Woord-gestoord? Over dyslexie en selectie

fie van dij k dyslexie woord gestoord over dyslexie en selectie en selecti e woordblindheid een woord dat ongeveer even oud is als de leerplicht wat is dat eigen lijk woordblindheid de projektgroep volwasseneneducatie van de vakgroep taal beheersing aan de amsterdamse universiteit heeft de literatuur onderzocht om die vraag te beantwoorden fie van dijk verte t van dat onderzoek t ziet ernaar uit dat het ziektebeeld woord blindheid een truc is om het echte probleem te omzeilen de school maakt je woord blind als je pech hebt belangrijk nieuws dus voor begeleiders van alfabetisatiegroepen maar ook voor ieder die werkt in het gewone onderwijs wat moet je met dat nieuws in ieder geval niet klakke loos aanhoren maar wel je weer s goed bezinnen op vorm en inhoud van je onderwijs binnen de vakgroep taalbeheersing aan de univer niets wel tweedekansonderwijs genoemd als je siteit van amsterdam houdt de projektgroep vol de eerste kans gemist hebt mag je nog een keer wasseneneducatie zich bezig met allerlei aspecten ballongooien van volwassenenvorming een van die aspecten is het onderwijs aan volwassen analfabeten dat zijn de meeste studenten die aan de projektgroep vol er in nederland zo n 400 000 dat zijn zeker heel wasseneneducatie meewerken geven zelf les aan oude mensen of zieken of zwervers want stel je leergroepen van volwassenen enkele aan volwas voor dat het normale mensen zijn hoe kan dat sen analfabeten ze vinden dat lees en schrijfon nou met ons goede onderwijs in de derde we derwijs niet alleen een kwestie van techniek is reld daar is het logisch dat er zoveel analfabeten maar ook moet leiden tot bewustwording d aar voorkomen maar hier om proberen ze er samen met hun leerlingen ach het zijn normale mensen die werken in zieken ter te komen hoe het komt dat die nooit lezen en huizen en fabrieken een zelfstandig bedrijfje schrijven geleerd hebben hebben een gezin hobbies het zijn wel allemaal i n hun gesprekken over de oorzaken van het anal mensen die bij het gewone onderwijs uit de boot fabetisme duikt steeds weer het woord woord gevallen zijn er vallen nog steeds veel mensen uit blind o p e n zo kwam het dat we w at meer te de boot volwassenenonderwijs wordt niet voor weten w ilden komen over lees en schrijfmoeilijk 2 heden ook het landelijk steunpunt alfabetise over zijn schoolperiode wil sietse kort zijn ring waarmee we nauw contact houden was ge daar is hij geen cent wijzer geworden dat ligt interesseerd we besloten een literatuuronder ook wel aan hemzelf want hij was een echte zoek te doen en de resultaten daarvan te bespre kwajongen hij belandde op de blo en haalde ken met leerlingen en begeleiders het verslag ver met de jongen die naast hem zat in de bank al schijnt als onderdeel van een handleiding die stu tijd streken uit na de blo vond zijn vader het denten van de projektgroep hebben geschreven niet nodig dat hij naar de lts ging en hijzelf zag voor begeleiders van alfabetisatiegroepen het ook niet meer zitten zijn vader had ook niet kunnen schrijven maar die verdiende een als je werkt m et vol wassen analfabeten in een goede boterham met zijn handen dus sietse w elvaartsstaat heb je voortdurend het frustreren zou zich ook wel redden de gevoel dat je steken ophaalt die het reguliere onderwijs laat vallen zonder dat je iets bijdraagt willem had in de eerste klas al siotterproble aan verandering van dat onderwijs nog sterker men hij kreeg overal de schuld van een keer je bevestigt het huidige onderwijssysteem door de had iemand iets scherps op de stoel van de juf missers geruisloos op te vangen de institutie vol gelegd het geijkte grapje ze ging er prompt wassenenonderwijs houdt de institutie onderwijs op zitten ze gaven hem er weer eens de in de huidige vorm in stand schuld van en hoe hij ook ontkende het hielp niet hij wist wie het gedaan had maar heeft terwijl wij geordend bezig waren de feiten rond die nooit verraden heeft het tegen niemand om woordblindheid op een rijtje te zetten lazen gezegd zelfs niet tegen zijn vader en moeder we in de kranten over plannen van buikhuisen en hij heeft altijd veel opgekropt als er iets pais naars gebeurde of als hem iets dwars zat dan in het kort komen die hierop neer professor buikhuisen wil hersenonderzoek doen bij jonge hield hij dat altijd voor zichzelf hij is hier gekomen via maatschappelijk werk ren die in tehuizen verblijven om erachter te ko willem is onderhoudsschilder en heeft het wel men waar hun agressiviteit vandaan komt als je naar zijn zin steeds andere mensen waar je maar eenmaal weet dat hun hersenen afwijken van die van pais en buikhuisen dan kan je ze een werkzaamheden bij verricht en in andere pilletje geven om ze koest te houden ingewikkel plaatsen het is erg afwisselend en je bent redelijk je eigen baas er zit niemand op je vin de zaken als slechte huisvesting moeilijke gezins gers te kijken ook de baas van willem weet omstandigheden en onzekere toekomst hoeven niet dat hij zo n moeite heeft met lezen en dan niet opgelost te worden want agressieve schrijven politici en geleerden kunnen we best gebruiken maar agressieve jongeren zijn lastig we praten over onzekerheid we zijn allemaal wel ergens onzeker over de een op sportge minister pais heeft dit bedacht als je voor dok bied de ander met schoolse vaardigheden ter tandarts of veearts wilt gaan leren moet je punt is dat het in de maatschappij vaak alleen zorgen dat je hoge cijfers krijgt op je eindexa draait om schoolse kennis je merkt er meer men want eenderde van de aankomende studen van als je daar slech t in ben t en omdat je vaak ten zal gevormd worden door de lui met de hoog negatieve reacties van anderen bemerkt op je ste cijfers eenderde mag nog een keer een test af zwakke punten blijf je onzeker leggen en de rest mag een keer loten je hebt dus meer kans om dokter te worden als je tienen haalt voor algebra en nederlands dan uit van erover praten komen to t erover wanneer je niet zo goed bent in wiskunde en schrijven pag 13 en 19 talen maar oog hebt voor de kwalen onder de mensen de gevolgen voor de middelbare school zullen zijn nog zwaarder eisen voor het eindexamen allernieuwste basisschool zijn duidelijk nog gro nog meer individuele prestatie en concurrentie in tere aanpassing aan de eisen van het middelbaar plaats van samenwerking de gevolgen voor de onderwijs 3 copyright ste fan verwey uit de vo lkskrant van 22 juli 1980 wij heb ben ge praat over de school vroe ger a ls ik een woord zie vaak kreeg je vroeyerals kind veel te wei nig dan wordt het eerst allemaal vaag aan dacht op school soms dachten ze o die pas na een tijdje ga ik letters onderscheiden is van die fa mille of uit die buurt die komt er ik kon vroeger het a b c wel zingen toch niet ze had den dan wel andere dingen dan wees de juffrouw allerlei letters aan in aan hun kop dan op jou te letten en niet al woorden en die wist ik allemaal tijd van die mooie dingen en als ze op school maar al had ik ze allemaal vlot achter elkaar al denken dat jij het toch nooit jeen dan kom gezegd dan had ik nog geen idee wat voor je er vaak ook niet je gaat er zelf ook met de woord er stond pet naar gooi en je komt al leen nog op ik kon geen verband zien tussen de letters school voor de gein je hebt dan best een leuke tijd maar la ter als je wat ouder bent zie je ik kon niet lezen en schrijven dat t rot is als je niet goed kan le zen en waar anderen bij waren schaij ven dan ga je je ook af vragen hoe t dan raakte ik in paniek komt datje t niet kan de school heeft voor heel raar want als ik het thuis deed een groot deel de schuld dan kon ik het wel schrijven deed ik zo wie zo nooit onze hele familie is woordblind we hebben er een professor uit groningen bij uit een deelnemerskrant van kluphuis t gehad en al hop in hoorn die zei dat het niet erfelijk was en zei dat ie van onze gevallen niets snapte 4 de school als selectiemiddel de wetenschap als wie niet heeft leren lezen wordt agressief al middel om mensen aan te passen ze hebben met klinkt sommige schattingen wel wat vaag voor elkaar te maken en dat is slecht voor het kind zo n belangrijke mededeling en ook vermeldt het voor zijn kansen om zich te ontwikkelen tot een boek verder niet wat die zorgvuldige bestude zelfstandig onafhankelijk en kritisch denkend ring inhoudt geef ze de pil van buikhuisen en wezen onze frustratie zet zich om in woede de verander niets aan de school wie van de drie is bond van minderjarigen roert zich maar waar nelson rockefeller zijn de leerlingen de ouders de leraren de stu denten wat doen wij zelf hoe trekken we lij lees en schrijfstoornissen nen van waar we mee bezig zijn naar de actuali een literatuurverslag te it tegenstrijdigheden kijk naar t volwassenenonderwijs woordblindheidl dyslexiel het klinkt als een gevaarlijke ziekte het zijn woorden die allerlei binnen het volwassenenonderwijs gebeuren fan vormen van lees en schrijfstoornissen dekken tastische dingen tenminste waar de mensen zelf ik ben woordblind kan betekenen gelukkig het zeggenschap hebben over hun onderwijs gaat buiten mij om ik kan er niets aan doen dat zouden die dingen een impuls kunnen vormen ik niet kan meekomen op school het kan bete tot een fundamentele verandering van het hele kenen dat je een schriftelijk examen mondeling onderwijs een onderwijs waarin het niet alleen mag overdoen het kan ook betekenen dat je je zal gaan om de persoonlijke ontplooiing van de erbij neerlegt ik heb een handicap en daar kom individuele mens maar waarin de maatschappelij ik nooit overheen of als de afwijking nooit ke structuren kritisch bekeken worden als grond ontdekt is nooit een naam heeft gekregen ik slagen voor de vorming van het individu als vrij ben stom ik kan niet leren en verantwoordelijk mens dit zijn abstracte zin nu is het merkwaardig dat in boeken van pedago nen die geconcretiseerd worden in het verslag gen orthopedagogen psychologen en onderwijs van ons literatuuronderzoek en daarmee wil ik kundigen over woordblindheid tegenwoordig iedereen die te maken heeft met moedertaalon meer dyslexie genoemd tegenstrijdige dingen derwijs en dat is iedereen van leerling en staan de een noemt dyslexie een onbekende ouders tot leerkrachten en schoolbegeleiders vijand de ander zegt dat die hele dyslexie een betrekken in de discussie over woordblindheid schepping is van deskundigen en dus niet be een discussie die in feite gaat over hoe selecte staat er is geen leesprobleem schrijft herbert rend onderwijs en aanpassende wetenschap het kohl in reading how to er zijn leraren met begrip woordblind kunnen gebruiken in de problemen en scholen met problemen strijd tegen zelfstandigheid onafhankelijkheid en kritisch denken als opstap een citaat uit woord e r is nog iets tegenstrijdigs in de geschriften over blind dyslexie d e boeken die dyslexie als een soort af w ijking behandelen zeggen niets over de inhoud drie op de vier jeugdige delinquenten tieners van de lessen en over w ie die inhoud bepaalt dus lijden volgens sommige schattingen aan niets over hoe selectie plaatsvindt niets over so woordblindheid zorgvuldige bestudering van het ciale klassen en de samenhang tussen je afkomst gedrag van deze jongelui wijst uit dat het een van en je toekomst de auteurs die van mening zijn de machtigste drijfveren kan zijn van hun opstan dat dyslexie niet bestaat gaan uit van een maat digheid die tot misdadige handelingen voert schappij analyse de klassenmaatschappij en ver gelukkig is zeker niet iedere woordblinde voor binden daaraan hun visie op het onderwijssys bestemd misdadig te worden er zijn geleerden en teem d at de hele kwestie van leesblindheid te kunstenaars die aan het verschijnsel geleden heb maken heeft met schoolsysteem en maatschappe ben de sprookjes van hans christiaan andersen lijke verhoudingen wordt al duidelijk door de tonen er de sporen van evenals het werk van volgende citaten m aar we ko men er later uitge aart van der leeuw nelson rockefeller was breid op terug woordblind en ook de actrice suzan hampshire pag 15 van een juristenfamilie wonend in een groot 5 huis met veel kamers zitten alle drie de kinderen het feit dat kinderen soms een woord verkeerd op het gymnasium hun moeder vertelt mijn schrijven hoewel ze de correcte spelling wel zoon doet gymnasium beta want hij kan geen kennen hun hand schrijft niet wat ze weten woord lezen of schrijven hij is leesblind dank zij langzamerhand leert het kind gecompliceerde een brief van een beroemd oogarts is het mogelijk handelingen verrichten eerst van de armen dan geworden dat hij langer over z n schriftelijk eind van de hand tenslotte van de duim bijvoorbeeld examen mag doen maar er komt natuurlijk een bij knippen met een schaar moeten beide handen moment in je leven datje moet kunnen spellen goed samenwerken b ij de meeste mensen regelt de linker hersenhelft mevrouw van laar uit de spaarndammerbuurt alles wat met taal te maken heeft en heeft de zit aan de koffie met valium haar man is bagage rechterhelft te maken met wiskundig inzicht en transporteur zegt ze maar die is nooit thuis die het waarnemen van kleuren en melodieen tussen woontin de kroeg de kamer staat vol met grote het zevende en het twaalfde jaar leren de beide stoelen maar ze zit het liefst in de keuken aan de hersenhelften samen te werken volgens sommige eettafel deskundigen functioneren bij dyslectische kinde mijn zoon is leesblind hij kan schrijven noch ren de verbindingen tussen de beide hersenhelf lezen daardoor kon hij het niet redden op ten nog onvoldoende we horen dan vaak de term school hij kon niet op tijd meekomen met de niet schon rijp noemen anderen daarom werkt hij nu op een sociale statistisch onderzoek heeft uitgewezen dat dys werkplaats ik heb nooit de kans gehad te doen lectici geen andere fouten maken dan niet dyslec waar ik zin in had ik moest gaan werken dus ik tici maar ze maken er meer de meest voorko ben nooit aan school toegekomen eigenlijk mende fouten zijn verdubbelingsfouten verdubelingsfoutten haagse post 1 december 1979 pag 49 vergeten van letter s een lettergreep een woord dyslexie bestaat als afwijking de slot d t of dt van een werkwoordsvorm ei voor i j dyslexie omvat niet alleen moeite met leren le ij voor ei zen maar ook moeite met correct leren spellen en fouten die niet in categorieen onder te bren en met de ingewikkelde handeling van het schrij gen zijn zoals ven zelf er komen veel verschillende vormen van kant voor rand dyslexie voor die te maken kunnen hebben met wan voor va n een achterstand in waarneming motoriek of om voor op orientatie in ruimte en tijd bijvoorbeeld niet gelijk voor gelu k kunnen klokkijken niet weten wat voor dag het waarschuiw en voor waarschuwe n is abri voor april enzovoorts enzovoorts het enige duidelijke symptoom dat alle vormen gemeenschappelijk hebben is een slechte spel dyslexie bestaat onduidelijke oorzake n ling we hebben het hier alleen over die afwij king die niet veroorzaakt wordt door een zintuig de meeste auteurs geven wel aan dat dyslexie een lijke aandoening als slechtziendheid hardhorend zeer complex geheel is en dat ook factoren als heid of een neurologische stoornis emotionele spanningen thuis of op school een linkshandig kind dat gedwongen wordt schoolwisselingen een tweetalige opvoeding rechtshandig te leven gaat vaak stotteren daar sociale omstandigheden erfelijkheid en de hou kan je aan zien dat taal en spraakontwikkelingen ding van leerkrachten een rol kunnen spelen samenhangen met de ontwikkeling van de moto maar welke rol blijft onduidelijk in woordblind riek als een kind op school moeilijkheden heeft trekt de psychologe mevrouw kuipers geen enke met leren lezen dan kan dat komen doordat zijn le conclusie uit het volgende het trieste relaas motoriek nog niet voldoende ontwikkeld is volgde jawel dat meisje was het zonnetje in bij een baby zijn horen zien voelen en bewegen huis daaraan beleefden ze alleen maar plezier dus zintuiglijke waarneming en beweging nog maar het broertje dat op haar volgde en dat een geheel hoe sterk die samenhang is blijkt uit slechts een jaar jonger was kon niet leren di e 6 jongen was ook niet meer thuis hij zat op kost aan het feit dat hij de gehele school en studietijd school een erg goede kostschool zeer stijlvol en door zoveel mogelijk hulp heeft gekregen en hoog aangeschreven wat de stemming en sfeer be misschien wie zal het zeggen ook nog aan de trof alleen maar kinderen uit vooraanstaande fa bril de oogarts had nico een bril met prisma milies maar hij zou nooit enig eindexamen kun tische glazen voorgeschreven die bij afwijkingen nen doen terwijl het zusje spelenderwijs en van het evenwichtsorgaan het extra werk over moeiteloos door het gymnasium dartelde bleef neemt dat de ogen moeten verrichten daardoor haar broertje ver achter dat was het verdriet van worden de ogen minder vermoeid en kunnen ze het leven van deze ouders wat moest er van die bijvoorbeeld de schrijvende hand beter volgen jongen worden hij was woordblind op de lage geen conclusie over de druk van het gezin het re school was de afwijking reeds gebleken in de vlugge zusje de aspiraties van de vader de druk tweede klas kende hij amper een paar letters hij van de school in de tweede klas moet je kunnen was wel overgegaan van de eerste naar de tweede lezen de druk van de kostschool alle experi klas de juffrouw dacht dat hij misschien nog niet menten en tests van experts met uitzondering helemaal schoolrijp was maar daar was ik het van mevrouw kuipers die hem heel begripsvol en toch niet mee eens zei de vader die medicus rustig benadert en de kansen die deze jongen uit was hij was niet speels hij wilde veel te graag le de hogere middenklasse krijgt een arbeidersjon ren toen hij in de tweede klas longontsteking gen was waarschijnlijk na de eerste klas van de kreeg was ik ervan overtuigd dat hij het kreeg lagere school op een blo terecht gekomen van ellende over dat lezen over die erg goede kostschool lezen we later het dys le xie b est a at be hand el ing van de afwijk i ng volgende staaltje die kostschool in het oosten des lands had namelijk een regeling waarbij be de behandeling van dyslectici moet volgens de af zoek aan thuis tot eens per maand werd beperkt wijking deskundigen bestaan in het op gang bren heimwee of niet nico mocht niet naar huis hij gen van een vertraagde of gestagneerde ontwikke mocht desnoods wel bij mij de psychologe ko ling dat betekent aan de ene kant rust en be men dus stond zijn moeder aan het station om scherming geven en aan de andere kant stimule hem op te halen en bracht hem na afloop van de ren de fijne motoriek moet ontwikkeld worden twee uur les linea recta daar weer heen veel la door oefeningen met de duim en de vingers zo ter heeft ze me eens opgebiecht dat ze hem na af als knippen en kleuren uitgeknipte figuren om loop toch even meenam naar huis waar hij dan trekken en weer inkleuren lijntekenen en voor gauw een beker chocola kreeg die op tempera oefeningen van het schrijven de grove motoriek tuur voor hem klaar stond dan met gas op de wordt geoefend via evenwichtsoefeningen op plank naar het station het was voor allebei verschillende manieren lopen huppelen oefenin hard gen op de grond en aan het wandrek bij het enfin nico was tijdens zijn lagere schooltijd oefenen in schrijven en spellen moet je niet op de door een expert op het gebied van leermoeilijkhe fouten letten wel moet je telkens correcte voor den onderzocht had priveles gekregen was door beelden aanbieden het principe achter al deze een psycholoog getest zelfs geen mulo ging oefeningen is het in slijpen van bewegingspatro naar die aardige kostschool in het oosten des nen een goed hulpmiddel hierbij is bijvoorbeeld lands waar de voertaal engels was misschien zou de meest voorkomende woorden op kaarten hij dan nog in engeland kunnen gaan studeren schrijven elke dag een aantal kaarten goed bekij komt bij mevrouw kuipers terecht die deze ken en daarna overschrijven het woordbeeld en observatie uiteraard veel uitvoeriger in het de daarbij horende schrijfbewegingen worden dan boek zelf schreef ging later naar de hbs b langzamerhand een vast ingeprent geheel kreeg daar veel hulp ging medicijnen studeren in een bespreking van woordblind zegt de mocht schriftelijke tentamens mondeling afleg psychologe marianne van grunsven nrc han gen is arts geworden en zelfs specialist delsblad van 13 februari 1980 dat de onder zoeksresultaten met betrekking tot dyslexie zeer alleen deze conclusie wordt getrokken dat hij tegenstrijdig zijn dat zelfs niet eens vaststaat of zich heeft weten te redden dankt hij aan zijn er bij dyslexie wel sprake is van een stoornis in de enorme wilskracht en doorzettingsvermogen en hersenen zoals meestal wordt aangenomen en 7 waarvan de meeste behandelingen dan ook uit twee jaar onder de knie hebben zo niet dan ont gaan gezien de tegenstrijdige resultaten vermoe staat er achterstand deze kennelijk vastliggende den sinds kort enkele wetenschappers dat niet waarden en normen geven al aan dat de aanhan alle onderzoekers hetzelfde type dyslectische kin gers van de dyslexie school uitgaan van de school deren hebben bestudeerd zij concluderen dat er se school en die als vaststaand en onveranderbaar waarschijnlijk meerdere soorten leesstoornissen beschouwen de noodzaak van een correcte spel zijn en dat daaraan verschillende oorzaken ten ling problematiseren ze nooit niemand pleit bij gronde kunnen liggen ze pleiten er dan ook voor voorbeeld voor spellingtolerantie iaat staan dat steeds bij elk kind afzonderlijk na te gaan welke ze analyseren wie belang heeft bij spellingdwang leesproblemen het precies heeft en minder aan uit het feit dat ze uitgaan van de schoolse school dacht te besteden aan het zoeken naar een neuro volgt dat ze hulp aan kinderen met lees en logische stoornis om die leesproblemen moeten schrijfstoornissen buiten de school plaatsen we weten wat er zoal bij het leren lezen mis kan daarmee roepen ze een hele bureaucratie voor gaan en dat is heel wat zo komt steeds duide remedial teachers en soms zelfs van logiatrische lijker uit allerlei onderzoek naar voren eigenlijk instituten op in plaats van het schoolsysteem aan mag het een wonder heten dat zoveel kinderen te klagen en van binnenuit te veranderen het er zonder al te grote kleerscheuren vanaf sommige auteurs gaan zelfs zover dat ze spreken brengen over kinderen met een culturele achterstand die niet voorbereid zijn om de vele abstracties in zich een volkomen gestructureerd onderwijsleerpro op te nemen die karakteristiek zijn voor de gramma is het orthodidactisch leesprogramma schoolcultuur ze gaan dus uit van de cultuur van dirks 1974 een in leesfasen en voorbereidings de school en niet van de cultuur van het kind fasen activiteiten deelactiviteiten en stappen zoals al eerder vermeld elke maatschappelijke vastgelegde instructie voor de leraar dirks zelf analyse ontbreekt wie als woordblinde slaagt in zegt hierover het zetten van stappen in het pro het leven heeft het aan zijn eigen wilskracht en ces van leren lezen wordt voorbereid en bewaakt aan hulp van buiten te danken net zoals een door systematische en gerichte onderwijsleerac krantenjongen miljonair kan worden in het land tiviteiten waarmee elk van die stappen wordt in van de ongekende mogelijkheden geleid aanvankelijk in gescheiden systemen er is sprake van een blijvende voorwaardentraining die tenslotte nog iets merkwaardigs nergens treffen volgens wisselende welgekozen criteria gepro we verwijzingen aan naar auteurs van de dyslexie grammeerd is het is de verwerking van telkens bestaat niet school een enkel zinnetje als maar andere series oefeningen waarmee beoogd wordt al te vaak nog is een dyslecticus in het geheel niet het leggen van de grondslag van elke volgende herkend als zodanig ook al omdat sommige on stap in het onderwijsleerproces van het eigenlijke derzoekers de voor het kind funeste mening zijn lezen toegedaan dat een kind boven de leeftijd van een het leesprogramma dirks is louter technisch van jaar of twaalf veertien over de afwijking is heen opzet de leerling is object de inhoud van woor gegroeid komt voor maar wie die sommige on den en teksten doet niet terzake een volwassene derzoekers zijn en wat hun verhaal is komen we die totaal is afgeknapt op zijn eerste kansonder uit deze hoek niet te weten wijs en zijn leraar moeten wel van staal zijn om door deze methode heen te komen dyslexie bestaat niet enkele opmerkingen over de dyslexie schoo l tom crabtree een engelse psycholoog meldt dat de term woordblind in 1878 opdook en dat in alle beschrijvingen van dyslexie lezen we dat pedagogen en psychologen van rond de eeuwwis dyslexie wordt gemeten naar wat normaal is voor seling ervan uitgingen dat bepaalde delen van de een bepaalde leeftijd dit meten geschiedt vol hersenen verantwoordelijk waren voor leesvaar gens standaardtoetsen wat voor soort kind mo digheid men beschouwde dyslexie dan ook als del staat voor normaal wordt nergens uitgelegd een aangeboren handicap uit studies over men een kind krijgt zes jaar de tijd om te leren pra sen die door een beroerte een hersenbeschadiging ten maar lezen en schrijven moet het binnen hadden opgelopen en daardoor niet meer konde n 8 spre k en of ges proken taal begrijpen bleek later lopen en zijn zelfvertrou wen verloren dat andere delen van de hersenen de taal taken n aarm ate deze leertijd waarin hij weinig of niets van d e b escha d igde delen kunnen overnemen op steekt vordert zal hij steeds meer ontmoedigd p rocessen als lezen en schrijven zijn dan ook acti word en letters die op letters volgen de ene keer viteiten van de hersenen als geheel en niet van deze klank vormend de andere keer een heel an een speciaal deel dere waarom lettergrepen die woorden moeten vormen het kind voor wie dit alles een een onderzoek onder 10 000 kinderen in japan doffe ellende moet zijn weet niet wat te doen leverde het resultaat op dat slechts 1 procent ziedaar de basis voor dyslexie meer of minder leesmoeilijkheden had een on derzoek onder leerlingen van 60 scholen in enge buiten de school praat het kind zoals het gebekt land bracht 14 procent kinderen met leesmoei is daar heeft hij helemaal geen moeite met klin lijkheden op hebben japanse kinderen minder kers en medeklinkers lettergrepen woorden en last van een aangeboren handicap dan de engelse zinnen het gaat vanzelf zoals hij het altijd heeft of zou er iets met hun onderwijs aan de hand gehoord in het leven van alledag over de dingen zijn waarmee hij zich bezighoudt in zijn twaalfjarige praktijk van schoolpsycho loog heeft crabtree maar drie kinderen gekend die scheiding waarmee het kind elke dag wordt die misschien dyslectisch genoemd konden wor geconfronteerd tussen zijn eigen spreektaal van den bij nader onderzoek bleken de kinderen wel uit zijn eigen gedachten en die schrijftaal met hulp nodig te hebben maar niet op het gebied woorden zonder betekenis en met raadselachtige van lezen en schrijven toen de emotionele pro zinnen levert een prachtige voedingsbodem voor blemen verminderden verdween ook de dys verschillende schoolziektes lexie wat men over het algemeen ziet als de eerste symptomen van dyslexie zijn in wezen te corri dyslexie bestaat niet de school de schuld geren fouten in het proces van leren lezen die fouten kunnen precies zo gecorrigeerd worden als dyslexie heeft in wezen schoolse en pedago de fouten die het kind maakt als hij leert praten gische oorzaken zegt freinet op de kleuter dan krijgt hij wel de tijd de mogelijkheid om er school mag een kind nog niet begrijpen zijn varing op te doen die hem in staat stelt zijn taal eigen wensen zijn eigen gangetje gaan krijgen te gaan beheersen de school met zijn controle nog een kans op de basisschool wordt hij ineens manie onderdrukt onmiddellijk elke poging om geconfronteerd met een collectieve discipline en op eigen houtje op onderzoek uit te gaan de na een mysterieus obstakel taal klinkers medeklin tuurlijke methode die de freinetscholen gebrui kers lettergrepen en woorden die vaak geen en ken geeft het kind volop de rust en de mogelijk kele betekenis voor hem hebben in een klas met heid tot dat onderzoekend bezig zijn wij kennen dertig leerlingen wordt het leren lezen klassikaal dan ook de dyslexie niet zeggen de freinetwer aangepakt met haastige individuele controles kers de natuurlijke methode wil zeggen het ver op een bepaald moment een moment dat hij der bouwen op de wil te leren een wil die ieder niet zelf kiest moet hij plotseling die letter d e kind in zich heeft lettergreep dat woord of die zin uitkramen die freinet is tegen speciale oefeningen waarmee een op die dag behandeld wordt de kleinste kijk of kind zijn orientatie in de ruimte zou verbeteren luisterfout een geringe verslapping van de aan die oefeningen kunnen best nuttig zijn maar het dacht veroorzaakt een fatale achterstand hij zal is beter dat de school verandert op school moet die achterstand zo goed en zo kwaad als het gaat een kind gedwee in zijn schrift of naar het bord wegmoffelen soms wat gefantaseerde klanken kijken links en rechts begrenzen muren en vaak voortbrengen zonder enige betekenis in het be hoge of matglazen ramen de ruimte en nemen de gin krijgt hij een kleine berisping maar de ge horizon weg het kind wordt een gevangene en schiedenis herhaalt zich en onrust en angst zal heel gauw denken en handelen volgens vastge steekt de kop op zodra de marteling van het legde patronen als hij zoveel tijd op zo n school lezen begint het kind gemakkelijk uit zijn even moet doorbrengen wicht te brengen heeft zijn achterstand al opge 9 dyslexie bestaat niet leren of aanpassen procent van de kinderen uit de arbeidersklasse behaalt een goed resultaat tegenover 86 pro herbert kohl een amerikaans pedagoog zegt in cent van de kinderen uit een sociaal hogere klas het al eerder genoemde reading how to dat we se de vraag is nu waarom is het leren van de ge rond de simpele vaardigheid van lezen zo n schreven taal het punt waarop de verdeling in sociaal en moreel systeem hebben opgebouwd goede en slechte leerlingen zijn beslag krijgt dat veel kinderen het leren lezen niet zien als iets en waarom mislukken de arbeiderskinderen en waar ze zelf wat aan zouden kunnen hebben slagen de anderen het moet nou eenmaal het hoort bij de school een verklaring luidt dat arbeiderskinderen door bij dat sociale en morele systeem hoort ook de hun eigen cultuur en taal ver afstaan van de cul instelling van remedial teaching kinderen die tuur en de taal van de school met zo n verklaring moeilijkheden hebben met leren lezen hebben kan je het probleem terugbrengen tot pedagogiek blijkbaar een leerstoornis of een kwaal die uitge en methodes wat is de beste methode analy roeid of genezen moet worden ze komen te tisch of globaal autoritair of vrij hoe moeten recht bij een neuroloog een orthopedagoog of we het spellen en het lezen opdelen in zo simpel een psycholoog die ze met allerlei hulpmiddelen mogelijke elementen hoe moeten we de leerlin bijvoorbeeld geprogrammeerd lesmateriaal om gen interesseren maar je verplaatst dan wel de bepaalde vaardigheden te ontwikkelen zoals moeilijkheden van de school naar het gezin dat hand oogco6rdinatie en links rechtsorientatie tekort schiet van een zieke leerling een aangepaste leerling want de kinderen uit de arbeidersklasse hebben maken het belangrijkste oogmerk van remedial geen slechte schoolresultaten omdat ze er niet leesonderwijs blijkt dan de leerling voorbereiden in slagen te leren lezen en schrijven dat is al op aanpassing in de klas en niet op goed lezen leen een technische verklaring ze falen bij het leren lezen en schrijven omdat de school hiervan de goede remedial teacher moet dus geloven in een hindernis voor hun latere schoolgang maakt de cultuur van de school zo niet dan wordt zijn de lagere school beperkt zich niet tot het regis poging om een kind goed te leren lezen gezien als treren van verschillen die vooraf al bestonden een poging om de cultuur van de school te onder ze zorgt ervoor dat die verschillen er komen die mijnen zo had kohl samen met een kind ont deling in goede en slechte leerlingen in genieen dekt dat ze geen leesproblemen had als ze de en debielen in goede lezers en dyslectici woorden met haar vinger bijwees dat mocht niet aan de hand van dyslexie is duidelijk aan te to van de onderwijzer dus had ze weer leesproble nen hoe de school de deling tot stand brengt men verklaringen als een primaire stoornis en een in zijn boekje wil kohl het waas van deskundig erfelijke afwijking komen goed uit de school heid om het leesonderwijs wegblazen iedereen blijft buiten schot uit alle onderzoekingen met die kan lezen kan een ander leren lezen als het betrekking tot dyslexie kan je maar een duide maar niet in die rivaliteitssfeer toetsen niveau lijke conclusie trekken het gaat om fouten bij lezen enz van de school gebeurt als een kind het lezen en schrijven die vaak voorkomen en moeilijkheden ondervindt bij het leren lezen is zeer hardnekkig zijn dat is een conclusie die op het belangrijk samen met het kind de oorzaken de school hoort te slaan en die je niet op ma van die moeilijkheden op te sporen en samen op gische wijze mag verschuiven naar de medische lossingen te zoeken wetenschap het gaat er toch om dat lezen slecht geleerd wordt een kind komt niet als dyslecti dyslexie bestaat niet arbeiderskinderen op cus op school hij wordt dyslecticus gemaakt schoo l een kind heeft geen leesmoeilijkheden omdat hij dyslectisch is maar de voorwaarden waaronder i n hun boek over de kapitalistische school in hij moet leren lezen veroorzaken de dyslexie frankrijk schrijven christian b audelot en roger het begrip dyslexie verschijnt op het weten establet dat de meeste zittenblijvers van de hele schappelijk toneel gelijktijdig met het algemeen lagere school de zittenblijvers van de eerste klas worden van de leerplicht de verplichting aan de zijn d at zijn de kinderen die in het eerste jaar kinderen van het proletariaat om te leren lezen niet hebben leren lezen en schrijven slechts 15 en schrijven 10 tenslotte het leren lezen mag je niet los denken dere delen taken overnemen bovendien blijken van de teksten die de leerlingen voorgelegd krij japanse kinderen minder leesmoeilijkheden te gen en de methoden waarmee gewerkt wordt hebben dan engelse kinderen wat erop wijst dat die teksten en methoden steunen allemaal op het het probleem bij het onderwijs ligt en niet bij een model dat men de geschreven taal noemt niet aangeboren afwijking het tweede argument ont op de spontane mondelinge expressie die juist leent hij aan zijn eigen praktijk als psycholoog verboden wordt kijk de schoolboeken er maar de kinderen die leesmoeilijkheden hadden ble op na gaan ze over het werkelijke leven van ar ken onder grote emotionele druk te staan zodra beiderskinderen met vermoeidheid spanningen die druk verminderde begonnen ook de lees wanhoop en verbittering onzekerheid en angst moeilijkheden te verdwijnen voor de toekomst dagelijkse strijd bekrompen bij crabtree zien we al een verwijzing naar de behuizing we zien geruststellende beelden van school die de moeilijkheden zou veroorzaken een kleinburgerlijk gezin met twee kinderen ver maar hij zoekt die moeilijkheden in de pedago zekerd van de toekomst en in de tuin genietend gie en de methodologie van de frisse avondlucht pretnet en kohl gaan verder en analyseren het alfabetiseringsproces op de school vooral de alfabetisatie onderdrukt de verwoording van pretnet biedt vanuit die analyse een perspectief het werkelijke leven van de arbeidersklasse en de begin bij de spontane uitingen van het kind eisen die uit die verwoording zouden voort baudelot en establet die de functie van de vloeien het kind leert zich niet uitdrukken over school in de maatschappij haarscherp analyseren grote problemen die hem aangaan de onderdruk zien dyslexie als een concreet selectiemiddel om king van de arbeidersklasse maar hij leert wel de de klassentegenstellingen te handhaven woorden die deze problemen verdoezelen dichtbij het vuur slaat de smid het gloeiende het geval dyslexie toont duidelijk aan hoe gevaar ijzer op het aambeeld o dat vind je vast mooi lijk het is als wetenschappers de maatschappij misschien word jij ook wel smid jan is leerling niet betrekken bij hun onderzoek weliswaar de hele week hoor je hem slaan en hameren op scheppen zij werkgelegenhe i d voor een schare balken en binten hij zet ze stevig aan elkaar ze remedial teachers maar ondertussen bevestigen zullen het lang houden zijn baas is erg tevreden en bestendigen ze de maatschappelijke verhou uit pigeon vole hachette dingen onder andere door een groot deel van de de cultuur en de taal van de school zijn niet al arbeidersklasse alsziek te bestempelen leen anders dan die van de kinderen van de arbei dersklasse de school onderr rukt de cultuur van hulp aan volwassen woordblinden de arbeidersklasse de school drukt elke spontane uitdrukking van het leven van arbeiderskinderen bij de alfabetisering van nederlandse volwassenen onmiddellijk de kop in of rekent die fout dat hebben we te maken met de slachtoffers van het hoort onder vulgair spreken incorrecte en ruwe eerste kans onderwijs woordblind of niet ze taal en lawaai de freinetscholen gaan voor het zijn uit de boot gevallen wat hebben zij te schaf leren van de geschreven taal uit van de vrije ex ten met wetenschappelijk gekibbel over het wel pressie van het kind zijn eigen gesproken of ge of niet bestaan van een afwijking schreven tekst dat is de enige manier om niet als ze nu ze volwassen zijn toch willen leren le onderdrukkend te werken zen en schrijven hebben ze die keuze zelf ge daan dat moet een grote stap voor ze zijn ge enkel e opmerki ngen ove r zien hun vroegere ervaringen met leren allereerst de dy sl ex i e bes taat niet s choo l moet hun op les de rust en veiligheid geboden worden om met die ervaringen te leren omgaa n crabtree bestrijdt de dyslexie opvatting met twee dat wil zeggen ze te formuleren en op hun argumenten een argument komt voort uit plek te brengen in de termen van paulo freire hersenonderzoek leren lezen en schrijven is geen om hun grenssituaties op te sporen en te proble kwestie van een bepaalde sector van de hersenen matiseren enkele van die grenssituaties zijn bij als een bepaald deel van de hersenen niet vol voorbeeld doende ontwikkeld of beschadigd is kunnen an het verschil tussen het gewone leven van alle 11 dag thuis op straat en de schoo l herbert kohl reading how to harmondsworth pen het verschil tussen hun eigen taal plat gu i n ed 197 3 jane mate working with words london 1979 dialect en de spreek en schrijftaal van de school ellen de ko rver van erover praten komen tot erover het verschil tussen hun eigen tekens gelui schrijven verslag over een tijdje werken met twee man den lawaai zwijgzaamheid tegenover de tekens nen die zeiden dat ze niet schrijven konden pve p ubli van de school protest betekent op school niet katie taalbeheersing universiteit van amsterdam 197 9 dat je een ruit ingooit of zwijgt maar dat je een adressen verhaal houdt of een brief schrijft landelijk steunpunt alfabetisering brinklaan 3 7311 spellingdwang tegenover spellingtolerantie la apeldoor n een woordblinde die in de wijkkrant kritiek nederlandse beweging van freinetwerkers postbus kreeg op zijn slecht gespelde stukjes schreef 1897 amsterda m terug als de melkboer een scheet laat is de melk toch niet bedorven mensen ga asjeblieft in op wat ik te zeggen heb de grenssituaties zijn op te sporen via uitspraken van de mensen zelf die de begeleider van de bandrecorder of uit zijn hoofd de belangrijk ste uitspraken hoor je vaak onder de koff ie uit schrijft deze uitspraken kunnen ook dienen als leesstof zinvolle teksten en vermenigvuldiging daarvan de drukpers zullen het proces van leren lezen en schrijven bevorderen sterker een be langrijke voorwaarde vormen voor de bestrijding van analfabetisme en de ontwikkeling van zelfbe wuste en kritische mensen verantwoording voor de beschrijving van de dyslexie school hebben we gebru ik gemaakt van an ka de boer analfabetisme en zes levensgeschiedenis sen een sociologische benadering scriptie sociologie groningen 1978 j j dumont leerstoornissen 2 dln rotterdam 1973 c den duik en r van goor inleiding in de orthodidac tiek en in remedial teaching van het dyslectische kind nijkerk 1974 e j gibson en h levin psychology of reading cam bridge mess 1976 hoofdstuk 3 what is dyslexie christi n e g kuipers en c weggelaat woordblind s gra ven h age 197 9 e maimquist en b th brus lezen leren lezend leren beschouwingen en aanwijzingen met betrekking tot het leesonderwijs in al zijn facetten tilburg 1974 hoofd stuk 13 leesm oe ilijkhede n c g overbeek ortmans aanvankelijk leesonderwijs aan volwassen nederlandse analfabeten werkstuk orthope dagogiek hoogveld instituut nijmegen 1976 voor de beschrijving van de dyslexie bestaat niet school christian baudelot en roger establet eco capifaliste en france paris maspero 1979 tom crabtree dyslexie goodbye in new society 1 janua ry 1976 pag 10 e v c freinet la sante mentale de l enfant paris maspero 1978 hoofdstuk 4 la dyslexie gene ralisee 12