Zorgleerlingen in de eerste opvang: ons een zorg?!

tetsje oelen een docent ve rt elt babak komt als eerste het lokaal binnen hij komt onmiddellijk naar mij toe en vraagt hoe het met mij gaat zonder overgang ve rt elt hij zorgleerlingen mij dat zijn zusje ook naar nederland komt en in de eerste opvang dat zijn familie wil dat zij hier op school komt ondertussen zijn ook de andere leerl i ngen ons een zorg binnengekomen ramazan en thuyen lopen elkaar te duwen snjezjana zit afwezig naar buiten te kijken haar kin op haar tas gesteund ik stel babak voor dat wij in de pauze even verder praten omdat ik met de les wil begin het projec tbureau in rotte rdam h o udt zich onder nen hij gaat zi tt en ondert ussen kiept ellellta ande re b ezig m e t de eerste opvang van allochtone haar hele tas leeg op zoek naar haar boek het leerling e n in het voortgezet onderwijs g eble ke n is duu rt even voor iedereen op zijn plaats zit dan dat e r o o k in de eerste opvang leerlingen zijn die kan de les beginnen ik schrijf op het bord wat sp ecial e zorg nodig hebb e n de zorgl eerling en we dit lesuur gaan doen we beginnen met tetsje o el en bes chrijft in dit artikel welke proble beter lezen dat doen we in niveaugroepen men deze leerlinge n h e bben bij het v o lge n van de l essen in een volge nd artik e l hoopt z e oplossingen iedereen kan op zijn kaa rt zien in welk groepje voor deze pro blemen te kunnen g e ven dit a rt ike l hij zit toch moet ik veel leerlingen helpen met e indigt met ee n opro ep t o t uitwiss eling van k ennis het bij elkaar gaan zi tten in hun groepje en het en des kundig hed en opzoeken van de juiste bladzijde voor sommi ge leerlingen lijkt het werken met twee boeken al teveel van het goede een extra hulp in deze in de eerste opvang van het voortgezet on klas zou zeer welkom zijn derwijs worden leerlingen opgevangen die net in nederland zijn de zogenaamde nieuw aparte groep rekenen van dijk en delcour komers afhankelijk van hun vorde ri ngen 1 99 8 schrijven in hun leerplan voor analfa met het nederlands blijven zij een tot twee beten hoe deze leerlingen opgevangen kun jaar in de eerste opvang daarn a stromen zij nen worden ook leerlingen met zintuig door naar het reguliere onderwijs een deel lijke en motorische handicaps reken e n we van deze leerlingen heeft de vo ll e twee jaar of niet tot onze doelgroep voor hen is spe soms zelfs nog meer nodig voordat zij de cia a l op hun handicap toegespitste zorg eerste opvang kunnen verlaten deze groe p nodig allochtone leerli ngen behoeft extra zorg en aandacht we noemen ze zorgleerlingen over kenmerken hen gaat dit artikel in claessens en de maa 1996 wordt een wat zijn zorgleerlingen beschrijving gegeven van kenmerken die zorgleerlingen kunnen vertonen deze ken zorgleerlingen vormen geen homogene merken zijn van toepassing op zowel autoch groep het is mogelijk typen leerlingen te tone als allochtone zorgleerlingen veel definieren op basis van aanleg en ontwikke zorgleerlingen vall en vaak op door specifiek ling van bepaalde vaardigheden hieronder gedrag zowel op het cognitieve als op sociaal ga ik hier nader op in in de praktijk blijkt emotionele vlak ze scoren lager dan gemid dat zorgleerling een rekbaar begrip is deld op een aantal van de onder s taande vaak worden bijvoorbeeld ook analfabete dimensies hoewel deze dimensies hier ove ri leerlingen tot de zorgleerlingen gerekend gens als feiten beschreven worden zijn het inderdaad hebben analfabete leerlingen extra uiteraard moge lijke kenmerken zorg nod i g zozeer zelfs dat we hen tot een zelfstu ri ng een zorgleerling handelt impul 1999 2 moer 61 biever zijn handelen wordt uitgelokt door zierige bijklank toch blijven we deze term toevallige indrukken gebruiken deze leerlingen hebben immers actief passief gedrag een zorgleerling ne emt m eer dan gemiddelde leerlingen onze zorg en minder initiatieven is minde r weetgieri g en aanda cht nodig om eerst binnen de school en minder cre a tief later binnen de maatschappij in hun eigen selectieve aandacht en concentratie een zorg heid te kunnen functioneren leerling vindt het moeilijk om zijn aanda c ht gedur e nde een bepaalde tijd op een ding aanleg en of vaardigheden tegelijk t e richten vermo gen tot a nalys eren s tru c turere n ab i e d e r mens b esc hikt o ver een zekere cogniti e straheren ge neralis eren anticiperen e e n leer ve a anleg zijn t a lenten binnen deze cogni ling me t weinig vaa rdigheden op deze punten tieve aanleg kunnen we een ondersch e id o nde rv indt ernstige probl e men bij het om mak e n tussen cognitief inte llectu e l e e n s oc iaal g aan me t s chooltaken enk e le voorb ee lde n cognitiev e aanleg bij cognitief intellectuele hie rva n zijn het ac hterhale n van woordbete aanleg denken we aan dime n s ie s al s het k e nisse n van onbekend e woorden h e t begrij vermogen om t e s tru ctureren ab s tracti e ver p e n van l ange re te k st e n h e t ond e rsc h e ide n mo ge n bij s o c iaal co gniti e ve aa nle g ga at van hoofdzake n het toepassen van d e juiste het om vermogens als denke n ove r a ndere re gels op h e t juiste mome nt men s en ov e r zichzelf over de relatie tu ss en geheuge n e en zorgl ee rlin g h ee ft vaak pro a nde r e n o ve r de r e l atie tus s en a ndere n en bl e men met zijn ge heug e n zi c hz elf dez e tw ee asp ec ten van c ognitieve werkte mpo vaak ligt het w erktempo laag aanleg z ij n na uw met elk aar verb o nde n meeus 1994 ook in hun s o c i aal emotioneel ge drag vall e n bepaalde dingen op vaak zijn de l ee rlingen ee n probleem is dat we iemands aanleg alleen wat drukker dan a nder en of trekken ze zi c h maar kunn e n aflezen aan iemands vaardig jui st wat sneller t erug omdat ze merken dat h e d en we sc hatt en i em a nds aanleg dus in op ze ni et aa n bepa a lde ve rwa c htin ge n voldoen ba s i s v an de el vaardigh e de n di e hij ontwik worde n z e vaak faal a ngstig soms re ageren ze keld heeft d a t is ook wat de mee ste int elli agres s i e f ze komen gemakkelijker dan a nd e ge ntietesten do e n een inte ll igenti e test zoals r e le erlinge n in c onfli c tsitu a ti e s te re cht ze wisc r fo r children corr eleert d e mate waa ri n zijn sn el uit hun doen door het een e n ander een le erling bijvoorbeeld doolhofpuzzel s kan h ebben ze nogal eens aa npassingsproblemen oplosse n aan zijn dida c ti sche le e ftijd en do et op ba s is daa rvan e e n uitspraak ove r zijn als lee rlin ge n e e n aantal van bovens ta a nde aa nl e g voor kinde ren die opg e groeid zijn in k e nmerk e n hebben h eeft dit vaak gevolgen de we ste rse maatschappij e n die een regelma voor he t sc hools e l e ren bij allochtone le e r tig s choo ll ev e n hebb e n doet zo n test e en linge n h eeft dat du s ook gev olgen voor het red elijk e vo or s p ell in g al moet wel go e d in de leren van he t ned e rland s bij hen ont s taa n gat en gehoud e n worde n dat h e t gaat om e e n acht e rstanden op het gebi ed van tec hnis c h e n momentopname b egrijpend lezen zowel hun ac ti e ve als pas sieve woordensc hat ontwikk elt zi c h niet zo d e me e ste intelligenti etesten zijn ni et ont voorspoedig al s die van hun l eeftijdsge note n wikkeld voor mensen uit niet w es terse cultu ook bij de ande r e vakken blijven ze achter ren al s e en leerling niet opgegroeid is bin zowel in hun taa lmog elijkhede n al s in hun ne n dez e w ester se sam enle ving k a n zijn denkvaardigheden cognitieve ontwikkeling anders verlopen zijn een ops omming als bovenstaande klinkt zowel in cognitief intellec tue e l als in sociaal nogal n egatief het uitgangspunt is hierbij i s cognitief opzicht kunnen die verschi ll en groot dat zorgl eerlinge n zi ch in b epaalde opzichte n zijn bovendi en kan e r sprake zijn van e en in on guns tige zin onders cheiden van gemid onderbroken cognitieve ontwikkeling de delde le erlingen het woord zorgle e rli ng krijgt situatie in h et land waar de lee rling vandaan hierdoor misschi e n ook een wat minder pl e komt kan van dien aard zijn geweest dat hij 62 m o er 1999 2 een docent ve rt elt ben van cognitieve concepten dit kan leiden tot achterstanden in de cognitieve bag age die mounir is een marokkaanse jongen van een de westerse cultuur eist achterstand is dus jaar of vee rtien aan het eind van de dag kreeg e e n relatief begrip we zien wel dat een zeker hij de opdracht in de spellenhoek een aantal percentage van de nieuwkomers minder fle xi legpuzzels te maken hij had tot nu toe deze bel is in het inpassen van hun cognitieve opdracht steeds vermeden maar nu moest hij concepten in de westerse cultuur dit kan ze toch echt dit onderdeel laten aftekenen hij in het nederlandse onderwijssysteem op een pakte de eerste puzzel van vier stukjes na achterstand zetten enige aarzeling begon hij ongericht probeerde wij zoeken nu samen met de rotterdamse hij wat op een gegeven moment hielp ik hem scholen die de eerste opvang verzorgen naar een beetje toen de puzzel klaar was was er werkvormen om in te spelen op de ontwik een puzzel met negen stukjes aan de beu rt keling va n cognitieve vaardigheid sociale nadat hij wat stukjes gepast had zei ik kijk vaardigheid en taalvaardigheid zoals de leer eens naar het plaatje even later opeens zag lingen die i n nederland nodig hebben op hij dat hij zowel op de vorm van het puzzels dit moment hebben we nog onvoldoende gegevens om hie rv an verslag te kunnen tukje als op de afbeelding moest le tt en op doen eens had hij de slag te pakken en hij puzzelde met veel plezier verder h erkennin g voorbee ld discrepantie tu s sen aanleg en vaardigh ei d voor een goede begeleiding v a n nieuwko niet of nauwelijks heeft kunnen s p ele n all e mers in het ond e rwijsproce s is h e t belangrijk aandacht wa s geri cht op overleven in de dat we zo snel mogelijk een betrouwbare meest letterlijke zin van het woord ook de indicatie hebben wie tot de zorgleerlingen verhuizing naar een ander land zelf e n bij behoort en welke sp ecifieke zorg hij nodig asielzoekers kinderen een eventueel verblijf heeft midd elen daa rv oor zijn het int a ke g e in een oc kan stagnerend hebben gewerkt sprek en de verle ngde intake een intakege verder kunnen leerlingen dermate getrauma sprek geeft vaak een e e rste indicatie hoe oud tise erd zijn dat ze daardoor niet to t s chools is deze leerling uit welk land komt hij in leren kunnen komen rotterdam wordt e r daarnaas t een intellige n als we inderdaad bij ni euwkomers eerder tiete s t afgenomen omdat leerli ngen nog niet een discrepantie tussen aanleg en vaardig in het nederlands aanspreekbaar zijn is geko heden kunnen verwa c hten dan bij autoch zen voor de taalvrije ravente s t v e rder maakt ton e nederlanders dan i s de volgend e vraag i e dere leerling in spe ook een rekento ets er k a n deze discrepantie verminderd of opgehe is dan iets bekend over zijn vaardighed e n ven worden en zo ja hoe dan en hoe maar er is nog geen betrouwbaar inzi cht in verhoudt zich een ontwikkeling van cogni zijn lee rv ermogen ti e v e vaardigheden tot de ontwikkeling van hiervoor hebben w e ee n aanta l b e zwaren taalvaardigheid en nt2 voor zorgleerlingen tegen een inte ll igentietest genoemd om de allemaal vragen waar we bij de ontwikke bezwaren tegen een intelligentietes t te onder ling van e en leerplan voor zorgleerlingen op vangen worden op dit moment assess m e ntpro stuitten cedures ontwikk e ld d e ze pro ce dur es worden daarom is b ri gitte wi ll emen s tagiaire op voor het onderwij s vertaald naar een ve rleng het projectbureau bezig met een literatuur de intak e binnen een verlengde intake kun studie naar het verloop van de cognitieve nen we bij de lessen nt z misschien het een ontwikkeling bij all ochtone jongeren van 12 en ander over het l e ergedrag van de leerling tot 1 8 jaar zij probeert ook in kaart te afleiden hoe snel kan hij werken kan hij brengen welke cultureel bepaalde invloeden zich goed concentreren kan hij goed samen een rol spelen bij de cognitieve ontwikkeling werken het zou wenselijk zijn als w e ook uit deze literatuurstudie blijkt inderdaad dat enig inzicht kunnen krijgen in de oorzaken veel nieuwkomers een andere invu lling heb van anders verlopend leergedrag ligt d e 1999 2 moer 63 een dergelijk instrument kunnen we beter een typische klacht van leraren uit een indivi vastste llen op grond waarv an we een leerling dualistische cultuur is dat leerlingen uit een tot zorgleerling bestempelen we kunnen dan collectivistische cultuur nooit zelf het woord een onderwijsprogramma op maat proberen nemen zelfs niet als de leraar de klas een aan te bieden vraag stelt voor een leerling die zichzelf be schouwt als deel van een groep is het onlo typen zorgleerlinge n gisch het woord te nemen zonder dat de groep hem of haar daartoe machtigt als de leraar als we inzicht hebben in de aard van de zijn leerlingen aan de praat wil krijgen zal hij leerproblemen van een leerling kunnen we een bepaalde leerling persoonlijk moeten aan proberen vast te ste ll en wat de consequenties spreken met het risico van gezichtsverlies voor daarvan zijn voor het onderwij sprogramma en of er ge s chikt nt2 materiaal voorhanden de leerling als deze de vraag niet kan beant is wij k o men tot een onde rverdeling in vier woorden hofstede 1991 p 84 ty pen tot stand gekomen op basis van wat we vo o rbee ld van s ociaal cognitief ge drag be invloed in de praktijk gezien hebben in de komende doo r cultuu r tijd moet nog v as tgesteld word e n of deze ind eling algemeen geldig is zie afb eelding i oorza a k in een b e p e rkte cognitieve a anle g al s we e rvan uitga a n dat een leerling extra ligt de oorzaak in een achterstand in ontwik zorg nodig heeft op grond van een zwakke keling van cogniti e ve vaardighed e n of is er cogniti eve aanleg een gestagneerde cognitie sprake van emotionele factor e n die het leer ve ontwikkeling of e e n anders verlopen cog proc es remmen trauma s nitieve ontwikkelin g dan kunnen we een ook na een pe ri ode van v e rlengd e intake onderve rd eling maken wat betreft het door moeten docenten alert zijn op h e t leergedrag s tro omp e rsp ectiejvan die leerling daarbij moe van de leerlingen hoe ontwikkelt de leerling ten we rekening houden met het feit dat bij zich verde r doen zich nieuwe problemen alle typ e n leerlingen het onderwij s proces ern voor e e n goed le e rlingvolgsys t eem i s hi er sti g b elemmerd kan worden door traumati voor noodzak e lijk sche ervari ngen we kunnen zelfs op grond van dez e factor nog een vierde typ e leerling dat trauma s het functioneren van leerlingen onders cheiden leerlingen die in cognitief ern s tig kunnen belemmeren is o ok gesigna opzicht tot de normale leerlingen behoren leerd i n het proje c t nevenins tromers in den maar bij wi e het nt2 leren niet of slecht op haag in dit kade r is een proj e ct opgezet gang komt door e motionele probl e men in view dat zich onder andere bezighoudt met hun l e e r gedrag lijk e n ze daardoor op de het op s tell en van signale ri ngslijsten voor asiel ander e typen zorgl e erlingen hieronder gaan zoeke rs van 1 6 tot 1 8 jaar het doel van dez e we op de vier typen nader in lijst e n is va st te s tellen w elke leerlingen pers oonlijke problemen hebb e n e n welk e cognitieve beperkingen het e e rste type opvang daa rvoor g eboden kan worden bij zorgl ee rlingen be s taat uit leerlingen met dit project zijn ook medewerkers van het b elangrijke c ognitieve beperking e n zowel in projectbureau uit rotterdam be trokken hun denkvaardigheden als in hun sociaal emotionele ontwikkeling dez e leerlingen het lijkt on s een go e de za ak als er e en komen niet boven het concrete niveau uit instrumentarium ontwikkeld zou worden ze blijve n achter in s c hoolse vaardigheden waarmee gedurende e en pe ri ode van verleng zoals leze n reken e n en het leren van neder de intake geprobeerd kan word e n inzicht te lands al s tweede t a al ook hun sociaal krijgen in onder meer de volgende punten emotioneel gedrag ontwikkelt zi ch anders wat weet de leerling wat kan hij hoe vordert social e vaardigheden mo e ten expli ciet aange hij bij het leren van nt2 hoe gedraagt hij bod e n en geoefend worden als d eze leer zich in sociaal opzicht zijn er emotionele lingen in nederland geboren zouden zijn problemen die het leren in de weg staan met waren ze geplaatst in het mlk onderwijs he t 64 moer 1999 2 type typering doorstroom mogelijkhede n type 1 kenmerken vso mlk toekomsti g cognitief intellectuele en sociaal cognitieve beperkingen praktijk onderwij s al dan niet emotionele problemen gevolgen achterstand in kennis en vaardighede n om tot leren te komen is adequate begeleiding vereist moeizame nt2 ontwikkelin g opmerkingen speciale ondersteuning noodzakelij k zebra is ongeschik t type 2 kenmerken ivbo toekomstig vmb o cognitief intellectuele en sociaal cognitieve beperkingen met leerweg ondersteu achterstanden in cognitieve en sociaal emotionele ontwik hin g keling al dan niet emotionele probleme n gevolgen achterstand in kennis en vaardighede n om tot leren te komen is adequate begeleiding noodzakelij k moeizame nt2 ontwikkelin g opmerkingen leerwegondersteuning noodzakelij k zebra lijkt ongeschik t type 3 kenmerken ivbo of vbo toekomsti g achterstanden in cognitieve en sociaal emotionele ontwik vmbo met leerweg on keling dersteunin g al dan niet emotionele probleme n gevolgen achterstand in kennis en vaardighede n om tot leren te komen is adequate begeleiding noodzakelij k moeizame nt2 ontwikkeling opmerkingen in staat tot leren mbv leerwegondersteunin g zebra lijkt met enige aanpassing geschikt type 4 kenmerken toekomstig vbo mav o normale cognitieve en sociaal emotionele ontwikkeling toekomstig vmbo emotionele problemen havo vw o gevolgen achterstand in kennis en vaardighede n om tot leren te komen is adequate begeleiding noodzakelij k moeizame nt2 ontwikkeling opmerkingen in staat tot leren mbv leerwegondersteunin g zebra is geschikt afb eelding 1 vie r v erschille nde type n zorgleerlingen 1999 2 moer 65 toekomstig praktijkonderwijs nu worden andere ontwikkeling h e t ver sch il tus ze in eerste instantie opgevangen in de eerste sen ty pe 2 en ty pe 3 is gradueel leerlingen opvang behorend tot ty pe 3 hebben een cognitieve voor deze leerlingen is er op dit moment aanleg die voldoende is voor het ivbo toe geen gesch ikt nt2 materiaal lesmateri alen komstig v ivtso ba sisberoepsgeri chte leer ontwikkeld voor het vso mlk onderwijs zijn weg in hun cognitieve ontwikkeling heb wat het niveau nederland s betreft te moei ben ze ac hterstanden opgelopen en of hun lijk het lesmate ri aal dat in de eerste opvang ontwikkeling is anders verlopen omdat zij in geb ru ikt wordt is grotendeels ontwikkeld een niet wes t e rs e cultuur opgegroeid zijn voor volwas senen met een normale cogni de c ombinati e zwakke a a nleg andere ont tieve aanleg ook wordt wel gewerkt met wikkeling leidt ertoe dat ook l e erlingen uit mate ri aal ontwikkeld voor nieuwkomer s in dit type leerwegonde r s teuning nodig heb het basisonderwijs cognitief beperkte le er ben hun s c hoolse leren ka n in e erste in s tan lingen hebben e c hter mat eriaal nodig d a t op tie s tagneren omdat d e versc hill e n in h e t hun spe cifieke behoeften is toeg esneden dat onde rwijssyste em in ned erland en hun ei moet he el gestru c ture erd zijn het taalaan gen land te groot zijn zij moe te n eerst die bod zowel actief als pas s i ef moet passen bij c ognitieve vaardigheden ontwikk el e n die hun dagelijkse s ituatie en a an s luiten op hun binnen het nederlands e onderwij ssys t e em toekomstig e werksituatie de aan s luiting bij noodzak elijk zijn dit v e reis t een aan dit h e t vso ml x onderwij s c q praktijkonderwij s ty pe leerling aang epaste didactiek vaak zien mo e t do e ltreffend zijn deze leerlingen zijn we deze le e rlingen na e nige tijd opblo e i e n niet gebaat bij het eindeloo s herhale n van zij kunne n in princ i pe werken met ze bra al taaltaken en woorden di e hun be gripsve rmogen zull en er wa a rs c hijnlijk wel e en a antal aan te boven ga an en te boven zull en blijven gaan pas s ingen aan hun specifieke beh o eften nodig voor deze leerli ngen wordt nu een blauwdruk zijn voor een eigen methode ontwikkeld andere problemen tot s lot ond ersc he i achterstanden leerlingen van het twee d en we nog e en vi e rde typ e zorgleerlingen de type hebben waars c hijnlijk onvoldoende leerlingen m e t voldo e nde c ognitie ve aanleg cogniti eve bagage om tot ze lfs tandig verwer en andere het leerproces blokkerende probl e ven van kennis te kom e n wij de nken dat zij m en leerlingen van dit ty pe he bbe n in met leerwe gondersteuning a an de minimale p ri n c ipe voldoende cogniti e ve bagage een eisen van d e b asisvorming kunnen voldo e n van d e oorzaken waardoor zij in eers te ins tan het ziet ernaar uit dat deze leerlingen ga a n tie op s chool niet ove reenkoms ti g hun moge uitstrom e n naar het ivbo het toekomstig lijkh e d e n func tioneren kan zijn dat ze sociaal vmbo met l eerweg ondersteunin g bij dez e e moti o nele problem e n h ebbe n op dit mo ment leerlingen leidt hun lager e c ognitieve aanleg s tromen veel jongeren uit asi e lzo ek ersc entra gemakkelijk tot teko rten in hun schools e in binnen in de eers t e opvan g zij br e ngen vaardigheden bovendien h e bben z e va ak hun eige n probl emati e k m e t zich m ee hier a chterstand e n in hun cognitieve ontwikk e voor hebben ze hulp nodig van instanti es als ling opgelopen in dida ctis c h opzic ht moet de de gg gd het ri agg en het maatsch appelijk lesstof aan vergelijkbare ei s en voldoen al s die werk in p ri n cip e moeten deze le e rlingen voor leerlingen uit type i bovendien hebben kunne n we rken met ze bra wel is duidelijk zij behoefte aan lesmate ri aal dat insp eelt op dat zij daarbij in onderwij skundig opzi c ht hun cogniti e ve achterstanden een belangrijk extra ond ersteuning b e hoeve n welke onder versc hil met typeris dat het materi aal voor steuning ze nodig hebben en ho e die onder dit type leerlingen moet voorbereiden op de steuning geboden mo e t worden i s nog een tvso leerstof dan wel op het le erwegonder vraag s teunend onderwijs in het vmbo voor dit in afbeelding i worden de kenme rken van typ e leerling is er op dit moment gee n de vier typen leerli n g en nog e ens op e e n rijtj e gesc hik t materiaa l gezet 66 moer 1999 2 zoeken naar materiale n extra b e zwaa rlijk zij zijn imme rs ge en vlotte e n flexib e le tee rders jui st zij h ebb e n b e ho e ft e zo al s eerde r ge z egd i s e en v a n de probl em e n aa n materi aal da t aan sluit bij de ontwikk eling op dit mome nt dat he t haas t onmoge lijk is die ee n pub e r doormaakt en die ontwikk eli ng om gesc hikt e ma terial en vo o r he t nt2 onder stimul e ert gelukkig komt in ap ri l 1999 d e wijs aa n zorgleerlin gen te vinde n uit afbeel eerste m e thod e nt2 uit die s p e ciaal ontwik di ng i blijkt duide lijk dat d e uits troom k e ld is voor 1 2 tot t s jari g en zebra we zijn mo gelijkh e d e n van d e d oe l g ro e p z ee r div er s h ee l b eni euwd in ho ev erre ze bra v oor de zijn h e t ma a kt v ee l ve rsc hil of het nt2 zorgle e rlin ge n gesc hikt i s voor typ e i is nu al onderwij s l eidt na a r h e t vso mlk of l e idt duide lijk dat zebra voor he n ni e t g esc hikt zal naar ivs o v b o of z elfs na a r w erk zijn maar ook voor d e l e erlingen v an ty p e 2 die la a g sc ore n op te chnisch e n b eg rijpend e e n tw ee de probl ee m i s dat er ni et of n a uwe l e z en zulle n de ond erde len l e zen en sc hrijven lijk s mate ri aal ontwikkeld is s p ec iaal v oor te moeilijk zijn in afbeelding i hebben w e jonge r e n het me es te mat eria al is ges ch rev en aangegeven hoe we denken dat zeb ra ingezet voor volwassenen m e t e e n afg e ronde co g ni k a n worde n ti eve ontwikkeling of v oor kindere n in de basissc hoollee ftijd v a ak gebruike n do c enten een derd e mo e ilijkh eid is dat m a te ri alen zoals methode n di e voor analfa b e te volwass enen ze nu op de markt zijn niet zond e r me er te ontwikkeld zijn h e t probleem hierbij is d a t ge bruiken zijn omdat zorgleerlingen behoefte le erlingen van ty p e zen 3 w e l kunnen lezen h ebbe n aan extra ge structureerd les materi aal en schrijven zij he t op e en laag niveau al s de stapje s waa ri n de lesstof aangeboden wordt lezen en sc hrijve n sta gnee rt vanwege hun moete n klein en overzichtelijk zijn de leer geri nge c ognitieve mogelijkheden helpt le s lingen moeten kunnen terugvall en op vas te mate ri aal voor analfabeten hen ni e t v e rder gewoonten het m ate ri aal moet extra herha voor onze doelgro ep is het g e bruik van lingss tof bevatt e n omdat deze leerlingen mat eri ale n di e niet op hen zijn toegesneden m a ar een beperkte aandacht kunnen opbren 1999 2 moer 67 inde lif t 1 kies de zin bij het plaatj e 1 a joost drukt op de knop bij de 4 b joost drukt op de knop met alarm c joost wi l de deur open doen 2 a de deur blijft dicht b iemand maakt de deur open c de deur kan niet open 3 a joost woont in een flat b de lift gaat naar boven c joost stapt uit de lift afb eelding z stapsg ewijs leren uit beter lezen i99o 68 moer 1999 2 gen moet zorgvuldig vastgesteld worden ontwikkeli ng van sociale vaardigheden en welke woorden aangeboden worden deze spreekvaardigheid mag ik u wat vragen gaat woorden moeten dan volgens een vast patroon uit van video s over typisch nederlandse ingeslepen worden situaties er zijn video s over de volgende een voorbeeld van lesmate riaal dat de leer onderwerpen markt winkelen openbaar ver stof in kleine overzichtelijke stapjes aanbiedt voer huisarts en apotheek het sch ri ftelijk staat in afbeelding 2 de bladspiegel is rustig mate ri aal is heel praktisch en eenvoudig en overzichtelijk dit voorbeeld komt uit een leesmethode voor analfabete volwassenen activiteite n beter lezen op dit moment wordt in rotterdam aan de problematiek rondom zorgleerlingen aandacht mogelijkhede n besteed door het ster project schakeltraject eerste opvang rotterdam ook wordt er in deze paragraaf geven we een selectie van gewerkt aan een blauwdruk voor een nt2 mate ri alen die veel bij het onderwijs aan methode voor zorgleerlingen beide projec zorgleerlingen gebruikt worden het zou te ten worden hieronder kort beschreven beide ver voeren hier a ll e methoden te bespreken projecten vinden onder verantwoording van deze selectie is dan ook a ll een bedoeld als een het projectbureau pedologisch instituut voorlopige handreiking aan docenten die met plaats zorgleerlingen werken op dit moment gebruiken de meeste docen h et ste r pr ojec t ten in de eerste opvang een van de volgende methoden als basismate ri aal spre ken is zilv er de rotterdamse scholen met een afdeling startpunt en de ijs breker ook tempo geschre eerste opvang proberen samen met het pro ven voor analfabete volwassenen wordt re jectbureau inhoud te geven aan een onder gelmatig gebruikt wijsprogramma voor zorgleerlingen in de eerste opvang van het voortgezet onderwijs als aanvu ll end mate ri aal om de leesvaardig ook met andere scholen met een afdeling heid te bevorderen komt met name de eerste opvang en scholen voor v so mlk volgende methode in aanmerking hebben wij als medewerkers van ster regel lezen doe je overal deze methode om te matig contacten het resultaat van deze leren lezen is gebaseerd op de methode voor samenwerking is dat we bezig zijn met de het basisonderwijs veilig leren leze n maar is ontwikkeling van een leerplan voor deze speciaal ontwikkeld voor tien tot veertien leerlingen het is de bedoeling dat dit leer ja ri ge analfabeten deze methode biedt twee plan in de zomer van 2001 klaar is het routes een sne ll e en een langzame verder leerplan zal antwoord geven op de volgende kan nog ingezet worden beter l ezen geschre vragen ven voor analfabeten in de bve in dit boek wie zijn zorgleerlingen en hoe kunnen we zijn de teksten gerangschikt op dri e niveaus hen herkennen een sterk punt is dat er op de eenvoudig welke consequenties heeft dat voor het niveau ge richt gewerkt wordt aan de ontwik onderwijs keling van vaardigheden voor begrijpend le hoe kunnen cognitieve vaardigheden verder zen een voorbeeld uit deze methode staat in ontwikkeld worden afbeelding z hebben zorgleerlingen een speciale didacti verder zijn nog bruikbaar taalriedels applaus sche aanpak nodig voor je nederlands en mag ik u wat vragen bij waarnaar stromen zorgleerlingen uit en wat taalriedels worden de leerlingen op een speel hebben ze daarvoor aan kennis en vaardighe se manier vertrouwd gemaakt met klemtoon den nodig accent en ritme in de nederlandse taal welke leermiddelen nt2 zijn beschikbaar applaus voor je nederlands biedt all erlei drama hoe verhoudt nt2 zich tot de andere vak achtige oefeningen en draagt zo bij tot de ken 1999 2 moer 69 hoe kan binnen de schoolorganisatie reke management voortgezet onderwij s opdracht ning gehouden worden met zorgleerlingen gegeven tot het schrijven van een bl auwdruk voor e en rr t z methode voor zorgleerlingen in dit artikel hebben we een overzi c ht gege in de e erste opvang van het voo rt gezet onder ven van de stand van zaken op dit moment wijs hieraan w e rk e n medewerkers van het in een later stadium van de ontwikkeling van pedologisch instituut en het proje ctbure au een leerplan voor zorgle e rli nge n zullen we gezamenlijk in deze blauwdruk wordt beschre een vervolgoverzicht van onze activiteite n ven hoe e en tv t z methode eruit mo et zien geven in dat artike l komt d e nadru k t e ligge n voor l e erlingen die uitstromen n aar het vs o op de cognitieve ontwikke ling en hoe deze mlk het toekoms tige praktijkonderwijs in zich verhoudt tot nt2 leren e n de didacti s ch e de blauwdruk worden ook voorbe elden van consequ e nties daarvan le s m a te ria al uitge werkt er zal worden onder zocht in hoeverre e en nt2 methode voor de blauwdru k zorgleerlingen kan aansluiten bij zebra het is de bedoeling dat de blauwdruk omstreeks in ap ri l x999 verschijnt zoals gezegd ze bra septemb e r 1999 klaar i s e en nt2 methode voor de eers te opvang voor twaalf tot vijftienja rigen deze metho t o t s lo t de richt zic h op leerlingen die uitstromen naar vbo mavo havo en vwo in e e n op verschill ende manier e n i s nu een aanzet ond e rzoek van claessen s en de maa 1 996 gegeven om aandacht te bested e n aan de werd uitgaande van de ontwikkelrationale le e r s ituatie van zorgleerlinge n aan een leer voor ze bra de verwa c hting uitgesproken dat plan voor zorgleerlingen en een blauwdruk deze methode voor een bepaalde typ e zorg voor e e n methode voor een deel van die leerlingen niet goed inzetbaar zou zijn dit groep wordt op het proje c tbureau en het werd ook tijdens de uittestfase van zebra pedologis ch instituut in rott e rd a m hard duidelijk daarom werd door het proces gewerkt 70 moer 1999 2 ongetwijfeld worden er ook op andere methode aanvankelijk lezen in het nederlands plaatsen in den lande activiteiten ontwikkeld voor allochtone neveninstromers tilburg 1996 om een zo goed mogelijk leerplan tot stand te liemberg e m huizinga f jansen de ijs brengen voor zorgleerlingen die nog niet zo breker basisleergang nederlands voor volwassen lang in nederland zijn wij zouden graag met anderstaligen deel 1 docentenhandleiding co ll ega s die met deze problematiek bezig tekstboek en werkboek amsterdam 1995 zijn in contact komen mommers ceasar e a veilig leren lezen til een knelpunt waar wij geen aandac ht aan burg kunnen besteden ligt bij de intake het is ree s c van der spreken is zilver basisteksten belangrijk dat er zo snel mogelijk vastgesteld en docentenhandleiding verwerkingsoefe kan worden wie tot de groep zorgleerli ngen ningen a afbeeldingen woordenlijsten behoort en wat zijn specifieke zorgpunten geheugensteun meppel amsterdam 1988 zijn daarv oor moet een goed diagnostisch i99i apparaat ontwikkeld worden ook een goed snijders g a hendriks startpunt basisleer leerlingvolgsysteem is voor deze leerlingen gang nt2 docentenhandleiding tekstboek onontbeerlijk wel li cht zijn er ook op dit en oefenboek den bosch 1994 gebied reeds ontwikkelingen gaande stichting centrale opvang vluchtelingen mag ik wat vragen docentenhandleiding met cur lite rat u u r sistenmateriaal bij zeven videofilms voor het onderwijs nederlands als tweede taal aan claessens w j de maa tussen wal en schip volwassenen apeldoorn 1996 de behoefte aan leermidd e len voor ande rstalige tholen b van eindred tempo utrecht z o rgleerlingen in het voortgezet onde rwijs eind r 990 rapport rotterdam het projectbureau 1996 interne publicatie dijk a van m delcour horen zien en dan schrijv en leerplan nederlands analfabete nieuw komers in het voortg ezet onderwijs rotterdam het projectbureau 1 99 8 hofstede g allemaal ande rs de nkend e n omgaan met cultuurve rsc hillen amsterdam i99i kuijken f taaltaken binnen zebra in mo er 1998 2 blz 66 7 6 meeus w adolescentie een ps ychosociale bena dering groningen 1994 lesmaterialen alons l e a zebra basis leergang nt2 vo o r neveninstromers in h e t voortgezet onderwij s amsterdam te verschijnen brandenbarg n applaus voor je nede rlands een handleiding voor het ge bruik van drama in het twee de taalonderwijs aan jongeren amsterdam 1994 deen j c van veen taal riedels o efenen met routineformule ri ngen groningen 1994 gathier m d de kruyf beter lezen curs us voo r beginnende volwassen lezers in h e t neder lands docentenhandleiding tekstboek en oe fenb oek bu ss um 1 99 6 guchte g van de leze n do e je ov e ral een 1999 2 moer 71