Aan de praat … Goede gesprekken in de basisschoolklas.

resi damhuis piet litjens bij i s d a t t a algebruik ssitu a ties fun c tioneel e n authe ntiek zijn dat deze voor leerlinge n hanneke schripsema b e t e k e n i svol zijn e n a a ns luiten bij hun le e f en belevin gs were ld zi e v erde r het kade r acht e rgronden het proj ec t de kt nie t het voll e dige dome in van monde ling e c ommuni aan de praat ca ti e maa r werkt voorb eeld e n van ac ti vit ei te n uit op ond erd e l en di e in de pra ktijk no g goede gesprekken in de vaak onde rbeli c ht zijn mom e nt ee l zijn er vi er soort e n ac ti vit eite n basisschoolklas in ontwikk el i ng vi e r proto typ e n r inte racti e in d e kl e in e kri n g sam en d e nke n e n pr ate n k ern kl e in e k ri ng me t l e raar ge lijkw aar di g gespre k aa nd acht v o or co m plexe c og niti ev e ta a lfunc ti es kinderen leren luis t e ren e n sprek e n doo r regelmatig 2 inte r ac tie in de kl e in e k ri n g pra te n o v er h e t a ctief dee l te ne me n aan gesprekke n maa r in de ges pre k kern kl e in e k rin g me t le raa r gelijk schoolpraktijk i s h et aa nd eel va n k i n de ren in waardig ges prek p atron e n in ges pr ekk en tus gesprekken vaak bep e rkt to t an twoo rd geve n op een se n le ra ar e n l ee rlin gen vraag van de le ra ar we lk soo rt activi teit en met ech t 3 v erhale n v e rt ell e n aan en door leerlinge n actieve in b re ng va n k ind e ren ku n je op sch ool 4 g es pre kk e n om t e l e r en v erw e rvin g va n rea lise ren welk e v aard ig h eden h eeft ee n l eraa r k ennis e n va ardi ghe de n in g roep e n m e t grote daa rv oo r nodig he t p roject mo ndelinge co m m u ve r sc hill e n in taa lva a rdi g h e id nica tie van het expertisece ntrum ne de rla nds zoek t a ntwoorden op deze vragen in h e t p rojec t wo rde n in dit artikel ga an wij in op int era ctie in de voo rbeelde n van de rge lijk e acti vit eit en on t wikkeld kl e in e k ri n g s ame n d e nk e n e n prate n e n voor groepen 1 t m 4 van de b asissc hool waa ri n v erha le n vertell e n w e l a t e n zi en waa r he t l ee rk rac h tinte rac tievaa rd ig h e d e n ee n b e l a ng rijke in d e z e ac tivit e ite n om draa it doo r d e ke rn pl aa t s i n n e men onlangs is een en ro m u itge punte n ervan a a n te geve n pra ktijkvo orb eel bra cht di e zowel d eze act iv ite i te n als de l eerkrach t de n te b esc hrij ve n e n bijb e hore nde lee r va a rdighe d e n in beeld b rengt e n toe lic ht aan de kr achtvaardi gh ed e n kort to e te li cht en in h e t praat het de rde dee l in d e se rie mile neder de rd e onde rd eel gaan we sp ec ifi e ke r in op di e lands r es i da mhuis en pi et litje ns z ij n p roject l ee rkrac htvaardi g he de n bij alle drie d e on l e id e rs monde linge communicatie b ij h e t expe rti de rd el e n l eggen we stee ds ee n v erb and m et secentrum ned e rlan ds nijmege n pi et litjens wa t de cd rom te bi e d e n h eeft we rk t bove ndi en ook bij de taa lg roep van het abc a mste rda m hanneke schripsema is ve rbo nden aanleiding en doele n aa n he t abc am s terd a m en kindercen trum vandaag h oew e l e r op sc hool veel gep raa t wo rdt blijkt d e tijd die l ee rli nge n daad we rk elijk a c ti ef me t sprek e n en luis t ere n b ezig zijn to c h in he t proje c t monde lin ge co mmuni ca ti e nog b ep erkt en als z e al d e ka n s krij ge n om s t aat d e monde lin ge inte rac ti e in d e kl as ac ti ef dee l t e n e m en a a n ee n ges p rek b etre ft ce ntraal e n da n met n a m e in d e gr oe p e n i tot die deelname va ak de ee nv o udi gs t e ni ve au s e n m et 4 mond elinge vaardi g he d e n vorme n va n d enke n e n prate n vooral b e no e me n en ee n b e la ngrijk e s l eut el v oo r sc h o olsu cces b esc hrijv e n ook no di g v oor d e t aalont w ik e e n aa nd ac ht s punt is da t he t o nd erwij s n e de r k eling maar jonge kind eren kunne n en wil lands a a n j onge kind e r e n in vee l ste rk e re le n mee r uitdrukke n me t inte ract ie in d e kle ine ma t e d a n nu h e t geval is z o u mo eten uit gaa n k ring bi e de n we l eerlin gen m ee r ge legenhe id va n int erac ti eve onde rw ij sl ee r s ituaties waa rin o m ac ti ef deel t e n e me n aa n ges pr ekk en en a utochton e e n alloc htone lee rlin ge n ge za d e toev oegin g samen de n ke n e n pra ten geeft aa n me nlijk p a rti c ip er en v an groot b elan g daar d a t w e lee rlinge n b ov endi en d e kan s ge v e n 322 mo e r 2000 5 6 om complexere cognitieve taalfuncties te acht erg rond e n leren gebruiken zoals vergelijken redeneren de mondelinge taalvaardigheid van leerlingen speelt con cl uderen en oplossen verhallen walst een cruciale rol in het basisonderwijs veel kennisover 1996 zo kan deze taalactiviteit een goede dracht vindt plaats door middel van mondelinge com bijdrage levere n aan de algehele monde linge municatie leergesprekken instructiegesprekken voor t aalvaardigh e id van leerlingen en aan d e me er en nabesprekingen etcetera leerlingen moeten vol schoolse taalvaardigh e id beide een bel a n g doende mondeling taalvaardig zijn om op deze manier rijke basis voor schoolsucces kennis te kunnen verwerven een van de leergebieden vaak en v eel zelf de taal gebruiken is niet is taalvaardigheid zelf mondelinge communicatie is alleen een voorw a arde om vlo eiend de ta al t e een belangrijk middel in het taalonderwijs voor de le ren spre ke n maar ook om die t a al v erde r t e verdere ontwikkeling van zowel mondelinge als schrif ontwikkele n alleen als een leerling z elf pro telijke taalvaardigheden een voorbespreking tussen b e ert uit te drukken wat hij belan grijk vindt leraar en leerlingen kan bijvoorbeeld de inleiding kan hij m e rke n wat hij al wel kan en wat hij vormen bij een individuele schrijfactiviteit of bij een nog mo e t bijleren p as als een leerling niet mondelinge taak die leerlingen met elkaar zullen gaan a ll een lui s t ert e n re produce e rt ma a r ook e cht uitvoeren ook hier is mondelinge taalvaardigheid zelf pra a t z et dat zijn min of meer onb e wuste nodig om optimaal van de leeractiviteiten te profite taallee rnle ch a nisme in vo ll e werking bie ren tenslotte kan een bepaald onderdeel van monde mond damhuis 1999 linge taalvaardigheid het expliciete doel van onderwijs dit proto ty pe heeft e en twe el edig do e l zijn bijvoorbeeld het leren geven van een mondeling i d e l e erlin gen meer c ompl exe c o gnitie v e t a al verslag pas op dit niveau gaan we niet uit van al func ti es late n ge bruike n e n aanwezige mondelinge taalvaardigheid maar probe 2 de le erlin ge n actiever a a n ee n g es pr e k laten ren we juist die taalvaardigheid te ontwikkelen de de e lneme n mondelinge interactie is in het onderwijs vooral een middel om ervaringen uit te wisselen en informatie het prototyp e l a at zic h in ti e n k e rnr egels over te dragen spreken en luisteren in het onderwijs b esc hrijven in het taalonderwijs is de verbetering van luister en ond erwerp en o ntwe rp van de kle in e k ring spreekvaardigheid maar in beperkte mate een doel t leraar en leerli ngen dragen g eschikte ond er het onderwijs in spreken en luisteren werpe n of m a te rialen aan voor de kl ein e kring in de kleutergroepen wordt weliswaar alles nog mon 2 d e l e ra a r houdt d e gro e pssa m e ns tellin g in h e t deling gedaan maar de tijd dat kinderen daadwerke oog w elke l ee rling e n bijvoorbe eld we ge ns lijk in talige interacties betrokken zijn valt tegen en b eperkt e b eh e ersing van het n ed erl a nd s zodra het leren lezen en schrijven zijn intree doet we ge ns we ini g initiatiefrijk gedra g in de verdwijnt de aandacht voor mondelinge vaardigheden grote groep of juist als uitdaging bij hog e re vaak naar de achtergrond helaas worden niet alle taalvaardigh ei d en in we lke combina ti e met kinderen vanzelf vaardig genoeg uit peilingsonder elkaar ge ma tigd hetero ge n e g roe p qua t a al zoek blijkt dat de mondelinge taalvaardigheid van vaardig h e id e n durf leerlingen nog heel wat te wensen over laat dat geldt voor zowel autochtone als allochtone leerlingen lit d eelmine in gespre k jens damhuis 2000 3 d e leerlin gen denk e n n a over verschijn sel e n het project mondelinge communicatie van het exper pro cess en of problemen e n v e rwoord e n hun tisecentrum nederlands ontwikkelt voorbeelden van g e da cht en onderwijsactiviteiten die juist gericht zijn op de ver 4 de leerlingen vervull en de rol van spre ker werving van mondelinge taalvaardigheid dit zijn geen met eig e n initiatieven en niet all ee n als losstaande lessen maar activiteiten waarin de kinde antwoord ge ver ren op betekenisvolle manier met elkaar en met de s d e l eerlinge n gaan in op e lka a r zonde r dat ze leerkracht communiceren over voor hen belangrijke voortdurend de leraar als bemidde laar gebrui zaken de activiteiten vallen binnen het kader van ken interactief taalonderwijs waarin betekenisvol leren 6 de ler a ar v erv ult de rol van responsi e ve sociaal leren en strategisch leren centrale begrippen luisteraar niet alleen van spreker en initiati e f zijn verhoeven aarnoutse 2000 n e mer 2000 5 6 moer 323 ontwikk eling leerlinge n stimul e ren woorde n te bren ge n de conclus ie dat j e dan 7 d e leraar geeft aanz e tten tot gebruik van zelf kunt douch e n vo orwaard e n zoals fruit complexe taalfuncties midde ls algemeen uit eten en goed slapen en h et gevolg dat je dan nodigende vragen en open vragen naar het een groter bed moet hebben ma ri an levert hoe wat pre c ies en waarom van e en eerdere daarbij in haar reacties zonodig een pa s sender reactie van de leerlingen formulering of ze verwoordt de bijdrage als 8 de leraar geeft aanzetten tot v erder denken een algemener p ri ncipe daarmee levert ze e n pr a ten v an de leerlin g en door zonodig ee n taala anbod en feedba ck w a a rv an de kinderen nieuw as p ec t in te bre ng e n in de ge dachten kunn e n l eren ho e ze die c ompl exe r e za ken lijn van de le erlingen en zonder de controle nog b e ter kunnen uitdrukken vo lledig over te nemen mari an volgt de gedachtelijn van de kinde ren ze stimul e ert hun bijdragen met luister randv oo rwaarde n responsen di e aangeven dat ze b e grijpt en 9 d e leraar organiseert de kleine k ri ng al s w a ard eert wat de kinderen zegge n e n g eeft gangbare a c tivite it in h e t roo s t er de le erlin hen dan weer ruimt e om v e rde r te prat e n g en zijn e rm ee v e rtro uwd to de l eraar en d e l ee rlinge n bouwen een tr a nscript 1 routine op van ze lfstandig w e rk en zod a t de niet goed verstaan ler a ar d e kle in e kri n g kan uitvoeren x onverstaanbaar situatie aantekening praktijkvoorbeeld i onderstreept tegelijk gezegd met ander onder als je lichaam groei t streept deel ma ri an i s l ee rkr a cht in gro ep 1 2 van d e leerkracht hoe weet je nou of je lichaam groeit ho e bisschop huib e rss chool in am s t e rdam wa a r kan je dat nou weten ongeve er 6o procent van de l eerlingen me er lsmael kan ik zelf douchen alleen douchen talig i s d e dire c teur van sc hool heeft ee n leerkracht als je groter gegroeid bent kan je zoon ge kr ege n de kla s van ma ri an he eft lsmael ja voor de baby een meetlat ge maakt mari a n leerkracht kan je meer zelf dat is waar organi se ert ee n klein e kring m et jon gs t e deveny en als je gaat fruit eten kl e ut e rs i smae l omar d e ve ny en fou ad omar als je zijn me e rtalig dwayne is van huis uit ne de r leerkracht even wachten tikt d aan en wijst naar 0 land stalig mari an he e ft ee n papier neerg e legd om aan te geven dat 0 even iets ma g met een grote en een klein e voe tafdruk dat zeggen nu is a a nl e iding voor d e kinder e n om ove r omar als je gaat goed slapen daar word je ook groter gro e ien te prate n t e rwijl ma rian groot van da a rbij he t woord lijf gebruikt komt dev e leerkracht dat is waar he als je heel goed uitrust ny me t he t w oo rd l ic haam d a t m oe ilijke ismael da dan dan ga je grote bed kopen woord be spre ke n ze ee rs t e n dan s t elt marian leerkracht dat is goed want dan pas je niet meer i n de vr a ag hoe wee t j e nou of je li c haam je bed groeit wat er dan vol gt s taat in tran s c ri pt i lsmael nee de uitge breide de elname van de kind e ren leerkracht neehee bevordert hun monde lin ge t a alv a ardi gheid omar kan je ook niet uit ga je zo koppeltj e zo gemotiveerd pr a ten over compl ex e re duiken van je bed uit zaken s timul ee rt heel sp ec ifi e k de m e er leerkracht ja dat zou een beetje gek zijn sc hoolse aspe c ten va n taalvaardigh eid lsmael ja zo draaien dez e jon gs te kleut e rs hebben div er se ideeen leerkracht heb iii over ho e je weet of j e li c haam groeit ze leerkracht heb jij eigenlijk thuis al n groot bed prob e ren di e ook zo goed mogelijk te v er tegen 1 1 woorden d e taalkennis di e ze hebben is nog lsmael knikt lang niet volmaakt maar ze s la g en e r to c h in leerkracht goh hun behoorlijk complexe ge dachten onder omar ik heb thuis een stapelbed 324 moer 2000 5 6 leerkracht ja dat kan ook hoofd als rese rv e voor het geval dat de fouad ik ook kinderen niet zelf verder denken en praten leerkracht dan slaap je heel hoog he tegen 0 maar z e heeft van tevoren besli s t geen lijn omar ja ik ga moet hoesten uitgezet die ze met het gesprek wil volgen lsmael want ik slaap heel hoog het is beslist geen leerges prek in traditionele leerkracht knikt zin niet een vas t s tukje kenni s dat overgedra lsmael m n vriendje ook gen moet worden de kra cht van deze kleine leerkracht ie vriendje beneden tegen i dan in hel e kri ng is juist dat de kind e ren z elf hun ideeen kring maar nog even over je lijf en ge dachten kunnen inbre n gen de leer dwayne mijn vriendin heeft ook een stapelbed kra cht pakt di e op en stimulee rt de kinderen leerkracht slaapt ze ook heel hoog om die eigen lijnen uit t e bouwe n z e zorgt dwayne knikt in elk geval dat ze niet voo rtdur end vrag e n omar van mij ook stelt damhui s litjens 2000 fouad mijn vriendin niet vooraf w e et je du s niet wa a r het g es pr ek pre ci es op zal uitkomen je s p e elt vooral in op de leerkracht he eft hier voor de klein e k ri ng wat d e kindere n aandragen to c h moet j e een onderwerp genom e n dat aansluit bij h et ook zor gen voor voldoend e di ep gang van het thema waar de klas aa n werkt dat thema ge sprek door de kinderen a an h et de nken t e komt direct uit de dagelijkse werkelijkheid ze tte n en dat uit te wissel en me t elk a ar zodat v a n de kinderen ze l e vert een s pannende ze complexe taalfuncties gebruike n dat do e start door het papi e r niet de voetafdrukken je door kleine impulse n t e ge v e n zoals hi e r maar verd e r heeft z e ge en inhoud e lijke invul de s tartvraa g va n het fra gment dat zet de ling gepland ze he eft wat vragen in haa r kinder en we e r e e n st a p ve rd e r aan h e t de n intera ct ie i n de kl ei ne k ri ng sa m en d e nk e n en p r ate n zie je dat de sta rtvraag van dit fragment veel complexe taalfuncties uitlokt zie 31 vragen d ie taalfuncties uitl okken w at g eb eu rt er toel ichti ng wi e zijn dit zie je dat omar een complexe zin niet helemaal correct formulee rt opd r a c h ten maar dat de leerkracht doorgaat op de inhoud impliciet feedback geeft op vorm en inhoud en daa rvoor de zie je da t strategieen van beves tigen en v erbeterd herhalen toepast zie 4 communicati ege ri cht taalaanbod z ie 33 directe stellenderwijze en j y impliciete feedback z i e 35 feedback op inhoud en vorm zie rarg cav 36 bevestigen zie 38 verbeterd herhalen 0 15 min em 7oelichti no 6gg4 l dc cn zie je dat veel beurten van de leerkracht geen vraag zijn zie 23 minder vragen stellen toelichona zie je dat de leerkracht dieper ingaat op de inhoud van ismaels bijdrage dat je een groter bed nodig hebt zie 28 ingaan op inhoud 0 20 min toelichti ng video 1 video 2 v i d e o 3 video 4 vid e o 5 video 6 vide o 7 afbeelding 1 interactie in de kleine kring 2000 5 6 moer 325 k e n en de leerkra c ht laat hen da a r uitgebr eid bijgezocht en d e krul daarop gezet nu over praten als leerkr a cht zoek je dus een verdiept leerkracht marian het gesprek door balans tussen terughoudendheid om de kin te vragen wa arom sinterklaa s eigenlijk zo n deren ruimte te gev en en verdieping aan stok heeft zie transcript 2 dit zet de brengen om complexer taalgebruik uit te kinderen aan tot diverse uitg ebre ide bijdra lokken gen a a n het g es prek waarin ze c omple xe rel a tie s proberen uit te drukk e n me t o md a t hoe zi e j e dit terug op d e cd rom de c n e n als d e kindere n krijg e n d e ka ns om rom b e vat het vid e ofragment van dit stukj e c ompl exe cognitieve taalfun c ties t e gebruiken klein e kri ng zi e afb ee lding i de b e schrij in e en voor hen spannend g esprek ving van de activite it krijg je door d e knop de kindere n brengen hun e i gen ide een in wa t geb e urt er a an t e klikken pr ec i e zere en ve rwoorde n di e zo go e d als ze kunnen ge g ev e n s over d e l e erlinge n v ind je bij wi e m aria n gaat serieu s op die id eee n in en a ls z e zijn dit d e knop opdrachten gee ft o efe ni e t pr eci es b egrijpt wat ee n kind bedoelt ningen rond de leerkrachtvaardigheden her probeert ze d at me t be tekeni s ond e rhandeling k e nnen van interac tievaardi g heden z elf er to c h duide lijk t e krijgen ze rea geert m et mee oefe nen nadenken over h oe j e h e t zelf luis terrespon se n zo als herhalin g en instem zou aanpakken ming ma rian sp e elt idee e n door naar de bij zi e je dat ric ht e n w e de aandac ht op a nd e re kinde r e n zoda t de kinde r e n s a men b ep a alde le erkrachtvaa rdigh e den di e in h e t h e t onderwe rp ve rd e r uitbouwe n zo s c h ept vid eo fragme nt te zien zijn bijvoorbe eld zie ze v ee l ruimt e voor uitgebr eide bijdrage n van je dat veel b e urten van de lee rkra c ht geen vra ag de kinderen dat stimule ert hun taalontwik zijn zie 23 minde r vragen s te ll en d a t numm er ke lin g heel s t e rk v e rwij st n aar de v aa rdi g heid in h e t totaalo ver ma ria n st elt vrage n maa r dat zijn op e n zi cht da t j e bij list in d e bo v enbalk van het vr a gen zond er ee n vooraf vas t gel egd ant sch e rm kunt opro ep e n daar kom e n we woord z e ge bruikt z e om c omplexe cogni straks no g op terug maar je kunt o ok te r tiev e t a alfunctie s uit t e lokke n bij d e kinde plekke e en toelichting krijg e n do o r t e klik r e n reden e re n doel middel rel a ti e s aange ken op toelichtin g v e n con clud e re n a rgum e nt ere n sc hool se v ee l l e erkra chtb e urt e n zijn ge e n v ragen v a a rdigh e de n di e d e kind e re n hi e r in ee n h e t zijn voor een d ee l lui s te rres ponse n di e zinvol ge spre k l eren gebruike n bre ng en geen ni e uw elem e nt in maar g even aa n dez e kl ein e k ri ng doen twee jon gs te aan dat z e begrep e n h e eft w a t e en kind zei kleuters m e e patty e en ned erla nds meisje ze h erhaalt of be ve stigt dat dan bijvoor e n mangit ee n chinee s jong etje de andere bee ld drie kinder en zijn me ert alig e ouds te kleut e rs al s j e grote r gegroeid b e nt ka n j e m ee r f o u a d rikl ey en omar z e lf dat i s waar al s j e h eel goed uitrust transcript 2 neeh ee niet goed verstaan goh x onverstaanbaar ja dat ka n ook situatie aantekening onderstreept tegelijk gezegd met ander onder praktijkvoorbeeld 2 streept deel staf van sinterklaa s leerkracht rikley waarom heeft sinterklaas dit ei in een jute sinte rklaa s za k zitten a lle rl ei spul genlijk len de kindere n h a l e n e r om d e b e urt op rikley dat ie kan aanwijzen wie stout x e r ge vo el i e ts uit dus zo nd e r dat z e zi e n w at z e wordt doorheen gehoest pakken h et ding dat er zojui st uitkwam is leerkracht wat zeg je van goudkleu ri g ka rton na allerlei ideeen rikley omdat ie kan aanwijzen wie stout doet besluiten de kinderen dat het de k ru l i s van de leerkracht dan kan ie aanwijzen wie stout doet staf van sint ze hebben er ook e e n stok r i kl ey knikt 326 moer 2000 5 6 leerkracht ja dat zou weles kunnen kloppen kan hij mee daar is gaan staan omar pak zo bij je capuchonnetje omar maar deze pakt kraag van eigen tru i fouad ja zo juffrouw staat op en gebaa rt vast leerkracht maar je schreeuwt een beetje tegen f leerkracht ga es zitten schatje zachtjes tegen p schuift f terug op zijn stoel patty gaat zi tten en praat dan verder daa r omar pak daar dan kan ie daarmee zo zo drukken fouad kan dat zo pakken en dan en dan doet dat niet pijn voor e m leerkracht tegen f je moet wel nee kijk oma r als is nu aan t praten dan wacht je eve n leerkracht hij kan ermee drukken toyie uitgesproken is patty ja omar achter pakt ie capuchon dan zegt ie wat leerkracht hoe bedoel je dat laat es zien dan geef t heb je nou gedaan even stil dat p de stafl zegt ie patty zo en dan kan ie opstaan zit en staa t leerkracht met die staf steunend op de staf dan langzaam op omar ja leerkracht ooh ja is wel slim misschien leerkracht wat zegt ie nou kijkt kring rond omar ja als t ie op als t ie heb pijn fouad dan gaat ie ze slaan als ik iets ge leerkracht denk je ook dat dit klopt wat pat ty ver daan iemand telt tegen f dan tegen 0 even wach omar gelijk met middenstuk beu rt f pak t ten omar hier gaat staan fouad nee patty tegelijk met einde beurt f nee nie t leerkracht lij denkt van niet verder tegen f j doehoen dan gaat ie onverstaanbaar fouad niet zichtbaar achter 0 of h i j schudt tegen m die staf optilt en met klap nee r leerkracht jij denkt echt dat sinterklaas d er me e laat komen gaat slaan leerkracht luister es tegen kring dan tegen m e n fouad knikt ja p zal ik m maar even vasthouden leerkracht dat kan als jij dat denkt dat mag neemt staf over van p en m omar juffrouw m issch i en misschien a als ti e patty ja heb pijn kan ze dit vasthouden en da n leerkracht fouad zegt hij gaat er iemand me e lopen slaan patty ja zo alleen voet zo doet pasje voor me t fouad ja als iemand ge iemand slaat dan stok gaat ie mee slaan pakt ie dat van daa r fouad over poppenhuis licht uit aan licht uit beneden wijst op onderkant staf gaat i e aan pahk pahk geluid van klap geven maak t leerkracht ja maar weet je wat leggen we de slaan beweging staf want zo heet dit van sinterklaas de leerkracht zou sinterklaas dat doen kijkt kring ron d staf t is niet zomaar een mooie wandel met twijfelende blik stok t is een hele speciale die zett en we patty nee gelijk met r en o even hier netjes neer en dan kunnen wi j rikley nee gelijk met p en 0 ns verder kijken omar nee gelijk met p en r fouad ja d e l ee rkra c ht hee ft hi e r ee n h e el eenvoudige p r en 0 tegelijk verder maar grotendeels onver aanleidin g voor d e kle ine kri ng b e da c ht wat staanbaar vo o rwerp e n in ee n zak di e voor ee n d eel patty hij gaat alleen bij lievere kinderen met met he t sinterkl aas the m a te make n he bben ontkennende wijsvinger tegen f e n voor ee n d ee l ni e t open vrage n die omar ja da a rbij he t ges pr ek op g ang kunne n houden patty want stoute kinderen gaan in n zak zijn wat moe t en w e daar nou m e e waar leerkracht oh maar die gaat ie niet slaan bedoel je om zit d a t eri n de nken ju llie in plaats van patty nee ee n vraag k an een uitroep van v e rra ssin g ook leerkracht maar waarom zou die s maar waaro m al voldo e nde zijn om d e kinde r e n aan d e zou sinterklaas die dan toch gebruiken pra a t te krijg en patty voor een stok want hij is heel oud en dan naast het vinden v an ee n ges chikte aanl ei 2000 s o moer 327 bekijk waar de kinderen complexe cogni tieve taalfuncti es gebrui ken ga na w at de leerkracht doet om w a t gebeur t e r dat te sti mulere n gebruik daarbij het transcript wie 21 n dit print transcript video 1 opdrachten zie je dat i t e cyi f iir yu syiu w r ckk x video 1 video 2 v i d eo 3 vi deo 4 video 5 video 6 vi de o 7 afbeelding a lee rkrac htvaa rdigh eden din g voor de kl ein e kri ng i s de h oofdz aak v a n verhalen vertellen dit s oort ac tivite it he t zor ge n voor een kw a lit a ti ef g o e de int erac ti e d e inte ra c ti e w ordt in he t o nde rwij s krij ge n kind e re n ni e t p er geschikt v o o r taalv e rw e rvin g v a n de l ee rlin definitie vee l ge l ege nhe id tot h e t d oelge ri c ht ge n al s zij e r v ee l inititiati ev en in kunn e n ontwikkel e n e n v e rbe te r e n va n hun spr ee k n eme n al s zij uitg ebre id e bijdra gen kunn e n vaardi g he id natuurlijk e r zijn kringgespre k l ev e re n e n al s zij di ep gaand ove r din ge n ke n e n in de hoge re groe p e n van h et ba s i s ku n ne n d e nk e n en pr a t e n we gaan ve rd erop onde rwij s h o ud en l ee rlinge n af e n t oe ee n nog di e p e r in op d e lee rkrac htv aardi gh ed en sp reekb eurt h et alge me n e beeld is t och dat di e daarvo o r nodi g zijn e n ho e di e op d e cd de l ee rkrac ht vee l aan h e t wo ord i s e n dat d e rom ge pr esenteerd word en zie afb ee ldin g 2 dee lna me v a n l ee rlin ge n vaak b ep e rkt blijft bij dit v ide ofragm ent op de cd rom zit ee n to t he t geve n va n antwoo rd e n op vrage n van o pdr acht di e j e vraagt o m prec i es t e kijk e n d e l eerkr acht d e ze a ntwo ord e n zijn vaak na a r d e c ompl exe taalfunc ti es di e de kind ere n va n ee n z ee r b e p e rkt e o mva ng leerlin gen gebruikte n om dit ge makkelijk er te m ake n s pr e k e n z elde n la nge r d a n ee n o f tw ee zinn en kun j e h e t tran sc ript uitprint en j e kunt d a n a cht e relk a ar ac ht e r d e bijdrage n va n de kind ere n no t e re n spr eekgelege nhe id i s voor i e d e r kind van wat voor taal fun c tie e rm ee uit gedrukt wordt b e lang z owe l v oo r d e ontwikk eling v a n e n j e kunt m e t ee n kijke n wat d e lee rkrac ht co mmunic a ti ev e vaa rdi gh e d en hoe te han d ee d om die bijdr age mogelijk t e m a k e n de le n in ges pr ek ss ituati es al s v o or d e s pr eek e n lui stelv a ardig h e d e n juis t l a nge re b e urte n kunn e n d e taalve rw e rvin g ste rk stimul e r en l ee rling e n mo e ten ook le re n ho e ze e e n 328 moer 2000 5 6 langere monoloog kunnen voorbereiden en een keer per week ongeveer zo minuten en uitvoeren een goede manier om leerlingen vaste plek in de klas ri tueel bijvoorbeeld te trainen langer aan het woord te zijn dan in vertelstoel microfoon vertelhoed kaarsjes e en antwoord op een vraag is hen verhal e n spot aan te laten verte ll en daar bij is het van belang 3 de leraar vertelt persoonlijke verhalen fa niet te wachten tot de hog e re groepen jonge milieverhalen op basis van eigen e rva ri ngen kinderen in groep t z hebb en al b e hoeft e om e n belevenissen d e ze zijn echt g eb eurd zich te uite n door op het niveau dat bij hun 4 de leraar leert de leerlingen hoe een verhaal leeftijd past te vertell en wat ze getekend of t e v e rte ll en aandacht voor onderwerpkeuze gemaakt of wat ze b eleefd hebben zonder dat verhaalstructuur uitwerking van personen ze metee n worde n onderbroken door e en en s timule ert lee rlingen hie rt oe and e r 5 de leerling e n lui steren naar het verhaal bij het ve rt ellen v a n verhal en staat he t proberen het samen te reconstruer e n na te spr e ken ce ntraal maar ook het luiste ren het s pelen en reflectere n op de verhaa ll ijn ga at hi e rbij vooral om ge b e urt e ni ssen die de kinde ren zelf hebb en m e egemaakt d e l eraar verhalen ve rt elle n doo r de leerlinge n geeft z e lf h et voorb eeld door kinderen echt 6 de leerling e n stimuleren elkaar om pers oon geb e urde v e rhalen te v ertell en pers oonlijke lijke verhalen te vert elle n op bas is van geb e ur v erhal e n h e bben e e n extra dim en si e die we in t e ni s s e n e n beleveni ss en die ze z elf hebben h e t ond erwijs bet e r probere n te b enutt e n m e egemaakt e n waar ze andere n d e elgenoot hierbij dien en we de dre mp e ls te verlagen van wi ll en maken voor d e spr e ker e n voldoende veili gh eid te 7 l e erlingen v ert e ll en hun verhaal in een veili bi ed e n v oor de s pr e k e r om lan ger aan h e t ge omge ving in een kleine gro e p e n pas in woord t e zijn h e t ve rt ellen van een ve rh aal e en grote groep of aan onbek e nd e n op het is al e e n pre statie op zich met h e t project moment da t ze d e gel e genheid he bben gekre verhalen v ertellen stimuleren we schol e n om g en om he t t e o e fenen en te lere n een ve rte l cultuur op sc hool of in d e gr oe p op 8 l e erlinge n ontwikke le n pr ese nt a ti evaardi g t e bouwe n he den en t ec hniek e n 9 l ee rlingen luisteren naar elkaars v e rhal e n e n tien zilveren regel s zijn b e re id de v ertelle r uit te la ten spreken het pro to type v erh alen ve rtelle n valt uiteen in co nditie afspraa k ee n onderdeel waari n d e leraar ve rh alen zo d e v ertelle r leraar l e erlin g wordt niet vertelt aa n de l ee rlingen in grote en of onderbroken door de luist e raar s kl eine g ro ep e n ee n onderdeel waa ri n d e le e rlingen verhale n vertelle n in h e t ee rst e doele n d e el s taat d e le raar model hij la at zien ov e r w e lke ond e rwerpen j e een v e rhaal kunt v er bij h e t onderdeel verhal en vertell en gaat het tell en ho e j e ee n v e rha a l v ertelt hoe j e om de vol gend e do el en spa nning opbouwt e n de aand acht van d e l ee rling e n luisteren n a ar p ersoonlijke v e r luis teraars v as thoudt et c etera en ook ho e in halen ee n klas e en ve ilige omgevin g gecreeerd kan l ee rlingen v ertell e n verhalen worden voor d ez e activite it hi e rond e r in l ee rling e n re flecteren op de structuur van sc hema de tien zilve ren re g e ls die ce ntraal v e rtelde verhalen staan bij het verte lle n van pers oonlijke verha leerling e n waarderen verhalen van anderen len de bedoeling van het proto type is om kinderen t e leren dat een verhaal v e rtelle n verhalen ve rtelle n doo r d e le raa r boeiend is zowel om ern a ar te luisteren als t de leraar organisee rt een verhalen vert el om het zelf te doen en om kinderen te laten cyclu s kennismaken met kenmerken van een mon 2 de leraar c ultive ert h et verh a len vertelle n deling verhaal we proberen leerlingen aan vas t moment in het weekroo s ter minimaal de praat t e krijgen door het spreken veilig e n 2000 5 6 moer 329 laagdrempelig te maken en door er zo vro eg branden enke le w axinelichtj e s ze hebben mogelijk mee te beginnen een belangrijke afgesproken dat de verteller niet onderbroken afspraak is dat de verte ll er zo goed als wordt zolang de kaarsjes aan zijn maa rt en ononderbroken spreekt de leraar heeft e e n ve rt elt een persoonlijk verhaal over een auto voorb ee l dr ol a ls ve rtell er m aar met all ee n ongelukje dat hij niet zo lang geled e n had op vertellen door de leraar als voorbeeld wordt weg naar sc hool om de leerling e n te lat en h e t doel van het proto ty pe nog niet bereikt zie n d a t een v e rhaal een structuur heeft een we leggen de nadruk op de volgende be gin midden en einde legt hij bij de soo rt en verhalen verschillende pass ages in het verhaal een perso onlijk e ve rhale n verhal en uit het l e ve n gekleurd kaartj e op d e grond zi e tr a n s cript van men s en die e cht zijn ge b e urd ove r 3 de verhaall ijn wordt op deze ma ni er g e b e urteni ssen en ervari ng en die men se n gevi s ualiseerd door e en s e rie van zeven kaart echt h e bben m ee ge maakt in het verr e of je s met v e rschillende kleure n nabije verleden voorbeelden een vakantie e rv ari ng v e rdwaald verhui s d transcript 3 het verhaal in grote lijne n famili eve rhalen ev e ne en s ec hte v erha l e n di e wit jullie weten misschien elke dag bijna in famili e verband verteld word en over lede n elke dag kom ik met mariena en annelien van d e familiekri ng het gaat hier om d e met mijn auto naar school v e rhale n die m e nsen in familieverband m ee r geel we gingen s morgens vroeg weg want we dan eens vertelle n a an elkaar moeten dan om kwa rt over zeven bij mariena ve rha len van v riend e n van v rie nde n h e t gaat zijn we stapten in de auto en gingen weg hier om ve rhale n die we h ebben hore n niks aan de hand snel door het stoplicht verte lle n du s ni e t uit de e e rs te hand het misschien was ie wel oranje gaan een brug wordt al een be e tj e onduid elijker o f h et ec ht over rechtsaf langs het water j en w a ar geb eurd is of niet rood bij die stoplichten moesten we wachten vanz elfspre k e nd vind en we h e t ook bel a n g rechts kwam een auto links kwam een rijk dat kinder en ru ims choot s de gelege nh eid auto en dan moet je weten als ik voor een krijgen om naar voorge lezen ve rhal en uit stoplicht sta dan luister ik altijd of er politie kinder en jeugliteratuur fa nta s ie en ficti e aankomt of brandweer en ik kijk ook altijd verhale n te luist ere n maar in dit proj e ct uit of er toch nog auto s aankomen die fo c u ssen we in he t bijzonder op niet fi ctiev e misschien door rood rijden zodat ze niet verhalen voor ee n goede taalontwikkeling tegen ons aanbotsen ook al is ons stop is ee n grote vari ati e aan luiste r e n spreeka c ti licht groen je weet het maar nooit groen ik viteiten van groot b elang z ek e r voor kinde kijk naar rechts ik kijk naar links en ik kijk re n di e van huis uit onvoldo e nde ges timu weer naar recht en onde rt ussen draai ik kijk leerd word e n op dit punt uit roept annelien en te laat pats tegen een paal aan eerst kijken of iemand persoonlijk verhaal van een leraa r het heeft gezien en dan maar overleggen van wat gaan we doen ma a rt en is le erkrac ht va n groep 3 4 van groen blijven we staan maar mariena wacht ma b asissc hool oo s t e lijk e eila nd e n amste rd am riena moest natuurlijk wachten ik heb geen en he e ft meegewerkt aan het exp eri ment om telefoon in de auto er was geen telefooncel in de klas m ee r verhalen t e verte lle n hij wat moest ik doen gee ft zelf het v oorbeeld door een a antal oranje onderweg hadden we het er natuurlijk al w ek en achter ee n een s per wee k op ee n vas t over gehad wat we dan moesten doen we mome nt een persoonlijk verhaal t e vert ell en hadden besloten bij mariena de politie dit doet hij met het doel kinderen te lat en te bellen zi e n hoe leuk het i s om na a r echtgeb e urde blauw hij was heel vriendelijk zucht het was verha len te luisteren m a ar ook ho e j e dat aan natuurlijk ha rt stikke spannend de politie kunt pakken e n jezel f s teeds kunt prob e ren te bellen en hij was heel vriendelijk en aardig verbeteren de le e rlingen zitten in een k ri ng en ik had echt zoiets van het komt wel rond de leerkracht tijdens het vertell en goed we zijn naar school gereden en i k 330 moer 2000 5 6 ve r ha le n vert el l e n de botsin g maa rt en is leerkracht van groep 3 4 wa t g e be urt er van basisschool oostelijke eilanden en werkt mee aan de ontwikkeling i wie zijn dit van het prototype verhale n ve rtellen hij geeft zelf het opdrachten voorbeeld door een aantal weken achtereen eens per week op zie je dat een vas t moment een persoonli jk ig verhaal te vertellen d it doet hij met het doel kinderen te l aten zien hoe leuk het is om naar echt gebeurde x verhalen te lu i steren maar ook hoe c lg c gva qu je dat aan kunt pakken en jezelf steeds kunt proberen te verbeteren de leerli ngen zitten in een kri ng rond de leerkracht 6gc g odv a maarten ve rtelt een persoonlijk verhaal over een auto ongelukje dat h ij niet zo lang geleden had op weg naar school om de leerl ingen te laten zien dat een verhaal een str uctuur heeft een beg in midden en einde legt hij b ij de v e rsch illende passages in het verhaal een gekleurd kaa rtje op de grond overigens zonder dat hi j uk gx q heeft aangekondigd waar di e kaa rtjes voor dienen de verhaalli j n video 1 video 2 video 3 video 4 video 5 wordt op deze manie r afbeelding 3 verhalen vertellen zei tegen ron moet je luisteren de politie e lem e nte n die onduidelijk zijn gebleven of z e kan bellen want ik heb tegen een paaltje willen ie ts zeggen over i ets d at z e boeiend aangezeten en dan dan moet je maar vinde n maarte ns verhaal heeft in totaal onge eventjes roepen ook al geef ik les maar de veer vijf minute n geduurd maar he t g e s pre k politieagent was heel aardig geweest want d at d aarna in de grot e k ri n g onts t aat ne emt hij had al gezegd wanneer kan ik je het zo n vij ftie n mi n ute n in b eslag h e t i s opval beste bellen zodat je niet uit de les hoeft lend h oe betrokk e n alle l e erlinge n zijn bij d e want ik had ve rt eld dat ik op een school vragen die maarten voorle gt er ontstaat een werkte en de hele dag heeft hij niet gebeld e chte g e dac ht ewisseling tussen kinderen on de politieagent en hij heeft nou nog niet derling iet s dat in een k ri nggespr ek niet altijd gebeld en ik kom er nog steeds wel eens van d e grond komt langs langs dat paaltje en hij staat weer de ee rs t e vraag die een kind na afloop stelt recht hetzelfde paaltje hebben ze ge i s h e t ec ht h e t antwoord wordt door d e woon weer recht gezet en nu is het zo dat ik gro e p gegeve n j a het i s een ec ht gebeurd er heel soms nog aan denk maar verder niet v e rhaal d e volgende vraag die twee leerlin leerling is het echt gen s t ellen is wa a rom ligt dat de gekleurde leerling ja j a kaartjes daar deze vraag pakt maarten op om h et verhaal dat hij zojuist vert eld heeft als d e verteller klaar is met zijn verhaal samen m e t de kinderen te recons trueren willen de lui s teraars mee s tal iets vragen over door middel van g eri chte in de meeste d e inhoud van h e t ve rhaal of ov e r de aanlei g e vallen op en vragen s timule ert hij de ding ervan ze vragen bijvoorbe eld na a r leer li nge n om na te denk e n ove r de verhaa l 2000 5 6 moer 331 structuur zij vormen zich een eigen idee over leerling 4 dat dat je de politie gingen opbellen het belang en de volgorde van de onderschei dat eh dat maa rten de politie gin g den verhaalpassages d e l eerlingen ga a n zelfs in opbel l en en hij ging ve rt e l len wat er wa s discussie over de vraag wat h e t bela ngrijks te gebeurd en dat hij onderweg een botsin g stukje in het v e rhaal is en of een bepaald stukje kreeg en dat de politie vroeg de adres va n tekst w e ggelaten had kunnen worden de auto en waar die reed en zo e n in deze nabespreking stelt maarten d e l e er toen zei die ik bel je nog wel en ook ling en vragen die st e eds opnieuw e en inte res wanneer je tijd hebt om te bellen s a nt e gedac htewiss eling tussen m e erder e kin leerkracht hij had niet gebeld oke kaa rtje oranje d e ren oplevert in h e t videovoorb ee ld s tel t wat ik ook bij het eerdere ve rhaal he b ma a rten ee n geslot e n vraa g weetje nog bij verteld vinden jullie een van d e welk kaartj e ik de politi e ge beld h eb de kaa rtjes dus een stukje uit het verhaal leerlingen reconstruere n het door maarte n niet nodig is er zeg maar een stukje va n v e rteld e v e rhaal aan d e hand van d e gekle ur het verhaal waarvan je zegt nee voor mi j de kaartje s e n de vra ge n di e ma arten e r s teeds was het verhaal zo ook wel goed dat had ov e r s t e lt h e t gro o tse deel van he t ges pre k er niet bij gehoeven h eeft ee n t a albe schouw e lijk me ta t a li g ka rakt e r d e kinderen re a ge ren ni e t alleen op persoonlijk verhaal van een leerling ma arten maar reagere n ook op elka a r zi e transcript 4 mee s tal roep en de v e rhalen van d e l ee rkracht bij kinde re n ee n hel ebo e l ge sprek s tof op h e t transcript 4 m aakt vaak v ee l lo s en l ee rling en krij ge n a l leerkracht heel even jouw vraag he we hebben s nel d e b ehoe fte om z elf ook e e n ve rh aal t e het er al eens eerder over gehad he v erte llen h et ene v erhaal roept he t a nd ere sarah zo meteen was het echt op hie rond e r ge v en we een voorbeeld van leerlingen jaaaa e en verhaal v a n een lee rling in gro e p 3 4 leerkracht wat vond jij het spannendste stukje in het verhaal sies transcript 4 de wandelende tak ve rt eld door mouad leerling 1 twee nou dinsdag toen toen toen ik naar naar huis leerkracht jij weet er twee ging ging ik met ging sarah met me mee en leerling 1 ja en toen had en toen zag ik heel en mijn vriendje leerkracht ve rtel ze eens ging ook met me mee naar huis en die was met de leerling 1 dat je tegen een paal aanreed en dat je d e fiets en zag ik heel veel wandelende takken en die politie hebt gebeld en hij en hij wist niet dat het niet dat het leerkracht goed twee spannende stukjes oke weet een wandelende tak was en toen reed reed die ze je welk kaa rtje het is dat ik tegen de allemaal over ik heb op inderdaad op bepaald e ja met de fiets en en toen zei ik en toen zei ik plekjes in het verhaal weet jij dat i k tegen hem st stop s en toen zei ik dat het een tegen de paal aanreed het spannendst e wandelende tak was zei ik het ook tegen sarah en stukje wijst aan weet je nog bij wel k die geloofde het toen niet en toen en toen had ik dat kaa rtje ik de politie heb gebeld wijs t dat pootje van de wandelende tak laten zien en aan deze en toen en toen geloofde geloofde ze het een klein leerlingen zijn ze allebei goed beetje leerling 2 neeee jaaaaa a en toen toen toen en t was ook een lange en leerling 3 op de plek waar je de politie belde i k toen ging ik naar huis en toen en toen volgende dag denk dat het groen is ja ik vind dat he t toen kwam ik weer terug en toen was toen waren anders is want rood bots je daa rtege n was die wandelende tak er niet meer hij was wel aan en dan bel je daarna maar ik vin d dood zag ik dat bij het groene plaatje dat ze het misschien heeft iemand hem gepakt en toen was hadden besloten het afgelopen leerkracht wat gebeurt e r bij het kaa rtje oranje melanie mou a d is e en marokk a anse jongen van ach t 332 moer 2000 5 6 groep 3 4 basisschool oostelijke eilanden amsterda m leerkracht maarten wa t ge be urt er le e rlin g e n o n g eve e r 30 w ie zijn dit meertalige kinderen opdrac hten mouad groep 4 marok kaans gemiddeld taalvaard i g in het zie je dat nederlands rcqo o ch video 1 video 2 video 3 v ideo 4 video 5 afb ee lding 4 he t verh aa l va n mo ua d j aar hij i s in n e de rland gebore n thuis het i s heel spann e nd ze vrage n zi c h stee ds spreekt hij ar a bi sc h tijde ns zijn verh aa l af wat er kome n gaa t e n wa t er nou e igenlijk h ee ft hij zijn hande n i n elk aa r ge vouw en hij i s ge b e urd m e t de wand el e nde takken d e sp ee lt m e t z n vin ge rs kijkt s t ee ds n a ar r ec hts s pann e nde e l ementen in dit ve rhaal blijke n d e naar b e ne de n of n aa r sarah zij is ee n v an d e wand el e nd e tak h e t do od ga an en d e v er d ri e pers onen die m ees p eelt in zijn v e rh a al dwijning van de w and elend e tak te zijn op cru c i a le punte n zoals op he t ho ogte punt mouad wee t zijn b el evin g spann e nd t e ver van zijn v erha al zo ekt hij oog contac t m et woord en d oo r de evalua tieve tec hni e k e n die sarah d e lui s t e raars kijken voo r b e ves ti ging hij w aarsc hijnlijk no g onb e wu st gebruikt van h e t ve rhaal ev e n ee n s n a ar sarah mou a d uit d e nab es preking blijkt ho e ze er he t v er maa kt we ini g gebruik va n gebar e n of intona haal van mu ad d e kinde re n b ezighoudt een ti e om zijn v e rhaal t e ond erste un en hij dee l van d e kind e ren gelooft he m maar een ve rt e lt zijn ve rha al in e envoudi ge b e woor deel blijft twijfe l en m a art en d e l ee rkra cht din g en e n con se quen t in d e ve rl e de n tijd hij buit dit go ed uit ve rbindt d e zinn e n me t e lkaar door de woor d e n en to e n en di e d e ge beurteni sse n in analyse van de wandelende tak het v e rhaal worden c hronologi sc h v erteld mouad is ni et ee nduidig in het verme ld e n h e t v erha al van mouad wordt n a b es proken va n h e t a a nt a l wandel e nde takke n soms i s de le e rkra c ht refle c teert op h e t verha al de h e t ee n wand el e nd e t a k en d a n zijn het heel verte ll er e n de lui s teraars er blijv e n enkel e ve el wandelende t a kken z ake n onopgeh elde rd de nabe spreking wordt d e kinderen vinde n h e t v e rhaal zo kort als wederom ee n reconstructie va n de gebeu rt e 2000 5 6 moer 333 ni s als we het ve rhaal over d e wand e lende uit d e nabesprekin g komt n aar vore n dat tak glob aal wille n analyser e n m et het oog op h e t v erha al van mou ad qua structuur duide verd e re ontwikk e ling van het r e fl ec ti ev e ver lijk i s omdat de lui s te raars go e d kunnen mogen v a n de leerkra cht en de v e rtelvaardi g aange ve n w at het b e gin midden en slot is heid v an leerlingen d a n kunne n w e l etten op spanning sp a nning ka n op ver schillende de prese ntati e in het alge meen en d e formu mani er e n in een ve rh aal word en gebra cht l e ring in h e t bijzond e r e e n ve rha al wordt als sp a nn e nd e rvare n als d e s tru c tuur van h e t ve rh a al tekstgramm a ti ca he t een duid elijk hoo g t epunt bevat daar de spannin g o pb o uw en naa st is d e mani e r w aa rop d e ve rtelle r dit d e duid elijkhe id voor d e luis t eraars hoogt e punt b elee ft e n ve rwo ordt v a n belang hi e rv o or kan d e v e rte ll e r gebruik m ak en formuleervaardigheid mou ads v e rhaal v a n de zo ge naamd e evalu a ti ev e t ec hni e k e n w o rdt in ee nvo udi ge b ewoo rdinge n v erteld mouad br e n gt sp a nning in zijn ve rh aa l do o r hij ve rte lt h e t ve rh aal c on se qu ent in d e ve rst erkers on t k e nnin g ee n s tilte b e ves ti ve rl ed e n t ijd hij ve rbindt d e zinn e n m et ging h e rhalin g en een c it aa t e lkaa r door d e woorde n e n to en e n die en zag ik heel veel versterker wandelende takken d e ge b e urte nisse n in h e t v e rhaal worde n en die kijkt naar beneden en hij en hij wist niet dat c hronol ogi sc h verte ld m ou ad is ni et ee ndui het niet dat het een wandelende tak was ontken di g in he t ve rm elde n v a n h et aant a l w a nd e ning en toen kijkt omhoog reed reed die ze lende t a kk e n soms i s he t ee n w and ele nd e tak allemaal over versterker ja met de fiets knikt met e n d a n zijn h et heel veel w andele nd e t a kk e n zijn hoofd en kijkt sarah aan bevestiging het hoogte punt van het verhaal en en toen zei ik en toen structuur m o u a d s ve rh aal b ev at stru c tuur zei ik tegen hem herhaling st stop is citaat en h et i s op t e de le n in ee n b eg in midd en e n toen zei ik dat het een wandelende tak was ee n slot hij b egint met m ouad h eeft in z ijn ve rh aa l ee n lan ge s tilte nou dinsdag toen toen toen ik naar lachend naar hij kijkt n aar b e nede n e n h e t lijkt a l s of hij huis ging nad e nkt ov er de inh o ud van zijn ve rh aal hij mou ad wil in h e t begin va n zijn ve rhaa l h e t h eeft m oe it e om de draad weer op te p a kk e n hoo gte punt zag ik heel vvv ve rtelle n ma ar d e wandelende t ak wa s blijkbaa r n og ni e t r ea lisee rt zic h da t hij ni e t all e p e rson en v olle di g ge no eg omsc hr e ve n ge no e md heeft di e ee n rol sp el e n in zijn en toen toen toen toen en t was ook een lange v erh aa l h et ve rhaal wo rdt als sp a nn end ervaren ging ik met ging sarah met me lachend mee en en omdat z e zic h afvrage n w a t e r kome n gaa t toen had en toen zag ik heel vvv kijkt naar d e spanne nd e e l e me nt e n in dit v erha al blij beneden en mijn vriendje ging ook met me mee naar ke n d e wa nd e l e nd e t ak h e t do od gaa n en de huis en die was met de fiets verdwijning v a n de wande le nd e tak t e zijn h e t midd e n v a n h et ve rh aal i s t evens he t mou a d weet z ijn b e le ving s p a nne nd t e v er lan gst e s tuk hi e r intro ducee rt d e ve rtelle r w o ord en door d e eva lu ati ev e t ec hni ek en die he t onde rwe rp na me lijk d e wand el e nd e t a k hij waarsc hijnl ijk nog o nb ewu s t ge bruikt dit i s teven s h e t hoogte punt d e ontknoping d e lui s t era ar s word e n geinspireerd door dit v an h et ve rh a al m o ua d e indigt zijn v e rha al ve rh aal wa t blijkt op de m o me nte n dat v e rr asse nd h e t b evat een a anta l t egen s trij m aart en d e luist e raars laat di scu ssi e re n d e di gh ed en hij ho udt dat r ea li see rt hij zic h lui s te r a ars gaan zic h me t h e t v e rhaal id e ntifi ze lf o ok niet g e no eg r e ke nin g me t h et cer en he t maakt e moti es bij ze lo s p e rs p ectie f van d e luist e r aar s en toen en toen volgende dag kwam ik weer terug duidelijkheid het begin van mouads en toen was toen waren was die wandelende tak er verhaal is duidelijk hij geeft orienterende niet meer hij was wel dood zag ik informatie wat betreft tijd plaats personen en reactie uit d e klas misschien heeft iemand hem mee de situatie impliciet vertelt mouad dat hij en genomen sarah van school naar huis lopen en toen was het afgelopen het einde van het verhaal is daarentege n 334 moer 2000 5 6 onduidelijk de luisteraar blijft achter met een h eid om aan t e ge ven dat ee n mooi verhaal groot my s te ri e de w an del e nde tak was er ook ko rt kan zijn uit het verhaal van mouad niet meer maar mouad h a d gezi e n dat die blijkt dat de vrag e n di e d e luis teraars s te ll en we l d ood was belangrijk zijn de luistera a rs geve n aan w a t en toen en toen volgende dag kwam ik weer terug en onduidelijk aan het ve rha a l is en de ve rt ell e r toen was toen waren was die wandelende tak er niet komt tot h e t inzi cht welke inform atie ont meer hij was wel dood zag ik breekt in de nab es preking l aat m a a rten de r e ac tie uit d e kl a s kind e re n twee k ee r me t e lkaar discussier en op misschien heeft iemand hem gepakt stilte dat moment gaan de lui ste raars de ontbrek e n en toen was het afgelopen de informati e invu ll en ze ve r vol ge n me t zijn e e n onduidelijk g edeelte va n he t verh a al is alle n als het ware h et ve rh a al zie tran scri pt 5 d e verdwijnin g v an d e dod e wand e l e nde tak door d e vr a gen van de lui ste raa rs rea lisee rt transcript 5 een impressie uit de nabespreking mou ad zic h d a t hij ni e t genoeg reke ning luisteraar ik begreep het n i et zo goed want toen ze i h ee ft gehoude n m e t h e t pe rsp ec ti e f van d e dat die wandelende tak dood doodgere lui s te raa rs hij expli citee rt zijn verh aal doo r den was en dat die volgende dag er meer aan vullende informatie te geven ov e r d e is was dat geloofde ik niet hij is toch w andel e nd e tak h e t do o d gaa n en hij geeft dood dan is die er ook niet meer een mo gelijk opl oss ing wa ar de w a nd ele nd e luisteraar wel hij leefde niet meer alleen dan kan tak ge bl eve n is m et deze aa nvullend e infor die dan z i t die toch stil dan kan die toch matie ov e rtui gt hij ee n g ro e p luis t eraars we l niet meer lope n e n een groep ni et er blijft ee n gro ep lui st e luisteraar of meegenomen r aa r s z oe k e n n aar h et myst erie d e ve rd wij luisteraar of weggewaai d nin g va n d e dod e w a nd el e nde tak mouad i s luisteraar of je denk je dat het een gewone tak is gedreve n om z ijn ve rhaal zo vo lle di g moge leerkracht lachend ja dat kan ook lijk te v ert elle n mouad nee het is geen g want ik zag hem nog maar met een poot zo bewegen nabespreking en feedback luisteraar misschien was het ook de wind mouad ne e m e t n a me d e nab es pr e king maa kt duide lijk luisteraar maar klopt het wat ylias als antwoord dat d e l ee rkrac ht veel did ac tisc h e keuze s ylias zegt maakt op grond va n een an al yse va n d e mouad nee want ik heb gezien dat die wande nab es pr e kin g kunne n we z egge n d at m aart e n lende tak echt net als een dier beweegt ongev ee r twintig ke uzes maakt dit ond er zoals ik altijd zie als mieren bijvoorbeeld s tr ee pt de compl exitei t van dit ond erde el dood zijn bewegen ze altijd zo met een voor d e l ee rkrac ht poot d e l ee rkrac ht b egint m et p os iti ev e fee db ac k op he t ve rh aal in d e vorm v a n e e n compli h et ve rh aal v a n mo ua d bie dt ve le a ankno me nt aan mouad v e rv ol gen s fo c u st de leer pin gs punt e n om er ee n v e rvolg a a n t e gev en kra cht no gal op de s tru c tuur v a n h e t v erha a l e en vraag aan d e lui ste raa rs z o u kunne n zijn dit te rwijl d e lui stera a rs duid e lijk a an geve n te of ie ma nd ande rs we l een s i ets raars bijzon wille n r ea ge ren op d e inhoud va n he t v erh aa l d e rs h ee ft meege maakt to e n hij van s chool d e vraag i s o f hij hi er b et er ge hoor aa n had n a ar huis li ep het k a n o ok een a a nknopings kunn en geve n en m e t d e vrage n en de punt zijn om h e t onde rw e rp d e dood aan t e re a c ti es had kunne n kijk en naa r d e s tru c tuur snijd en e en and e r e mo gelijkh e id z o u kun s p anning e n duid elijkheid van h e t v e rhaal n en zijn o m inhoud elijk op h et verhaal in t e e e n eers te s pontan e reacti e uit d e klas is dat gaa n he eft i e mand ande rs ee n wand ele nd e he t v e rh a al kort is m aa r we l mooi de tak g ezi en h e t project de wande lende tak le erkrac ht gaat hier niet op in hij h a d hi e rop kan gestart word e n wa a rbij onde rzoc ht wordt in kunn e n gaan door aan d e luis teraar te waar j e wa nde le nd e takk e n in de natuur zou vragen w a arom hij het e e n mooi ve rhaal kunnen zie n et cete ra vond het wa s e ve neens ee n goede gel e g e n 2000 5 6 moer 335 de rol van de leerkrach t als de luisteraar s blijven inzien dat h e t vertell en van e n h e t luister e n naar persoonlij wat we in dit voorbeeld zi e n i s de rol v a n de ke v e rh al e n e e n boei ende aan gel egenhe id is leerkracht bij het onderdeel verhalen ve rtel en dat een vas t proto co l voor het vertellen l en hij cree e rt r e giss eert ob se rv e ert b esli s t v a n v erhal e n niet b es taat saai e ge b e urt enis r ea g eert informeert en staa t model d e le e r sen kunn e n pra chti g ve rt eld worden e n om krac ht ge ke e rd kunnen h e l e s pann e nde ervarin ge n c reee rt ee n ve rhaalc ultuur do o r ee n va s t en b eleveni sse n e moti eloo s e n on geinspiree rd moment in d e wee k t e re se rver e n vo or h e t word e n v erteld voor kinder e n blij ft gelden ve rt ellen v an v e rh al en e e n h e rke nba a r ritu verha len van kinde r e n zijn altijd uni ek e n eel wordt afgesproke n intere ssa nt om naar t e lui ste r e n s taat zelf mode l door ee n aa ntal k e re n ee n p ers oonlijk v erhaal te v e rt elle n al dez e ingr e leerkrachtinteractievaardigheden op dient e n zorge n voor ee n v eilig e o mgeving cd ro m waa rbinn en kind e re n hun verha al kunne n ve rt ellen d e e n e in ga n g n aar d e d ertig video fr agm e n reg isseert d e ve rt elle r do o r vooraf m et d e t e n op d e cd rom is h et so ort a ctiviteit e n ve rt eller h e t ve rhaa l t e b es pr e ke n wat is zoals w e hierv oor he bbe n ge ill ustreerd d e b elan grijk om t e ve rt elle n w elke infor m ati e and e re ingang i s die vanuit l eerkrac htvaardig we lk onde rw erp wi e e tc et era hij r egi ssee rt he den lee rkra cht int erac ti evaa rdi ghed e n voor ook d e lu i s te raa r s d o or ze b ew u st te l e re n het st imul ere n va n t aal on tw ikkeling a fge luis t e re n na ar d e ve rh al en tijde ns h e t ve rhaa l kort al s list di e vaa rdigh ed en wo rd e n op d e mog en d e luis t e raa rs d e ve rt elle r n ie t ond e r cd rom ge to ond aan de h a nd va n d e vie r br e ke n so ort e n activit e it e n di e he t proj ect h ee ft observee rt tijd e n s he t ve rt ell en van h e t v e r ontwikk e ld m aar het zijn vaardi gh e den di e haal z o we l d e ve rt elle r als de luis t er aars hij in bijn a alle ond erwij sac tivit eite n in ge ze t kun kan bij d e v ertelle r le tte n op zijn woord ge n e n word e n o m inte ra cti e in de klas taalve r bruik inte ra c ti e m e t zijn publie k is e r o og w ervin gsgeri c ht e r t e m a ke n le rare n dienen c ontact i s h e t e e n duide lijk ge stru ctur ee rd go e d taa la a nbod en a de quat e feedbac k te en s p ann e nd v erh aal zijn d e luis t e raa rs ge v en m aa r daarna ast i s h e t noo dz a ke lijk dat b e trokk en wa t zijn d e onduide lijkh e de n in l ee rlinge n z elf hun ta alke nnis inze tt en om het ve rh aal w e lk e v ra gen kunn en de lui s t e vo o r h e n ze lf b e l a n grijke b ed oelin ge n e n be t e raars gaa n stelle n k e nisse n in taal uit t e drukk e n om ges p re k gee ft feedb a ck aa n zowe l d e ve rtelle r al s aan k e n in d e kl as gesc hikt er te ma k en voor d e lui s t e raars d e v e rt ell er i s na afloop van taalverwe rv in g sch ept d e le r a ar ruimte voor zijn v erha al b e ni eu w d naa r de rea c t ie op zijn uit gebre id e eige n b ijdrage n van d e l eerlin gen v e rh a al van zow el d e l eerkrac ht al s va n de aan h et gespre k lui s t e raa rs h e t i s d aarom be la ngrijk d a t de d e list knop in d e bo venb alk va n he t lee rkrac ht c omplime nt en geeft aan de ve rte l sc h erm gee ft ee n k o rt ov e rzi cht van h o o fd l e r d e luis t eraa rs wille n op he t ve rh aal ca teg o rieen t aal aanbod ta alproduc tie e n feed r eage r e n door midd e l va n vrage n te r ve rdui b ack de ca teg o rie pro duc ti e i s o nderve r de lijkin g o f h et d elen v a n e ig en e moties t en deel d i n aanzi e n van ei ge n bele ve ni ssen d e l ee rkr acht z k enmerk en van t aa lpro du ctie va n de l eerlin geeft fe edb a ck in d e vorm va n h e rhale n van ge n en de vragen en corri geert of vult d e vr age n 2 het s timule r e n do o r d e le raar van di e t aa lpro wa ar nodi g aan duc tie refl ec teert a nalys e e rt e n ma akt ke uze s ov e r w a nn eer je zo n hoo fdca teg o rie aa nklikt de prese ntati e va n he t ve rhaal de ve rhaal krij g j e een c ompl e te lij s t vaardi ghe de n bij stru c tuur de duidelijkhe id voor d e lui s te dat onde rd e el s c h e rm s laa t dat zien v oor r a ars s panningsopbouw e tce te ra stimulere n va n t aalp rod u cti e wat le r a re n kun welke k euz es de l eerkr acht echte r ook maakt ne n doen om de ta a lprodu ctie van l ee rli n ge n va n crucia al belang is dat zowel de vertelle r t e s timulere n zie afb e elding 5 336 moer 2000 5 6 vo ni aar vragen en initiatef i ja nee graag of of graag wie traag vrat vraag waarnrc vraag h ia vraag an rlafinit a viceo lanqe vaders vi l eu skdn uf nellen viceo fiets uitco rotmc i n d 2 ic 1 viceo po nme i i d i 2 2 vir an snan ia wa rnn 7a fnan 7 iir viceo eriezeler is vi l eu tvuis lti iuuw liuis l iet lewe ingen definitie uitco qmclct viceo sirterklaas is z n bleu el w iit vi o wat do ti ie al ie bang h int scnep en voor b2 4 kw ali le il van iidwud s limule reu ei van leerling cefinitie it ai inhoud 28 ingaan o2 irhoud dcfinitic en vi c eo gls ia lichaam groei t n leerkracht vir n sir rklaa is n cl r i