Begrijpend lezen van informatieve teksten

recensi e zelfstandig lezen of hardop lezen van teksten en het beantwoorden van een reeks vragen zonder nadere instructie hoe de leerling dit zou moeten doen rob rozeboom voor leerlingen is het gebruik van verschil lende leesstrategieen en leesdoelen moeilijk te begrijpend lezen van realiseren omdat ze door het onderwijs ge traind zijn in het gebruik van een strategie en informatieve teksten een leesdoel namelijk verklanken en het goe de antwoord vinden op vaak minder relevante vragen deze leergang wil leerlingen die niet voldoende taalvaardig zijn leren hoe ze beter met teksten en geschreven informatie in het marjan werts begrijpend le z en van informatieve algemeen kunnen omgaan teksten handleidi ng en voo rbeeldlessen enschede slo i99i s o blz lo sse leesteksten f aa o o didactiek ine auteur van deze voorbeeldle ssen heeft naar in het kader van de zorgve rbreding activitei aanl eiding van literatuurstudie over b egrijpend ten die erop gericht zijn me er leerlingen suc lezen en ervaringen in het project e en vijf cessen te laten halen in het basisonderwij s s tappen model uitgewerkt de eer s te stap i s werden voorbeeldle s sen voor begrijpend l e zen het activeren van de voorkenni s van de leerlin ontwikkeld voor groep 7 van de basi sschool gen als leerling e n zich reali s eren wat ze al we het betreft lessen gericht op het aanleren van te n over het onderwerp waarover ze gaan le vaardigheden en strategieen voor het begrij zen kunn e n ze de nieuwe kenni s beter in zich pend lezen van informatieve tekst e n het zijn opnem e n er zijn dan immer s aanknopin gs voorbeeldlessen ze vormen ge e n systemati punten de twe e de stap i s het uitspreken van sche leergang ze hoeven ook niet achter elkaar verwachtingen over de teks t op ba s i s van de als een programma te worden gegeven de titel tussenkopjes en illustratie s de derde s tap handleiding bevat naast d e vijftien uitgewerk betreft het te kiezen lee s doel en de leess tra te lessen een beschrijving van de ideeen die de tegie daarna wordt de tekst gelezen en de achtergrond vormen van deze lessen vijfde stap betreft de reflectie op de inhoud van t e kst a c ht er g r o nd e n ine instructie door de leerkracht bij de voor gestelde werkwijze vers chilt sterk met de prak in de handleiding vergelijkt men d e praktijk tijk van het begrijpend lezen de nadruk bij de van het lees onderwijs met doelstellingen zoals instructie ligt op het kiezen en toepa ss en van ze te vinde n zijn in de eindtermen voor het leesstrategieen en leesdoelen en het begeleiden basisonderwijs het leesonderwijs in de ba s is van leerlingen daarbij terwijl tot nu de in school is vaak vooral gericht op h et technisch structie vooral het controleren achteraf betrof lezen h et decoderen en verklanken van tek e ns zijn de vragen goed beantwoord zoals blijkt andere doelstellingen zoals het onderschei uit het onderzoek naar begrijpend lezen den van verschi ll ende leesdoelen het aanpa s een les volgen s de vijf stappen strategie neet sen van de leesstrategie aan het leesdoel het bijvoorbeeld een tekst over cavia s zou er al s onderscheiden van tekstvormen komen wei volgt uit kunnen zien nig aan bod het verwerken van de teks t door de leerkracht bespreekt met de leerlingen wat de leerling dat wil zeggen dat de le e rling zich zij weten van cavia s of zouden willen weten de inhoud van de tekst eigen maakt deze in verwachtingen ov e r wat de tekst hen zou kun verband brengt m e t eigen kennis en vaardig nen bieden worden geformuleerd bijvoor heden wordt niet of nauwelijks onderwezen beeld n a v de titel tussenkopjes en illustraties de praktijk van het onderwijs in het begrij het leesdoel wordt gekozen bijvoorbeeld snel pend lezen wordt gekenmerkt door het antwoorden vinden op de in de eerste en twee 1993 4 m oe r 155 de stap geformuleerde vrage n en verwachtingen jammer de theorie over de strategie is uitste de le esstrategi e kan dan zijn globaal verkennend kend waarom dan deze zwakke uitwerking in lezen gevolgd door nauwkeurig lezen bij die lessen met deelaspecten passages die nieuwe informatie geven de te k st wordt ge l e ze n wie kan er iets mee de vooraf geformulee rde verwachtin gen en vragen worden v e r g eleken niet de informatie in het kader van zorgverbreding is het van het uit de tek s t wa s er nieuwe informatie heeft de grootste belang dat het onderwijs in begrij werkwijze bijgedragen om de informatie uit de p e nd lezen op de basisschool verandert deze tekst te halen voorbeeldles sen leveren daartoe geen bijdrage d e publikatie laat leerkrachten van groep 7 en men gaat in de handleiding uit van klassikale 8 en eventueel ook van brugklassers kennis lessen onidat de interactie tussen leerkracht en make n met mogelijke andere werkwijzen dan leerlingen wezenlijk is voor het aanleren van de tekst niet vra gen h et blijft bij een leesstrategieen de leerkracht kan dan funge kennismaking oin leerling e n de door de au ren als een model voor de leerling verder kan teurs bedoelde strategieen te leren gebruiken hij het leesgedrag van de leerling beter bein zullen zij al in lagere groepen moet e n oefenen vloeden omdat de voorgestelde werkwijze met deze strategie bovendien moet het oefe sterk afwijkt van de gebruikelijke geeft uien in nen niet deelva ardigheden voor het begrij de voorbeeldlessen voor de leerkracht infor pend lezen s teeds in dienst staan van een brede matie over het doel van de les een beschrijving leesactivit e it leerkrachten zonder voldoende van mogelijke toepassingen van deze werkwij voorkennis over de ontwikkelingen m b t b e ze in andere lessen en hoe hij leerlingen daar g rijpend l e zen zull e n hun ond erwij s niet kun bij kan begeleiden nen veranderen met deze le ssen en de algeme ne inleiding zij moeten hun onderwijs vijftien lessen namelijk fundam e nteel veranderen ve rder zul len zij meer oefenmateriaal voor hun leerlin ine vijf stappen strategie is in de uitgewerkte gen moeten hebben de samen stellers gaan er handleiding per les slechts in fragmenten terug te gemakk e lijk vanuit dat de voorbeeldless en te vinden er zijn geen lessen waarin dit model de leerkra chten aanzetten om zelf le ssen te als geheel wordt geoefend ine twee inleidende ontwerpen leerkrachten met voldoende lessen over wat lees je en waarom lees je en voorkenni s hebb en de kennismakin g in de ze wat is een tekst lijken te eenvoudig voor vorm zeker niet nodig zij maken zelf al bete re groep 7 vervolgens worden lessen besteed aan lessen radend lezen en tussen de regels lezen pas in les vijf en zes wordt de voorkennis voor het eerst gemobiliseerd deze belangrijke strategie komt verder niet meer aan orde de leerkracht moet regelmatig aan dat mobiliseren van voor kennis herinneren de overige lessen behandelen eveneens be langrijke deelaspecten van het begrijpend le zen het belang van de lay out de verdeling van de tekst in alinea s onderscheid in hoofd en bijzaken de voorbeelden zijn summier naaar voldoende uitgewerkt voor een geinte resseerde leerkracht met voldoende voorken nis over de vernieuwingen op het gebied van begrijpend lezen men verwacht blijkbaar dat geoefende deelvaardigheden vanzelf door de leerling geintegreerd worden in de nauwelijks geoefende vijf stappen strategie l jg m oer i 9 3 4