Woordenschat vanuit context

jant sas raadsel een lottospel een raadspel of het meest klassieke twee kolommen op een blad links het woord rechts de betekenis het voordeel is dat er op korte tijd vele woorden woordenschat vanuit kunnen worden geleerd en dat leerlingen door een speelse werkvorm gemotiveerd wor context den nadelig is dat het een puur onderwijs gebonden bezigheid is waarin bovendien de communicatieve en dus ook de normaal functionele dimensie ontbreekt terecht zou de leerling zich kunnen afvragen wat voor nut woordbegrip is een belangrijk aspect van taal het heeft om een reeks geisoleerde woorden verwerving e n taalonderwijs in dit artikel s taat jan te leren zeker als die kennis niet op een of t sas uitvo e rig s til bij het ee n s trat egische aanpak andere manier wordt toegepast o m woordbe tek e nisse n t e acht e rhalen namelijk het afle iden van woordb e tek e nis uit context hoe dez e strategiee n natuurlij ke s trateg ie vo rm kan krijgen in d e kla s illu streert hij ree t ta l van bruikbare voorb ee lden er zijn drie belangrijke strategieen om de een ee rd ere ve rsie van dit artike l versc heen in h e t betekenis van een nieuw of vreemd woord te z uste rtijdschrift vonk ganuari februari 1995 achterhalen de woordbe tekenis opzoeken de woordbetekenis afleiden uit de woordvorm het staat buiten discussie dat woordbegrip de woordbetekenis afleiden uit de context bijdraagt tot tekstbegrip woorden leren vormt een essentieel onderdeel van de taalverwer opzoekwerk in een woordenboek encyclo ving en dus ook van het taalonderwijs er zijn p ed ie en derge lij ke is ee n d edu ctieve me tho verschillende manieren om woorden aan te de die waardevol i s omwille van de snelheid leren we kunnen hierin alvast twee belang en hoge trefzekerheid en om de specifieke rijke stromingen onderscheiden intentioneel vaardigheden die ermee worden aangeleerd woorden leren en incidenteel woorden leren namelijk het hanteren van een woordenboek in de eerste stroming is woorden leren een encyclop e die enzovoort opzoeken analyse doel op zich in de tweede stroming leert de ren verbanden leggen en selecteren leerling veeleer toevallig woorden tijdens het een woord leren vanuit de woordvorm oefenen van andere vaardigheden bijvoor gebeurt door te vertrekken van morfologische beeld lezen schrijven schematiseren en syntactis che kennis wie bijvoorbeeld weet wat het griekse voo rvoegsel anti betekent en intentioneel woorden leren kan op twee het woord sympathiek kent zal antipathiek manier en gebeuren strategisch en niet strate ook wel kunnen uitleggen doordat hier een gisch strategi e en zijn plannen of patronen zekere voorkennis vereist is kan de leerkracht die de taalgebruiker helpen om bepaalde leer ook inductief werken woorden dwingen de of taalproblemen zoals de betekenis vinden leerling te rug te koppelen naar zijn morfolo van een woord op te los s en strategisch gische en s yntactische kennis impli ceert dus dat de leerling leert hoe hij de derde strategie is woorden leren vanuit woorden moet leren dit biedt duidelijke context het is de meest fle xibele vaardigheid voordelen voor de leerling hij ontwikkelt van de dr ie omdat ze op zowat all e niveaus vaardigheden die hij meeneemt hij mee naar kan worden aangebracht laten we met een ander e lessen dat heet dan transfer en hij voorbeeld deze strategie onder de loep nemen ne emt ze ook mee naar huis het nadeel is de tijd die je als leerkracht moet investeren om woorden leren vanuit de context de leerling deze vaardigheden bij te brengen niet strategisch woorden leren omvat direc als iemand je vraagt wat het nonsens woord te instructie van woorden via een kruiswoord geepibere e rd betekent we gaan er even van 212 moer 1995 5 uit dat het een woord is dat geregeld opduikt natuurlijke begripsvorming simuleren in de media zul je tenzij je het werk van simon carmiggelt kent weinig kans hebben het stramien is tamelijk eenvoudig eerst zorg om iets zinnigs te antwoorden hooguit denk je voor een gevarieerd taalaanbod dit stelt je aan een voltooid deelwoord een adjectief de leerlingen in staat de samenhang tu s maar verder dan deze vormkenmerken kom je se n woor dbe t eken i ssen te zoe ke n d ez e t e niet beschrijven en het woord te verklaren dat dat verandert als je h et woord in een zin kan ineens gebeuren de verschillende con hoort bijvoorbeeld texten worden tegelijk a a ngeboden of stap vele soldaten k eerde n mo e e n geepibereerd terug voor stap eerst de eer ste cont ext dan de van d e wrede oorlog twee de d an de derd e e n zovoo rt in b eid e de talige contex t h e lpt je hier duidelijk g evall e n zull en de leerlingen een modelbete vooruit de soldaten waren gewond getrauma kenis vorm e n dez e toetsen aan de context en ti s eerd ontmoedigd ge s chokt of zo iets ook en ze vervolgens verfijnen j e ac hte rgrondkennis bewijs t j e goed e dien dan volgt d e zogenaamde ne erslag de bete ste n de s oldaten hebben een wrede oorlog k e nis wordt expliciet geformule erd ten slott e achte r de rug en oorloge n bevatten doorgaans komt er een con s olideringsfa se een to ep assing weinig leuks ve rd er wordt g ee pibereerd in de leerlinge n gaan het woord zelf ge bruiken ee n ad e m vermeld met moe en ve rmo eid d e woordensc hatles h ee ft dus e e n re ceptieve h e id is ook al ge en po sitieve ervaring het is en een produkti ev e functie dit impli c eert dat dus we inig waarschijnlijk dat geepibereerd je het be s t woorden s elec t eert uit de dagelijkse s taat voor zongebruind of goed uitgeru s t of realit eit bijvoorbeeld uit dat wat via de media met m e dai lles overladen wordt aange bod e n hiermee hebben we meteen de drie a sp ec fun c tion e el woordenschatonderwijs mo e t ten genoemd waar een taalge bruiker rekening uiteraard communic ati eve paden b ewandelen mee moet houden om de betekenis van een een goed instrument om communi catief te woord af te leid e n uit een geschreven of werken is betekenisonderhand e ling g esproken context de morfologis che e n syntactische eigen s chap een communicatieve method e p e n van het woord de talige context waarin het woord voorkomt negotiating m eaning of betekeni s onderhande de achtergrondkennis waarover de taalgebrui ling houdt letterlijk in dat twe e of me e r taal ker besc hikt gebruikers m et elkaar communicere n onder in een natuurlijke context geeft een onbe handelen discussieren ove r de bet e keni s van kend woord echter zelden al z n geheimen een woord ze do e n dit via hardopdenkpro toco l prijs de informati e is dus vaag of onvolledig len geconfronteerd met een mo eilijk woord in en kan sl echts worden aangevuld en verfijnd een of meer contexten uiten ze het afl eidpro als het woord in ee n andere context opnieuw ces waarbij ze de relevante informatie uit de opduikt als we ge epibereerd een tweede context gebruiken ee rs t kie zen de leerlingen keer ontmoeten in een modelbetekenis en zo e ken ze aanwijzin d e plotse confrontatie m et de dood maakte dat de gen in de context om het model te toetsen of chauffe urgeepibereerd in zijn wage n bleef z itten omgekeerd ze zoeken aanwijzing e n om tot en een derde keer in een verwante vorm in een model te komen in beide gevall e n kun he t epibereerde haar toen ze hoorde dat ze o ng e nen de leerlingen verplicht worden systema nees lijk z iek was tisch te werk te gaan door eerst de vormken dan concluderen we dat geepibereerd merken en pas dan de talige context te onder geschokt betekent zoeken uiteindelijk formuleren ze een con zo hebben we een vrij natuurlijk proces van clusie zo leren ze via een spreekopdracht een begripsvorming gevolgd maar hoe zet je dit strategie om hun woordenschat uit te breiden om in ee n didac tisch p atroo n een verwant e vorm van betekenisonderhan deling vind je bij de cxir methode die in de tweede lestip wordt geillustreerd 1995 5 moer 213 groep 1 samengevat 1 de rekwisiteur werd verantwoordelijk i leerlinge n moeten wete n d a t d e bet eke ni s van geacht voor het mislukken van de toneelvoor woorden niet ineens vo lledig kan worden afge stelling leid een globaal idee is wel mogelijk 2 leerlingen moeten het afleide n oefenen pra 2 m et de fusie van de gemeenten hoopt men ten ove r modelbetekenis sen e n aanwijzingen een aantal nuttige besparingen te verwezenlij 3 er moet controle zijn van de afleiding in e e n ken andere dan de gegeven context eventueel in 3 de intensiteit waarmee in onze firma naar het woordenboek nieuwe toepassingen wordt gezocht is niet ver 4 er moet e en moment va n toepassing mogelijk gelijkbaar met andere bedrijven zijn de leerlingen gaan zelf het woord gebrui ken 4 is het vanuit esthetisch standpunt verant 5 h et afl eiden van betekenissen is constru c ti e woord hier een flatgebouw neer te zetten werk al s de lee rling dit b e grijpt en een strat e gi e kan toepas s en om dat we rk op te knappen groe p 2 heeft hij zowel zijn woordbegrip al s zijn vaar 1 het was beslist niet gemakkelijk alle rekwi digheden vergroot sieten tijdig te pakken te krijgen vooral het wrak van een oude p lymouth werd pas in laat afleidingsstrategie ste instantie gevonden 2 toen de voetbalclubs kacing white en aanbod drie gro epen van he el kort e daring m olenbeek de financiele problemen niet teks te n verdeeld over drie bladzijden elke langer alleen de baas konden besloten ze te gro ep b e vat d ezelfde mo eilijke woorden of fusioneren e en variant ervan in ee n min of meer d eter min e rende co nt ext na l ezing va n de dri e tek 3 een intensieve speurtocht naar de verdwe s ten moeten de le erlingen de betekenis van nen kunstwerken leverde al gauw resultaat op het woord kunn en formuleren de derde 4 in het laatste jaar van de humaniora krijgen gro ep zal in de meeste ge vall en de betekeni s de leerl i ngen het vak esthetica ze maken ken vorming beve s tigen nis met heel wat kunststromingen de leerlingen hebbe n een blad voor zi c h dat ze hebben ingede eld in drie kolommen groep 3 1 in olijfje en haar moordenaars krijgt de werkwijze in drie stapp e n zo e ken de hoofdrolspeelster op een bepaald moment bij leerlingen p er twee de bet ekenis van de mo ei na heel het decor op haar hoofd de rekwisi lijk woorden via ee n hardopdenkprotocol ze teur had het wel zo uitgedokterd dat ze er onderhandel e n met elkaar ove r de be tekenis heelhuids onderuit kwam van het woord formuleren modelbe teke ni s sen en toetsen die aan de context en 2 naar het schijnt ve roorzaakt kernfusie minder a d e leerlingen nemen de teks t en uit gro ep i gevaarlijke stralingen dan kernsplitsing door ze proberen de b e tekeni s van elk mo ei 3 de lichtintensiteit in de winkelwandelstraat lijk woord af t e l eide n uit de co nt ext dan werd verbeterd door de neonlampen te ver noteren ze d eze betekeni s in kolom z dit i s de vangen door halogeenlampen modelbetekenis de leerlingen doen precies he tzelfde met de andere teks tj es van gro e p i 4 het getuigt niet van esthetisch doorzicht b nu en niet e e rder nemen de leerling e n de tek een schilderij van rubens naast een poster van s ten uit groep 2 door z e vergelijken met de prince te hangen teksten uit groep i en ve rfijn e n of corrige re n de betekenis in d e twe ede kolom afb eelding i voo rb eeldz inn e n bij de afleidings c ten s lotte nemen de leerlingen de t eks te n uit s tra tegie groep 3 door na vergelijking met r en 2 e n verdere verfijning note re n z e de eindbe tekenis in kolom 3 214 moer 1995 5 natuurlijk hoeven de leerlingen niet in e lke i selecteer het moeilijke woord dat je wenst t e kolom iets in te vu ll en kennen en zoek naar bekende onderdelen d h e t formu lere n va n de b et e ken i s ee n aa n tal bijvoorbeeld een achtervoegsel of een grond duo s brengt verslag uit tot welke beteke nis woord zijn ze gekomen via welke stappen klopt e en 2 vertel jezelf elkaar om welk begrip betekenis en ander met de woordenbo e kbetekenis sen h e t bij dit woord gaat formul e er een mode l bijkomende vragen welke betekeniss en zijn be t ekenis en toets die kritisch aan de cont ext niet gevond en waar i s er nog twijfel er 3 verbind d e ge vo el s waarde die bij het begrip wordt nag egaan hoe dat komt h o ort aan het woord e toepassing de leerlingen zo eken van elk woord 4 ga na in we lk verbandje het woord misschien zoveel mogelijk variant e n werkwoord bij opni euw zult tege nkomen voeglijk naamwoord zelfs tandig naamwoord eventueel antoniem ze kiezen er vijf uit en ze lf vo e g ik er een vijfd e s t a p a an toe nam e schrijven er een korte teks t mee e ve ntueel over lijk ee n c ontrolemom e nt d e l ee rlin ge n to e t ee n door d e l e raar opgege ve n onde rw e rp sen s tappen 2 tot e n m e t 4 aan de bijkom e n creatief s chrijven d e c ontext e n dat zijn de kort e re tek s te n waarin de woorden ee n twe e d e keer vo o r tips kom e n de betekeniss en aanbied en in de vorm van ee n mee rkeuze o efe ning is e en optie bij te moei lijke of ab stra cte woorden eve ntu ee l ka n de leraar kiezen voor een ve r ruimde context zodat d e le e rlingen eerst a nde ande re cont e xt e n re wegen moeten inslaan om tot rede lijke er bestaat geen specifiek griepvaccin m en schat begripsvorming te komen bijvoorbeeld syn dat er ongeveer 130 verschillende griepvirus tactische en morfologische k e nmerken ver sen bestaan en door mutaties waarschijnlijk kennen of opzoekwerk veel veel meer waarvan er jaarlijks twee onze de drie contexten kunn en ook t e gelijk wor streken bezoeken een vaccin dat specifiek den aangeboden bij de betekenisonderhande tegen een griepvirus gericht is is dus slechts ling is de cxtr methode dan handig zie ver eens in de 65 jaar effectief der toen de primitieve mens nog uitsluitend van de jacht afhing was hij gedwongen geregeld van de g r ip method e jachtgebied te veranderen deze migraties heb ben er toe bijgedragen dat de mens uiteindelijk aanbod het afrikaanse continent heeft verlaten de de langere tekst he t effect van s tof europese diersoorten zullen dan ook vreemd andere losse contexte n hebben opgekeken toen deze pelsendragende immigrant voor hen opdook roepend en in de tekst het effect van stof zie bladzijde 216 tierend en zwaaiend met speer en bijl zijn de moeilijke woorden onderstreept de opgave is identiek aan die van de vorige oefe vanuit de lucht vertonen de rocky mountains ning maar er wordt met een tekst gewerkt niets dan diepe kloven en insnijdingen in een terwijl de tweede groep contexten een con dor landschap n ochtans zijn al deze littekens trolefunctie heeft veroorzaakt door rivieren lang voor het land verdorde groeven snelstromende rivieren zich wexxwijze hier kan de cxir methode in de relatief zachte rots in dergelijke bodem worden toegepast deze methode het engelse erosie is niet uitzonderlijk duizenden heuvel woord grip betekent greep omvat een vier landschapen op aarde kunnen erdoor verklaard stappenmethode om greep te krijgen op de worden betekenis van een woord het gaat om een strategie die in alle talen kan worden toege afbeelding z andere losse contexte n voor de grip past me th o de 1 995 5 moer 215 het effect van stof was er niets meer om de bodem vast te houden stof zorgde op 9 december 1992 voor een tegen 1 9 33 was de hele vruchtbare bovenlaag extreem donke re maansverduistering de volle dan ook al door wind weggeblazen met een aan maan is normaal heel helder omdat ze licht tal spectaculaire stofstormen als gevolg het stof weerkaatst van de zon tijdens een maansver verduisterde de hemel bedolf de gebouwen duistering echter wordt dat rechtstreekse zon moordde het vee uit en dwong de meerderheid licht door de aarde geblokkeerd nu is de aarde van de bevolking uit te wijken op de ergste mo gelukkig voor ons omgeven door een atmo menten besloeg die stofkom een oppervlakte sfeer daardoor wordt een deel van het zonlicht van ongeveer 65 000 vierkante kilometer langs de planeet afgebogen vooral de lange rode golflengten worden afgebogen daardoor zien stofstormen komen nog altijd voor op aarde tel we de totaal verduisterde maan toch nog als een kens als droogte en losse bodems met hevige win griezelige schemerig roodgekleurde bol den samenspannen een gesloten aktentas afgedekt met kleefband bleek na een stofstorm op de alcan de laatste maansverduiste ri ng was uitzonderlijk highway alaska toch vol stof te zitten enkele ja donker de aardse atmosfeer bevat momenteel im ren geleden woedde in great central valley cali mers veel stof dat is een gevolg van de uitbarsting fornie een erg hevig stofstorm alle scholen moes van de pinatubo vulkaan op de filippijnen in 1991 ten dicht de mensen moesten speciale maskers ook stond de maan op het ogenblik van de eclips dragen auto s werden volledig van hun verf ont tamelijk laag aan de hemel in de ve renigde staten daan door de diepe duisternis gebeurden er tien dan toch zodat we eigenlijk door het dikste deel tallen auto ongelukken van de atmosfeer keken recente rapporten tonen aan dat het die s peci stof beinvloedt het menselijk leven nog op ande fieke zandstorm was die de coccidioidomycosis re manieren h et is behoorlijk irritant voor het de woestijnkoorts naar centraal californie ademhalingssysteem het veroorzaakt ook aller bracht deze ziekte wordt veroorzaakt door de gieen contradictorisch genoeg wordt allergie sporen van bepaalde zwammen die met het stof voor huisstof niet door het stof zelf veroorzaakt meereizen slachtoffers kunnen een lichte infec maar door de huisstofmijt die erin voorkomt tie krijgen aan het boven of middendeel van de stof onder de vorm van een storm kan behoor luchtwegen of in het slechtste geval kan een lijk gevaarlijk zijn in de jaren dertig werd de el gevaarlijker en erger wordende vorm optreden lende van de grote depressie nog verergerd die zich pas maanden of jaren na de eerste infec doordat een groot deel van het m idwesten de tie manifesteert gradeerde tot wat we nu de dust bowl stof kom noemen stofstormen worden nu gevolgd en bestudeerd met behulp van weersatellieten en geologische toen de indianen er nog woonden bleven die inspectievliegtuigen volgens dale a gilette van enorme graslanden vruchtbaar en intact hoewel het air r esources laboratory van de nora er immense kudden bizons en gaffelantilopes op national oceanic atmosferic administration in graasden dat gegraas door de oorspronkelijke boulder colorado erodeert de wind jaarlijks dieren vernietigde de graslanden niet maar de twintig miljoen ton van de amerikaanse bodems europese immigranten die het land met steeds een deel van dat stof komt van gebieden waar de zwaardere machines bewerkten deden dit wel mens niet actief is maar het grootste deel is af toen er tijdens de eerste wereldoorlog meer komstig uit streken waar de wind geploegde ak vraag was naar tarwe werd steeds meer grasland kers tegenkomt of waar auto s over zandwegen in akkerland omgezet het resterende grasland rijden een bewijs dat onze beschaving stilaan on werd daardoor overbegraasd der een laagje stof komt te zitten waar ze zelf door die overbegrazing en bewerking werd de verantwoordelijk voor is bodem zo kwetsbaar dat met de grote droogte van 1930 de ondergang begon zonder water uit eos stierven alle gewassen af en zonder vegetatie afbeelding 3 voorbeelden bij de crir method e 216 moer 1995 5 een spreek en improvisatie oefening cla ssifi c atievaardigheid wie zijn les slecht heeft getimed en tien een eenvoudige classificatie oefening leidt tot minuten over heeft kan de volgende speelse taalbeschouwing in tegenstelling tot de voor variant uitprobere n gaande oefeningen leert de leerling de woor den hier incidenteel aanbod korte tekstjes rond een of meer moeilijke aanbod woorden tekst drugs zie bladzijde z 18 werkwijze vier leerlingen verlaten het werkwijze de bedoeling van deze tekst lokaal zij mogen niet horen wa t binnen is leerlingen te leren classificeren en schemati gezegd wordt de l eraar le est een zin of een seren het vertrekpunt voor het schema is een korte tekst voor moeilijke woorde n worden boomdiagram een soort stamboom waarbij even besproken wat betekenen ze de vier het meest algemene woord bovenaan komt leerlingen mogen weer binnen komen en zet van daaruit wordt er naar onder vertakt tot de ten zich vooraan in een kring weer leest de meest specifieke woorden die helemaal onder leraar de tekst voor maar deze ke er wordt er moeten staan als leerlingen met deze werk niets verklaard wijze niet vertrouwd zijn is het aanbevolen ze het is nu aan de leerlingen in korte tijd bij aan te brengen met een eenvoudig voorbeeld voorbeeld twee minuten uit te praten waar over het precies gaat de rest van de klas toegepast op de tekst drugs zullen de leerlin noteert via welke wegen woorden de groep gen als meest algemene woord drugs kiezen al dan niet tot het eindresultaat komt een en vervolgens vertakken naar minder algeme dergelijke spreekoefening wordt een paar keer ne woorden als dormitieven stimulantia en herhaald telkens met een andere groep of je hallucinogenen om ten slotte uit te komen bij werkt met twee duo s die dezelfde opdracht alcohol hasjiesj lsd enzovoort nu kun je de moeten uitvoeren zodat je kan vergelijken leerlingen verplichten andere termen te zoe ken dan de moeilijke woorden als dormitieven en stimulantia de context moet hen helpen dankzij de evolutietheorie is het mogelijk een dormitieven te vervangen door slaapmiddelen en aantal menselijke gedragingen beter te begrij stimulantia door pepmiddelen je kan de leerlin pen bijvoorbeeld jaloersheid abortus criminali gen per twee laten werken en hen herinneren teit maar ook het oedipuscomplex en conflic aan de cxir methode of de oefening met de ten tussen ouders en hun kinderen 3 kolommen om de precieze betekenis te ach terhalen onderzoekers van de ku leuven leggen de laatste hand aan een computergestuurde pro schaken spon voetbal dammen denk these voor de knie voor de armen bestaan er al sport balsport basketba l ze werken met sensoren die gegevens doorsei nen naar een mikroprocessor die zorgt voor sport het gebruik van simulatoren is een bijzonder balsport denksport dure aangelegenheid maar voor een goede voetbal schaken opleiding van piloten zijn zij onmisbaar basketbal damme n als de tijd van verkiezingen aanbreekt is er altijd wel een partij die de problematiek van afbeelding s een voorbeeld van classificatie benoemingen door nepotisme aankaart zo ook ditmaal afbeelding 4 teksten om te improviseren 1995 5 moer 217 drugs slotte een schrijfoefening die synthesevaardig in het algemeen kunnen we drugs in drie cate heid en woordens c hat verenigt gorieen indelen tot de eerste behoren de dor mitieven dat zijn de zogenaamde opiaten mor 1 voorkennis fine opium en heroine slaapm i ddelen en alco introductie vaste probleemstructuren is wenselijk hol na gebruik van al deze drugs voelt men zich rustig angst en pijn worden minder en 2 scannen men krijgt de neiging te gaan slapen bij het a bekijk de tekst gedurende 1 minuut en zeg welk gebruik van alcohol zit het verraderlijke i n het onderwerp wordt behandeld motiveer je ant feit dat hij zowel een stimulerende als een ver woord dovende invloed kan hebben het lijkt vreemd b het thema is dus computervirussen wat vindt dat eenzelfde stof twee tegengestelde effecten men daar in de computerwereld waarschijnlijk van kan hebben toch is het zo alcohol werkt bij c compute rvirussen vormen een probleem dat een paar glaasjes stimulerend bij het doordrin is ook het thema van de tekst om een korte ken wordt de verdovende werking echter samenvatting te maken gebruiken we de pro merkbaar een tweede groep zijn de hallucino bleemstructuur genen na gebruik hie rvan waant men zich in een totaal andere wereld trippen men voelt 3 samenvatten beantwoord volgende vragen in woor andere dingen ziet andere dingen soms vooral den of ko rte zinnen maximaal twee regels per vraag als de gebruiker zich ongelukkig voelt komt a wat is het problee m angst of radeloosheid voor dan kan men in een b waarom is het een probleem toestand van paniek geraken flippen lichte c wat zijn de oorzaken van het probleem middelen in deze groep zijn marihuana en d wat valt ertegen te doen hasjiesj terwijl lsd tot de zware middelen gerekend wordt tot de laatste groep behoren 4 betekenissen afleiden de stimulantia waa rv an de uitwerking tegenge a leid uit de tekst de betekenis af van de onder steld is aan die van de dormitieven als men streepte woorden schrijf de betekenis in kolom 1 pepmiddelen gebruikt wordt men klaar wakker van je invulblad en kan men korte tijd grote prestaties verrich b je vindt dezelfde woorden terug in de korte ten tot de stimulerende middelen behoren de teksten op het tweede blad misschien maken ze je amfetamine en cocaine ook de nicotine in iets wijzer schrijf de betekenis die je hiermee vindt tabak werkt zij het in mindere mate stimule op in de tweede kolom van je invulblad behalve rend als die dezelfde is als in kolom i c verbetering afb eelding 6 ee n voorbeeldtekst voor c lass ifi ce re n 5 schrijven schrijf je schema uit tot een synthese gebruik uit synthesevaardighei d het woordenschatlijstje minstens de vijf cursief gedrukte woorden in je tekst aanbod tekst de ele ktronisch e p es t s laat to e de witte duif is een universeel symbool voor de andere losse contexte n v rede kleu ren daare ntegen hebben in andere cul turen vaak een verschillende betekenis werkwijze in deze les doen we aan borstkanker kan in de meeste gevallen gemak woorden s chatverruiming via lees en schrijf kelijk vroeg worden vastgesteld en een adekwate vaardigheid de tekst over compute rvirussen behandeling kan nu al tot genezing leiden wordt in eerste instantie gebruikt om het begrip probleemstructuur aan te brengen de s nachts lenzen dragen kan het hoornvlies de probleemstructuur is een vast vragenpatroon doorzichtige beschermlaag van het oog met waarmee teksten over een probleem kunnen micro organismen zoals bacterien infecteren worden samengevat nadien volgen een woordenschat vanuit contextoefening en ten afbeelding 7 losse synthesecontexte n 2 i8 m o er 1995 5 d e elektroni sch e pes t slaat to e fecteerde schijf mee naar huis en speelde die met een verjaardagswens en een vredesgroef door aan een software firma die onwetend van brak de oorlog goed en wel uit de dreiging hing het sluimerende virus het programma op grote al een tijdje in de lucht maar op 2 maart 1992 schaal kopieerde en verspreidde in duizenden eerste verjaardag van de m acintosh 2 personal computerwinkels computer bleek hoe uitgebreid het offensief al kerstwens aan de gang is die dag werden duizenden bezit ters van een mac 2 bij het aanzetten van hun toe een west duitse computerclub is erin geslaagd stel onverwacht begroet met een mededeling op computers van de a merikaanse ruimtevaart het scherm universele boodschap van vrede organisatie nasa binnen te dringen en daarbij in ondertekend richard b randow een wereldwijde kettingreactie gegevens te rui een virus had toegeslagen het leek vanuit het neren n asa beweert dat het virus uiteindelijk niets te komen flitste zijn opdracht op het vernietigd werd maar de schrik zit er nu goed in scherm en verdween weer zonder een spoor na ook i bm heeft eronder te lijden m et kerstmis te laten op dezelfde manier kunnen program enkele jaren geleden zond iemand een geinfec ma s in computers overal ter wereld ontregeld teerde kerstwens door een internationaal com en vernietigd worden daarvoor te waarschuwen puternetwerk verspreid over 130 landen via sa was de bedoeling van richard brandow een tellietverbindeingen en onderzeese kabels alle obscure canadese computerfreak aangesloten terminals kregen de melding dat een dat erger mogelijk is ondervond in mei van dit bericht was binnengekomen zodra iemand het jaar een journaliste van een krant in rhode bericht opvroeg kreeg hij de kerstwens op het island zij had haar notities en interviews van zes scherm en zorgde het virus er automatisch voor maanden opgeslagen op een harde schijf van de dat hetzelfde bericht werd doorgestuurd naar redaktiecomputer tot ze vaststelde dat de schijf alle bestemmelingen van de adressenlijst in de plots alles had uitgewist computers daar herhaalde het proces zich een expert onderzocht de miljoenen bytes op de waardoor het virus zich als een vuurtje over de schijf en ontdekte ten slotte de oorzaak van het hele aarde verspreidde de honderdduizenden onheil het was geen technisch defect maar berichten blokkeerden het netwerk en maakten sabotage diep weggedoken in de systeempro elk normaal werk onmogelijk gramma s lagen enkele instructies verscholen die ook het i bm virus was nog een relatief onschul verantwoordelijk waren voor het uitwissen van dige grap er is echter weinig fantasie nodig om in het geheugen samen met de sinistere boodschap te zien wat kan gebeuren als virussen toeslaan in welkom in de kerker pas op voor dit virus militaire systemen die moeten reageren op rus gevolgd door twee namen en een telefoonnumer sische raketlanceringen of in computers die het uit pakistan luchtverkeer controleren of in de databanken daarmee konden de verantwoordelijken worden van internationale beurzen geidentificeerd het bleken twee pakistaanse is bescherming tegen computervirussen moge broers te zijn die beweerden geen kwade bedoe lijk zoals bij biologische virussen is de beste lingen te hebben maar alleen een waarschuwing beveiliging die van de afzondering het virus is te willen geven bij nader onderzoek bleek het besmettelijk het loopt voor langs alle kanalen virus zich reeds in tienduizenden computers in waarmee de geinfecteerden met elkaar in con de v s verspreid te hebben maar het pakistaanse tact komen als die afgesneden worden kan de duo zei geen besef te hebben van de wijze waar ziekte niet voortlopen in een bulletin voor macin op het zich verder vermenigvuldigde tosh gebruikers verscheen onlangs de hysterische richard b randow de auteur van het vredesvirus oproep gebruik nooit de diskette van een ander heeft wel bekendgemaakt hoe hij te werk ging kopieer geen software laat niemand uw machine b randow schreef zijn code op een diskette met aanraken de goede raad werd echter doorgege spelprogramma s die werd uitgedeeld op een bij ven langs een elku onische berichtendienst die via eenkomst van de macintosh gebruikersclub in de telefoon kon opgeroepen worden montreal een verdeler uit seattle nam de gein afbeelding 8 voorbeeldtekst bij de synthese metho de 1995 5 moer 21 9 lui s tervaardigh e id als vertrekpunt noten en literatuu r aa n b od i aangezien het theoretisch gedeelte over dit radiobericht rond een onderwerp onderwerp reeds integraal in het verslagboek kranteknipsels over dit onderwerp van de achtste conferentie is verschenen van iseghem de jonghe 1995 p i03 109 werkwijze wil ik in dit artikel de theorie beperken en i laat de leerlingen eenradiobericht horen bij vooral aandacht besteden aan de lespraktijk voorkeur een nieuwsbericht over een belang rijk onderwerp bijvoorbeeld de ramp met de 2 omdat ik de nadruk leg op strategieen stel ik estonia selecteer de moeilijke woorden die geen bepaald niveau voorop dat wordt immers je de leerlingen wilt bijbrengen grotendeels bepaald door de concrete invulling 2 zoek kranteknipsels bijeen waarin deze woorden met woorden en die kiest elke leerkracht voor terugkeren pas de teksten aan indien nodig zich 3 zoek of schrijf zelf tekstjes waarin deze woor denschat eveneens voorkomt de context mag iseghem johan van hugo de jonghe red afwijken van de nieuwsberichten het schoolvak nede rlands verslag van de achtste 4 laat de leerlingen via hardopdenkprotocollen confere ntie leuven amersfoort acco 1995 de betekenis van de woorden zoeken 5 laat de leerlingen er uiteindelijk zelf een tekst mee schrijven en laat ze hem voordragen maar varieer de communicatieve situatie de zender is een cabaretier een satiricus een reporter voor een sensatieblad enzovoort de ontvanger is een verzekeringsmaatschappij familie van de slachtoffers een onverschillig tv kijker ro lle n spel aanbo d een aantal moeilijke woorde n werkwijz e i verdeel de klas in duo s of in groepen van vier geef een aantal moeilijke woorden vijf per groep voeg de betekenis van elk woord bij of laat die vooraf opzoeken 2 de leerlingen moeten vooraf alle woorden op een blad papier noteren 3 laat elke groep een kort rollenspel spelen voorbereiding vooraf is wenselijk bijvoor beeld thuis waarin ze hun vijf woorden vol doende vaak gebruiken onderwerp en uit werking zijn vrij 4 het is aan de toeschouwers de betekenis van de woorden te achterhalen 5 als de laatste groep geweest is blijft er nog wat tijd over om gordiaanse knopen door te hakken 6 het hele lijstje wordt overlopen verfijning en correctie en natuurlijk moet er een winnaar zijn 220 moer 1995 5