Dit lemma bespreekt het dual-process model: één van de cognitieve schrijfprocesmodellen. Het model stelt schrijven voor als een tweeledig proces van betekenisoverdracht en inhoudsvinding. Het centrale idee van het model is dat je bij schrijven niet begint met betekenissen, maar dat je door schrijven bij betekenissen uitkomt. Het dual-process model wijkt daarmee af van de klassieke schrijfprocesmodellen doordat het een meer actieve rol toeschrijft aan de tekstproductie zelf.
Deel 1: het dual-process model; schrijven om te begrijpen en begrepen te worden
Deel 2: het dual-process model; expressie aan de basis van schrijven
Deel 3: het dual-process model; welke schrijfprocessen doen ertoe?
Deel 4: het dual-process model; implicaties en hoe verder?
Deel 1: het dual-process model; schrijven om te begrijpen en begrepen te worden
Schrijven wordt vaak gepresenteerd als een vorm van probleemoplossen. De schrijver heeft een cognitief probleem dat hij op de één of andere manier moet oplossen. Hij beschikt over kennis die hij moet overbrengen aan een lezer. Welke stappen moet de schrijver nemen om zijn doelen te bereiken? Kortom, hoe stemt de schrijver de inhoud af op de doelen en de lezers van zijn tekst. Het bekende schrijfprocesmodel van Hayes en Flower (1980) beschrijft deze strategische en bewuste cognitieve activiteiten. Veel van ons schrijfvaardigheidsonderwijs is gestoeld op inzichten van deze klassieke probleemoplossingsmodellen (Hayes & Flower, 1980; Bereiter & Scardamalia, 1987), zoals het bekende advies om een schrijfplan te maken. De nadruk ligt vaak op de betekenisoverdracht: hoe produceren we retorisch effectieve teksten. De instructies richten zich vooral op de bewerking van de inhoud en welke schrijfprocessen daarbij een rol bij spelen (denk aan plannen en reviseren). Daarmee gaan deze adviezen volgens het dual-process model voorbij aan een belangrijk aspect van schrijven: namelijk hoe die inhoud gegenereerd wordt. Het dual-process model is een alternatief schrijfprocesmodel (Galbraith, 2009; Galbraith & Baaijen, 2018) dat ervan uitgaat dat schrijven inherent is aan het ontdekken van die kennis of inhoud. Schrijven is een inhoudsvindingsproces pur sang dat aandacht vraagt voor de meer impliciete taalproductieprocessen, naast de meer strategisch bewuste processen.
Volgens het dual-process model gaat het bij het schrijven om een samenspel tussen twee processen:
1. een kennisvormend (knowledge-constituting) proces en
2. een kennisorganiserend (knowledge-transforming) proces.
Beide processen zijn noodzakelijk voor effectieve communicatie en hebben een eigen functie. Het kennisvormende proces is verantwoordelijk voor het activeren en articuleren van impliciete of nog diffuse kennis. Het kennisorganiserende proces is nodig om die kennis te organiseren en in een retorisch effectieve vorm te gieten. Beide processen dragen bij tot begripsontwikkeling, maar ieder op eigen wijze. Het kennisvormende proces leidt tot de verrijking van expliciete kennis terwijl het kennisorganiserende proces bijdraagt aan de reorganisatie van die kennis.
Kennisvorming
Hoe kunnen we ons dat proces van kennisvorming voorstellen? Zie figuur 1 met uitleg.
Note. Input (Topic and Task specifications) is passed through the writer’s disposition (network in the center) and produces language output (A), which is written down in language chunks (B). This output is fed back into the network (C) and with inhibitory feedback leads to further new language production (D). This cycle is repeated (E and F) until the written text captures the writer’s understanding. From “Writing as a Knowledge-Constituting Process” by D. Galbraith, in Knowing What to Write: Conceptual Processes in Text Production, edited by M. Torrance and D. Galbraith, 1999, Amsterdam, The Netherlands: Amsterdam University Press, p. 142. © David Galbraith. Reproduced by permission of David Galbraith.
Meer specifiek kan het omschreven worden als een taalproductieproces waarbij nieuwe ideeën zich vormen door het formuleren, oftewel door het schrijven zelf. Ideeën worden niet opgehaald uit het geheugen, maar ontstaan op het moment dat de auteur ze onder woorden probeert te brengen. Galbraith (2009; Galbraith & Baaijen, 2018) beschrijft dit als de synthese van ideeën uit het semantische geheugen. Hij stelt het voor als een connectionistisch netwerk, of neuraal netwerk, waarin talloze kenniselementen via betekenisverbindingen met elkaar in contact staan. De tekst-in-wording fungeert als de input van het netwerk. Het onder woorden brengen van ideeën op papier of scherm leidt vervolgens tot het activeren van andere kenniselementen in het neurale netwerk van de schrijver. Pas op het moment dat de auteur ideeën opschrijft of zijn ideeën articuleert worden de ideeën expliciet: ze komen letterlijk boven water. Deze cyclus blijft zich herhalen en zorgt voor een dynamische interactie tussen de impliciet aanwezige kennis van de schrijver en de groeiende tekst-in-wording waardoor steeds nieuwe informatie actief wordt. Het schrijven zelf is volgens het dual-process model zogezegd een actief kennisvormend proces. Vandaar dat het model stelt dat je bij schrijven niet begint met betekenissen, maar dat je door schrijven bij betekenissen uitkomt. Dit werkt het beste als schrijvers het proces zo spontaan mogelijk laten ontvouwen, zonder eerst een plan voor de tekst te maken. Het maken van een plan remt namelijk het kennisvormingsproces af.
Dit goeddeels onbewuste kennisvormingsproces produceert niet direct retorisch effectieve teksten. Het kennisvormingsproces is chaotisch en grillig en de inhoud die eruit voorkomt is niet altijd meteen duidelijk of makkelijk te doorgronden. Met andere woorden, er moet nog veel gesleuteld worden aan de tekst voordat de tekst uitdrukt wat we bedoelen en voordat we kunnen spreken van een retorisch effectieve tekst. Hier speelt het tweede proces uit het dual-process model, het kennisorganiserende proces, een belangrijke rol.
Het kennisorganiserende proces
Het dual-process model stelt dit proces voor als een klassiek probleemoplossingsproces waarbij expliciet toegankelijke kennis in het werkgeheugen wordt geëvalueerd. Als de schrijver de kennis in zijn tekst wil gebruiken stemt de schrijver die inhoud af op de retorische doelen van de tekst: er ontstaat een retorisch effectieve structuur. Bij het kennisorganiserende proces staat de betekenisoverdracht centraal: in welke vorm moeten we de boodschap gieten om de tekstdoelen te behalen. Alhoewel het dual-process model stelt dat dit proces op zichzelf niet bijdraagt aan het genereren van nieuwe kennis, creëert de reorganisatie van de inhoud in lijn met de retorische doelen wel een meer coherent kennisobject in het geheugen van de schrijver.
Begrijpen en begrepen worden
Volgens het dual-process model schuilt de echte complexiteit van schrijven in het combineren van de kennisvorming met de kennisorganisatie. Beide processen zijn van belang, maar dienen een verschillend doel: begrijpen en begrepen worden. De processen kunnen op gespannen voet met elkaar staan, omdat het gaat om een balans tussen chaos en orde. Het betekenisvormende proces –waarin schrijvers hun denken onder woorden proberen te krijgen – leidt in eerste instantie tot wanorde. Uit die chaos moet een overzichtelijke tekst tevoorschijn komen. Het kennisorganiserende proces – dat die orde kan scheppen – is alleen van een hele andere aard en reduceert de kennisvorming. Het spanningsveld draait erom dat de schrijver moet weten wanneer die welk proces voorrang geeft (Galbraith, 2009; Galbraith & Baaijen, 2018). Voor de begripsontwikkeling is het volgens het dual-process model belangrijk dat schrijvers in ieder geval starten met het articuleren van hun ideeën op papier, oftewel de kennisvorming. Dit is een belangrijk inzicht, want het relativeert het maken van een schrijfplan voor aanvang van de schrijftaak.
Referenties
Bereiter, C., & Scardamalia, M. (1987). The psychology of written composition. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Galbraith, D. & Baaijen, V. M. (2018). The work of writing: Raiding the inarticulate. Educational Psychologist, 53(4), 238-257. https://doi.org/10.1080/00461520.2018.1505515
Galbraith, D. (2009). Writing as discovery. Teaching and Learning Writing. BJEP Monograph Series II, 6. British Journal of Educational Psychology, 2(6), p. 5-26
Hayes, J. R., & Flower, L. S. (1980). Identifying the organisation of writing processes. In L. W. Gregg, & E. R Steinberg (Eds.), Cognitive processes in writing (pp. 3-30). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Graag als volgt naar deze bijdrage verwijzen: Baaijen, V. (2022). Het dual process model. Deel 1: Schrijven om te begrijpen en begrepen te worden. In WODN Werkgroep Onderzoek Didactiek Nederlands (Ed.), Handboek Didactiek Nederlands. Levende Talen. Geraadpleegd [datum] via: https://didactieknederlands.nl/handboek/2022/03/het-dual-writing-process-model-deel-1-schrijven-om-te-begrijpen-en-begrepen-te-worden/.
