Derde Leidse Letterendag

lachen als ik een liedje zing leerkrachten leer versla g den een stukje van hun dominantie afstaan daardoor kregen ze een dialoog met de kinde ren en ook met de ouders zes weken lang wer den twee dagen per week lessen gedraaid in de marjolein van helden klas waarbij de leerkrachten voorbeeldlessen te zien kregen derde leidse letterenda g leerlingen hebben ook interviewtochten gemaakt op zoek naar verhalen over amster dam noord turkse marokkaanse en suri naamse leerlingen wilden ook verhalen vanuit de vernieuwingsvoorstellen van de commis hun eigen achtergrond inbrengen met de kin sie vernieuwing eindexamenprogramma s deren werd geoefend in het verhalen vertellen nederlandse taal en letterkunde voor vwo en de presentatie kreeg extra aandacht havo cvety hebben al veel stof doen op het project eindigde met een vertelfestival waaien zo n drie jaar lang regende het reacties voor ouders en leerlingen zo hebben de op preadviezen en voorlopige voorstellen en ouders de vruchten van het werk gezien kin dat alles heeft uiteindelijk geleid tot de defini deren die op school tot dan toe niet goed uit de tieve voorstellen die inmiddels gepresenteerd verf waren gekomen bleken meesterlijk te zijn aan staatssecretaris wallage kunnen vertellen volgens joan labort zou het op de derde leidse letterendag van 25 ja werken met verhalen meer waarde hebben nuari jl stond een aantal van deze definitieve wanneer het als curriculum in het onderwijs voorstellen centraal in het thema neerlan zou worden opgenomen distiek en het schoolvak nederlands een her nieuwde relatie de organisatoren konden zich noten en literatuu r verheugen in een zeer grote belangstelling van uit het veld waar het tenslotte allemaal in de in leesgoed i99r 5 wijst verteller frans foppe praktijk zal moeten worden gebracht op verteltrainingen voor bibliotheekmede werkers die met leesbevorderingsactiviteiten drie componente n bezig zijn er zijn trainingen zowel voor me dewerkers die met kinderen als voor mede alle goede dingen bestaan uit drie zo ook de werkers die met volwassenen werken in de nederlandse taal en de derde leidse letteren meeste culturen is vertellen een zaak van vol dag taalkunde letterkunde en taalbeheersing wassenen waar kinderen naar mogen meeluis kwamen aan bod in drie lezingen van mensen teren op p 193 van leesgoed i99r 5 staat een die bij de c v e tv betrokken zijn allen verbon lijst met namen van personen en instellingen den aan de rijksuniversiteit leiden zij spra die voor verhalen vertel trainingen benaderd ken op persoonlijke titel kunnen worden hans hulshof commissielid vakdidacticus het vertelpakket redactie rika echtfeld en en taalkundige zat op zijn stokpaardje hij olga orman is te bestellen bij kom op hield een enigszins rommelig betoog over de overtoom 16 1054 hj amsterdam telefoon invoering van taalkunde in de eindexamens 020 618 57 6 7 prijs hele pakket fis prijs argumentatie liet hij grotendeels achterwege handleiding f25 daarvoor verwees hij naar collega hans ben nis die daarover in levende talen mei t99i hest j van de drakenvriend en andere chinese nr 461 een geruchtmakend artikel schreef verhalen i de bergopruimer en andere chinese ver huishof schetste in grote lijnen de ontwik halen 2 de olieverkoper en andere chinese verha kelingen van zijn persoonlijke kruistocht len 3 de naaldenvrouw en andere chinese ver strooide met citaten en reikte hulpmiddelen halen 4 illustraties chen wen chinees leer aan voor de lespraktijk middelen project 1988 ming ya chinese de tweede spreker was frits van oostrom boekhandel letterkundige en preadviseur van de cv e n hij constateerde een scheiding tussen het weten 199 5 moer 1 93 schappelijke en het voorbereidend weten wetenschappelijk onderwijs de leerlingen ken schappelijke circuit namelijk de verdwijning nis te laten maken met een vakgebied dat in van de middelnederlandse literatuur uit het elke letterenstudie een zeer belangrijke plaats middelbaar onderwijs hij wees oorzaken aan inneem t en hield een warm pleidooi voor uiteraard de brede maatschappelijke interesse de aan herinvoering geschikt lesmateriaal heeft van dacht die op televisie in dagbladen en boek oostrom echter niet kunnen vinden wie winkels aan taal besteed wordt geeft aan dat biedt zich aan het een onderwerp is dat intrinsiek interessant na de lunch nam antoine braet cven en belangrijk wordt gevonden voorzitter en hoofddocent taalbeheersing plaats achter de microfoon hij hield een korte didactische hulpmiddelen m et bo en duidelijke bespreking over de amerikaanse venstaande argumenten probeerde hulshof de debatteer die hij graag in vereenvoudigde wenselijkheid aan te tonen van taalkunde in de vorm ingevoerd zou zien als onderdeel van bovenbouw van voornamelijk het vwo op lessen produktieve taalbeheersing vier stu de manier waarop taalkunde behandeld zou denten demonstreerden deze debatteer een moeten worden ging hij uitgebreider in levendige afsluiting van een dagje kritisch laat eerst duidelijk zijn wat h ulshof bedoelt luisteren met de term taalkunde namelijk reflectie op het actuele taalgebruik aan de hand van taal taa lkund e wenselijk en moge lij k kundige onderwerpen de parapluterm taal beschouwing is hiervoor vee l te vrijb l ijvend als docent met twee jaar ervaring was huls een van de onderdelen van taalkunde zal zeker hof er al van overtuigd dat taalkunde in de de traditionele grammatica zijn hoewe l h uls bovenbouw niet alleen wenselijk maar ook hof de transformationeel generatieve gram mogelijk was helaas was niet iedereen het matica graag daarvoor in de plaats zou invoe daarmee eens na twintig jaar inspanning lijkt ren maar dit ter zijde hij het nu voor elkaar te hebben de cv en stelt in het buitenland met name duitsland en een experiment voor met taalkunde als onder engel and wordt al enige tijd op vrij hoog ni deel van het schoolonderzoek vwo veau les gegeven in taalkunde h et is dus mo een groot deel van de docenten nederlands gelijk jammer genoeg is concreet lesmateriaal zit daar blijkens de reacties op het voorstel in nederland moeilijk te vinden voor ideeen niet op te wachten ze vragen zich af waar ze zouden docenten kunnen putten uit de univer de tijd voor taalkunde vandaan moeten halen se le eigenschappen die in awareness ojlanguage en ook waar het eigenlijk goed voor is de op een voor leerlingen begrijpelijk niveau eerste vraag is een kwestie van prioriteiten worden aangeboden daarnaast noemde huls huishof maakte zich daar makkelijk vanaf hof in dit verband onder andereje weet niet wat de vraag naar het nut was interessanter je weet de schoolmethoden taalboek en taal huishof stelde hieromtrent een wedervraag integraal het populair wetenschappelijk blad waarom zou taal als communicatiemiddel wel kijk het maandblad onze taal en bulkboek 86 in het onderwijs aan bod komen en taal als mocht dit niet voldoende inspiratie geven dan biologisch verschijnsel niet verder citeerde heeft h uishof nog een reader vol artikelen huishof de taalkundige paardekooper die over taalkundige onderwerpen samengesteld stelt dat het praktische nut niet het enige is door ton hendrix en hemzelf geinteresseer waarnaar in het onderwijs gestreefd dient te den kunnen die bij hem aanvragen worden de vormende waarde acht hij ook van in lessen taalkunde kunnen bij voorbeeld groot belang en tenslotte verwees huishof deze artikelen of andere tekstfragmenten over zoals gezegd naar bennis die in levende talen taa l kundige onderwerpen als uitgangspunt acht argumenten geeft voor invoering van dienen er kunnen dan vragen bij worden taalkunde in het middelbaar onderwijs in zijn gesteld die niet alleen op tekstverklaring zijn betoog noemde huishof er impliciet twee van gericht maar ook ingaan op de inhoud de de propedeutische zeker in het vwo is het al aanwezige docenten kregen hier twee concrete leszins redelijk om als voorbereiding op het voorbeelden van de teksten waren van lies 1 94 moer 1 992 beth koenen het vermogen te verlangen en van tuur uit de middeleeuwen in een grafiek had koster de vragen betroffen eigenschappen hij het aantal publikaties over middelneder van taalgebruik en taalkwesties van enig maat landse letterkunde uitgezet tegen de tijd en schappelijk belang leerlingen moeten voor inderdaad dat aantal is nog nooit zo groot het beantwoorden hiervan kennis toepassen en geweest als nu verder maakt de middelneder oordelen ofte wel een standpunt bepalen landse letterkunde ook in de neerlandistiek een ongekende bloei door curriculum tenslotteging h ulshofsum het is duidelijk dat van oostrom pleit voor mier in op de curriculumopbouw in het mid herinvoering van genoemd vakonderdeel als delbaar onderwijs en het tekort aan school belangrijkste argument geldt voor hem nog vakkennis in de eerstegraads lerarenopleiding steeds de cultuuroverdracht het liefst zou hij hulshof betreurt het dat deze opleiding niet de leerlingen een verleden in willen schoppen een onderdeel is van de doctorale fase er zou daarnaast acht ook van oostrom het van be den naast schooltaalkunde wat hij doceert lang dat de neerlandistiek en het schoolvak meer keuzevakken aangeboden moeten wor nederlands een hernieuwde relatie aangaan den die gericht zijn op het onderwijs immers het middelbare schoolvak nederlands met betrekking tot de curriculumopbouw in en de universitaire studie nederlands behan het middelbaar onderwijs is het opmerkelijk delen in wezen hetzelfde object dat hu l shofs opvattingen niet stroken met die de cve n voorstellen en de grote belangstel achter de basisvorming die hij volledig buiten ling voor deze leidse letterendag waren voor beschouwing liet tenminste twee kerndoelen van oostrom een teken dat hij niet alleen staat onder kennis over taal en taalverschijnselen in zijn opvatting dat er sowieso iets gedaan zijn puur onder taalkunde te vatten terwijl wordt aan vernieuwing van de eindexamens huishof zich in de eerste twee leerjaren slechts verheugde hem zeer wil beperken tot de traditionele grammatica over de inhoud van het cvsn rapport was en dat laatste is nu juist niet in de kerndoelen van oostrom ook wel te spreken naast de opgenomen structuuranalyse wordt namelijk de cultuur in de derde klas wil h uishof alvast enige historische benadering voorgesteld ook de taalkundige onderwerpen geintegreerd in het geadviseerde hoeveelheid verplichte boeken leesvaardigheidsonderwijs aan bod laten ko 25 voor vwo en 15 voor havo vindt hij rede men die in de bovenbouw verdiept worden lijk maar helemaal in z n sas is hij met het voor met het oog op het schoolonderzoek taal stel dat de literaire teksten zelf het uitgangs kunde zou dus in ieder geval bij de lessen lees punt van bespreking dienen te zijn naast deze vaardigheid aan de orde kunnen komen maar positieve opmerkingen uit van oostrom ook huishof is er geen voorstander van taalkunde wat kritiekpunten hij betreurt het bij voor als geheel te integreren in het taalbeheersings beeld zeer dat op de havo de literatuur voor onderwijs het moet immers ook apart ge 1916 niet meer verplicht is daarnaast vindt hij toetst worden het standpunt van de commissie dat de ver plicht gestelde literaire kennis beperkt wordt letterkund e terug i n de t ijd tot die kennis die betrekking heeft op de ge lezen werken te eenzijdig kale feitenkennis docenten nederlands die les geven aan de bo brengt volgens van oostrom een onmisbaar venbouw xnvo vwo moeten niet alleen tijd kader aan vrijmaken voor taalkunde ook letterkunde vraagt een extra plaats in de urentabel dat nie u w materiaal herinvoering van mid stelde van oostrom het gaat hierbij om een deleeuwse literatuur in het middelbaar onder onderdeel dat nog niet zo lang geleden stil wijs allerlei symptomen wijzen erop dat het letjes uit het middelbaar onderwijs verdwenen tij keert de weg lijkt er vrij voor helaas niets is namelijk de middelnederlandse letterkun is minder waar want al zijn de doelen niet de deze lacune staat volgens van oostrom in achterhaa l d de middelen zijn dat wel sterk contrast met de groeiende belangstelling boeken over middelnederlandse literatuur van het niet professionele publiek voor litera mogen in stroomsnelheid gepubliceerd wor 1992 5 moer 195 den de literaire teksten zelf worden niet taa lbe h eersi n g m ee r arg ume n tatie meer op de markt gebracht ook van oos troms eigen groen is niet echt geschikt voor zonder er veel woorden aan vuil te maken het onderwijs en uitgaven zoals die van me stelde antoine braet vast dat binnen de taal vrouw draak zijn nauwelijks meer voorhan beheersing de produktieve argumentatievaar den de uitgeverijen zijn namelijk al een aantal digheden relatief verwaarloosd worden de jaren geleden gestopt met leuren langs de meeste aandacht schijnt uit te gaan naar tekst boekwinkels de exemplaren werden niet meer analyse hieraan ligt echter geen gebrek aan verkocht en dat ligt niet alleen aan het pu belangstelling ten grondslag argumentatie bliek de kwaliteit van de boekjes laat veel te leer staat juist breed in de belangstelling maar wensen over de complete tekst met talloze door een tekort aan middelen wordt er in het voetnoten spreekt niet zo aan onderwijs zo weinig gedaan aan produktieve volgens van oortrom zou er nieuw mate argumentatievaardigheden riaal gemaakt moeten worden waarbij op de de cven stelt het debat voor als onderdeel tekst zelf bezuinigd wordt datgene wat veel van luister en spreekvaardigheid in het uitgebreider kan en moet is de inleiding die schoolonderzoek braet ging hier dieper in op schept immers het zo broodnodige kader van het debat als werkvorm voor het aanleren van oortrom betrapte zichzelf hierbij wel op een argumenteren hij koos voor de amerikaanse inconsequentie de literaire tekst zelf als uit debatteer die overigens in beginsel al door de gangspunt nemen en daarvoor materiaal ge oude grieken en romeinen werd beoefend bruiken dat niet de gehele tekst aanbiedt braet is een groot voorstander van deze debat lijkt tegenstrijdig toch gaat het volgens hem leer hij onderwijst haar al jaren aan zijn stu samen voor het begrijpen van de tekst is het denten en die hebben er zoveel plezier in dat ze namelijk niet nodig de gehele tekst ook zelf het in den lande propageren tien jaar geleden gelezen te hebben een samenvatting represen organiseerde braet de eerste debetwedstrijden tatieve tekstfragmenten en bijbehorende uitleg en de belangstelling groeit nog steeds kan net zo duidelijk zijn en is wellicht ook veel boeiender voor leerlingen een stukje originele regels een debat volgens de amerikaanse tekst met de transcriptie erbij zoals in taal leer is aan strakke regels gebonden gedebat en teken gepresenteerd wordt is ook een moge teerd wordt over een beleidsstelling van het lijkheid enfin nieuw materiaal moet er dus type beleidsinstantie x moet het huidige be komen met de literaire tekst en tekst over die leid yvervangen door het nieuwe beleid z de tekst de vraag wie voor het maken daarvan de stelling moet de oplossing bieden voor een aangewezen persoon zou zijn liet van oos maatschappelijk probleem dat actueel is en trom voor het gemak maar achterwege waarover nog geen wettelijke beslissing is ge een ander didactisch advies van van oos nomen beploegen van voor en tegenstanders trom luidde doe meer moeite om de teksten te bestaan elk uit twee personen de jury beoor laten spreken hoewel van oortrom zelf geen deelt wie het best geargumenteerd heeft ervaring heeft met les geven in het middelbaar de voor en tegenstanders dienen zich bij onderwijs deed hij voor de collegebanken in de voorbereiding op de hoogte te stellen van de de leidse letterenuniversiteit toch een po bestaande publikaties over het maatschappe ging en dat kostte inderdaad wat moeite de lijke probleem hieraan ontlenen zij hun argu diaprojector werkte niet zo mee het was leuk menten de voorstanders moeten de bewijslast geprobeerd door middel van dia s maakte hij van de stelling dragen zij krijgen hiervoor een vergelijking tussen de koster en onder twee spreekbeurten van 6 en twee van 3 minu wijzer jacob van maerlandt het stokpaardje ten volgens de leer van de standaardgeschil van van oostrom die zijn werk deed in een punten tonen zij in die beurten aan dat er een schriftarme samenleving en de literator harry probleem bestaat dat ernstig is en dat inherent mulisch omringd door bewonderaars en is aan het huidige beleid vervolgens introdu passant stelde van oortrom daarbij ook dat ceren zij hun plan waarvan ze de uitvoerbaar literatuur en onderwijs in de middeleeuwen heid en de doeltreffendheid aantonen als er veel dichter bij elkaar lagen dan nu het geval is nadelen aan verbonden zijn dienen zij de jur y en zo was het kringetje weer rond 1 96 moer 1992 5 ervan te overtuigen dat die niet opwegen te versla g gen de voordelen de tegenstanders lijken een gemakkelijker taak te hebben zij moeten aan minstens een van de acht bewijsstellingen twijfel wekken hiervoor krijgen ook zij twee helge bonset beurten van 6 en twee van 3 minuten het de bat duurt dan in z n totaliteit 36 minuten de maatschap onderzoek e e n levendige demonstratie dat de moedertaalonderwij s tegenstanders toch niet altijd in het voordeel zijn bleek uit het demonstratiedebat vier stu denten debatteerden over de stelling de ne derlandse overheid moet de l egitimatieplicht sinds 1986 bestaat in nederland de mom de invoeren de voorstanders brechtje en josje maatschap onderzoek moedertaalonderwijs kweten zich geestdriftig van hun taak marc en geen club waar je veel van hoort maar wel een bram gingen daar met rappe tongen tegenin club die al vijf jaar lang in betrekkelijke stilte hun betogen waren doorspekt met citaten en onderzoek op het gebied van het moedertaal cijfers de zelfverzekerdheid van de debaters onderwijs probeert te stimuleren het leek ons nam echter af naarmate het debat vorderde de zinnig een kort verslag te geven van onze acti bewijslast werd wat zwakker en er werd wat viteiten in de afgelopen jaren geharreward over weinig inhoudelijke argu menten uiteindelijk had het veel weg van een de mom bestaat uit vertegenwoordigers op welles nietes spelletje persoonlijke titel van de veldverenigingen lenneke schouw docente taalbeheersing von levende talen sectie neder lands en jureerde het debat het enige beoordelings vdn de slo het c ito het imen interna criterium is de kwaliteit van de argumentatie tional mother tongue education network om de argumenten tegen elkaar af te wegen het nijmeegse womt werkverband onder noteerde zij per standaardgeschilpunt de ge zoek moedertaalonderwijs de onderzoeks noemde argumenten zodra een standaard groep taalonderwijs van sco de landelijke geschilpunt ten voordele van de tegenstanders pedagogische centra de spl stichting pro uitkomt winnen de tegenstanders alleen een motie literatuuronderwijs en de kring van sterke argumentatie die het betoog van de universitaire en tweedegraads lerarenopleidin voorstanders op dat punt geheel ontkracht is gen nederlands in totaal zijn op dit moment daarvoor voldoende dat was in dit debat het 13 mensen lid van de ta om geval bij het laatste punt de voorstanders de mom opgericht na een studiedag konden hun bewijslast dus niet volhouden en over moedertaaldidactisch onderzoek stelt verloren daardoor het debat zich ten doel de kwaliteit de kwantiteit en de de aanwezige docenten die zichtbaar ge samenhang van het onderzoek op het gebied noten van de demonstratie hadden toch een van het moedertaalonderwijs in nederland te aantal kritiekpunten een daarvan was het bevorderen concurrentie aspect men vroeg zich af of bij het element kwaliteit uit bovenstaande middelbare scholieren wel konden leren argu doelstelling denken we natuur l ijk aan criteria menteren als concurrentie daarbij zo n grote rol waaraan onderzoek in het algemeen moet vol speelt een tweede punt was de documentatie doen explicietheid systematiek validiteit be doordat de debaters zich gedegen moeten trouwbaarheid maar specifiek voor de mom voorbereiden krijgt het debat inhoudelijk wel is het aanleggen van een extra criterium veld meerwaarde maar dan rijst de vraag of de gerichtheid wij willen vooral veldgericht on spreekvaardigheid we l het belangrijkste is dat derzoek stimuleren onderzoek dat voor lera geoefend en getoetst wordt al met al leken ren bruikbare resultaten oplevert en waarin de docenten er we l willend tegenover te staan leraren niet slechts als onderzocht object func nascholing zou echter geen overbodige luxe tioneren maar ook actief betrok ken zijn bij het zijn en daar staat braet dan weer niet onbe onderzoek bijvoorbeeld via het mee interpre reidwillig tegenover 1992 5 moer 1 97