Andere woordaanpak voor overschatters. Taalbeleid in het VO.

esther hafkenscheid kennen zo vergroten ze hun metalinguistische kennis marielle bieleman taalzwakke leerlinge n het r lin g colleg e in groningen wilde erach andere woordaanpak ter kome n hoe a c ht e rs tanden in de taalont wikkeling van zow el a lloc htone als autoch voor overschatters ton e taalzwakk e l eerlinge n aang e pakt zoud e n kunne n worden daartoe startte h e t ruling taalbeleid in het vo in 1 995 he t exp eriment d e taalkla s d ri e j ar e n trok de s chool uit voor dit exp erim ent v e rs chill e nd e l e spakketten w erden bek eken op bruikbaarheid e n effe c tiviteit e e n va n di e lespakkett en wa s weet wat je lees t op h e t r lingcollege in groningen s tartte in 1 995 he t pe rc e nt a ge l ee rlin g en dat thui s ee n h et experiment de taalkla s in de taa lklas v a n and e r e taal d a n he t n e derland s spree kt ligt es ther hafk e nsch e id d ocente nede rlands en cod r op ve el sc hol en ho ge r dan h e t per ce nt age dinato r ta al beleid o nderzocht ma rielle biele man o ffi c ieel als a llo c hto o n aa nge merkt e l ee rlin de effecte n van d e woo rden schatlij n van we e t w a t gen waarvoor d e sc hool fa cilit eit en ontvan g t je l e est me t nam e zefove l rscha tters leerlingen d a t ge ldt ook voor h e t r lingc ollege die hun woo rdke nnis t e hoog inschatten bleken het tw e ed e problee m waarme e de s c hool baat te heb ben b ij de s tapsge wijze aanpak v a n h et kampt e w as dat v an l ee rling en aan d e prog ramma onderkant di e on voldo e nd e re sultat e n b e h aalden i n de brugklas stroomden lee rli ngen m et een vs o advie s in di e n a uwe lijk s a a n da gelijk se gespr ekk e n voere n e n t elevi si e het minimumni vea u bl ek e n t e voldoen to c h programma s volgen is voor ve el all oc htone kwamen zij uit de teste n niet naar vore n als leerlingen gee n e nkel probl ee m m ee r to ch tvs o of s p ec ia a l ond erwijs leerlinge n hun vormt taal voor ee n aanzienlijk e gro ep al achterstand u it te z i ch voora l b ij ne derlan ds loc htonen e e n struikelblok dit wordt in e n bij d e me e r t a li ge va kken zoal s g esc hi e vers chi ll ende publi caties bev es tigd appel deni s en v e rzorging verm ee r 1 994 ha c qu e bord 1995 o veri gens ni e t allee n allo chtonen maar ook extra begeleidin g n e de rla nd s e t aalzw a kk e le erlin gen onde rvin den dage lijk s de mo eilijkhed e n van e en in d e voorgaa nde jar e n b ege l eidd e d e s cho achtergebl e ve n taalontwikkelin g hun sch oo l l e n gem ee n schap al de z e l ee rlinge n allo c hto se taalvaardig h e id laat vaak t e w e nsen ov e r ze ne en auto chtone onderin s trom ers v a nuit d e hebb e n moeite m et het be grijp e n van sc hool ba s issc hol e n e n n e ve nins trom e rs rechtstr ee ks bo e kte kste n bij veel v akken mo ete n ze hun van de inte rnati o nal e s chake lkla s v oorna kennis ec hter jui s t uit d e z e t e ksten ve r m e lijk buite n he t lesrooster in de e xtra ure n we rv en stond h et vergrot e n v an d e woorde nsc h a t en een b e p erkte schooltaalwoordenschat i s voora l het train en van b eg rijpend l e zenstrategi ee n een pr o bleem voor leerlingen di e w eini g op h e t pro gra mma leerlin gen ge bruikte n d e zicht hebben op hun eige n woordke nnis ure n z elf vaa k li e ve r vo or hulp bij ad hoc ins c hatt e n v a n de e igen woordk e nni s i s dan proble me n het control e re n van een w e rk ook een belangrijke stap in d e woordverwer s tuk het voorbereide n van een to e ts e n vings s trate gie die gehanteerd wordt in wee t d e rge lijke de v erl e iding wa s groot om op wat j e leest een b egrijpend lezersm e thod e die dir ec te hulpvraag in t e ga an g e leid elijk met e e n geintegree rde woordenschatlijn d e groeid e ec hter h e t besef dat d e school op dez e boer e a 1996 leerlingen mo e ten bij elk manier ondanks de go e de bedoelinge n en d e woord b ewu st nagaa n of ze h et wel of ni et grote inz et onvoldoende stru c ture el werkte 20 moer i999 i huiswerkbegeleiding en studielessen gaven klas waa ri n taalzwakke leerlingen zaten in de niet het gewenste resultaat het was duidelijk loop van het project zijn nog uit s luitend dat naar een andere oplossing gezocht moest vao nlnvo klassen inge ri cht voor taalzwak worden deze werd gevonden in het opzet ke leerlingen aangezien de achterstanden op ten van taalklassen vooral het vso niveau duidelijk naar voren kwamen naar een andere aanpak het was geenszins de bedoeling groepen in voordat het r lingcollege van start ging met een uitzonderingspositie te plaatsen maar de taalklassen liet de school een analyse zolang taalzwakke leerlingen over verschil maken met hulp van het katholiek pedago lende klassen verspreid zitten zijn hun pro gisch centrum het kpc werkt al enkele blemen moeilijk waarneembaar wanneer de jaren aan een effectievere taalaanpak oftewel klas als geheel het goed doet zullen docenten taalbeleid hiervoor ontwikkelde het cen de noodzaak van een gerichte aanpak waar trum onder meer het diagnose instrument taal schijnlijk minder snel onderkennen door beleid in het vo van der erve e a 1994 taalzwakke leerlingen te clusteren snijdt het waarmee middelbare scholen hun beginsitua mes aan twee kanten tie inzake taalbeleid en problematiek kun docenten krijgen meer inzicht in de proble nen vaststellen matiek van taalzwakke leerlingen en de aan taalbeleid houdt vooral in dat docenten pak daarvan zich bewust worden van de problemen die leerlingen hebben een extra kans om zich in leerlingen kunnen hebben met de talige kant een aangepaste leeromgeving beter te ont van hun vak in samenwerking met het vak wikkelen nederlands worden schoolse taalvaardigheden aangepakt waaronder uitbreiden van de basis doelgroep van de taalklas woordenschat het leren hanteren van vaktaal en voorspellend en studerend lezen van vak zoals al gezegd niet alleen allo chtone maar teksten ook nederlandse taalzwakke leerling en in het eerst e leerjaar behoren tot de do elgroep voor de analyse van de school bood voldoende taalbeleid voor b eide catego ri e en kan ta al aanknopingspunten voor c on c rete maatrege immers een drempel vormen om praktische len zoals de aa ns c h a f van les mat e ria a l e n het redenen is e en se l e ctie ge maakt v a n c irca 30 on twikk ele n en overdrage n van e x pe rtise v bo nlnvo l ee rlinge n v erdeeld ove r tw ee een belangrijk punt bleek de betrokkenheid kla s se n en circa 25 tvtnvo xnvo athene van de directie bij een uit t e stippelen um l e erlingen in een klas taalb eleid de conrector onde rwijs van het r lingcollege suzan rohde nam het expe voor de selecti e van lee rlingen voor de ri me nt ond er h a ar hoede e n bov e ndi e n werd taalklas hante ert de s chool drie indi catoren een c oordina tor taalbeleid aange zoc ht haf i aankomende brugklasleerling en met e en lage kensc he id na de d ri e jar e n van het exp eri c t t o toet ssc or e en e e n verhoudings g ewijs ment mo es t de know how zodanig aan het hoog advie s worden altijd voorbesproken brugklasteam zijn overgedragen dat in p ri n met d e lesge vend e aan groep acht van de cipe elke docent weet wat een taalzwakke basisschool soms blijkt taalzwakte de of leerling i s e n wat hij zij aan begeleiding een oorzaak van die discrepantie te zijn nodig heeft 2 bij de voorb es preking wordt aan de basis s choo ll eraar of lerares explicie t gevraagd de taalkla s welk e l e erlinge n een kleine woord e nschat hebben en of moeite hebben met begrijpend de taalklas is eigenlijk geen juiste aandui lezen voor de zekerheid worden ook enkele ding het e e rste jaar ging van sta rt met maar gedragskenmerken aan de orde ge s teld die liefst d ri e taalklassen twee vso nlnvo brug soms het zicht op taalachterstanden ontne klassen en een ntnvo xnvo atheneumbrug men druk praten opdrachten niet voltooien 1999 i moer 21 talige taken vermijden snel afgeleid zijn in de praktijk leverde het woordenschrift 3 aan het begin van het cursusjaar wordt voorts nog niet op wat ervan werd verwacht een begrijpend lezentoets gatentekst en een leerlingen vergaten het mee te nemen en woordenschattoets met bestaande en niet ook docenten vonden het moeilijk de routi bestaande woorden afgenomen in het over ne van het noteren van nieuwe woorden te grote deel van de gevallen bevestigen de pakken te krijgen daarom besloot de leiding resultaten de vooraf gegeven inschatting van van het taalklasexperiment in het tweede jaar de basisschoolleerkracht een gestructureerde aanvulling te zoeken in de toetsen vormen in feite een controle op het zogeheten posterproject bots 1997 de selectie elke week hangen posters met tien woor den hun betekenissen en uitlegzinnen op inrichting van de taalkla s zichtbare plaatsen in lokalen waar de taalklas sen les hebben de bedoeling van de beden de taalklassen hebben een lessentabel die kers was om elke ochtend een tot twee grotendeels identiek is aan die van de andere nieuwe woorden aan te bieden tijdens het eerste klassen de leerlingen hebben echter eerste lesuur ongeacht tijdens welk vak een extra uur nederlands per week waarin maar gezien de lessentabel van de taalklassen met name begrijpend en studerend lezen was het handiger alle woorden in het extra worden getraind uur nederlands op de maandag aan te bie de meerwaarde van de taalklassen zit m dus den zo was er bovendien de garantie dat het niet zozeer in meer begeleiding maar vooral daadwerkelijk gebeurde de rest van de week in een beter afgestemde andere vakken zouden docenten moeten terugkomen op de bouwen voort op de strategieen waarmee de woorden van die week leerlingen tijdens de vijf uren nederlands worden toegerust de docent geschiedenis de proe fve rs ie van weet wat je leest b est o nd komt in zijn lessen terug op woorden die bij uit loss e katernen di e e lk een afg erond thema nederlands worden aangeboden en hij han b e vatten van elk the ma was e en woord en teert de daar getrainde leesaanpak wanneer schatdeeltje en ee n begrijp e nd lezend e eltje leerstof zich aandient in de vorm van een b esc hikbaar aanvank elijk werd alle en de tekst nieuwe woorden die de leerlingen le eslijn gevolgd een woo rdenschri ft zou tijdens verzorging in een woordenschrift moete n volstaan was de gedachte maar in noteren worden in de nederlandse les nader h e t k a der van h e t onderzoek van bieleman toegelicht en voorzien van andere context werd de woordenschatlijn in een van de zinnen ta alklass en alsnog ter hand genomen zie v oor het ond e rzo e k van bi el e man pagin a 26 het team do ce nt e n dat le s ge eft aan d e taal de defin itieve vers i e van d e method e was klassen wordt elk jaar ged e eltelijk vernieuwd h e t tweede jaar van het experiment bes chik dit om zoveel mogelijk do c ente n in de baar naast het pos terproje ct werd ook de onderbouw d e kans te geven zic ht te krijgen woordenschatlijn v a n wee t wat j e leest die op de problematiek en zich d e ge ri chte inmiddels in de leeslijn was geintegr e erd taalaanpak eig e n te maken de voortgang in geb ruikt het woo rd ensc hrift d ee d nu voora l de taalklassen vormde e en vast a gendapunt op dienst voor woord e n uit het pos terproj ect en de al bes taande teamvergad eri n gen zodat uit wee t wat je leest deeln a me a a n het taalteam op dit punt geen extra belasting vormde woorden in weet wat je leest materialen in de taalkla s de methode weet wat je lees t vormde in het tw eede e n derde jaar van het expe ri ment het in het eerste jaar van het expe riment w erd hoofdbestanddeel de methode beva t een voor de woordaanpak gebruik gemaakt van begrijpend lezenprogramma en een woor een woord ensch ri ft en voor de lee saanpak denschatprogramma die zowel qua inhoud van de proefversie van weet wat je leest als qua aanpak op elkaar zijn afgestemd 22 moer 1 999 i afbee lding i het wo ord relatie be teke nt vo or d e leerling ie ts ande rs dan de leraar vooral de woordaanpak is vernieuwend van verliefde leerling heel wat anders dan voor de wege zijn dwingend stapsgewijze karakter wiskundedocent die het onderdeel verzame met behulp van deze woordenschatlijn kun lingen uitlegt zie afbeelding i nen taalzwakke leerlingen hun kennis van schooltaalwoorden vergroten het program abs tra cte wo o rden vormen een tweede belang ma bevat zo n 300 woorden die allemaal uit rijke c ategorie die in veel s choolboekt e ks t e n basisvormingsmethoden komen en verant voorkomen leerlingen hebben meestal wel woord zijn ten opzichte van een streef eens van deze woorden gehoord maar ze woordenlijst het merendeel van deze woor k e nnen de exacte betekenis er niet van den kan worden ondergebracht in drie cate voorbeelden van de rgelijke woorden zijn gorieen voo rwaarde m o tivatie normen polysem e woorden dit zijn woorden met meer stru ctureri ngswoorden vormen de derde catego dere betekenisaspecten die dicht bij elkaar rie de woorden die hieronder vallen zijn liggen van deze woorden kennen de leer lin zeer belangrijk voor het tekstbegrip van de gen meestal wel een betekenis de dagelijkse leerlingen omdat ze de verschillende delen mee st gebruikte maar juist niet de school van de tekst aan elkaar verbinden of verwij boekenbetekenis die ze nodig hebben in de zen naar eerder in de tekst genoemde ele klas zo betekent het woord relati e voor een menten voorbeelden van woorden uit dez e 1999 i moer 23 stoppenplon woorden tips bij st appenplon woorden stop 1 sta stil bid een k tip 1 als je een woord kent kun je belangrijk woord de betekenis erven uitleggen daarbij kun je een voorbeeld a bl b2 zin uit de tekst gebruiken j a nee ecn beetj e o v stap 2 beki jk de zinnen er omheen 1 ff0op dt betekara 1 ron ik de fktekmisak de de tdat opnwken ia mee een beetje la nee een beetj e stof stop stop 3 denk na over ik tip 2 de verschillende betekenissen het woord be l vif l d von een woord hebben vaak wa t met elkaar te maken als je een le betekenis kent kun je de andere ga naar stap 2a betekenis vaak afleiden stap 4 bekijk het woord i pn a tk dkc kens url w rp 3 vook kun je de betekenis achterhalen als je een woord in kleinere stukken verdeelt let op rooi en acht ervo eg s els nee ia ga naar stap 2a stap s vraag de betekenis tilukt dat tip 4 de betekenis van een woord kun je aan iemand vragen aan een klasgenoot of aan nee je docent met een voorbeeldzin uit de ga naar stap 2a tekst is uitleggen vaak gemakkelijker stop 6 gebruik het s tlkt d0f woordenboek ne e ga naar ga naar stap 2a stappenpla n woordenboek 108 afbee lding z stapp enplan voo r het lere n van wo ordl eerstra teg iee n cat e go ri e zijn ten ee rs t e ten twee de d oorda t leerling e n zich bewu s t zijn van hun e igen e ruit en waarvan woordkennis als zij namelijk denken e en woord al te kennen t e rwijl dat niet het geval stappenplan is zu ll en ze er bij het ler en geen aandacht aan b es te d e n en het dus ook niet echt l ere n het de v e rs chi llende cate g ori ee n woorden wor kunn e n in sch a tte n van d e eige n woordkenni s d e n d e l ee rlingen in authe ntieke of s lechts i s dus e en belangrijke voorwaarde voor licht aangepaste teks ten gepre sent e erd ze woordverw e rving zi e ook schouten van staan dus altijd in een context de betekenis pane ren e a 1995 s e n worden niet direct gegev e n de leerlingen moeten di e zelf achterhal en met behulp van als le erlingen aangev e n dat ze een woord al een aantal woordle e rstrategieen deze woord kennen i s de stap die hi e r op volgt ook van leerstrategieen maken ze zich eig e n aan d e groot bel ang het controleren van d e b e te hand v a n het stappenplan in afbeelding 2 kenis in de tekst dat dit belangrijk is blijkt de eerste stap is direct een heel belangrijke uit de observ aties van de lessen van de taalklas de leerlingen gaan bij i eder woord na of ze met het woordenschatprogramma op een het wel of niet kennen de achterligge nde gegeven moment werd de leerlingen gevraagd gedachte hie rvan is da t het belangrijk is dat wie het woord organi s me kende ik ri e p 24 moer 1 999 i een van de overschatters enthousiast als je meedeed aan het onderzoek gewerkt met iets georganiseerd hebt heet dat een organis een korte instructie gevolgd door een voor me had ze de veronderstelde betekenis in beeld waarna de leerlingen individueel in de tekst gecontroleerd dan was haar duidelijk de praktijk vaak met een buurman of vrouw geworden dat haar veronderstelling niet klop de oefeningen uitwerkten deze aanpak te ze had vervolgens met behulp van een bleek onvoldoende effectief de lessen ver van de andere woordleerstrategieen die het liepen traag en rommelig telkens dezelfde stappenplan biedt de juiste betekenis kun leerlingen hadden het huiswerk vaak niet af nen achterhalen omdat ze de uitleg in het boekje niet begre pen ze bleven zwaar leunen op de docente het uiteindelijke do el van dit stappenplan i s de spontaan gevormde tweetallen buren dat de le e rlingen er zelfstandig mee kunnen verschilden onderling sterk van niveau over werken en het ook gaan toepassen op moei schatters zaten naast elkaar of juist twee lijke woorden die ze zelf in schoolboeken onderschatters zoals de zusjes hierdoor tra t egenkomen uiteraard kunnen ook doc e n den al snel aanzienlijke tempoverschillen op ten van andere tali ge v a kken hierbij een die het klassikaal controleren van de oefenin stimulerende rol spelen gen bemoeilijkten tijd om in te grijpen obstakels in het leerproce s sterk zwakkoppels tijdens het werken met weet wat je leest de heterogeniteit van de klas was een gege moesten we verschillende moeilijkheden ven dat tot dan toe niet was uitgebuit het overwinnen was zaak te zoeken naar een didactische een paar ervaringen uit de praktijk in de werkvorm waarin gebruik gemaakt kon wor klas we zijn bezig met een woordenschatles den van de tempo en niveauverschillen in eveline steekt enthousiast haar vinger op ze de klas daartoe werden sterk zwak paren weet wat in kennis stellen betekent bij geformeerd een taalzwakke leerling met een navraag blijkt dat ze geen idee heeft iets met kleinere woordenschat en of een beperkt kennen antwoordt ze vaag als eveline in zelfinschattend vermogen werd gekoppeld een oefening uit weet wat je leest presteren aan een leerling die op dat gebied meer in moet verklaren noteert ze in haar woorden huis had ook voor de sterkere helft van het schrift presenteren daar weet ze de beteke duo viel er in deze werkvorm voordeel te nis immers wel van eveline is een typische halen wie hardop formulerend uitleg geeft overschatter aan een medeleerling controleert zijn eigen patricia en isabel chinese tweelingzusters keuzes op juistheid vragen weinig aandacht als een woord wordt de gekozen ingreep bleek goed uit te behandeld geven ze geen blijk van herken pakken het werktempo nam over de gehele ning je krijgt de indruk dat ze weinig groep toe en er werd minder vaak een woorden kennen maar als isabel uiteindelijk beroep gedaan op de leerkracht een bijko de beurt heeft geeft ze een juiste voorbeeld mend voordeel was dat deze nu de handen zin en de betekenis vrij had om de koppels te observeren en in te leerlingen als patricia en isabel hebben grijpen waar dat nodig was zodoende kon weliswaar een wat kleinere woordenschat het vooraf bepaalde programma tijdig wor maar ze zijn zich van dat hiaat te zeer den doorgewerkt aan het einde van het bewust snel en geluidloos werken ze de stof woordenschatprogramma bleken duidelijke door vooral niet opvallen lijkt hun devies resultaten te zijn geboekt terwijl de overschatters veel lawaai en wei nig wol produceren de vraag is hoe ga je de toekomst van het taalbelei d met die verschillen om in het laatste jaar van het expe ri ment d ri ngt maar er waren nog meer problemen de de vraag zich op of je taalzwakke leerlingen eerste paar weken werd in de taalklas die vaak leerlingen aan de onderkant bij elkaa r 1999 1 moer 25 het onderzoe k de analyse van de resultaten op de tweede toets wees uit dat de leerlingen uit de onder drie fasen het onderzoek naar het werken zoeksgroep grote vooruitgang hadden geboekt met en de effecten van de woordenschatlijn is op het onderdeel metalinguistische kennis uitgevoerd in twee vbo mavo klassen van het een grotere vooruitgang zelfs dan de in princi rolingcollege en besloeg een cursusjaar de pe iets sterkere leerlingen uit de controle taalklas vormde de onderzoeksgroep de con groep trolegroep bestond uit een gewone vbol mavo klas waarin over het algemeen iets voor het meten van de progressie op het sterkere leerlingen zaten het onderzoek werd onderdeel woordkennis zijn de gerichte toet uitgevoerd in drie fasen sen gebruikt op de eerste toets scoorde de taalklas beduidend minder dan de controle fase 1 pre toetsen in de onderzoeks en con groep trolegroe p bij de post toets bleek dat de taalklas deze fase 2 woordenschatprogramma observa achterstand bijna had gehalveerd het verschil ties in de onderzoeksgroep was nog slechts zes punten zie voor meer fase 3 post toetsen in de onderzoeks en con details bieleman 1996 gezien het feit dat trolegroe p deze klas toch zwakkere leerlingen bevat dit blijkt ook duidelijk uit de resultaten op de in de eerste fase zijn er twee toetsen afgeno eerste woordkennistoets een heel goede men een om de door de leerlingen zelf prestatie deze resultaten wijzen erop dat het geschatte woordkennis te meten en een om werken met de woordenschatlijn er toe bij hun daadwerkelijke woordenschat mee vast te draagt dat de woordkennis van de leerlingen stellen verbetert in de tweede fase van het onderzoek werkte alleen de onderzoeksgroep met het woorden de woordkennis van de overschatters uit de schatprogramma deze lessen werden geob taalklas was het meest vooruitgegaan zo serveerd en er werden case studies gemaakt bleek uit analyse van de resultaten van beide van een aantal leerlingen bieleman 1996 post toetsen deze overschatters boekten in de derde fase ten slotte zijn opnieuw de gemiddeld meer vooruitgang dan de leerlin beide toetsen bij zowel de onderzoeksgroep gen die hun eigen woordkennis juist inschat als de controlegroep afgenomen om de ten of onderschatten in de controleklas boek mogelijke effecten van het woordenschatpro ten de leerlingen die zichzelf erg overschatten gramma te meten daarentegen juist minder vooruitgang dan hun klasgenoten ond erzoe ksresultaten deze bevinding verbindt als het ware de ande uit de analyse van de resultaten op de eerste re twee onderzoeksresultaten en ondersteunt toets bleek dat in beide vbolmavo klassen rela de aanname dat het goed kunnen inschatten tief veel leerlingen zaten die hun eigen woord van de eigen woordkennis een belangrijke kennis overschatten zij hadden dus een geringe voorwaarde is voor woordverwerving de over metalinguistische kennis tijdens de observaties schatters die door het werken met weet watje van de onderzoeksgroep waren deze leerlingen leest geleerd hebben hun eigen woordkennis vaak gemakkelijk te herkennen het waren door beter in te schatten hebben inderdaad veel gaans drukke zeer aanwezige leerlingen die vooruitgang geboekt op het gebied van woord moeite hadden zich te concentreren bij de verwerving de overschatters uit de controle woordenschatoefeningen riepen ze vaak zon groep waarin dus geen aandacht is besteed der na te denken dat ze een woord kenden aan het inschatten van de woordkennis zijn terwijl bij doorvragen bleek dat ze niet verder wat woordverwerving betreft juist achterge kwamen dan nou gewoon dat betekent dat bleven op hun klasgenoten ehh nou gewoon je weet wel 26 m oer 1999 1 moet blijven plaatsen of niet de conrector wordt aandacht besteed aan het verwerven onderwijs de coordinator en de mentoren van schooltaalwoorden en aan het ontwikke van de huidige taalklassen hebben gemeend len van woordverwervingsstrategieen in elk geval enkele vbo nlnvo brugklassen met een extra uur nederlands te moeten een onderzoek toonde aan dat leerlingen handhaven zowel uit de dagelijkse school door het werken hiermee hun metalinguisti praktijk als uit het onderzoek van bieleman sche kennis bevorderen en daarbij ook hun blijkt immers dat leerlingen baat hebben bij woordkennis vergroten zie bladzijde 2 6 een gerichte taalaanpak het feit dat met name de leerli ngen die bovendien onderbouwdocenten mogen zichzelf op de pre to e tsen erg overschatten dan in theorie zijn toegerust om de taalaan de leerlingen met mind e r m e talinguistische pak te hanteren de noodzaak die kennis in kenni s veel vooruitgang boekten op de de praktijk toe te passen verdwijnt zodra de woordenschattoets bevestigt de veronder taalzwakke leerlingen weer verspreid zitten stelling dat een goed inschattingsvermogen over verschillende brugklassen en daar nau een e s sentiele voorwaarde is voor woordver welijks meer opvallen werving aan d e ander e kant b e staat er het gevaar dat literatu u r je tegen d e oorspronkelijke bedoelingen in probleemklassen cree ert door leerlingen met appel r a v e rm e er tweed e ta alve rwerving aanwijsbare taalachter standen en zwakke leer en tweede taalonderwijs bu s sum coutinho lingen met meer diffuse taal problemen bij 1994 elkaar te zetten daarom zal de discussie over bieleman m wo orden leer je zef d e woorden d e meerwaarde van taalklassen elk curs usjaar schatontwikkeling van allochtone l eerlinge n en opnieuw gevoerd moeten worden nederlandse achterstands leerlinge n in het v o ondertus s en staat de volgende onderwijs groningen rug toegepast e taalkunde vernieuwing alwe er op stapel het va ardigh e 1996 denon d erwij s boer j de e a wee t wat j e lees t groningen wolt e rs noordhoff 1996 met het vaardighedenonderwijs zu ll en leer bots r he t posterproject handle iding en pos ters lingen in de onderbouw worden voorbereid rotterdam partners training innovatie op de tweede fase een van de vele 1 997 onderwerpen is de schoolse taalvaardigheid erv e e van d e r e a diagnose ins trum e nt taalbe de kans dat taalbeleid ond e rge sneeuwd raakt leid in h e t v o s hertogenbo sch kpc 1994 onder de zoveels t e verande ri ng is groot maa r hacquebord h te ks tb eg rip van turkse en tegelijk geldt als we er binnen het vaardighe ne derlandse leerlinge n in h e t voortgeze t o nd erwis denonderwijs in slage n om schoolse taalvaar dordrecht fo ri s publications 1 9 8 9 digheid hoog op de agenda te houden liggen hacquebord h leesstrate gieen van anders mogelijk daa ri n de kansen voor verank eri ng talige e n nederlandse leerlingen in het voort van taalbeleid gezet onderwijs in tijdschrift voor ondenvijs re searcli 20 1 99 5 blz 256 270 conclu si e schouten van paneren c k de glopper m van da alen kapteijns de rol van strate taalzwakke ned e rlandse en all ochtone leer gieen en metacognitie bij het leren van lingen hebben op de middelbare school vooral woorden in moedertaal en vreemde talen een achters tand in schoolse taalvaardigheden onderwijs in tijdschrift voor onderwijs research een onvoldoende ontwikkelde woordenschat 20 1 995 blz 229 2 44 is daarvan een belangrijk onderdeel het verhallen m lexicale vaardigheid van turkse en ontbreekt dergelijke leerlingen aan kennis ne derlandse le erlingen ee n verge lijk e nd onde r van schooltaalwoorden die essentieel zijn zoek naar betek e nistoeke nning amsterdam voor een goed begrip van schoolboekteksten ifott 1994 in de woordenschatlijn van weet wat je lees t 1999 i moer 27