Documenten
redactionee l een uitspraak over het taalniveau van de inwoners van nederland impliceert natuurlijk ook ie ts voor de waardering van het taal onderwijs als je de weergave van het osso bart van der leeuw rapport in de volkskrant mo e t geloven zit het wel snor met ons taalonderwij s wannee r je mariette hoogeveen echt er die ti e n procent functioneel analfab e ten te hoog vindt is de conclusie gerechtvaar anja swennen digd dat er snel iets moet verb e teren aan de kwaliteit van het taalonderwij s een kwestie van kwalitei t di e laatste opva tting is inmidd els r edelijk gem e engoed geworden uit nogal wat recente peiling en onde rzoeken en bel eidsnotities komt h e t beeld naar voren van taalonderwijs aantal functioneel ana lfabete n klein kopte op de basissc ho ol dat kwalitatief onder de de volkskrant op 8 decemb e r 1 99 5 het artikel m aa t blijft hierbij di e nt opge merkt te worden dat volgde ging over een internationaal verg e dat dat beeld wordt opge roepen door de lijk end onderzoek van d e o e so naar gecijferd resultat e n en conclusies van die onderzoeken heid en geletterdheid i n canada duitsland hoe die resultate n en conc lusies tot stand polen zweden zwits erland verenigde stat en komen ho e die ond erzoek e n de ta a lvaardig en nederland in a ll e deelne mende l a nd en heid van kinderen m e ten en ho e zij de kwali kregen will eke urig ge kozen volwa ssenen hon teit van taalonde rwijs m eten zijn vragen derd vergelijkbare le esopdrachten voorgelegd waarop we in dit bestek ni e t kunnen ing a an deze varieerden van h e t lezen begrijpen van we beperken ons hier tot de uitkomsten en een bij sluiter bij e en geneesmiddel tot h et het d aardoor opg eroepen kwalit e its beeld lez en begrijp en van een consumententest de peilingsonde rz o e ken va n h e t cito geve n voor wekkerradio s op grond van de ant aan dat de taalleerresultat e n o p h et gebied van woorden werden de onde rvraagde n ingedeeld lezen en schrijve n achter blijven bij de wen se n in vijf niveaus h et laagste niveau we rd aange en ve rwachtingen van ond e rwij zer s en andere duid als functioneel analfabeet mensen op d eskundigen zow e l h alverwege d e ba s i s dit niveau konden we l enigs zins lezen en sc hool a ls aan het e ind van de basissc hool laat s chrijven maar ze begr epen gee n eenvoudig de effectiviteit van he t lees en schrijfonder briefje of e en handl eiding en ze wisten geen wij s te we nsen over raad met een krantenartikel of ee n s ollicitati e in een re cent e international e verg e lijkin g formulier triomfantelijk c on cludee rden de van l ees prestaties wordt ge s te ld dat neder onderzoekers dat er in nede rland s lechts een lands e kinderen van 9 en 1 4 j aar in hun lees kle ine tien procent fun c tioneel analfabeet is vaardigheid duidelijk achterblijven bij leeftijd in canada de vs en polen varieerd e dat per genoten uit andere we ste rse landen dez e c e ntage tussen de zo en 45 ve rge lijking van l e es prestati es bij kinde re n de kwaliteit van taalvaardigh e id is kenn elijk le idt ke nn elijk tot andere resultaten en c on een rela tief begrip de o fso vind tien p roc ent clu si es dan het eerder geno e md e oeso fun c tioneel analfab eten weinig vergeleken met onder zoek naar geletterdheid onder volwassenen andere landen st eekt nederland immers positief in januari 1 994 public e ert de commiss ie af het is maar ho e je h et bekijkt met evenveel evaluatie b asisonde rwij s c e s haar eindrap recht kun je ste ll en dat het functioneel analfabe port zic ht op kwaliteit de commi s sie con tisme in nederland vero ntrustend hoog is voor cludeert onde r andere dat de re s ultaten van zo n tien p ro cent van de nederlanders is jaren het onderwijs in spreken schrijven en begrij lang taalonderwijs kennelijk verg eefs geweest in pe nd l e zen ni et voldoen aan de eisen die aan elk e klas op de basiss chool zi tt en twee a drie het e ind e v a n de basiss cho o l gesteld zouden kinderen die na a r verwachting functioneel anal moeten word en zorgwekkend vindt de com fabeet worden en daardoor maatschappelijk missie de gebrekkige behe ersing van het enorm achte ro p zull en raken nederlands van meertalige leerlingen 1996 1 mo e r i naar aanleiding van het c e s rapport neemt ten aandacht voor geletterdheid en meerta een commissie onder voorzitterschap van lige leerli ngen cor aarnoutse het taalonderwijs nauwkeu rig onder de loep de commissie aarnoutse programmatische aanzetten we inventariseert de problemen in alle domei starten met drie programmatische aanzetten nen van het taalonderwijs lezen sc hrijven voor kwaliteitsverbetering zowel aarnoutse luisteren e n spreken woordenschat spelling als verhoeven als bok geven een eigen visie op en taalbe schouwing bovendien analyseert de tekortkomingen van het huidige taalonder zij de mogelijke oorzak e n van de problema wijs op de basisschool vervolgens geven zij tiek en ge eft zij aan hoe die problemen a ll e d rie aan o p welke m a nier er iets aan d ie opgelost zouden kunnen worden h et resul tekortkomingen gedaan zou moeten worden taat verschijnt in februari 1 995 onder de ze formuleren een programma voor kwali titel probleemide ntifi catie e n aanzet voo r ee n teitsverbetering ze doen daarin uitspraken a c tieplan taal in het redactioneel van moer over de richting waarin het onderwij s onder 1 995 2 staat een korte impre ssie van dit zoek en de taaldidactiek zich zouden moeten rapport ontwikkelen na al deze verontrustende noodkreten kan cor aarnoutse gaat in op weg naar bete r een reactie van het ministerie van o w c onderwijs in de nederlandse taal op zoek naar de natuurlijk niet uitblijven op t mei 1 995 belangrijkste problemen in elk van de domei stuurt staatssecretaris netelenbos de beleids nen van het huidige taalonderwijs bij het nota e en impuls voor h et ba sis onderwijs naar de onderwijs in luisteren en spreken lezen tweede kamer de kwaliteit van het taal schrijven woordenschat spelling en taalbe o nderwijs krijg t in d eze no ta bij zonde re aan schouwing zal er volgens hem meer vanuit dacht een goede beheersing van het neder systematische leerlijnen gewerkt moeten wor lands is immers voorwaarde voor succ es bij den bovendien is hij van mening dat leerlin andere leergebieden en voor optimale door gen s trategieen en procedures aangeleerd stromingskansen netelenbos kondigt een moeten krijgen na deze probleemidentifica aantal maatregelen aan ter versterking van de tie introduceert de auteur ook het onlangs kwaliteit van het basisonderwijs een exper opgerichte expertisecentrum nederlands in tisecentrum voor het taalonderwijs een nijmege n actieprogramma en extra personeel voor de ludo verhoeven biedt in bouwsten e n voor o nd erb o uw b eoor deling van lesme th od en adapti ef taalonde rwijs een tweede programmati enzovoort er is ook geld b es chikbaar zo n sche aanzet voor de kwaliteitsverbetering van honderd miljoen gulden dat geld moet met het taalonderwijs volgens verhoeven is het name ingezet worden in de onderbouw daar met het taalonderwij s op de basisschool niet kunnen scholen bijvoorbeeld de groepen ver best gesteld omdat er te weinig samenspraak is kleinen een remedial teacher inzetten of tu s se n onderzoekers en praktijkmensen hij onderwijs as sistenten aanste ll en breekt een lans voor de ontwikkeli ng van adaptief taalonderwijs in tien punten wordt voorstellen voor kwaliteitsverbetering de theore tische achtergrond van dergelijk ond erwij s uiteengezet het probleem is ge signaleerd en min of meer ad bok sluit met zijn l ere n lezen m et le erza in kaart gebracht de kwaliteit van het m e vragen nauw aan bij de probeemidentifica taalonderwij s op de basisschool mo e t drastisch tie van aarnoutse hij stelt zich de fundamen omhoog dit the manummer van mo er wil een tele vraag naar de betekenis van het begrip bijdrage leveren aan de discussie over die kwa le erlijn gaat het om het uitlijnen van het liteitsverb etering we presenteren negen arti onderwijsaanbod om het s turen van het kelen die allemaal de een wat explicieter dan onderwijsleerproces zoals aarnoutse bepleit de ander geschreven zijn vanuit een oprech of gaat het om het verkrijgen van e en beter te zorg om de kwaliteit van het taalonderwijs begrip van de manier waarop leerlingen hun de artikel en belichten drie asp ecten van kwa taal ontwikkelen bok kies t voor de tweede liteitsverbetering programma tische aanzet benadering hij prefereert het volgen van de 2 moer 1996 1 lerende leerling hij illustreert zijn keuze met van he t le esonderwijs in een nauwe samen een leerlijn voor het leesonderwijs met zijn werking tussen de plaatselijke bibliotheek en leerzame vragen biedt bok een verkwikkend de school hij bespreekt in leesbevord ering alternatief voor de traditionele tekst met tien bibli o th eek en school drie proje cten waarin zo vragen ve e l mogelijk kinderen warm gemaakt wor den voor boeken de projecten overj e ugd aandacht voor geletterdhei d boekenauteurs roald dahl marc de bel en op de tweede plaats zijn er drie bijdragen over het thema geen tijd ik lees worden over de geletterdheid van le erlingen op de d eels op school en deels in de biblioth e ek ba s is sc hool in praktisch a lle eerder aange haal vorm gegeven stap voor stap laat geert s zie n de peilingen en ond erzoeken wordt de kwali ho e die projecten tot stand komen zodat ook teit van het taalonderwijs geevalueerd op ba sis andere scholen hun voordeel kunn en doen van de mate van geletterdheid die met dat met deze manier van werken onderwijs wordt bereikt kwaliteit van taalon derwij s lijkt vaak synoniem met de mate meertalige leerlingen ten slotte waarin leerlingen leesvaardig zijn geworden zijn er drie bijdragen over taalonderwijs aan gelette rdheid zo betogen moore n beull en s meertalige leerlingen ook deze problematiek en geerts is niet a ll een een kwestie van kun kee rt in veel kwaliteitsonde rzoek terug de n e n l ezen maar vooral een kwestie van willen ceb bijvoorbe eld karakteris ee rt de beh eers ing leze n le esvaardigheid in de zin van ee n t eks t van he t ned erlands door all o c htone le erlin kunne n de coderen en begrijp e n i s volgens gen als zorgwekkend bij kwaliteitsverbet e dez e auteurs niet voldo e nd e het gaat bij het ring van het taalonderwij s ligt het in de re de ontwikkelen van geletterdh eid ook om l e es om op de eerste plaat s ervoor te zorgen dat de motivatie literaire sma ak leesbeleving en lees a chterstand in de b eheersing van het n e de r b evord ering land s van me e rtalige leerlin ge n wordt weg piet mooren laat in waar is sebastiaan geble gewe rkt schotsman de vroom litjens en ven zien dat d e aandacht voor geletterdh eid vallen uiterwijk laten in hun bijdragen in h et basisonderwijs niet i s voorbehoude n zi e n hoe aandac ht voor mee rtalige leerlinge n aan de ta alle s sen all e vakken in he t basi son een effe c tieve hefboom kan zijn om de kwali derwijs bieden volgen s mooren kan se n om teit van het taalonderwij s te verhog e n kinderen t e interess eren voor boe ken h e t is els e schotsman e n wi ll em jan de vroom van belang dat die kansen worden gegrep e n be spreken in de ltaplan taalbeleid r o tte rdam d e de aute ur breekt een lans voor een lattitudi werkwijze van een aantal scholen ten aanzi e n nale aanpak van lee sbevord e ring vanuit dat va n he t taalonderwijs in mee rtalige kl asse n perspectief bespreekt hij de l eesbe vordering di e sc holen verplicht e n zi c h een aantal jare n in een methode voor taalonderwijs wie dit intensief bezig te zijn met de ontwikk eling lees t en een methode voor wereldorientatie van e en eigen taalbeleid daarbij krijgen zij het ei van columbus ondersteuning van sa menwerk ende verzor annie beulle ns bepleit me t de boekenjuf of gingsinst e llinge n aan de hand van een voor boeke nmees t er ee n organisatorisch e ingreep be eld de oranjesc hool laten de auteurs waarme e de lee s be vordering op d e basisschool zien wat de e lneming aan het d e ltaplan prak en daarmee de kwaliteit van het leesonderwijs tis ch voor een school betekent dramatisch vergroot kan worden op haar piet litjen s neemt eveneen s de taal h etero school i s zij als taakleerkra cht speciaal belast gen e s amenstell ing van kla s sen als uitgangs met all e activiteiten die met d e schoolbiblio punt in se lecti e e n planning van leerstof gaat hij theek het voorlezen aan kleuters het promo in op het probleem dat leerkrachten in me e r ten van boeken en de literaire vorming van talige onderwijssituaties hun lessen moeten le erli ngen te m a ke n hebben hi erdoor is le es vormgeve n met zow el rr t i als nt2 metho bevordering ge e n aanhangsel van het gewone den elk e leerkracht neemt elke dag besli ssin leesonderwijs maar de motivationele en gen ove r de ke uze van leerstof uit die metho inhoudelijke spil van het leren lezen den en de wijze waarop hij die leerstof aan marc geerts zo ekt de kwa li teitsverbetering biedt litjens bespreekt een nascholingscursu s 1996 1 moe r 3 waarin leerkra c hten vaardigheden en proce wijs er werden weliswaar geen noodklokken dures krijg en aangereikt om die beslissingen geluid maar er werd wel veelvuldig gewezen gefundeerd te kunnen nemen op knelpunten in de huidige taalonderwijs henny uiterwijk en ton va llen sluiten dit praktijk daarbij is het gelukkig niet gebleven themanummer af zij bespreken in hoe worde n in veel bijdragen werd ook enthousiast gespe toetsen minder partijdig voor allo chton en het pro culeerd over mogelijkheden tot verhoging van ble em van toetspartijdigheid uit hun onder de kwaliteit in die zin is de uitwisseling op de zoek blijkt dat meertalige leerlingen soms conferentie als geslaagd te beschouwen benadeeld worden door de manier waarop in wij streven ernaar dat de stroom basisonder cito toetsen vragen worden geformuleerd wijs ook het volgend jaar op de xsrr confe dat werpt een nieuw licht op de schoo lloop rentie een plaats zal krijgen we kunnen dan baan van allochtone kinderen die s chool vanuit het perspectief van kwaliteitsverbete loopb aan wordt immers m e de b e p aald d oor ring opnieuw van gedachten wisselen over toets resultaten mindere toetsresultaten wor actuele thema s als leerlijnen en meertalig den kennelijk niet all e en veroorzaakt door een heid en hopelijk kunnen we het dan ook geringer e kennis en vaardigheid op het hebben over wat er van die speculatieve getoe tste vakgebied maar ook doordat de oplossingen is terecht gekomen toetsvragen foute antwoorden uitlokken bij met name meertalige leerlingen de kwaliteit van het taalonderwij s is erbij gebaat als ook leerkrachten in hun vraagformuleringen reke ning houden met meertalige leerli ngen platform voor kwaliteit a lle artikelen in dit moer themanummer zijn gepre s enteerd op de negende conferentie van 17 en 1 8 november 1 99 5 voor het eerst wa s er op die conferentie e en speciale stroom voor het schoolvak nederlands in het ba sis onderwijs op de voorgaande xsrr confe ren ties was e r nauwelijks a andacht voor het basis onderwij s en er is geen ander platform waar op mensen uit he t basisonderwijs hun resulta t e n van o nd erzo ek en of ontwikkeling en of ervaringen aan elka ar kunnen presentere n vandaar dat het von bestuur het initiatief heeft genomen tot een exp eriment een aparte stroom voor het bas isonderwijs voor deze experimentele stroom is gezocht naar e en invulling die recht doet aan de recente di s cussie over het taalonderwijs op de basi sschool dit leidde niet tot de keuze van een domein van taalonderwijs maar wel tot een gevarieerd aanbod van bijdragen over actuele onderwerpen als leerlijnen strate gisch taalond erwijs adaptief taalonderwijs leesbevordering integratie van tv t z en rrt a onderwijs enzovoort zonder dat daar van te voren duidelijke afspraken over waren bleken alle sprekers zorg te hebben over de kwaliteit van het taalonder 4 moer 1996 1