Documenten
zijn er nog vragen socrates gebruikte de s o c r a t i s c h e methode zegt men ons h i j was een w i j s man en dus bootsen l e e r k r a c h t e n hem graag na want ze w i l l e n graag even w i j s z i j n ze stellen dus i n de k l a s ook v e e l v r a g e n 9 10 van de v r a g e n d i e j e i n de k l a s h o o r t worden g e s t e l d door de leerkracht het zgn onderwijsleergesprek i s een v e e l g e b r u i k t e werkvorm de l e e r k r a c h t l e i d t een s o o r t gesprek en i s d a a r b i j directief zowel op het n i v e a u van de inhoud a l s op dat van de proce dure dat heeft d u i d e l i j k e voordelen de l e e r l i n g e n moe ten o p l e t t e n en z i j n dus r u s t i g a l s het goed i s ze moe t e n meedenken de zaak i s onder c o n t r o l e v e r r a s s i n g e n zo a l s m o e i l i j k op t e vangen i n v a l l e n van leerlingen zijn e e r d e r zeldzaam de l e e r l i n g e n z i j n ook v e e l aan het woord zou j e verwachten maar d a t b l i j k t t o c h vaak anders te lopen i toch i s deze manier van communiceren a l s we even abstrac t i e maken van onze e i g e n klasgewoonten een ongewone t o e s t a n d normaal verwacht men d a t wie i e t s n i e t weet het zou v r a g e n aan wie het wel weet ik v r a a g aan iemand hoe l a a t het i s hoe het nu met z i j n moeder gaat o f h i j de klasseraad van g i s t e r e n een s u c c e s vond wat isotopie e i genlijk i s in de k l a s e c h t e r v r a a g t de wetende aan de nog n i e t wetende op deze manier p r o b e e r t de leerkracht het l e e r en denkproces van de l e e r l i n g e n te l e i d e n te sturen vragen i s dus soms een vorm van leiding geven tausch 67 103 constateert o v e r i g e n s dat meer a u t o r i t a i r e leerkrachten gemiddeld 4 x z o v e e l vragen s t e l l e n a l s meer s o c i a a l geintegreerde een nogal opvallend verschil die schoolvragen z i j n gewoonlijk n i e t r e v e r s i b e l doordat ze zo sturend controlerend zijn de leerkracht vraagt n i e t omdat z i j w i l weten maar om de l e e r l i n g te k r i j g e n waar de l e e r k r a c h t hem hebben w i l d i t soort vragen kan de l e e r l i n g n i e t s t e l l e n aan de l e e r k r a c h t dat pikt een leerkracht niet tenzij uitzonderlijk als grapje 15 sommige v r a g e n z i j n w e l r e v e r s i b e l w a n t e e n leerling kan w e l v r a g e n aan een leerkracht m i j n h e e r wat denkt u er nu eigenlijk zelf o v e r wat b e d o e l t u d a a r nu p r e c i e s mee kunt u d a a r nog e e n s v e r d e r op ingaan waarom d e n k t u d a t h e t z o i s n i e t r e v e r s i b e l e vragen z i j n gewoon een u i t i n g van a u t o r i t a i r gedrag dat strak leidende me thoden van l e s g e v e n ook n o g a l wat pedagogische nadelen hebben i s wel bekend tausch 67 110 117 somt a l s r e s u l t a t e n e r v a n op f r e q u e n t r e c e p t i e f en r e a c t i e f ge drag geringe motivatie veel innerlijke spanning fre quente frustratiesituaties lage concentratie tendens t o t v e r z e t en f r e q u e n t e s t o r i n g e n v a n de l e s tendens t o t overname v a n v o o r o o r d e l e n en t o t c o n f o r m i s t i s c h d e n k e n be l a s t i n g v a n o n d e r w i j z e r s met strak l e i d e n d gedrag dat is nogal wat natuurlijk z i j n w i j ook n i e t gek o f d o o r t r a p t a l s we zoveel vragen stellen i n de k l a s we d o e n h e t met didactische bedoelingen we h o p e n d a t a l d i e v r a g e n de leerstof er b e t e r i n zouden hameren l a a t ons daarom even nagaan w e l ke s o o r t e n v r a g e n i n de k l a s z o a l g e s t e l d w o r d e n en wat het e f f e c t i s d a t we e r v a n mogen v e r w a c h t e n we kunnen vragen i n d e l e n naar het s o o r t antwoorden dat ze bedoelen u i t te lokken h i e r v o o r nemen we h i e r de typolo g i e van g a l l a g h e r en a s c h n e r over u i t l e i d e n s e werkgroep 80 554 555 d e z e t y p o l o g i e mag dan tamelijk algemeen blijven z e h e e f t h e t g r o t e v o o r d e e l op a n d e r e systemen d a t ze g e m a k k e l i j k h a n t e e r b a a r i s g a l l a g h e r en a s c h n e r o n d e r s c h e i d e n 1 c o g n i t i e v e g e h e u g e n v r a g e n er wordt gevraagd naar fei t e n en f e i t j e s d i e men u i t z i j n m a c h i n a a l geheugen o p r o e p t b v wat i s de g r o o t s t e s t a d u i t de p r o v i n c i e zuid holland hoe ben j e v a n m o r g e n n a a r s c h o o l gekomen wie herinnert z i c h de naam v a n d i t s c h i l d e r i j 2 c o n v e r g e n t e vragen e i s e n de a n a l y s e e n i n t e g r a t i e van aanwezige gegevens ze z i j n v a a k v o o r s p e l b a a r maar t o c h meer open dan t y p e 1 vaak wordt gevraagd om problemen 16 op t e l o s s e n e n t e r e d e n e r e n v b w e l k e l e m e n t i n de lig ging van europoort v e r k l a a r t zijn belangrijkheid in welk o p z i c h t lijkt d i t schilderij op d a t waarom zijn de e e g l a n d e n belangrijk 3 d i v e r g e n t e v r a g e n d o e n e e n b e r o e p o p c r e a t i v i t e i t en v e r b e e l d i n g s k r a c h t v r a g e n om n i e u w e ideeen t e p r o d u c e r e n bv bedenk v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n om n a a r s c h o o l t e komen die nog n i e t u i t g e v o n d e n z i j n i n welk o p z i c h t zouden argentinie brazilie e n c h i l i anders zijn a l s ze g e k o l o n i s e e r d waren door engeland 4 e v a l u a t i e v e v r a g e n h e b b e n b e t r e k k i n g op o o r d e l e n w a a r den en keuzen bv welk v e r v o e r m i d d e l w i l j i j g r a a g ge b r u i k e n om n a a r s c h o o l t e komen wat v i n d j i j van d i t schilderij v i n d j e h e t mooi wat w i l j i j g r a a g b e zoeken i n argentinie het z a lvoor iedereen wel d u i d e l i j k zijn d a t t y p e 3 e n 4 die e e n b e r o e p d o e n op d i v e r g e n t e n e v a l u e r e n d denken uiterst belangrijk zijn b i j een e v e n w i c h t i g e vorming men zou dus v e r w a c h t e n d a t d i t s o o r t v r a g e n dan ook z e e r vaak gesteld zou worden i j d e l e hoop ik onderzocht hierop bij w i j z e v a n s t e e k p r o e f twee vragenboekjes voor curso rische lectuur d e l l e u s e 78 e n v a n w a l l e n d a e l 7 7 v a n de 168 genummerde v r a g e n i n d e l l e u s e 78 z i j n e r 2 d i e i k met wat g o e d e w i l d i v e r g e n t t y p e 3 k a n noemen e n 7 d i e i k onder d e z e l f d e voorwaarden evaluatief t y p e 4 w i l noemen de 159 a n d e r e v r a g e n z i j n overwegend van h e t type 2 con vergent i n v a n w a l l e n d a e l 77 t e l d e i k 108 genummerde v r a g e n w a a r v a n 10 m i s s c h i e n e v a l u a t i e f zijn t e noemen e n 3 divergent m i j n a a r z e l i n g b e r u s t i n d e m e e s t e g e v a l l e n op het f e i t d a t h e t k a r a k t e r v a n e e n v r a a g soms a f h a n g t v a n d e interpretatie die vraagsteller en ondervraagde eraan geven e e n v r a a g a l s wordt d e i k f i g u u r passend door zijn k a m e r a d e n a a n v a a r d opgenomen v a n w a l l e n d a e l 77 i s d a a r een goed v o o r b e e l d v a n de e n e l e e r k r a c h t z a l hier v e r l a n g e n d a t de l e e r l i n g een b e p a a l d o b j e c t i e f antwoord g e e f t de a n d e r e z a l wensen d a t de l e e r l i n g hier een p e r s o o n l i j k o o r d e e l u i t s p r e e k t o v e r h e t opnemen v a n m e n s e n i n 17 een groep u i t deze s t e e k p r o e f d i e w a a r s c h i j n l i j k w i l l e k e u r i g her haalbaar i s z i e ook g r i f f i o e n e n damsma 7 8 287 blijkt ook weer h e t g e v a a r van t e k s t a f h a n k e l i j k e vragen de l e e r l i n g e n w o r d e n z o z e e r a a n d e h a n d g e h o u d e n d o o r de l e e r k r a c h t n a v een t o e v a l l i g e t e k s t d a t ze geen a l g e meen t o e p a s b a r e leesmethode l e r e n m i s s c h i e n brengen we ze z o w e l e e n s o o r t a l g e m e n e a t t i t u d e b i j het besef dat een t e k s t h e e l g r o n d i g o n t l e e d k a n w o r d e n maar z e l e r e n dat w a a r s c h i j n l i j k niet zelfstandig t e doen waarschijn lijk leren z e e r v o o r a l b i j hoe j e v r a g e n u i tboekjes moet beantwoorden wie de v r a g e n u i t schoolboeken t o c h w i l ge b r u i k e n m o e t z e e e r s t maar e e n s k r i t i s c h d o o r l e z e n en dan a a n v u l l e n met d i v e r g e n t e e n e v a l u a t i e v e v r a g e n of nagaanof ze n i e t anders geformuleerd kunnen worden daar naast r e s t d a n d e m o g e l i j k h e i d om o p e e n a n d e r e m a n i e r om t e g a a n s p r i n g e n met d e a n t w o o r d e n o p v r a g e n van type 1 en 2 d o o r v r a g e n d l a t e n p r e c i s e r e n antwoorden voor de hele klas t e r discussie stellend dat d i t soms e r g n o d i g i s kan b l i j k e n u i t een k r i t i s c h e kijk op h e t s t u k j e l e s p r o t o c o l d a t op de v o l g e n d e bladzij de b e g i n t de l e s w e r d g e g e v e n d o o r e e n e r v a r e n l e e r k r a c h t van e e n 6e j a a r so op d e t e g e n o v e r l i g g e n d e bladzijde geeft i k m i j n commentaar wie v i n d t d a t d e z e l e e r k r a c h t raar of stuntelig s p r e e k t moet e r w e l r e k e n i n g mee houden d a t d i t een l e t t e r l i j k e t r a n s s c r i p t i e van een v i d e o band i s en d a t z o n o n d u i d e l i j k e zinsbouw i n m o n d e l i n g t a a l g e b r u i k h e e l gewoon i s z o a l s u i t d e r g e l i j k e protocol l e n s t e e d s weer blijkt de l e s g a a t o v e r d e a a n h e f v a n m e i v a n h g o r t e r de l e e r k r a c h t h e e f t de t e k s t v o o r g e l e z e n u i t h e t schoolboek e n b e g i n t n u met d e b e s p r e k i n g ervan 18 ti cd h rh cd i f 0 h p ft j cd 0 p mh p i u mh ti rh d fo p cd o cd x cn g cd t l cd p g p cd p n t g tl g cd g cd cq h s o tl s d fo ft mh p u 6 n cd t l p z g 0 c fo l0 c o di cd o cn tn di t l 0 rfoh h mh h cd h o fo xi co g h v fo rh 6 rh rh di rh fo o cd cd fd fo cd cn fo cd d d cd u rh mh ft d cd n n p f fi h di rh g i rh cd x d rh tl u ft cd p 3 g 0 co fo p g 0 ft g c rchd m cd n cd cd it i fo rh h cd cn 0 h p x p t i g h g cn e cd cd g h cd cd co tr g cd h fo g rh ft t p ft 0 p s tl p co 0 fo fo h fo rh cd n cd p ft 1 g mh p o g w fo o cd cd ft rh 0 cd p cd g o cd cd cd p cd p g t l co cd rg u cd rchd z o rh co c cd rh o fo cd fo rg fo di u g di cd cd dl t l cd cd z p tl 0 ti cd di 6 cd di fo fo rq g rh di cd p ccd cd g cd o h 0 rh 0 p cd di cd hcd fo fo p co tl rh co cd p p cd fo fo o tl cd s a o co rh fo d f tl rh n 2 cd rh o h r0 h xi 0 u 0 cd g di t l o cd g fo cd cn cd h e cd cd cd fo cd cd p g n p cd 0 p x cd g 0 n r tl o p 0 h cd d tn cd e cd cd p cd rh x g t l p fo x rh g ft i h g o g g m fo p o cd fo cd cd cd cd cd g g h rh rh g cd 0 0 rh g cd fo di c 0 rh o rh cd rh p cd o d di p rh x g n fo fo cd x t l fo p cd o z o or fo d w w h h ft cn co o cd m g cd i cd g i h h cd i dl cd rh di u cd o p c h cd h fo x o ti g rh cd cd g g cd cd p fo cd xi rh cd fo cd ro x p g rh g cd u x fo cd ti cl h n ft g fo rh o fo tl tl o x g ui g g g g h cd rh fo cd o cd cd cd fo di p cd di s fo n ro o o g rh h cd t l cd fo u p g fo x g co g 5 cd h cd tl cd rh cd g ft ro p m o h g fo o g g cd o di cd t l g r cd cd p rh e rh di rh cd u co cd g fo fo h cd rh g ro g di cd u cd fo p g rh ro o cd g cd fo h g u fo n ro fo rh j u s h p h cd o ti xi tcdl cd tl g fo cd p di p cd ro rh cd m h r i mh fo g ro p g ro tl d i cd co cd rh h a rh g h rh p cd tl fo tl fo ro fo co ro p g g fo h x r4 fo g fo ro p p cd g cd cd i u 01 u p g p co p co p co g rh co rh rh h h n g p di rh o x cd co cd rh cd cd h cd b u h o ro 1 cd rh f cd g cd rh tj cd ti p g ro co ti h g p co g q g rh tl cd cd g g o x cd u m tl h 0 cd g cd fo c g co fo b u fo p p 6 g w cd cd fo h g cd g cd p h fo cd ro fo cd w h cd h xi co o xi o w t5 to cd o g rh rh rh rh rh p 1 rh rh rh o rh i rh rh r u ft i in o cd co t cn 00 t h 19 h u rd 1 cd u 1 rd cd x h p cd ti rh 0 cd x g cd 0 c ti di 0 h g n rd di cd p rd ft rd h h c 0 cd rd 0 c rd rh g cd cd ti p cn rd x g 0 rd tj x cd x cd ti co cd xi x1 h p c g cd g q h h rh x h rh rd p r i rh x di ti cd rh g h h xi h rd 4j 6 tj cd rd 0 0 n p x cd i x h h 0 4 ft g x o cd 4 1 rd o rh x i cd u h h di cd g rd h g p p co n h cd h n rh p di g 0 4j ft c h h cd cd rd rd x g x u cd cd x h h rd x cd ti cd p ti di 0 vo c z u cd di di cd h c 1 r h h 0 g h ti c h 0 x 0 x cd 0 cd h rd 0 g q x di 0 i xi x rh h n u ip co x b fd 0 s cd u p 10 h di 4h cd h u h u cd u rh 0 0 0 rd cd x p 0 cd cd cd 0 rd 4 x rd 0 h 0 cd x rh rd di cd ti h p rd rd 5 rd 4 q p q ti cd g cd rd di 0 g 4 cd b cd cd cd x ti ti di u g 0 0 co x h 0 di co u vh rd 0 cd g h b cd cd h cd g 0 u p 4 g 0 ti ti cd x n rh m rd 0 cd p c cd cm h g p ti h 4 3 g m cd x 0 h q rd rd rd 6 h cd 0 4 1 1 co 0 0 0 x g 0 i g rd r ft h r g g 0 4 ft 0 0 g w x cd g rd ti n h g 4 i cd u 0 cd cd x h 4 di cd p cd tj co di co 0 cd x rh rh dl 0 rh cd p g cd cd x p x g h h x cd rd cd rd 0 cd cd h 0 c x rd rd cp vh rd x rd ti x tj g g 0 cd h cn h rd x rh h ft x u 4 h ti h 0 h rd 3 ti co h cd x ti 0 h p cd 0 0 0 h cd h cd g ti cd cd h ti x 0 rd p x 4 p x x ft cd g z 0 cd h cd 0 h 0 g u 0 rd cd cd u 0 cd u cd i cd cd x 2 di o w g x o pa p ffi w di 4 j n 4 cn m ld 00 o cn t 1 t i cn cn cn o g p 1 0 1 h g n co 4 10 0 4j rd g di t i g n cd d cd co g g r o h h di h h o h m h 4 di 4 n x ti g rd n cd o o cd x di g cd cd x h h g cd x x rd 4j n ti rd t i co g s rd rh x p cd tj p o cd o g h ft 0 h o 4 x di t g rd m h cd rd h n cd cd g tj r rh cd cd g co cd rh 0 h rh n t i x cd rd t i h cd rh g h cd rh rh cd ti p cd u g u cd b tj n g g di di x cd rd cd cd rh t i rd cd o rh h di x t3 x cd rd x rh rd cd cd x g g cd co 0 4 0 g x rh rd h rd h h t i di t i co cd cd t5 t i s dl rh c cd d w x cd cd g h x 4 h g g cd h 0 s cd x cd h g cd 4 tj cd cd 0 cd x x g 0 rh x rd 0 u 6 b ti x co x co co 0 ti rd rd cd e cd o u cd di g x g u cd x cd cd h o 4 p o b rh cd x g cd co o 0 0 g 0 p rd rd 0 0 rd q h di 0 0 xi rd cd o tj ti z rd x 6 u x 0 g rd 4j rh cd t3 b h cd cd rh h u g cd s rh rd e cd h ti cdti co cn cd cd h 4j co rh 0 g ti cd g 0 cd cd 0 o 0 n cd x u cd cd u cd x g co o g cn tj cd cd cd g q rd 3 o 0 lp cd cd t i rd g h rd g cd cd cd n o co cd di g rd g di g cd rh tj cd g di di di 4 1 di cd x rd g g h cd h rh 4 h rh t i cd cd cd 4j 4 p 0 g cd n cd q co cd w co g n 0 tj rd o o rh cd cd ffi cd h g cd g cd cd q ti g g p rh 0 x g g rh g cd g x h x rh rh rh h rh rh p cd cd 0 rh xi rh xi rh xi rh rh x rh xi xi cd t i m cn po ld 0 00 ai o cn t h cn cn cn 20 g x 0 0 g rh x cn x tn 0 h 0 g d o di h xj h x 0 g fo g ti fo ti rh p h rh tl rh rh p 0 n po 0 0 x 0 0 g o x 0 0 0 3 cn x 0 p x n rh g z cn g fo ft 0 ro co g tj fo o 0 i h fo co g o rh 0 fo p ro ft i g c xi ti 0 0 di 0 0 cd xi g x 0 di ti 0 g tn ro 0 rh x 0 co x ui x cn fo p 0 h ro o x h tp 0 h ro o cr 0 t l fo g s 0 p o fo 0 0 rh g x fo c tl x x h ro t o g g 0 g g x cd fo 0 o p 0 ft x xi o x p co p g tj fo o o o di ti tj 0 r 0 fo fo o fo rh p 0 g h ro 0 x fo 10 g ti fo 3 r co cd x co 0 0 ro p 0 o x 0 rh ti 0 x cn fo x h ro 0 p b ti g i b g g 0 fo g g tj o 3 0 jh h rh g o tn 0 di g rh fo 0 r o o p 0 x 0 o o x co o o ft n 0 tj x ti p o g xj 0 g h rh g x co p g g o x 3 o co g rh g 3 0 p p fo g 0 x o 0 n rh r0h 0 0 0 fo 0 0 g x 3 0 0 ft ro co ft x 0 g di r 0 0 tl sn h x p ft 0 p p x o 4h di p p u ti 0 0 r 0 0 ch tj xi h tl o g 0 0 x 0 ft x ui fo 0 g g tj g u rh co h di x fo g x 0 0 0 0 rh 0 o o fo xl 0 0 o rh g x h x di 0 ui 0 o p 0 o ro tl fo 0 0 g r x 0 h ti tn fo x dl fo rh u ro 0 fo o x 0 p 0 1 h p p g 0 o x di h 0 fo 6 x 4 1 0 0 x xi rh b rh fo 3 rh ti 0 rh o r g 0 0 fo g x 0 g x o 0 0 p ro n o x x rh ro 0 u h x n w ro lo 3 00 o o cn cn cn cn cn cn cn cn po po po 1 p o 0 0 tj x x o 0 0 m f ro x 0 3 a o b rh ft co u n rh h ffi fo 0 0 ro g an et te gr m 2 n o o 0 x p x x h h p tl r ft lu or cr gx tj di r i h 0 x u x 0 4h 0 rh ro ro x fo x rh 0 x 0 g c di ti 0 g u 0 ut x p fo 0 rg di 0 co p xi tj di 0 0 0 h h b di x ro x 0 ti ro o p g fo h 0 ro 0 ti rh et ee lt ad 0 ro tl x xfo g n x ih b g x 0 fo n fo x 0 fo x 0 eh x p o p ti c 0 ro p co ro 0 0 h x p o tj ro 0 x h x 0 tj 00 to rh ro di tj g o h fo x ro 0 x ro ti ti w rh tj x rh n 0 rh g 0 ui g fo rog x u g h fo h 0 g 0 h ti h 0 w 0 0 n x rh rh tj fo tn h x x rh p p rh h x 0 ft co g u x o 0 h x x ft 0 ro 0 0 0 tj h o 0 n fo t l x x 0 r tl p 0 tj x r i o h rh tj g u x n x h g ti h x 4 h 0 ro o o g ti fo x x ro x 0 x rdih ro co ti ro x fo g fo fo x di h ro p g tl 0 ti fo tj fo co x ro u p di 0 x co rh x ro rh h x rh 0 0 p r di h 0 0 tj 0 4 1 6 x p p c x x rh h 3 x m 0 0 ro x 0 0 fl h 0 0 x g 0 s p 0 co i co di n ro 0 15 ti 0 0 0 x a co rh fo x g 0 0 rh 0 ft x 0 p h h fo 0 0 h co 0 0 q 0 co 0 0 p x fo q ti 0 w rh co m 0 q h x 0 ro w h 0 n rh rh rh rh x rh x rh x rh x rh rh rh ro h n e 0 cu n c cu u fo rh fo cu c h n p s 0 h cu 0 0 n p 0 rg ti p c mh h 1 u cu uirh h rh cu fo p cu rh g 0 cu u tn 0 tl c u h w po i tl rh rh dj d p fo 4 1 cu t l t5 o c cu cp cd p h h cd co 0 0 6 3 p q cu rd tl tl c c cu fo h q rh p c u c tl cu fd cu cu u co cn p x 0 cu r i cu fu cu h p h h rh fo ft p c2 rh co cu c cu f0 cu cu p h co j cu p h 0 p o e u cu cu t l cu t l rh m c 10 h c 0 r rh 0 n tl h q 22 nog e n k e l e algemene bedenkingen b i j het lesprotocol 1 h e t f e i t d a t de l e s op v i d e o b a n d opgenomen w e r d heeft l e e r k r a c h t e n l e e r l i n g e n w a a r s c h i j n l i j k beinvloed de l e e r k r a c h t d o e t b i j z o n d e r h a a r b e s t om veel vragen te stellen om d o o r de k i j k e r s g u n s t i g b e o o r d e e l d t e w o r d e n a c t i e v e methode ze w e e t d a t v e r w a c h t w o r d t dat de leerlingen alles zeggen en n i e t z i j 2 e r z i t t e n t w e e d e l e n i n de l e s van 1 t o t 21 w i l zij de l l n l a t e n i n z i e n d a t g o r t h e r een stemmingsbeeld g e e f t van 21 t o t 33 w i l z i j d o e n i n z i e n d a t g o r t h e r zijn beeld i n zijn e i g e n omgeving s i t u e e r t het eerste stuk i s dan w e l z e e r d e d u c t i e f z e b e g i n t de l e s met een zeer algemeen b e g r i p d a t v e e l l a t e r h a d k u n n e n komen a l s synthese 3 de m e e s t e v r a g e n z i j n v a n h e t t y p e 2 de enige vragen van type 3 27 e n 31 b l i j k e n d a n a c h t e r a f t o c h maar een juist antwoord t e hebben dat i s b i j een literatuurles t o c h een vreemde zaak 4 de l e e r k r a c h t w i l o v e r i g e n s helemaal naar bepaalde woor den toe begripsvorming i s er niet veel bij 5 de leerkracht gedraagt z i c h z e e r aanmoedigend en posi tief lijkt het oppervlakkig ze k e u r t a l l e antwoorden goed in f e i t e b l i j k t b i j nader t o e z i e n d a t ze j a z e g t maar nee d e n k t z e g a a t n i e t e c h t i n op de a n t w o o r d e n van de l e e r l i n g e n en v o l g t h a a r e i g e n gedachten f 6 d o o r d a t de leerkracht alle antwoorden echo t 9 x 33 i n t e r v e n t i e s v a n l e n l l n samen m a a k t z e zichzelf tot onontkoombaar centrum van het groepsgebeuren dit i s een v a n de r e d e n e n waarom de leerlingen zo onduidelijk praten ze s p r e k e n n i e t tot elkaar a l s de leerkracht het verstaan heeft i s dat voldoende een antwoord i s over i g e n s pas een e c h t a n t w o o r d a l s z i j het herhaald heeft de leerkracht als geluidsinstallatie 23 7 een andere reden van het gemurmel i s w a a r s c h i j n l i j k dat de lln i n hun schoolcarriere een a a n t a l t r u c s ont w i k k e l e n om z i c h b i j het antwoorden a f t e schermen z a c h t spreken de t y p i s c h e v r a a g a c h t i g e i n t o n a t i e z i e bv 4 16 20 26 j e kunt zo n voorzichtig antwoord nog s t e e d s terugnemen h e l e k o r t e minimale antwoorden bv 14 onzekerheid en angst voor het o o r d e e l van de l e e r k r a c h t d i e b l i j k b a a r a l s r e c h t e r wordt e r v a r e n n i e t a l s h e l p e r 8 op geen e n k e l o g e n b l i k h e e f t men het g e v o e l d a t de l e e r l i n g e n b e z i g z i j n met i e t s wat voor hen e c h t een pro bleem i s maar hoe dan wel het o n d e r w i j s l e e r g e s p r e k i s een nogal t w i j f e l a c h t i g e werk vorm omdat het een o n n a t u u r l i j k e vorm van communicatie i s het i s zonder meer a f t e w i j z e n a l s a l l e e n c o g n i t i e v e ge heugenvragen en convergente vragen voorkomen omdat het dan zo p r o d u k t g e r i c h t i s dat het i n m i j n ogen geen zinvolle g r o e i meer toe l a a t het i s r e d e l i j k aanvaardbaar a l s e r ook ruimschoots d i v e r g e n t e en e v a l u a t i e v e vragen i n voor komen o v e r i g e n s z i j n de v o o r d e l e n van de werkvorm z o a l s i k d i e i n het b e g i n van d i t a r t i k e l a a n s t i p t e ook niet te verwaarlozen en daarom b i e d t h i j m i s s c h i e n aan jonge leer k r a c h t e n een v e i l i g e s t a r t i n de k l a s van d a a r u i t kunnen ze dan g e l e i d e l i j k de k l a s s t e e d s meer op e i g e n benen l a t e n s t a a n naar mate ze z i c h z e l f v e i l i g e r gaan v o e l e n en meer v a a r d i g h e i d verwerven i n het b e g e l e i d e n van het groeps en l e e r p r o c e s dan kan h i j o f z i j e v o l u e r e n i n de richting van meer l e e r l i n g g e r i c h t werk k l a s s e g e s p r e k of groeps werk bv een o n d e r w i j s l e e r g e s p r e k kan daarvoor overigens ook l a t e r nog een goede i n l e i d i n g zijn vergeten we ook n i e t dat v e e l v o o r beide p a r t i j e n f r u s t r e r e n d e onderwijs l e e r g e s p r e k k e n kunnen vervangen worden door een u i t e e n z e t t i n g door de l e e r k r a c h t er i s n i e t s tegen doceren als het op zijn tijd gebeurt i 24 als de leerkracht dan toch vragen stelt lijken die mij dus a a n de v o l g e n d e v o o r w a a r d e n t e moeten beantwoorden 1 e r m o e t v o l d o e n d e v a r i a t i e i n de soorten vragen zijn 2 de leerkracht moet l i e f s t zelf het antwoord op haar v r a a g n i e t weten b v waar d o e t d i e b e s c h r i j v i n g jou aan denken en n i e t waar d o e t z e de l e z e r aan denken dit i m p l i c e e r t d u s d a t men primair geinteresseerd i s i n het d e n k e n en v o e l e n v a n de l e e r l i n g e n en d a t men de antwoorden au serieux z a l nemen 3 de v r a g e n moeten reversibel zijn 4 de v r a g e n m o e t e n de l e e r l i n g e n h e l p e n hun e i g e n denken te verhelderen 5 de g e s t e l d e problemen m o e t e n v o o r de leerlingen echte problemen zijn en w a t b e t r e f t de a n t w o o r d e n 1 e l k a n t w o o r d moet au serieux genomen d w z e c h t gehoord worden 2 a n t w o o r d e n k u n n e n m e e s t a l t e r u g de k l a s i n gekaatst worden is i e d e r e e n h e t d a a r m e e e e n s z i j n daar an dere meningen over m o g e l i j k m a a r nu zijn we a l e e n h e e l e i n d weg v a n de klassieke schoolmeesters of juffrouwenvragen e s s e n t i e e l i s immers de b a s i s h o u d i n g d i e de leerkracht aanneemt t e g e n o v e r haar leerlingen h e t moet e r een zijn van echt r e s p e c t van dialogische gelijkheid anders blijft h e t b i j wat opper vlakkige techniekjes roger roger 25 bibliografie griffioen en damsma 78 jan g r i f f i o e n en harm damsma zeggen 11 schap wolters noordhoff groningen 1978 l e i d s e werkgroep 80 leidse werkgroep moedertaaldidactiek moedertaaldidactiek dick coutinho muiderberg 1980 tausch 67 reinhard en anne marie tausch psychologie van opvoe ding en onderwijs van loghum s l a t e r u s arnhem 1967 een u i t s t e k e n d voorbeeld van o n m i d d e l l i j k p r a k t i s c h bruikbaar we t e n s c h a p p e l i j k werk op d i t ogenblik i s i n de handel de 5e druk van 1980 de p r i j s bedraagt helaas 780 f r voor belgie kluwer deurne antwerpen delleuse 78 marie delleuse omtrent het stenen bruidsbed van harry m u l i s c h manteu b r u s s e l amsterdam 1978 51 b l z 95 f r van wallendael 77 tuur van wallendael omtrent het behouden huis van willem f r e d e r i k hermans manteau brussel en den haag 1977 tweede druk 36 b l z 95 f r deze beide boekjes d i e i k hierboven b e k r i t i s e e r z i j n zeker n i e t van de s l e c h t s t e i n hun soort de vragen z i j n bv n i e t s u g g e s t i e f n i e t l i t e r a i r t e c h n i s c h v a k i d i o o t en doorgaans b e g r i j p e l i j k dat i s a l meer dan men vaak over schoolboekjesvragen zeggen kan 26