Computerprogramma’s Nederlands als tweede taal. Nog steeds eenrichtingsverkeer.

verslag als al deze punten gerealiseerd zijn is er dus geen sprake meer van eenrichtingsverkeer de anela studieda g martine jetten de anela de nederlandse vereniging voor annemiek de vries toegepaste taalwetenschap organiseerde op 2 9 apr il 1 994 een studiedag aan de katholieke computerprogramma s universiteit van nijmegen de titel van de stu diedag was computerondersteund onderwijs nederlands als tweede taal coo in h e t hoger talenonderwijs het program ma had betrekking op nederlands als moeder nog steeds eenrichtingsverkee r taal nederlands als tweede taal nt2 en de moderne vreemde talen de dag startte s ochtends met twee plenaire lezingen na de lunch was het tijd voor ver het leren van een taal kan men vergelijken schillende presentaties van computerprogram met het leren autorijden bij autorijden is er ma s in twee parall elle sessies tegelijkertijd was sprake van een actief proces dat bevorderd er een markt waarop computerprogramma s wordt door lessituaties die gebaseerd zijn op de gedemonstreerd werden interactie van de cursist m et het overige weg het was mede door het prachtige weer een verkeer als men computerprogramma s bij gezell ige dag die druk bezocht werd met interactief onderwijs w il gaan betrekken dan name het middagprogramma werd benut om moeten deze niet de rol hebben van het ook eens ongedwongen tussen de demonstra theorieboekje maar die van het overige ver ties door bij te praten als afsluiting van de dag keer werd er geborreld idealiter zou dit op de eerste plaats moeten betekenen dat interactiviteit een mixed initi de plenaire lezingen ative is zowe l c ur s is t als co mpute r hebbe n informatie tot hun beschikking beiden geven de eerste lezing was van g kanselaar hoogle en gebruiken informatie als je de remlichten raar onderwijskunde aan de universiteit van van de auto voor je ziet reageer je bijvoor utrecht en leider van coo projecten de titel beeld door langzamer te gaan rijden daarnaast van zijn lezing was interac tiviteit en dialoogvoe zouden computer en cursist beiden dezelfde ri ng in op en leeromgeving en voor he t mode rne taal moeten gebruiken in het verkeer bijvoor vreemde talenonderwijs er kan bij schriftelijke beeld rechts heeft voorrang de computer kan vaardigheden volgens kanselaar enigszins spra voorlopig echter de natuurlijke taal in meer ke zijn van interactiviteit hij deed zijn ui tl eg open oefenvormen niet nabootsen op de der aan de hand van een computerprogramma de plaats moet de computer beschikken over voor engels dat aan de universiteit van wereldkennis w il er sprake zijn van een com utrecht was ontwikkeld er was bij dit pro municatieve benadering de computer kan dit gramma sprake van een mixed initiative met echter alleen op een heel beperkt gebied voor realistische opdrachten het schrijven van een zover de mens dat heeft ingevoerd een vol brief aan elkaar de computer gaf en vroeg gend punt is dat de kwaliteit van de interactie om informatie de taalkennis en de wereld altijd bepaald wordt door wat je van elkaar kennis van het computerprogramma was ech weet vrachtwagens kunnen minder snel rea ter beperkt voll edig open oefeningen waren geren en daar houd je als weggebruiker reke dan ook niet mogelijk ning mee de computer weet wedero m all een de tweede lezing van m mirande hoofd van wat de mens heeft ingevoerd in vo lledig open de afdeli ng iowo instituut voor onderzoek opdrachten haakt de computer al snel af ten naar wetenschappelijk onderwijs in nijme slotte moet er sprake zijn van opdrachten die gen en in dat kader betrokken bij coo had de re aliteit b enad ere n betrekking op de verschill ende fases die door 1994 5 moer 183 lopen kunnen worden bij de invoering van de opvattingen over de didactiek van nt2 coo later op de middag bleek echter dat de zou communicatief onderwijs in functionele coo ontwikkelingen op het gebied van nt2 situaties met behulp van de computer als inter nog niet in zo n vergevorderd stadium waren actief medium al deels gerealiseerd zijn hierdoor was het niet interessant ze te plaatsen belangrijke aspecten waar we op gelet heb in bepaalde invoeringsfasen daarom gaan we ben zijn op deze lezing niet verder in de vaardigheden die getraind worden en de als docenten nt2 waren we op het gebied manier waarop dit gebeurt van coo nog vrij onbevangen we hebben er het veronderstelde niveau van beheersing van wel eens mee te maken gehad maar we hebben het nederlands geen echt gedegen kennis op dit gebied de de mate van geschiktheid voor het programma plenaire lezingen zorgden voor een goede naas t all erlei andere methodes nt2 voedingsbodem en we werden steeds nieuws de mate waarin de docent het pro gramma kan gieriger hoe zouden de gepresenteerde aanpassen intrigerende inzichten in ons vakgebied terug de functionaliteit van de oefeningen te vinden zijn de mogelijkheid tot differentiatie de geschiktheid voor zelfstudie p rog ramma s nt 2 de mate en wijze van feedback de laatste drie punten zijn niet los van elkaar te lezen s middags was dus eindelijk de weg vrij om te kijken hoe het stond met de coo programma nederlands voor buitenlanders de lay out s op ons eigen vakgebied nieuwsgierig snuf en de teksten van dit computerprogramma zijn felend liepen we over de markt waar vijf helemaal gebaseerd op teksten uit de delftse computerprogramma s gedemonstreerd wer methode deze methode is gebaseerd op ga den die speciaal voor nederlands als tweede tenteksten de cursist krijgt een tekst aangebo taal ontwikkeld zijn den waarin woorden zijn weggelaten hij moet woordenschat en grammatica van e franken in de ontbrekende woorden invullen het pro stituut nederlands als tweede taal uva gramma is bestemd voor beginners en halfge nederlands voor buitenlanders van g ruijl vorderden tijdens de uitleg werd gezegd dat tes eurocall het programma leesvaardigheid woordenschat grammatica nt2 van s de vos talencentrum en luistervaardigheid traint rug bij het onderdeel leesvaardigheid kunnen de de edittraining van c de graauw cursisten in de tekst die ze lezen de betekenis een nt2 computerwoordenboek prototype van m van onbekende woorden opvragen al dan niet jagtman en m klijn technische universiteit in hun moedertaal opgevraagde woorden die delft al bekend verondersteld worden omdat de cursisten ze eerder tegengekomen moeten zijn de op het laatste moment toegevoegde pre in de delftse methode worden eerst in een sentatie van jagtman en klijn hebben we van context aangeboden deze context is niet de wege tijdgebrek niet meer kunnen bekijken zelfde als de zin van de oorspronkelijke tekst hierdoor was het ook onmogelijk om dieper op deze manier wordt cursisten strategieen in te gaan op de programma s en kregen we aangeleerd om woorden te raden dit vinden sl e chts e en globale indruk we positief pas in tweede instantie wordt de all e programma s waren bestemd voor de betekenis gegeven van woorden waarvan de zelfde doelgroep namelijk hogeropgeleide auteur denkt dat ze onbekend zijn omdat ze niet nederlandstalige volwassen cursisten de nog niet in de delftse methode zijn aangebo edittraining van c de graauw week hie rvan den wordt direct de betekenis gegeven maar af dit programma was bestemd voor niet ne ook onbekende woorden zouden goed gera derlandstalige cursisten vanaf 12 jaar den kunnen worden uit de context dit moe we beschrijven hieronder de door ons beke ten allochtone en autochtone cursisten in ken programma s en geven onze mening er hun alledaagse leespraktijk immers regelmatig over deze mening is gebaseerd op de heersen doen jammer dat het programma deze strate i h moer 1994 5 gie in die gevallen niet aanleert in plaats daar een aardig aspect van het programma is dat van is het altijd mogelijk een vertaling van on de docent of de cursist vooraf kan bepalen bekende woorden op te vragen een omschrij hoeveel procent goed gescoord moet zijn ving in het nederlands zou zinvoller geweest voordat de cursist de goede antwoorden krijgt zijn te zien en verder mag gaan met een volgende er is geen sprake van het trainen van oefening dit biedt een goede mogelijkheid leesvaardigheden met betrekking tot grotere tot differentiatie tijdens het maken van de stukken tekst men blijft steken op het oefeningen kan de cursist zijn score zien op woordniveau aan de leesteksten worden geen het eind wordt er een totaaloordeel gegeven oefeningen gekoppeld waardoor cursisten dat soms een beetje betuttelend overkomt geen goed beeld kunnen krijgen van hun lees bijvoorbeeld je moe t m eer en la nger naar de vaardigheid er is in dit onderdeel dus niet zo cassette luisteren zeer sprake van leesvaardigheid maar van het is jammer dat men eerst de hele oefening woordenschat en strategieen om betekenissen moet doorlopen voordat men aan een volgen van woorden te achterhalen de oefening kan beginnen tussendoor stop woordenschat wordt getraind met behulp pen is niet mogelijk van een gatentekst waarin cursisten de aan te aan de teksten in het programma kan i e ts leren woorden moeten invullen hierbij komt veranderd worden de docent kan in principe ook voor een deel grammatica aan de orde zelf gesloten oefeningen bijvoorbeeld multi een werkwoord moet bijvoorbeeld in de goe ple choice oefeningen maken het is een au de vorm ingevuld worden cursisten kunnen teurssysteem een redelijk eenvoudige pro informatie over de grammatica opvragen grammeertaal waarmee docenten zelf het pro eerst worden analoge voorbeelden gegeven gramma kunnen ontwerpen je kunt als do waarna de grammaticale uitleg volgt ook kan cent bij een gatentekst bijvoorbeeld ook zelf de cursist tijdens deze oefening een totaal bepalen op welke plaats een gat komt er werd overzicht van de grammatica opvragen even gedemonstreerd hoe je als docent teksten luistervaardigheid wordt getraind aan de en oefeningen zou kunnen invoeren maar he t hand van een dictee de totale tekst wordt leek ons als computerleken nog niet zo ge eerst auditief aangeboden bij het auditieve makk elij k deel kan de cursist eerst de gehele tekst beluis het programma is te koop de docentendis teren zonder visuele ondersteuning daarna kette kost fi s o de docentenhandleiding volgt de tekst nogmaals zin voor zin de cur f38 s o de diskettes engels fran s italiaans en sist moet dan de zinnen intypen naar onze indone s isch kosten ieder foo de geluidsdis mening is dit geen functionele luistervaardig kette kost ra s heid deze oefening is alleen gericht op het kunnen onderscheiden van de verschillende woordens c hat e n g ramma t i ca nt2 evenals woorden en het correct spellen ervan het eni het vorige programma is dit programma geba ge functionele aspect is dat kennis van gram seerd op de delftse methode de maker van matica kan helpen om het vervolg te voorspel het programma heeft tevens oefeningen die len positief bij dit onderdeel is dat de cursist gebaseerd zijn op lezen las gelezen i en aan de auditieve stimulus net zo vaak kan laten vullend materiaal van de universiteit van am herhalen als hij wil dit biedt de mogelijkheid sterdam toegevoegd daarnaast biedt het pro voor de cursist om op zijn eigen niveau te gramma een instructieve grammatica iemand werken die niet bekend i s met de delftse methode zal voorstanders van de delftse methode kun wel met dit programma kunnen werken maar nen waarschijnlijk het computerprogramma veel moeite hebben met het onderdeel woord redelijk goed gebruiken het programma is herhaling omdat er voornamelijk woorden uit niet zo geschikt voor gebruik naast andere me de delftse methode getraind worden het pro thodes alleen woorden uit de delftse methode gramma zoals dat er nu ligt is ontwikkeld voor komen aan bod we onderschrijven de princi beginners en halfgevorderden het ligt in de pes van de delftse methode niet geheel van planning het verder uit te bouwen naar gevor wege het gebrek aan functionaliteit derden het programma bevat luisteroefenin 1994 s m oer i85 gen woordenschatoefeningen en grammatica ook met grotere teksten geoefend kon wor oefeningen den met luisteroefeningen wordt gedoeld op de oefeningen lijken in principe redelijk ge klankdiscriminatie en een soort dictee bij het schikt voor zelfstudie en een gedifferentieerde dictee horen en lezen de cursisten telkens een aanpak met name door de mogelijkheid om zin tien opeenvolgende zinnen vormen een de moeilijkheidsgraad van de oefeningen te tekst bij elke visueel aangeboden zin is een varieren en door de aard van de feedback het aantal woorden weggelaten deze ontbreken is namelijk mogelijk een apart hulpscherm de woorde n moet de c ursist aa nv ulle n h ij k an met grammaticale uitleg op te vragen gram zelf kiezen hoe de auditieve tekst geleverd maticale uitl eg per zin is helaas nog niet moge wordt snel of langzaam gesproken door een lijk aan het einde van de oefeningen wordt man of vrouw ook het laatste bepaalt volgens geen score gegeven de reden is dat men de sonu ni gen de moeilijkheidsgraad dit is het cursist zoveel mogelijk wil vrijlaten we heb enige programma waarbij de wijze van aanbie ben echter de indruk dat cursisten vaak zelf den in verschill ende moeilijkheidsgraden mo graag hun scores will en zien dit maakt het gelijk is we ervaren dat dan ook als bijzonder voor hen aantrekkelijker de oefeningen te ma positief het biedt mogelijkheid tot diffe ken bovendien kunnen ze dan zelf hun vor rentiatie een voordeel is ook dat de gesproken deringen bijhouden de docent blijft nu tekst evenals in nederlands voor buitenlan noodgedwongen een belangrijke rol spelen ders net zo vaak herhaald kan worden als de hetgeen zelfstudie en zelfstandig leren belem cursist wil achteraf wordt de hele tekst beluis mert terd dit is vooraf helaas niet mogelijk waar aan dit programma kan de docent niets ver door niet optimaal gebruik gemaakt kan wor anderen het is nog niet verkrijgbaar den van voorspelstrategieen bij een foutief antwoord kan de cursist direct grammatica nt2 de aankondiging van dit het goede antwoord oproepen of om een hint computerprogramma suggereerde dat het al vragen deze keuze geldt bij all e oefeningen leen grammatica traint dit is niet waar ook van het programma bij de hint wordt a ll een woordenschat krijgt veel aandacht het pro aangegeven hoeveel woorden er ingevuld gramma is niet echt gekoppeld aan een speciale moeten worden er wordt helaas geen inhou methode maar is een aanvulling op het onder delijke informatie over de woorden verschaft wijs zoals dat op het talencentrum aan de opvallend was dat het dictee dat werd gede rijksuniversiteit van groningen wordt gege monstreerd gericht was op het gebruik van er ven het ligt dan ook voorlopig niet in de wanneer de cursist het woord er was vergeten planning dat dit programma uitgegeven wordt in de zin verscheen er een hint die vermeldde het niveau loopt van beginners tot halfge hoeveel woorden in de zin ontbraken dit is vorderden dus eigenlijk een grammatica onderdeel en bij het onderdeel woordenschat worden geen luisteronderdeel woorden uit het basiswoordenboek van van de woordenschatoefeningen bestaan onder dale door middel van multiple choice oefe andere uit gatenteksten moeilijke woorden ningen getraind omdat dit woordenboek preposities en woordgroepen als liggen leg vaak gebruikt wordt is het woordbestand rele gen er wordt all een gebruik gemaakt van het vant voor all e all ochtone studenten het te ne derlands trainen woord wordt in een context aangebo bij de grammatica oefeningen wordt aan den de context is helaas vrijwel nooit groter dacht besteed aan conjuncties scheidbare dan een enkele zin werkwoorden te infinitief woordvolgorde ook grammatica wordt met losse zinnen ge en onregelmatige werkwoorden de oefenin oefend er wordt bijvoorbeeld aandacht be gen vinden all een plaats op zinsniveau er zijn steed aan voegwoorden en werkwoorden met wel al enkele proto ty pes met het in de juiste prefixen bij een foutief antwoord kan de cur volgorde zetten van alinea s maar daar hebben sist direct het juiste woord opvragen of maxi we nog niets van gezien de oefeningen zou maal drie keer opnieuw een alternatief invul den veel functioneler geweest zijn wanneer len of om hulp vragen we vinden het zeer po 186 m o er 1994 5 sitief dat deze verschillende mogelijkheden be volgens hem niet in een tekst thuishoren na staan wanneer een cursist om hulp vraagt deze fase krijgt de cursist een score dan volgt wordt eerst theorie aangeboden gevolgd door de nakijkfase de cursist krijgt de tekst zin een voorbeeld de aanpak van nederlands voor zin te zien na elke zin wordt aan de cur voor buitenlanders waar eerst een andere sist gevraagd of de zin correct is dit is een context met het woord of een analoog gram vorm van zelfbeoordeling die we in geen van matica item wordt aangeboden lijkt ons beter de andere programma s gezien hebben deze omdat het meer gelegenheid biedt om de cur zelfbeoordeling is een pluspunt bij dit pro sist zelf te laten ontdekken wat er fout is gramma als een antwoord fout is krijgt men grammatica nt2 gaat meer uit van de regel onmiddellijk feedback bij deze feedback dan van het gebruik krijgt de cursist een overzicht van de gramma de oefeningen kunnen goed als zelfstudie ticale structuur van de zin bovendien kan de gedaan worden aan het eind van de oefening cursist een uitgebreide uitleg van de gramma kan de score opgevraagd worden een positief tica die in de zin staat oproepen hierbij wor punt van dit programma is dat de cursist kan den zowel woordsoorten als zinsdelen behan vragen om een foutenanalyse hierbij wordt deld het gaat dus meer om de grammatica onderscheid gemaakt tussen typefouten en regels dan om de functionaliteit het gebruik inhoudsfouten dit is een belangrijk voordeel van de grammatica staat helaas niet voorop de boven andere programma s waarbij geen on uitleg is bovendien vrij complex tijdens het derscheid gemaakt wordt tussen de verschil beoordelen en corrigeren kan men punten lende soorten fouten een zwak punt van het verdienen de score wordt tijdens de oefening programma is dat een goed alternatief waar de bijgehouden hierna volgt de tekstmaakfase a programmeur niet aan gedacht heeft fout de cursist kan de score uit tekstmaakfase i wordt gerekend proberen te verbeteren door de tekst opnieuw het programma is niet op de markt verkrijg te maken dit zal voor een aantal cursisten bij baar zonder motiverend werken ten slotte volgt de kijkfase de cursist krijgt in een oogopslag te de edittraining de edittraining is bestemd zien welke fouten hij heeft gemaakt fase t en voor half gevorderde niet nederlandstaligen faseazijn de kernfasen van het programma vanaf twaalfjaar bij dit programma oefenen de de edittraining is niet geschikt voor zelfstudie cursisten voornamelijk grammatica en woor er moet altijd een docent aanwezig zijn die de denschat de nadruk li gt echter op de gram cursisten begeleidt omdat de grammaticale uit matica de edittraining bevat een aantal leg vrij ingewikkeld is en vragen oproept teksten die afkomstig zijn uit een methode het programma heeft als groot voordeel dat nederlands voor basis en voortgezet onder het naast verschillende methodes gebruikt kan wijs een methode nederlands als tweede taal worden het is jammer dat alle teksten dezelf en uit jeugdlectuur de teksten worden steeds de oefeningen hebben volgens ons is het pro moeilijker er is gekozen voor verhalende gramma op den duur saai voor de cursisten de teksten omdat de redundantie bij deze teksten docent kan zelf niets aan het programma ver wat groter is dan bij zakelijke teksten in de anderen praktijk komen de cursisten echter vaker in de edittraining is verkrijgbaar bij de heer de aanraking met zakelijke teksten vanuit dit oog graauw het programmapakket kost f3oo en punt zou men eerder voor zakelijke teksten de handleiding voor de docent kost frs moeten kiezen in de teksten zijn willekeurig evenals de leerlinggrammatica woorden toegevoegd de cursist geeft aan welk woord volgens hem niet in de tekst hoort bij eenrichtingsverkeer hoe lang nog foutieve antwoorden kan de cursist een uitge breide grammaticale uitleg opvragen er zijn elkerbout en keiren 1994 delen computer ook twee gatenteksten bij deze teksten is programma s die als leermiddel gebruikt kun steeds het zevende woord weggelaten nen worden op vier manieren in de edittraining bestaat uit vier fasen in de op de eerste plaats kan gekeken worden naar eerste fase geeft de cursist aan welke woorden de mate waarin de docent het programma ka n 1994 5 moer 187 aanpassen we zien hier dat de meeste pro den waardoor er tijdens de lessen meer ruimte gramma s voor nt2 gesloten zijn dit betekent is voor interessantere meer op de interactie dat de docent er weinig tijd in hoeft te steken gerichte onderdelen als we kijken naar de maar ook niets kan veranderen een open pro fases in het leerproces moeten we conclude gramma biedt veel voordelen wanneer men als ren dat de programma s die wij bezichtigd uitgangspunt heeft aan te sluiten bij de behoef hebben zich met name richten op het verwer ten van de cursisten ook interactiviteit kan al ken van kennis en het verwerven van leen met een open programma gerealiseerd deel vaardigheden via afzonderlijke oefenin worden omdat interactie niet volgens een vast gen nieuwe kennis wordt meestal niet aange stramien verloopt leerd het toepassen en integreren van kennis komt al helemaal niet aan de orde op de tweede plaats kunnen we een indeling maken naar de functie van de computer een derde indelingsprincipe is de structuur prograrruna s er zijn instructieprogramma s van een programma veel oudere programma s oefenprogramma s simulatieprogramma s en zijn li neair vertakt dit houdt in dat er maar to etsprogramma s instructieprogramma s een weg is om de programma s te doorlopen waarbij cursisten nieuwe theorie aangeleerd er is hierbij geen mogelijkheid tot differentia krijgen hebben we niet gezien de mees te tie of tot het eerder afbreken van het program programma s voor nt2 zijn oefenprogramma s ma er is maar een leerpad onafhankelijk van ze zijn vaak op een drill and practice theorie het al dan niet goed beantwoorden van de van taill eren gestoeld het gaat helaas hoofd vraag de drill and practice programma s die zakelijk om eenvoudige deelvaardigheden zo we gezien hebben hebben soms deze struc als het inslijpen van woordbetekenissen de tuur hiertegenover staan vertakte program spelling en de grammatica de oefeningen zijn ma s waarbij er remedierende paden voor de meestal weinig functioneel een gatentekst leerli ngen bestaan voor nederlands als moe komt in het all edaagse leven weinig voor er is dertaal zijn volgens elkerbout en keiren vaak sprake van invuloefeningen die bestaan 1 994 de meeste programma s vertakt voor uit losse zinnen bij het onderdeel woorden nt2 zijn ze dat in beperkte mate de rol van schat wordt all een aandacht besteed aan de fase feedback is in dit verband van belang er kan van het raden van de woordbetekenis niet aan bijvoorbeeld sprake zijn van hulpvragen om het conso li deren van woordkennis oefenpro achter het goede antwoord te komen bij de gramma s die nadruk leggen op het aanleren bezichtigde programma s is er vaak all een een van een procedure de stappen voor de oplos enkele mogelijkheid om nog een keer te pro sing van een probleem komen in de door ons beren achter het correcte antwoord te komen b ez i c htigde progra mma s in b epe rkte m at e soms is het mogelijk om een hint te vragen voor oefenprogramma s die probleemoplos een hele enkele keer k an een leerling kiezen send werken en zich meer richten op het in tussen een hint een volgende poging en de zicht in het oplossingsproces dan op het aanle presentatie van het goede antwoord dit zien ren van kennis waren er eveneens weinig een we natuurlijk met name in vertakte program derde func tie die een programma kan vervul ma s meestal is het echter niet mogelijk dat len is simulatie hierbij is ontdekkend leren verschill ende leerlingen verschi ll ende vormen belangrijk we komen dan op het terrein van van feedback krijgen d e feedback is over het een van de kenmerken van interactiviteit na algemeen beter naarmate leerlingen telkens melijk dat de programma s de realiteit moeten specifieker geholpen worden om het goede benaderen op het gebied van nt2 waren er antwoord te vinden of het goede antwoord echter geen computerprogramma s die daarop direct gegeven wordt is natuurlijk ook afhan betrekking hadden tenslotte zijn er nog de kelijk van de ty pe leerstof wanneer het gaat toetsprogramma s ook deze programma s zijn om stampwerk kan het bijvoorbeeld niet zo we niet tegengekomen op de demonstratie s veel kwaad de programma s nt2 lijken over het alge meen dus een instrument om drills te trainen een laatste manier om computerprogramma s en kunnen goed als zelfstudie gebruikt wor in te delen is naar onderwerp de meeste rrt 2 i88 moe r 1994 5 programma s richten zich op het trainen van voorpublicati e woordenschat en grammatica dit zijn onder werpen die het verst van interactiviteit af lijken te staan zeker als we bedenken dat binnen deze vaardigheden geoefend wordt met geslo ruud kraaijeveld ten weinig functionele oefeningen zoals we bij de indeling naar functie beschreven heb net echt en toch ben schrijfvaardigheid lees en luisterstrate gieen en spreekvaardigheid bijvoorbeeld wa verzonnen ren nog in geen velden of wegen te bekennen in de didactiek nt2 wordt tegenwoordig vrij fictieonderwijs in d e veel aandacht besteed aan de integratie van vaardigheden in de computerprogramma s is basisvorming daa rvan vrijwel niets terug te vinden wel bie den sommige programma s de mogelijkheid o m ve r sc hille nde me dia t e int egreren sommi ge zinnen konden zowel visueel als auditief gepresenteerd worden door de invoe ring van de bas isvorming is er in de opvallend is dat er voor nt2 nog geen soft lessen nederlands het nodige aan h et veranderen ware overzicht bestaat zoals dat het geval is een van die veranderingen is dat er fictieonderwijs voor het basisonderwijs en het voortgezet on gegeven dient te wo rden aan al le leerl ingen van derwijs ook in het overzicht van nicl na vbo tot vwo voor dit ficti e onderwijs heeft ruud tionaal informatiecentrum leermiddelen kraaije veld een leergang geschreven die binnenkort moet voor rr t 2 computerprogramma s tussen onder de titel net echt en toch verzonnen b ij uit de programma s voor basisonderwijs en voort geverij thieme zal verschijnen bij het s amenstellen gezet onderwijs gezocht worden van de leergang heeft kraaijeve ld zich ge baseerd op concluderend kunnen we stellen dat de de kerndoelen van de bas is vorming op voorstellen computerprogramma s het stadium van een die door didactici als hawinkels de moor vos gel richtingsverkeer nog lang niet te boven zijn jon bons et en de bo er zijn gedaan en op zijn soms is er een poging tot tegemoetkomend eigen prakt ijkervaring in diverse schooltypen verkeer te bespeuren maar dit is eerder uitzon dering dan regel interactiviteit blijft voorlopig beperkt tot in de klas de leergang een docentenboek en een leer lingenboek zal bestaan uit achttien lessen liter atuur reeksen waarvan er een hier wordt gepresen teerd volgens de auteur is deze reeks een voor elkerbout m keiren m nederlands in de beeld van hoe je de theoretische uitgangspun basis vorming de praktijk computergebruik ten van ficrieonderwijs in de basisvorming utrecht aps 1994 praktisch handen en voeten kunt geven moer is erg benieuwd naar de mening van de lezers over deze aanpak reacties zijn welkom de uitgangspunten net echt e n toch verzonnen wil de leerlingen la ten kennismaken met wat er a llemaal op fictie gebied bestaat niet all een aan proza maar ook aan poezie strips toneel films cabaret en tele visieprogramma s daarnaast besteedt het boek aandacht aan welke problemen je bij het ken nisnemen van fictie kunt tegenkomen en hoe je die moeilijkheden oplost het is dan ook een combinatie van leer en leesboek 1994 5 moer 189