Zin en onzin van zinsontleding

ij zin en onzin van zinsontleding piet van de craen rond de zin van zinsontleding op school zijn de afgelopen jaren heel wat discus sies gevoerd in nederland kende dit dispuut een hoogtepunt eind jaren zeventig sindsdien is de discussie wat geluwd maar net zoals bij het debat rond de spelling wakkert ze regelmatig aan en zaait ze verdeeldheid twee kampen staan met getrokken messen tegenover elkaar enerzijds de verwoede tegenstanders ervan die zinsanalyse bestempelen als een perverse kwelling voor leraren en leerlingen en anderzijds de voorstanders die aanvoeren dat zinsontleding een noodzakelijk kwaad was is om enig inzicht in taal te verwerven e argumenten van beide partijen kunnen ze er ook moeilijk iets aan heb werden door de bode 1979 ben op een rijtje gezet en het is nut als leerlingen al kunnen ontleden dan is tig ze in herinnering te brengen dat meestal een kwestie van foefjes omdat ze in discussies eindeloos wor niet van taalbegrip den herhaald zinsontleding heeft volgens als die leerlingen die wel leren ontleden de voorstanders de volgende voordelen daardoor al een grotere taal spel of whet vergroot de taalvaardigheid denkvaardigheid zouden krijgen het het helpt bij het leren van vreemde geen verre van bewezen is dan bete talen kent dat nog niet dat ze die vaardighe het helpt om goed te leren spellen den niet op betere manieren zouden het leert logisch en helder denken kunnen verwerven het leert abstraheren leraren in vreemde talen moeten de het maakt leerlingen bewust van taal grammaticale begrippen die ze nodig structuren vinden zelf maar onderwijzen het maakt leerlingen bewust van wat ze ieren ontleden demotiveert vele leerlin doen als ze taal gebruiken gen en veroorzaakt een negatieve instel het bevordert het taalgevoel ling tegenover het taalonderwijs het onderscheidt goede van slechte het hanteren van ontleden als selectie leerlingen de bode 1979 p 9 middel is ongewenst of zelfs onethisch de bode 1979 p 9 de tegenstanders voeren aan de genoemde voordelen zijn nooit aan getoond en erg dubieus het grammatica onderwijs gaat de meeste leerlingen boven de pet zodoende leren ze geen ontleden en sept okt 1992 nummer 1 22e jaargangmn ve rn ieuwingen in onderwijs dat vaak met traditionele zinsont leding werd gelijkgesteld het onderwijs alvorens de problematiek van zinsontleding taalvaardigheid van op school aan te snijden zou ik de discus leerlingen sie willen verbreden de felle polemieken die eind jaren zeventig rond zinsontleding wer den gevoerd kunnen niet los worden laten we nagaan wat er van deze nieuwe gezien van meer algemene discussies rond ideeen is terecht gekomen gaan we de om onderwijsvernieuwing hierbij stond niet resultaten van het meest recente onderzoek alleen het vak nederlands ter discussie naar de kwaliteit van het moedertaalonder maar ook de inhoud en de methoden van wijs erop na cf rymenans e a 1991 dan het wiskunde aardrijkskunde en geschie blijkt dat er heel wat aan te merken valt op denisondervvys om slechts die te noemen de taalvaardigheid van leerlingen m a w werden bijgestuurd deze recente vernieuwingen hebben kenne lijk geen opvallende verbetering veroorzaakt de filosofie die hieraan ten grondslag ligt is op dit terrein verklaringen voor dit resultaat de tendens om af te rekenen met een cog liggen niet zo voor de hand en zijn uiteraard nitief leerprocesmodel waarbij het vergaren complex rymenans e a vermelden als van als canoniek ervaren kennis als het mogelijke variabelen in dit verband de hoogste goed wordt gezien ten voordele bestede tijd de gehanteerde didactiek de van een socialer gericht leerprocesmodel gevolgde curricula de schoolboeken de waarbij veeleer de leerervaring zelf centraal leerkrachten rymenans e a 1991 p 69 staat vgl matthijssen 1982 zulke leererva er zijn er echter nog andere ring zou dan tot meer leerinzicht leiden en bijgevolg tot leerlingen gewapend met meer het is best mogelijk dat de tegenvallende en betere methodische kennis m a w er resultaten niets te maken hebben met de werd afgestapt van het leren uitvoeren van vernieuwingen in het onderwijs omdat we recepten ten voordele van het aanreiken ervan kunnen uitgaan dat er in vele scholen van een kookfilosofie die theoretisch in en bij vele leraren van vernieuwingen niet staat is ongeacht de ingredienten de echt sprake is onderwijsveranderingen ver meest smakelijke gerechten te bereiden lopen moeizaam en stuiten vaak op een al zeg niet meer doe er azijn bij maar leer ze dan niet gezond conservatisme verder het effect van azijn op diverse produkten hoeven de resultaten misschien helemaal niet te verbazen bij gebrek aan referentie het bovenstaande ligt ook ten grondslag punten is het immers moeilijk na te gaan in aan de pogingen om het onderwijs neder hoeverre leerlingen onderzocht in de perio lands te vernieuwen ging het in het wis de 1988 1990 beter of slechter zijn dan kunde onderwijs om het afschaffen van het die van tien twintig of dertig jaar geleden traditionele getalbeeld in het aardrijkskun m a w we kunnen stellen dat de resultaten de en geschiedenisonderwijs om het van vernieuwingen in het onderwijs zoals afstappen van de traditionele kennis die van die in de loop van de jaren zeventig tot deze vakken uitging zoals wat is de hoofd stand zijn gekomen moeilijk zijn in te schat stad van lombardijs en wanneer werd ten en dat ze op het eerste gezicht geen keizer karel geboren dan ging het in het spectaculaire verbeteringen van het niveau moedertaalonderwijs om het afschaffen van teweeg hebben gebracht de literaire canon en het grammaticca 22e jaargang nummer 1 sept okt 1992 zinsontleding en gende artikel wordt voorgesteld is niet zozeer nieuw dan een poging om zinsontle taalbeschouwing ding didactisch verantwoord gebruiksvrien delijk en spannend te maken spannend in de zin dat het systeem in feite zelfrecurrent laten we terugkeren naar het probleem van is en dat te allen tijde controle op de resul de zinsontleding en naar de door de voor taten mogelijk is gebruiksvriendelijk omdat en tegenstanders gehanteerde argumenten de mogelijkheid aanwezig is een en ander in onafgezien of ze positie of negatief staan spelvorm aan te bieden en didactisch ver ten opzichte van zinsontleding zijn de antwoord omdat het systeem ook toelaat meeste argumenten absoluut onbewezen zo ver te gaan als door de leraar verant en beschikken ze over twijfelachtige overtui woord wordt geacht voor het niveau waar gingskracht wat te denken van het argu op hij werkt tevens werd een poging ment dat zinsontleding leerlingen beter leert ondernomen om de terminologie zo een spellen of dat leraren vreemde talen maar voudig en ondubbelzinnig mogelijk te hou zelf de grammaticale begrippen moeten den dat dit laatste geen luxe is bewijst onderwijzen die ze nodig hebben groosman aan de hand van interessante praktijkvoorbeelden het standpunt dat ik verdedig is het vol gende net zoals het geen zin heeft zinsont ten slotte nog dit als zinsontleding dan leding af te schaffen zoals door sommigen toch zo nodig moet hebben sommigen werd en wordt geopperd heeft het even geopperd doen we er beter aan de traditio eens geen zin om van zinsontleding het nele manier waarop ook het hier besproken hoogste goed te maken binnen het vak systeem berust te vervangen door de nederlands zinsontleding vindt haar plaats transformationeel generatieve grammatica binnen het taalbeschouwingsonderwijs en zij dwalen om te beginnen is het onbegon beoogt inzicht in taalstructuren met de nen werk om over transformationele gram bedoeling de leerlingen een bredere taal matica te spreken zonder inzicht in de tradi cognitieve basis te verschaffen hierbij kan tionele grammatica ten tweede maakt de ik me best verzoenen met de gedachte dat transformationelegrammatica zozeer het niet alle niveaus van aso tso of bso voorwerp uit van discussies tussen universi hieraan behoefte hebben maar tevens is het taire instituten dat het invoeren van de tgg zo dat een aantal niveaus er wel degelijk in de scholen gelijk staat met het bespreken behoefte aan hebben wat hierbij dan van van de controverses rond de zwa rte gaten belang is is een goede didactisch verant uit de astro fysica tgg op school is voor woorde aanpak barig en didactisch volstrekt onverantwoord tenzij de leerlingen al over een grondige hoe zo n aanpak er kan uitzien werd begin kennis van de grammatica zouden beschik jaren tachtig geillustreerd door van calcar ken aangezien dit echter niet het geval is cf van calcar 1981 hierbij is niet noodza is tgg in de klas uit den boze kelijk de zin het uitgangspunt maar wel inte ressante teksten al dan niet door leerlingen mocht blijken dat zoals groosman sugge geproduceerd die de moeite waard worden reert de methode van de dubbele lus zoals geacht nader te bekijken op deze manier hij het noemt minder tijd vraagt om syntac kan zinsontleding haar natuurlijke plaats vin tische inzichten te verwerven en didactisch den binnen de taalbeschouwing en wordt succesrijker is dan andere benaderingen ten dele haar artificiele karakter opgeheven dan hebben we een stap voorwaarts gezet op weg naar een aangenaam taalbeschou de methode die door groosman in het vol wingsonderwijs mijn advies is bijgevolg sept okt 1992 nummer 1 22e jaargang mn probeer het eens uit en beschrijf je ervarin gen het taalonderwijs kan er alleen maar t uvv cc 1 d o iy o bij winnen piet van de crae vub centrum voor neerlandistiek sectie centrum voor beroeps germaanse filologie vervo making leraren pleinnaan 2 1050 brussel nederlands het centrum voor beroepsvervolmaking x leraren van de uia organisee rt wens het eers te trimester de volgende cursussen voor bibliografie leerkrachten iveale lands zakelijke communicatie en normalisatie de bode h jan slaat diet wordt door tijdens deze cursus worden de nieuwe bel jan geslagen heeft ieren ontleden nut gische namen inzake dactylografie voorge in moer 1979 1 p 9 13 steld en wordt het belang van norrnagsatie in dat verband aangetoond verder worden matthijssen m de elite en de mythe concrete tips gegeven om de namen toe te 0 deventer van loghum slaterus 1982 passen in de dagelijkse klaspraktijk datum woensdag 7 oktober 1992 rymenans r g leroy fr daems van 14 tot 17 uur geletterdheid op achttien jaar peiling nederlands aan ande rstaligen de vier naar de lees en schrijfvaardigheid bij vaardigheden het einde van het secundair onderwijs leerkrachten ae nederlands onderwijzen deel 2 functionele taalvaardigheid de aan gealfabetiseerde volwassen anderstali kwaliteit van het moedertaalonderwijs 9er kfijgen drie werksessies aangeboden eindrappo rt walrijk uia 1991 waarin een a an tal basisvragen rond de vier vaardigheden besproken worden van calcar w een ander tekstonderwijs daarbij worden recente ideeen en onmrildce een andere grammatica in moer 1981 6 kngen belicht en geillustreerd met praktijk p 36 48 voorbeelden data maandag 12 19 en 26 oktober 1992 van 19 tot 22 uur a v in bso hoe onze leerlingen b oeien tijdens deze bijeenkomst zullen leerkrachten uit het beroepsonderwijs concrete bruikbare lesmodellen leren kennen en zal hun moeilij ke taak van het bilbrengen van algemene vorming besproken w orden datum woensdag 18 november 1992 van 14 tot 17 uur inlichtingen en inschmvingen uia cbl universiteitsplein 1 2610 wilk til 03 820 29 60 x y 0 h e4 n i vii 22e jaargang nummer 1 sept 0kt 1992