Een burgklas voor allochtone leerlingen – schakel naar schoolsucces?

jenny van der toorn voor anderstalige leerlingen door dit extra jaar kunnen de leerlingen h un keuze voo r ver schutte vol gonderwijs nog een jaar uitstellen wij ne men alle leerlinge n aan ook hen die waar schijnlij k naar het lbo zullen doorstromen z o n brug klas anderstaligen te l t o ngeveer vijf een brugklas tien leerlingen op het ogenblik zitten er i n mijn groep veertien jongens en meisjes van iz voor allochtone leerlingen tot 16 jaar aan h et eind e van het schooljaar stromen gemiddeld vier leerlingen door naar schakel naar schoolsucces het xnvo vwo onderwijs eenzelfde aantal gaat naar het mavo en de overigen gaan naar het lso inclusiede lagere detailh andelsc h ool en het leao we h e bben een goed e samenwerking met de aan het christelijk lyceum te apeldoo rn hebben vervolgsch o l en op onze eigen sc h ool wordt leerkrachten al enige jaren e rvaring opgedaan met het voor de doorgestroomde leerlingen intensieve werken in een brugklas voor allochtone leerlingen de extra bege l eiding verzorgd ook op de mavo resultaten geven reden tot enig optimisme na een jaar en d e lt s waar wij contacten mee onderhouden kunnen de meeste lee rlingen in het reguliere voortgezet is dit inmidde l s het geval het geven van deze onderwijs redelijk meedraaien extra bege l eiding is een van de b elangrijkste in dit artikel geeft jenny van der toorn een praktij k voorwaarden voor h et s lagen van de school beschrijving van enkele thematisch samenhangende loopbaan van allochtone leer lingen lessen nederlands als tweede taal in de b rugperiode i n dit artikel l aat ik zien hoe wij in dit b rug de a uteu r is werkzaa m aan het ch ristelijk lyceum jaar werken in zo n brugklas anderstaligen zit te apeldoo rn als codrdinatrice van het onderwijs aan ten vogels van diverse pl uimage niet alleen allochtone leerlingen wat nationaliteit betreft we hebben op het ogenblik negentien verschillende nationali t ei ten op sch ool maar ook wat de onderwijsach de laatste tij d wordt er weer veel gesproken en tergrond aangaat een aantal van hen komt uit geschreven over het feit dat er zo weinig bui onze eerste opvanggroep waar ze a l s nevenin te nl and se leerlingen een diploma op mavo stromer gestart zijn i n die eerste opvang ko hevo v w o niveau behalen ze zijn in groten men het hele jaar door leerlingen binnen de getale aanwezig op het lbo waar ze vaak ook tweede groe p wordt gevormd door leerlingen nog voortij dig af haken d e beheersing van het die enke l e jaren onderwijs op een basisschoo l n ederl and s lij k t hierb ij een be l angrijke factor gehad heb ben b ij het begin van het nieuwe te zij n and erstalige leerlinge n zijn vaa k door schooljaar wordt een intaketoets afgenomen de basissc hool naar het lso verwezen o p grond deze intaketoets b estaat ui t een stukje monde van de resultaten van de cito toets er wordt linge taalvaardigheid woordenschat tekstbe dan verder niet bekeken we lke schoolsoort bij g r ip en begrip van het gebruik van de tijden hun capaciteiten p as t willen allochtone l eer op het ogenblik werken we me t twee groepen lingen met enige kans op succes aan een voort die vrijwel op hetzelfde niveau zitten over gezet te op l eiding beginnen dan moet in ied er stappen tussentijds die andere jaren wel voor geval extra aan dac ht besteed worden aan hun kwamen hebben dit jaar niet plaatsgevonden taalvaardigheid in het nederlands gericht op het l eren van en in een tweede taa l vakinhouden sc hakelbrugkla s onze d oelstelling is om de leerlingen zover te b rengen dat ze na verl oop van een jaar de l essen a an onze school voor x nvo vwo is sinds 198o van de docenten in het reguliere onderwijs een schakelb rugklas verbonden deze wordt kunnen volgen en leerboeken kunnen lezen en bekostigd uit de gangbare extra faciliteiten b egrijpen de nadruk in onze l essen ligt da n 94 mo e r 1990 3 maan knijpt er 42 minuten tussenui t van een medewerker van de maan de maan schuift in schaduw middellijn 9300 kilom amsterdam aan de oostelijke de schaduwkegel van de aarde ter maar scheert juist langs de hemel speelt zich vanavond een op aarde zien we een oprukkende binnenkant van de zuidelijke om interessant natuurverschijnsel af donkere hap als van de maan nog trek daarom blijft de zuidflank een totale maansverduistering maar een sikkel over is l ijkt die van de maan het helderst waar ook wel eclips genoemd naar het hap eerder grijs dan zwart en schijnlijk oranje om 19 50 begint griekse woord voor verdwijning komt er een rossige gloed over de totale verduistering en om zon aarde en maan komen op een heen 20 32 komt de maan weer uit de lijn waarbij de schaduw van de schaduw tevoorschijn en om aarde de maan treft de maan m i dd ellij n 3476 kilome 21 53 zullen we weer een volle om 18 29 zal de eerste hap ver te r l oopt d i tmaal n i et pre ci es maan zien dwijnen uit de linker onderkant d oor het centrum van de aard de thematekst over de maansverduistering ook op de luister en leesvaardig heid daar docent aar drij ks kund e bezig is me t het heelal naast wordt ook de schrijf en spreekvaard ig of het klimaat zoekt d e doce nt ne d erlands t e k heid geoefend deze vaard ighed en oefenen d e sten die hierop betrekking hebben zo n tekst leerlingen in verschillend e vakken n aast tien is dan h e t uitgangspunt voor ee n serie lessen uur nederlands per week krijge n de lee rlingen op het gebied van tekstbegrip woordkennis ook lessen wis k unde engel s aardrijk sk und e sp reekvaard ighei d grammatica spelling en geschiedenis biologie te kenen en lichamelijk e sch r ijfvaar digheid een voorb eeld van zo n tekst oefening bij vakken als aardrijks kunde ge is hie rb oven afgedrukt h et is belangr ij k dat sc h iedenis en biologie wordt de stof van d e zo n tekst ook ac tu ee l is o m de betrokkenheid b rugklas aangeboden maar herschrijft de do va n d e leerl i n gen te ve rgroten h iero nder be cent de lessen in begrijpelij ker nederlan ds om sch rijf ik de lessen nederl ands die ik gaf aan een dan aan h et eind van de cursus over te sta p pen van de groepen waa rvan de leerlin g en aan het o p teksten uit d e leerboeken eind van de cursus gaan doorstromen de lessen er is veel overleg t ussen de docenten onder werden gegeven naar aanleidin g van he t th ema ling elke week is er een t eamvergadering d e maansverd ui stering da t ook in de aardr ij ks in h ouden van de versc hillende vakk e n worden kundeles aan de orde was geweest zoveel moge lijk op elkaar afgestemd als de 1990 3 moer 95 de maansverdui sterin g chec ken door leerlingen te vragen wat zij i nte ressant vin den ook ku n je een tu rk se j ongen aan het begin van de les vroeg ik wie de maans het turkse woord laten zeggen en het dan na verduis tering gezien had en nodigde de leerlin kijken in het turkse woordenboek veel be g en uit e r iet s over te vertellen z o leren zij om grippen ken nen alloc htone leerlingen echter er varingen te verwoorden en informatie ui t te ook niet in hun moedertaal bep aalde voorken wisselen daarna kregen de leerlingen de geko nis d ie bij autoch tone l eerlingen bekend wordt p ieer d e te kst en plakten ze d eze in hun ma p z e verondersteld hebben zij niet d aa r proberen k regen gel egenheid om de tekst te leze n en we in de l essen zoveel mogelijk aandacht aan te o nbek end e woorden te onder strepen daar na besteden moes ten ze drie vragen bij de te kst make n ik liep ron d om te kijk en of de vragen in goed ne d e volgen d e woor den en uitdrukkingen wer d erlands geste ld wer den en corrigeerde zo no den verder besproken en genoteerd ertussenuit d ig d eze vragen werden daarna d oor de l eer knij p en zich afspelen totaa l de verdwijni ng lingen aa n elkaar gesteld dit gebeurd e monde de scha duw treffen de kegel op rukken de si k ling en kl assikaal maar h e t kan natu urlijk oo k kel rossig de gloed langsscheren de flank in tweetallen en schriftelij k de be doeling hier helder te voorschijn komen vooral de schei d van is da t de leerlingen zich real iseren wel ke in b are werkwoor den vereisen een goede uitl eg forma tie je uit een tekst kun t h alen ook zonder het woord scheren in de betekenis van haar ver d at je alle woorden k ent leerl ingen moeten wijderen met een mes kennen de leerlinge n wel leren een tekst eerst globaa l te lezen en te begrij maar dat langsscheren betekent ergens vlak langs p en voordat ze allerlei woorden o p gaan zoe gaan is nieuw de uitd rukking ertussenuit knijpen ken d aarom worden de onbekende woorden b leken de leerlingen te kunnen raden d it is oo k eerst onderstreept en gaan de leerlingen daarna een goe d e strategie om de betekenis van woor vragen ma k en en beantwoord en i k vulde zel f d en te achterhalen vaak zeg ik tegen leerlingen d e vragen nog aan met de volgende wat is een h et woorde nboek zit in je h oofd ook uit d e ander woord voor middellijn het antwoor d context is vaak veel op te ma ken ik laat de leer kan gevonde n word en door naar d e illus tratie te lingen dan ook altijd ee rst naar een woord ra k ij ken daar staat dat de diameter van de aard e d en en dan k ij ken of de betek enis p ast in de 3 46 km is met die vraag wilde ik de aandacht context de kegel en de sikkel heb i k geteken d rich ten o p de extra informatie die de illustratie h et woord helder legde ik uit i n samenhang met te bieden had als ze gegevens uit de te kst daar het begrip helderziende wat ik niet zie ziet een mee combinee r den er was zowaar een slim h el derziende we l dit bleek de leerlingen zeer merd die h et doorhad aan te spreken er kwa men h e l e verha len los waarbij dus m eteen weer s p reekvaardigheid ge het woordenboek zit in je hoofd oefend werd ik gaf h et woord klaa r als syno niem voor het woord helder aanl eiding d aar woordenschat met dit gedeel te van de les voor was het feit dat een leerling d e week was al een u ur gemoeid wij werken meestal ervoor tijdens een begeleidings l es in een ge met blok uren zo dat er nog tijd was voor he t schiedenis boek het woord zonneklaar tegen tweede onder deel woordkennis het artikel kwam en dacht dat het donke r bete kende de zon we r d nu har dop gelezen eerst door de docent is klaar de stra tegie was goed het woord zelf en daarna zin voo r zin doo r een leerling bracht de l eer ling op het ver k eerde s poor dit m oei lijke on bek ende woord en werden b esp ro zijn de valkuilen waarin deze leerlingen gere ke n en uitgelegd z o n woord i s bij voorbeeld geld trap pen een b ruik baar woordenboek dat in te ressant er wordt nooit met vertalingen ge deze begrip pen met aller lei voorbeeldzinnen wer k t we probere n een woord duide l ijk te ma uitlegt is het van dale basiswoordenboek ke n door allerlei voorbeelden te geven en we nadat de l es woordk e nnis afgesloten is werd eind igen dan met een omsch rij ving die de leer als huiswer k op gegeven d at de tekst goed gel e l ingen in hun schrift noteren i n di t geval boei zen en de woor d en gel eerd moesten worde n end waa r je belangstelling voor hebt h et is een de volgend e dag we rd een dictee gegeven d e moeilijk begrip om uit te l eggen je kunt het bedoeling hiervan is om de aandacht van d e 96 moer 1990 3 leerlingen te rich ten o p h et z u iver spellen van teren dit heeft veel meer effect dan het verbe de woo rden als ze st ra k s in een reguliere kl as terd t erug te krijgen als ze er nie t uitkome n meedoen moeten ze b ij over hor ingen en proef wor dt er door de docent hulp gebode n maar werk en d e woord en ook goe d kunnen schrij over het algemeen h e rke nne n ze hun fou ten aar ven de nadruk bij het dictee lag dus op de dig daarna wordt het verbeterde werk in een moeilijk e woord en de geleerde begr ippen sch rift overgesch reven waa rb ij ze dus nog een werd en overh oo rd door e r andere z innen mee te keer op hun fouten moeten letten laten maken en tegens telli ngen synoniemen of omschr ijvingen te v rag en inmi ddels zij n on geveer zeven lesuren geb r ui kt om de verschillende vaardigheden te oefenen komt dankti van de nken aan de hand va n de tekst over de maansverduis tering de andere drie lesuren worden gebruikt d e vol gende les was een grammaticales we voor lui steren lezen en ontleden namen al s uitgangsp unt weer de t ekst we z ijn bezig met de s te rke werkwoorden d eze tekst de maan in marokko staat h elemaa l in de tegenwoor dige tijd maar het is voorb ij het gebeurde vo rige week dus bij ee n luisterl es word t ook gezocht naar ie ts gi ngen we de tekst in de verl eden tij d zet ten d e dat verband ho udt met het thema van d e week werkwoorden in dit stukje zijn b ij n a allemaal hier dus de maansverduistering maar d it is sterke werkwoorden alleen spelen e n sche ren vaa k moeilij k te vind en tenmins t e als je au zijn zwak bij dit l aatste werkwoord wees ik o p thentiek materiaal wilt hebben en dat be de twee betekenissen scheren schoo r met een schouwen wij al s een voorwaarde voor ee n goe mes langsscheren scheerde langs een beweging de l uisterl es zel f een st ukje voorlezen en daar wij vinden het bel ang rijk dat d e leerlingen de vragen over stellen be t ekent nog nie t da t je een werkwoordsvormen uit hun hoofd leren om luisterles gegeven h ebt al s je het zo bek ij kt dat ze vaak ver leden tij dsvormen niet kunnen hebb en de leerl ingen de hele dag luister l es ik her leiden tot het hel e werkwoord ik heb leer streef ernaar in een l uisterles versc hillende lingen wel horen beweren dat dank te van den soorten gesp roke n taal aan te b iede n van een ken komt zei van zien en zag van zeggen op omroepbericht op h e t sta tion tot de kerst t oe zichzelf niet zo gek maar m eestal is de b eteke spraak van ko n i ngin b eatrix nis van de zin dan ver te zoeken we hebbe n een lijst van sterk e werkwoorden waarmee de leer b ij het th ema maansverduistering pas te het lingen thu is ie dere wee k een p aar oefeningen vers l ag da t daarvan gegeven werd in het jeugd maken bij d it huiswer k wordt gebruik ge journaal h eel goe d dit h eb ik o p video op ge maakt va n een ui tgave van het tv c b oefeningen n omen en h et wer d in d e kl as b e keken en be voor het leren schrijven van de nederlandse taal fon luister d d aarna stelde ik er v r agen over naar tein 1981 aanlei ding hiervan ontstond een klassegesp rek i nteressant ik benadruk te h ier het woor d dat schrijfvaardigheid de laa tste vaardig we de vorige dag behandeld hadden was dat h ei d die we aa n de han d van de tekst gaan oefe een maro kkaanse l eerling vertelde d at d e ne n is de schr ijfvaardigh ei d d e opdracht was maanstan den in zij n lan d and er s zijn d an hier in probeer nu eens in je eigen woorden uit te l eg neder land i n maro kko hangt de maan hori gen wat een maansverduistering is en hoe d eze zontaal alleen het ond erste of het b ovenste ge ontstaat het resultaat van een mid d elmatige deelte wordt gezien terwijl wij tegen de rech turk se leerl ing is o p p 98 afgedrukt dit we rk ter of linkerz ij de aan kijken d i t soor t mo wordt nagekeken maar niet ver beter d e r wordt menten vind ik heel bela ngrij k b elangstellin g me t tekens aangegeven wat voor soort fouten en waardering voor de leefomgeving en cult uur erin zitte n v beteken t een woord vergeten van allochtone leerlingen vergroot hun betrok x ee n ver keerd woor d s een sp elfout g een kenheid terug naar de luisterlessen veel goe d grammatica l e fou t z ee n woord te veel en p een materiaal kan gevon den worden in d e met hod e woord op de ver k eer d e p laats d e l eerlin gen zes tien p lu s duvign eau 1987 vanaf luis t er moe ten proberen eerst ze lf hun fouten t e verb e oefeningen o p h et gebie d van klanko nde rsch ei 1 990 3 moer 9 7 i 1s tje oce j71cza r sve c uts ierl curz dcc72 7r2oe2 je ig1on l 1o en us r is dc f1c czcti c de a pc e cl l an ce 1 2 vn7tsi l meer zipwt ac a unsc j eer roos c v mczcr2 c c 7 cn i l s j g ft i m v t k cg l ww ig k g l c c t 0 g mei r c tc l ss g e mu ie er e i s l 2 l2og 2 vg en 2loe je e jg 10 2 g t6ta i a e tccx r d e c tcxcxi ove r cis z4 l d a i s g 1oe cl e qq e g g c ici c i c 0 l cx e n crs c40 l i i ci g cue spa c a x 22 n ja e guei cie 510 r je leen evt f het sch rik fp rodukt van een gemiddelde leerling 98 moer 19903 ding to t aan i nterviews met werk nemers in een inzet we zijn voortdurend op zoek n aar ge bedrijf d aarnaast is er een serie l uisterlessen schik t lesmateriaal veel mak en we ze lf want getiteld pasklaa r d e bie 1989 die weliswaar he l aas er is geen en k el e met hode die i n zo n voor vo l wassenen is be d oeld maar waarvan klas te ge b rui k en is b eginnerscursusse n ein sommige gedeeltes wel b ruikbaar zijn en ver d igen allemaal o p ee n te laag niveau tegelijk e r d er b en je aangewezen op het ze lf opnemen op tij d streven we er naar het on d erwijs ee n in ter band en video van geschikt geachte jeugd pro cul tureel karakter te geven d at b evordert dat gramma s de leerl ingen zich t huis voelen en d e k las een h omogene groe p wordt lezen elke week wordt nog een lesuur be tensl otte is voor het slagen van de schoolcar steed aan l ezen we lezen dan gezamenlijk een riere van allochtone leerlingen een goed e b ege verhaal of de leerlingen lezen op hun eigen ni lei d ing nadat de leerling doorgestroomd is van veau in het boek dat zij uit de klassebibliotheek groot belang mee naar h uis nemen deze b oek e n zijn inge deeld i n d rie niveaus op het laagste niveau staan de boeken van de serie de leeslift het litera tuur middelste niveau bevat de boeken van de wen teltrap serie en op het hoogste niveau staan ge bie m de e a pasklaar groningen r u c z j wone leesboeken die weliswaa r i ntercu l tureel duvigneau e e a zestien plus groningen wol getint zijn d eze boeken lezen de leerlingen ters noordhoff 1987 graag omdat ze vaak zichzel f of hun oude fontein a m e a oefeningen voor het leren schrij omgeving erin herkennen ven van de nederlandse taal utrecht rt c b 1983 huijgen m m verburg red van dale basis ontleden i edere week besteden we ook een woordenboek gorinchem de ruiter 1987 les aan ontleden wij hebben twee re d enen om dit onderdeel in het vakkenpa kket o p te nemen door te leren zien hoe een zin in het neder lands in e lk aar zit krijgen de leerlingen meer oog voor d e st ructuur van onze taal dit helpt hen naar onze mening om de taal p assief en actief b eter te leren gebruiken de tweede re den om de leerlingen te leren ontleden is gele gen in het feit dat we de leerl ingen zo goed mo gelijk willen voorbereiden o p hogere vormen van onderwijs het liefst voor een tweede klas als ze dan niet k unnen ontleden hebben ze ook daarin een achterstand het bl ij kt echter zo te zijn dat vrijwel alle allochtone leer lingen d ie doorges troomd zijn het ontleden be ter beheer sen dan autoc h tone leerli ngen waarsch ijnlijk omdat ze er veel bewuster mee bezig zijn van wege het feit dat ze een tweede taal l eren voo rwaard en b ij ons op school slagen wij er rede lij k in via een brug klas anderstaligen allochto ne l eer l ingen zover te brengen dat ze na een jaar deel kunnen nemen aan de verschillende ta kk en van het re gulier o nderwijs wij trach ten nt2 onderwijs te realiseren op hoog niveau d a t vraagt van de l eerkrachten een flinke dosis deskundigheid en 1990 3 moer 99