhalen van Kader Abdolah.

de literatuurmuu r doelgroep 4 5 havo 6 vwo tijd 45 minuten lesm ate riaal l ee rli ngenbla d i mirz a co lumn verhuizen de volkskrant van 3 februa ri maeike bosma 1997 leerlingenblad 2 fragment uit het verhaal de b ri even leerlingenblad 3 frag carien bakker ment uit het verhaal fragrimoloek achter grondinformatie over kader abdolah de islam wie weg is is weg en de politieke situatie in iran lesmateriaal b ij verhalen va n planning kader abdolah i ve rtel de leerlingen dat ze in deze les kennis maken met het werk van kader abdolah een schrijver die voor de boekenlijst gelezen kan worden 3 minuten het zou mooi zijn als u via de stichting schrijvers school en samen maeike bosma en ca ri en bakker maken deel uit leving de schrijver op uw school kunt uit van het projectbureau b onn projectbureau ao ba nodigen stel de leerlingen in dat geval een stelt z ich t en doel scholen e n culturele ins tellingen persoonlijke ontmoeting met de schrijver in nad er tot elkaar te brenge n door culturele projecten het voo ru itzicht voorjongeren te organiseren he t project dat bosma en bakker hi eronder als literatuurmuur hebben 2 introductie kader abdolah werk en thema beschreven is een boekpromotie van het bureau in tiek aan de hand van leerlingenblad t 15 samenwerki ng m et d e openbare biblioth e ek gro min ning en in deze boe kpromotie s taat de schrijv e r deel leerlingenblad i uit elk tweetal i blad kad er abdolah centraal schrijver van twee verha laat de leerlingen de column lezen en in l enbundels de adelaars en de meisjes en de tweetallen de vragen beantwoorden die eron partizanen recentel ij k versch een van zijn hand der staan bove ndien een roman de reis van de lege bespreek de antwoorden klassikaal betrek flessen ook recente ontwikkelingen in het vluchte deze literatuurmuur bestaat uit een bes chrijving lingenbeleid erbij de verscherping van de van vier lesactiviteiten verder is beknopte achter toelatingseisen voor asielzoekers de lijst met grondinformatie over kader abdolah de islam en zogenaamd veilige landen van het ministerie iran h e t land van waaruit abdo lah in 19 88 naar van buitenlandse zaken die voortdurend ter nederland vluchtte toegevoegd tens lotte zijn o ok discussie staat zijn iran en sri lanka bijvoor voorbeelden van dri e leerlingenbladen opgenom en beeld veilige landen de gemeente apel doorn die nog langer weigert mee te werken aan een uitzetting van vluchtelingen omdat het ministerie van justitie onduidelijke nor in de rubriek de literatuurmuur plaatsen men verstrekt wij concrete beschrijvingen van lees geef de leerlingen basisinformatie over de orientatieactiviteiten die hun diensten in politieke situatie in iran en de islam ga de lessen van onze lezers hebben bewe daarbij vooral in op de politieke situatie in de zen zowel jeugdliteratuur als literatuur tijd van khomeiny zie p 193 voor de lijst komt in aanmerking voor geef aansluitend informatie over kader ab plaatsing hebt u een informatieve ori dolah zie p 193 ginele leesbevorderingsactiviteit in uw archief stuur uw bijdrage dan naar moer 3 lezen van fragmenten en maken van op t a v minjam tuinder korenbloemstraat drachten aan de hand van leerlingenblad 2 en 56 5025 pt tilburg e mail mort cis 3 25 min tron nl verdeel de klas in tweetallen geef de ene 192 moer 1997 4 leerling leerlingenblad 2 de andere leerlin niemand waardig is aanbeden te worden genblad 3 behalve allah en dat moehammad zijn bood laat de leerlingen de fragmenten individueel schapper is voor all e menselijke wezens tot lezen en daarna de opdrachten samen met de dag der opstanding het profeetschap van hun buurman of buurvrouw maken moehammad verp li cht de mos lims zijn voor bespreek de opdrachten laat meer dan een beeldig leven tot model te nemen tweetal aan het woord over vraag 2 3 en 4 2 de gebeden de skalaat er zijn vijf dagelijkse gebeden als een plicht tegenover god zij 4 afronding 2 min sterken en verlevendigen het geloof in god vraag de leer li ngen wie meer wil lezen van en inspireren de mens tot een hogere moraal kader abdolah schrijf titels de ad elaars de zij reinigen het ha rt en voorkomen dat de meisjes en de partizanen de reis van de lege mens in verleiding komt tot verkeerde daden fless en op het bord ve rt el indien van toe en kwaad passing wanneer kader abdolah op school 3 het vasten gedurende de maand ramadan de aanwezig zal zijn laat de leerlingen vragen moslims onthouden zich gedurende de maand voorbereiden die ze hem wi ll en stell en ramadan van ochtendscheme ring tot zons lees tot slot een van de verhalen de bri even ondergang niet all een van eten d rinken en of fagrimoloek voor seksuele gemeenschap maar ook van slechte voornemens en verlangens het is een les in achtergrondinformati e liefde oprechtheid en to ewijding het ont wikkelt geduld onbaatzuchtigheid en wils kader abdolah abdolah is een schrijver kracht en een gezond sociaal bewustzijn uit iran die in twee clandestiene verhalen 4 de zakaat het betalen van 2 5 procent van bundels het lot vastlegde van het koerdi s che wat men na het verstrijken van een jaar over volk onder de terreur van khomeiny hij heeft het is een godsdienstige plicht en een werd verv olgd vanwege zijn verzet tegen de reinigend bedrag dat aan de armere mensen dictatuur van khomeiny vluchtte e n is sinds van de gemeenschap besteed wordt 1988 in nederland hij woont in zwo lle 5 de pelgrimstocht naar mekka de hadj men zijn familie en v ri enden zijn vermoord hij moet deze indien men er financieel en werkt in het rijksarchief in zwo ll e waar hij lichamelijk toe in staat is e enmaal tijdens zijn de gesc hiedenis van overij ssel uitzoekt ver of haar leven verrichten der heeft hij elke maandag een column in de volkskrant onder de titel mirza hij s chreef het systeem van morele waarden in de islam in nederland nog eerst in het perzisch maar heeft vier invalshoeken had geen lezers daarvoor hij wilde graag zijn het geloof behoort echt en oprecht te zijn ervaringen kwijt en is toen in het nederlands men moet bereid zijn dit te tonen met gaan schrijven kader abdolah schrijft onder werken van liefdadigheid tegenover de me een pseudoniem zijn echte naam is hassein demens sadjadi ghaemmaghami kader abdolah is de men moet een goede burger zijn die sociale naam van een vermoorde v ri end thema s organisaties ondersteunt van zijn werken zijn de oorlog dictatuur het de eigen individuele ziel moet vastberaden verzet dood vlucht heimwee pijn verli es en standvastig zijn van wat je dierbaar is politieke situatie in iran in 1979 werd de islam het arabische woord islam bete de sjah na de revolutie afgezet h oewel kent vrede overgave en gehoorzaamheid de bazargan premier van iran werd bleek de religie van de islam is het vo lledig aanvaarden macht bij de geestelijk leider khomeiny te van de leerste ll ingen en leiding van god zoals berusten overal ontstonden concurrerende zij aan zijn profeet moehammad geopenbaard machtscentra die op eigen of op khomeiny s zijn autoriteit opereerden deze machtscentra over de islam kent vijf zuilen vielen politiebureaus wapenmagazijnen ze de geloofsbelijdenis getuigen dat er niets en zorgden voor rust en orde op straat zij 1997 4 moer 193 spoorden anti revolutionaire elementen op het aangaan van economische en diplomatie premier bazargan was het hier niet mee eens ke relaties met buitenlandse mogendheden vooral toen ze op 15 februa ri begonnen met zo sloot iran in i99o een lening af bij het het eigenmachtig berechten en liquideren van inte rnationaal monetair fonds de economi ve rrad e rs in de eerste vi er m aande n na d e sche situatie bleef echter slecht bovendien revolutie veroordeelde men ongeveer 300 houden de rushdie affaire de arabische vrees mensen tot de dood premier bazargan dreig voor iraans expansionisme en de mensen de af te treden als niet iedereen zich zou rechtensituatie in iran een politieke toenade houden aan de ri chtlijnen van de rege ri ng ri ng met buitenlandse mogendheden voorals maar khomeiny ging door en zijn organisa nog tegen tie groeide uit tot een strijdmacht van 200 000 vermeende tegenstanders van het bewind ideologisch goed gemotiveerde commando s lopen een grote kans gearresteerd te worden verder was er nog een gehe ime revolutio de grootste oppositiepa rtij i s de iraanse volks naire raad die gedomineerd werd door de organisatie mujaheddin een links islamitisch radicale geestelijkheid de raad bestond uit geo ri enteerde beweging in eerste instantie zestien leden waaronder ayato ll ah khomeiny steunde de mujaheddin het nieuwe islamiti en de latere president bani sadr deze raad sche bewind van na 1 9 7 9 maar nadat de vertegenwoordigde d e werkelijke regeri ng mujaheddin zich uitsprak tegen een te grote smacht in iran de macht van khomeiny invloed van de geestelijkheid in de rege ri ng werd steeds groter en zijn populari t eit ook werd ze in 1981 verboden sindsdien voe rt ze e chter bij de eerstvolgende verki e zing won vanuit irak een harde s trijd tege n het bewind niet de radicale geestelijkheid maar bani ook linkse oppositiebewegingen die op com sadr met 7 5 procent van de stemmen ver munistische le est geschoeid zijn worden hard moedelijk heeft hij het voor een groot g e deel aangepakt daarnaas t word en ook religieuze te te danken aan het feit dat hij vertrouweling minderheden sy s tematisch vervolgd was van khomeiny po li tieke verdachten worden berecht door uiteindelijk kwam de irp de radicale gees openbare militaire of islamitische revolutio telijke part ij aan de macht er volgde een naire rechtbanken met name de laatste schrikbewind er en er werd een klopjacht voldoe n ni e t aan de i n t erna t io n a le n orme n gemaakt op verraders en dissidenten het voor een eerlijk proces gevangenen worden beleid van khomeiny leidde tot verdwazing gemarteld om bekentenissen af te dwingen zo ve rtelde een moeder dat ze haar 22 jarige de zittingen worden in de gevangenis achter zoon had aangegeven nadat ze ontdekt had gesloten deuren gehouden en duren vaak dat hij lid was van de mujaheddin de tegen slecht s enkele minuten partij haar zoon werd ter dood veroordeeld lijfstraffen als geseling en amputatie van de moeder zei dat ze de islam boven haar handen en vingers maken deel uit van de moede ri nstinct stelde zij dankte de rechters iraanse islamitis che wetgeving ook dood voor hun beslissing en merkte op dat deze door steniging wordt to e gepast de doodstraf revolutionaire executies noodzakelijk waren is een veelvuldig opgelegde straf in iran deze straf staat op de handel in verdovende midde heden in 1 989 overleed khomeiny hie rn a len moord overspel en homo seksualit eit ontstond een machtsstrijd binnen de regering v erder worden veel iraniers terechtgesteld tu sse n voorstander s van de harde lijn de vanwege contrarevolutionaire activiteit en conservatieven en pragmatici de strijd werd hieronder va ll en oppositionel e politieke of beslecht in het voordeel van de pragmaticus religieuze activiteiten zo staat op beke ring rafsanjani ayato llah khamenei werd de van de islam naar het ch ri stendom de dood hoogste geestelijke leider rafsanjani wilde straf het revolutionaire institutionaliseren en de belangen van iran als staat voorop s tell en zijn beleid was ge richt op de wederopbouw en ontwikke li ng van het land zeer tegen de zin van de conservatieven s treefde hij naar 194 moer 1997 4 leerlingenblad 1 vragen n a v mirza verhuizen 1 lees de ondersstaande column en de 1 schets de sfeer in het asielzoekerscen vragen die hiernaast staan trum 2 beantwoord met je buurman of buur 2 bedenk een aantal redenen waarom men vrouw de vragen je hoeft de ant sen vluchten woorden niet op te schrijven je praat 3 wat verlies je als je vlucht er met de klas over 4 wat verliezen de achterblijvers verhuizen mirza de krant van maandagmorgen is vers en van ik 23 maanden daag maandag is mirza verhuisd van de voor ik 18 maanden kan t naar de binnenlandpagina eindelijk heeft hij ik 27 maanden na een lange zwerftocht een huisje waarin hij een loodzware getallen en de ondraaglijke holland poosje kan blijven wonen se maanden ik probeerde het gesprek te verande zoals de traditie voorschrijft gooide ik een kom ren naar hun verleden te vragen over hun vader water voor de deur van zijn nog lege verblijfplaats moeder zusje een geliefde misschien maar ze en legde een spiegel op de schoorsteenmantel vielen weer op het getal en de tabletten omdat hij een drukke dag had bracht ik hem een waar kom je vandaan vroeg ik aan een van de bord zuurkool met wors t mannen ben je blij met je nieuwe huis van het riagg klonk het als een machine eerlijk gezegd voelde hij zich niet op zijn gemak ik zocht naar een raam om het te openen om adem terwijl hij een plaats in de krant had moesten te halen er was geen raam alleen de lange zijn lotgenoten het land uit gangen hokken bedden en lakens ik zocht naar gisteren toen ik in een asielzoekerscentrum was een deur om weer terug te keren naar de neder werd ik ineens omri ngd door de rtien mannen ze landers naar een fiets naar een koe maar de brachten me naar hun slaapruimte naar de hok mannen stonden tussen mij en de krant ineens ken met de wi tte lakens het was een schrikwek klonk er een gezonde vrouwelijke lach kend bezoek ik wil het niet over de menselijke salam riep een jonge vrouw in het perzisch beschaving hebben ook niet over mededogen ach salam eleekom je hebt me gered wat een maar over de mannen die ik ontmoet heb veer mooie glimlach heb jij tien mannen met bleke ge z ichte n ze waren in ee n ze was zwanger legde haar handen op haar dikke val gelopen als in een nachtmerrie waaruit ze buik die er als een schat uitzag nooit wakker mogen worden zo iets gods weet je wat het wordt gruwelijks hadden ze nooit verwacht jawel een meisje maar ze schopt als een stoute dertien vreemdelingen met doosjes kalmerende jongen tabletten buitenlanders die vee rtien hollandse ben jij ook een asielzoeker woorden tot in hun botten kenden ja hoor ik moet slikken van het riagg toen kwam haar man eraan ik ga naar het riagg zonder tabletten zonder getal ze hadden jaren ik was in het riagg gewacht op een kind maar het lukte hen niet en ik wil naar het riagg nu itieens in dat asielzoekercentrum wel ik heb deze van het riagg wat ga je doen als je kind geboren is ik heb een afspraak met het riagg weg we gaan terug mijn man pakt de koffer en en ze hadden het steeds over ik pak ons dochtertje dag nederland ik 29 maanden ik 32 maanden kader abdolah 1997 4 moer 195 leerlingenblad 2 o p d it leerlingenblad staat een fragment uit het verhaal de b rieven uit de bun d el d e meisjes en d e partizanen van kader ab d olah lees het fragment en beantwoord de vrage n die eronder staan samen met je buurman o f b uurvrouw een van beide schrijft de antwoorden o p h et verhaal d e b rieven gaat over een ik figuur die gevlucht is uit zijn vad er l and en die via brieven contact hou d t met zijn moeder soms pak ik de hoorn van de telefoon om even naar huis te bellen maar bedenk me dan toch weer de telefoon is een verschrikkelijk apparaat dat verbetert niets als ik bel maakt het me meer ontroerd kapot ik heb het een keer gedaan in zo n telefooncel voor het station hallo hoe is het met u en ik hoorde de stem van mijn moeder tegelijkertijd zag ik de mensen naar het station rennen om hun trein niet te missen ik hoorde haar en ik keek naar een grote poster op het reclamebord een poster van een halfnaakte vrouw leunend op een stoel gordijnen achter haar ik zag een meisje een vreemdelingen die ronddwaalde de buitenlanders die naar de telefooncellen kwamen om te telefoneren ik hoorde haar en ik hoorde haar niet het was geen gesprek maar een fata morgana hallo moeder je hebt je moeder en je hebt haar niet je raakt uit je evenwicht je blijft tussen werkelijkheid en fantasie hangen nee ik bel haar niet zij mij ook niet we moeten de werkelijkheid accepteren wie weg is is weg wie je niet bij je hebt heb je niet bij je een vogel in de lucht en tegelijkertijd in je hand bestaat niet ik heb weer een brief gekregen een brief die heel anders is dan al haar voorgaande zij heeft deze zo geschreven dat ik niet meer hoef te fantaseren haar handschrift huilt op het papier de woorden kunnen van verdriet niet meer op hun eigen benen staatn ik weet het ik ren nu toch naar de telefoon pak de hoorn en draai het telefoonnummer van mijn ouderlijk huis gecondoleerd jongen zegt mijn moeder nu is het bevestigd dat ik mijn vader verloren heb dat hij zich heeft overgegeven dat hij weg is weg nu is het voor mij duidelijk dat men het lichaam van mijn vader voor het afscheid naar huis heeft gebracht de traditie van mijn vaderland zegt dat ik rennend naar mijn ouderlijk huis moet gaan waar hij ligt koud languit in zijn eigen bed waar een wit laken tot over zijn voorhoofd ligt de traditie zegt dat ik daar aanwezig moet zijn om namens de familie officieel afscheid van hem te nemen maar wie de grenzen overschrijdt kan de gewoontes niet meer in stand houden wie wegvlucht laat alles achter er is dus geen vader geen bed en geen dode ik kan me niet meer orienteren m n draai niet meer vinden ik moet ergens naar toe nu tegen de avond kan ik het niet meer volhouden niet meer zitten niet meer staan ik pak mijn racefiets en trap haastig naar de dijk de hemel is bewolkt en het regent zachtjes ik fiets langs een boerderij het licht brandt ik zie een oude vrouw die achter het raam op een stoel zit en naar buiten kijkt mijn moeder 196 moer 1997 4 duikt in mijn geheugen op jij zou er moeten zijn jij je zou je vader met je eigen handen moeten begraven je zou het doek opzij moeten schuiven en het gezicht van je vader vrij moeten maken jij zou als oudste zoon een kus op zijn voorhoofd moeten drukken maar in mijn vaderland heeft men mijn vader ter aarde besteld ik wil hem ook begraven hier op mijn eigen manier ik wil afscheid van hem nemen officieel zoals het zou moeten zoals het hoort ik trap ik trap hard ik zal tot het einde van de dijk gaan tot waar de dijk ophoudt ik fiets maar plotseling staan de trappers stil ik bedenk dat het onmogelijk is het einde van de dijk te halen ten slotte stap ik af en zit in het donker op een bank naast een informatiebord het is stil het regent nog steeds de ijssel is verdwenen in het donker ik hoor ook de wilde ganzen niet meer ik bedenk dat ik niet de enige ben die zijn vader verloren heeft ook niet de enige die van ver afscheid moet nemen maar het is de eerste keer dat ik zoiets meemaak ik heb nog nooit iemand van zo n grote afstand vaarwel toe moeten roepen ik wil de traditie van mijn vaderland in ere houden zeg ijssel wat kan een zoon doen een zoon die van zijn dode vader afscheid moet nemen als er voor hem geen voorhoofd is om een kus op te drukken ik blijf luisteren nu regent het harder ik hoor duizenden regendruppels die verdrietig in de ijssel vallen dan komen plotseling de ganzen in beweging zij stijgen op en vliegen weg omhoog ik kom overeind en houd mijn hoofd omhoog ik herinner me een liedje het lot dwingt me om te gaan kus me het is een liedje dat je zingt als je van ver van een geliefd iemand afscheid moet nemen als je een afstand die zeeen en bossen en rivieren omvat wilt overbruggen de ganzen zijn weg ik hoor de ijssel in de regen en ik zing dit is de laatste kans kijk het lot druk een kus op mijn koude voorhoofd o pdrachten bij leerlingenblad 2 en 3 1 vertel elkaar in een paar zinnen waar de fragmenten die jullie hebben gelezen over gaan 2a bepaal van elk van de volgende vijf woorden op welk verhaal fagrimoloek of de brieven o f beide ze volgens jullie van toepassing zijn eenzaamheid teleursteling hoop liefde berusting 2b zijn er verschillen welke 3 in beide verhalen komt naar voren dat degene die vlucht uit het vaderland verandert welk beel d gebruikt fagrimoloek hiervoor en welke verklaring geeft de ik figuur uit de brieven voor dez e verandering 4 zowel de hoofdpersoon uit het verhaal de brieven als fagrimoloek denkt wie weg is is weg leg uit waarom ze dat denken 5 bedenk een situatie waarin jullie zelf zouden denken wie weg is is weg 1997 4 moer 1 9 7 leerlingenblad 3 o p d it leerlingenblad staan twee frag menten uit het verhaal fagrimoloek uit de bun d el d e meisjes en de partizanen va n kad er ab dolah lees de fragmente n en beantwoor d de vragen die eron d er staan samen met je b uurman of buurvrou w een van beide schrijft de antwoorden o p fagrimoloek is sinds vorige week terug uit nederland haar dochter mahboeb woont daar als vluchteling meer dan zes jaar had ze haar niet gezien twee maanden is zij bij haar geweest straks komt haar beste vriendin zinat bij haar op bezoek moe loopt ze naar de kachel doet het deurtje open en gooit er een blok hout in daarna zet ze twee kopjes op het dienblad op de tafel en kijkt in de theepot of de thee genoeg getrokken is soms vraagt ze zich af of het misschien niet beter was geweest als ze die reis niet gemaakt had zolang je van iets geen weet hebt hoef je er ook niet over te piekeren maar nu ze de situatie kent zit ze in de problemen ze was de eerste week in nederland gelukkig geweest daarna kwam de domper haar dochter mahboeb bleek gescheiden en zij had het niet eens geweten zij had haar ex schoonzoon een landgenoot die haar dochter in nederland had leren kennen niet ontmoet nog veel erger was dat haar dochter soms s avonds laat aangeschoten thuiskwam hoe kan ze dat verhaal bij haar vriendin zinat kwijt hoe kan zinat geloven dat mahboeb ach nee ze wil er zelfs niet meer aan denken nederland doofde haar laatste hoop als een kaars uit na de moord op haar zoon en het overlijden van haar man was mahboeb haar enige troost nu blijft er niets anders over dan te denken wie weg is is weg maar als ze niet over haar dochter wil praten waar kan ze het dan vanavond met zinat over hebben zinat is inmiddels gekomen fagrimoloek ontwijkt het onderwerp mahboeb door over andere mensen te praten die ze tijdens haar bezoek heeft ontmoet en dan weet je zinat nederland is een ideaal land voor meisjes voor jonge vrouwen ze zijn vrij en er zit geen enkel meisje om politieke redenen in de cel ik heb het van mahboeb gehoord daar mogen de jonge vrouwen zich laten zien ze zitten daar massaal op de zon te wachten snapje dag en nacht zijn miljoenen koeien aan het grazen om melk voor hen te produceren maar wat deed mahboeb daar fagrimoloek kan het niet meer ontwijken weet je zinat begint ze voorzichtig onze kinderen zijn er bezig met hun eigen leven ze hebben geen tijd meer voor ons wat bedoel je hoe moet ik het zeggen de vlucht heeft ze veranderd net als een steen die het water van de rivier meevoert als je hem na een lange tijd weer ziet zie je dat hij niet meer hetzelfde is heb je het over mahboeb t ja ook over mahboeb soms dacht ik is dit mijn dochter ik snap er niets van fagri wat wil je zeggen heeft ze je misschien niet goed ontvangen 198 moer 1997 4 nee dat niet ze deed haar best en probeerde mij met goede herinneringen naar huis te laten gaan maar nee maar wat vertel het eens je hoeft het niet te verbergen ik ik voelde dat ze de dagen telde tot ik terugging wat hoor ik nou mahboeb telde de dagen om je terug te sturen ik weet het niet misschien had ik te hoge verwachtingen het was moeilijk zinat veel te zwaar voor mij ik was altijd alleen thuis je had toch je kleindochter dat ook niet ze wilde me niet ze kwam niet bij mij op schoot zitten ze liet me geen slaapliedje zingen ik was een vreemdeling zinat een vreemde oma de regen tikt tegen de ruiten zinat houdt de handen van fagrimoloek in haar handen je hoeft niet zo verdrietig te zijn fagri kinderen kwetsen hun ouders altijd maar ik had het niet van mahboeb verwacht ik ga even in de schuur kijken of de poes daar zit zegt fagrimoloek en gaat naar buiten ze blijft even in de regen staan het lijkt of ze niet weet hoe ze naar de schuur moet nee zegt ze in zichzelf ik moet mijn mond houden zinat hoeft niet alles te weten het is het geheim van onze familie wat moet ze wel niet denken als ik haar vertel dat een nederlandse man mahboeb een keer s avonds laat naar huis bracht en dat ze haar kind haar kleinkind niet goed verzorgde en haar elders onderbracht om op haar te laten passen laat zinat maar denken dat mahboeb het goed maakt en met haar eigen leven bezig is zo is het beter antwoorden leerlingenblad 1 4 beide hoofdpersonen zijn gevlucht en daar door veranderd ze voelen zich vervreemd 1 treurig uitzichtloos de bewoners slikken van hun familie anti depressiva en zitten al erg lang in het fagrimoloek fagrimoloek is teleurgesteld in asielzoekerscentrum ze waren in een val haar dochter en voelt zich van haar ver gelopen als in een nachtmerrie waaruit ze vreemd na de moord op haar zoon en het nooit wakker mogen worden zo iets gods overlijden van haar man was mahboeb haar gruwelijks hadden ze nooit verwacht enige troost als ze haar dochter bezoekt 2 politieke motieven economische overwe blijkt deze volgens geheel andere normen gingen religieuze redenen oorlog en waarden te leven 3 bijvoorbeeld je land familie vrienden be de brieven de ik figuur wil niet meer met zittingen je moedertaal je karakter zijn moeder telefoneren omdat het hem te 4 bijvoorbeeld contact met degene die veel ontroert hij raakt uit zijn evenwicht vlucht omdat hij tussen werkelijkheid en fantasie blijft hangen het komt te dichtbij wie de antwoord en l ee rl inge nbl ad 2 e n 3 grenzen overschrijdt kan de gewoontes niet meer in stand houden wie wegvlucht fagrimoloek de vlucht heeft ze veranderd laat alles achter net als een steen die het water van de verder kan de gedachte ook gezien worden rivier meevoert als je hem na een lange tijd als een zelfbeschermingsmiddel zowel fagri weer ziet zie je dat hij niet meer hetzelfde moloek als de ik persoon zijn door lands is grenzen gescheiden van hun familie maar in de brieven maar wie de grenzen over hun hoofd zijn ze voortdurend bezig met schrijdt kan de gewoontes niet meer in het wel en wee van hun familie wie weg is stand houden wie weg vlucht laat alles is weg gebruiken ze alleen als zelfbescher achter mingsmiddel 1997 4 moer 199