Een winst-en verliesrekening Nederlands in de basisvorming op het Pauluslyceum

mieke raeijmaeker s voor hun we rkzaa mh e de n ie de r tw ee taa kure n kregen na een algemene orientatie op de inhoud van de basisvorming heeft de bavo groep een pen winct e n voorstel voor de lessentabel aan de secties voorgelegd zoals well icht op veel scholen verliesrekening heeft dat het nodige stof doen opwaaien uit eindelijk heeft de schoo ll eiding samen met de nederlands in de bavo groep voor een definitieve lessentabel gekozen het aantal uren nederlands bleef basisvorming op het onaangetast even is overwogen om in de eer ste klas van vier uur terug te gaan naar drie pauluslyceum uur maar dit idee wist de sectie nederlands al gauw van tafel te vegen de bavo groep had het schooljaar i99r 1 99 2 tot taak om de verschill ende secties te informe ren over de kerndoelen van de desbe het tilburgse pauluslyceum is een algemeen bij treffende vakken de afgevaardigden van de zonde re s ch o ol zo n co ntradictio in t e rminis vergt secties moesten de kar trekken om het vak en wel enige uitleg de sc hool is algem een omdat zij de vakgenoten rijp voor de basisvorming te uitgaat van gelijkwaardigheid van lev en sbesch o u maken vragen over aanpassing van het pro wingen en maatschapp elijke overtuiginge n en bij gramma moeilijk haalbare kerndoelen nieu zo nder omdat z ij sam en m e t ong e v eer 45 andere we werkvormen vaardigheidsdoelen vak dag en avondscholen in noord brabant deel uit overstijgende aspecten onderwijs in een maakt van de ve reniging ons middelbaar onder multiculturele samenleving en afsluiting van wijs de basisvorming werden op ons afgevuurd de in 1992 is de sc hool gefus eerd m et een mav o en vrage n waren gesteld maar de sectie moe s t ze s inds di en is het een sch olengemeens chap van 1350 bean twoord en b oven di en h ad d e sec ti e leerlingen voo r mavo xnvo en vwo voor gym natuurlijk ook nog haar eigen brandende vra nas ium ath e neum havo en mavo volge ns d e gen welke kerndoelen sluiten aan bij onze ni euwe p r s tijl van de sc h o ol de fus ie en de invoe werkafspraken welke kerndoelen zijn voor on s ring van de basis vorming zorgde n d e afgelop e n jaren nieuw en voldoet onze methode nog wel dus voor de nodige d eining he t docenten corps is over veel extra sectievergaderingen waarbij we de spoeld door fus ie nota s en blauwdrukken voor de inbreng van de bavo groep soms zelfs als lastig basisvorming ervoeren omdat we eerst antwoord wilden op onze eigen vragen in dit artik el beschrijft mi e ke ra e ijmae kers haar er duidelijk werd dat we onze werkafspr a ken varingen m e t een jaar bas isvorming in de ee rs te klas moe s ten he rzien en dat de tot dan gebruikte het accent in de bespreking lig t op h e t lezen h et methode ta n dem vervangen moest worden de schrijven en het spreken en luisteren waar zijn de kerndoelen werden in nieuwe werkafspraken leerlingen en de auteur er op vo o ruitgegaan en waar vertaald en de keuze voor een nieuwe metho h e bb e n z e wat ingel eve rd een winst en verli es de viel op goed ne derla nds vanwege de thema re kening dus tische opbouw ervan wat dat all es voor mijn lessen betekent maakt de beschrijving van mijn eerste jaar basisvorming duidelijk de werkgroep basisvormin g oude afspraken nieuwe kerndoele n in het voorjaar 1991 is een werkgroep basis vorming ingesteld met de taak de schoollei augustus 1993 nu gaat het dus gebeuren ding bij te staan en te adviseren over het een klas met mavo en havo leerlingen all e onderwijskundig beleid in de werkgroep maal in de startblokken voor de basisvorming zaten acht collega s uit verschillende secties die voor hen betekent het niets meer en niet s 1995 1 moer 3 minder dan naar de grote school gaan een publiek media en informatiebronnen zijn enorm gebouw ontzettend veel lee rlingen op voor mijn leerlingen bekende begrippen ge d e gangen zware boekentas sen zeulen van het worden voor de re a lisering van betreffe nde ene gebouw naa r h e t andere veel versc hi ll ende kerndoe len wordt e en st evige bod e m ge le gd leerkrachten voor mij is het een eerst e kennis daarover maak ik me geen zorge n making met de m avo leerling en het werken over alle nieuwe werkafspra ken ge ba se erd met de nieuwe methode goe d ne de rlan ds op de kerndoelen m a ak ik me e chter wel in ons kersve rse boek hebben we pr e cies aan druk er zou immers ook een to e t s ing kome n g e geven we lke onderdelen van ied er hoofd de basisvorming mo e t toch afge s loten worde n stuk verplichte stof zijn welke de moeite in de onderb o u w va n onze x nvo vwo waard zijn en welke je maar beter niet kunt school had ik no g nooit last g ehad v a n enige b ehand elen om ni e t in tijdnood te ra ken of examendruk we l vroeg ik m e s oms af of de omdat ze ons niet zinnig of l e uk lijken steeds collega s uit de bovenbouw het nive au van de ligt de lijst met kerndoelen naast me tijdens leerlinge n wel voldoende vonde n maar daar s ecti e v ergaderingen a ll es komt toch wel aan hoorde je in de drukte van het ni e uwe school bo d j aar to ch nooit m ee r i e ts van voo r h e t ee rs t h e t natuurlijk hadden wij voor de basi svorming g evo el van e en ke ur s lijf wat me bepaald ni e t in de secti e ook werkafspraken maar die lieten lekker zit toch heel wat meer ruimte over voor een eigen invu ll ing dan de nauwkeurig omschre aanpak van teksten leesmaniere n ven kerndoelen we wisten welke vra agtyp es bij tekstverklaren aan de orde moesten komen gelukkig volgt e r een tekst over een brug we hadden een duidelijk ontleedprogramma smurf a nders waren we he t th e ma van ons we moesten iets aan spreken en luisteren hoofdstuk al verge t en door d e vele korte op d oe n we maakten ieder naar eigen voorkeur al drachtjes die vaak maar weinig met h et thema dan niet uitgebreide less e nreeksen bij het te maken hebben de aanpak van de teks t is jeugdliteratuurmagazine bump e r en we wisten anders dan ik gewend ben ge e n woord welke schrijfvaardigheden we moesten oefe betekeni s sen geen verwijswoorden en geen n en omdat we daarvoor e en longitudinale indelingsvr a g en planning hadden afgesproke n bij he t hand bij onze oude methode tekstverklaren had ik boek tandem hadden we afgesproken welke steeds het gevoel dat het anders moest bij hoofdstukken we behandelden omdat de the iedere tekst dezelfde vraag ty pes je niet afvra ma s aardig leken aan te slu iten bij de bele gen met welk doel j e de t e kst leest gewoon de vingswereld van de leerling e n mi ss chie n had tekst begrijpen en of dat gelukt was wist je den wij zelfs wel meer vastg e legd dan menig niet altijd ook al had iemand een acht gehaald andere school nadenken over leesmanieren pas s end bij je leesdo el was er niet bij nee ied ere tekst die j e het eerste hoofds tuk van het ni euwe bo e k voor je neus krijgt h eel goed l e zen e n all e vra h e et hoe kan het ook anders nieuw ik kan gen vanuit de tekst b eantwoorden voorkennis gelukkig beginnen met een praatje ov e r ver over een bepaald onderwerp werkte soms zelfs wachtingen van de nieuwe school dat do e ik averec hts immers al jaren maar me t de hete a de m van de lee rlingen leren nu hoe je e en tekst onaf de kerndoelen in mijn nek ga ik vlug naar het hankelijk van je leesdoel e ers t be kijkt titel e erste onderdeel van het hoofdstuk nieuw tussenkopjes anders gedrukte woorden en nieuw is het voor mij wel op zoek naar in illustraties een gesprek over leesstrategie en af formatie heet het over informatiebronnen en hankelijk van je leesdoel ligt voor de hand als communicatie niet dat ik daarover in voor je de koppen in de krant hebt bekek e n en ee n gaande jaren nooit gesproken had maar dat artikel lijkt je wel interessant hoe lees je dan gebeurde meer zijdelings het hele jaar door dat artikel als je voor een geschiedenis zull en we steeds aan het begin van een nieuw proefwerk leert hoe kun je dan de tekst het hoofdstuk stilstaan bij zender boodschap ont beste b e studeren hoe lees je een boek dat je va n ge r b ij i nfor ma ti e b ronne n bij d oel en vreselijk spannend vindt leesdoelen en le es 4 moer 1995 1 manieren we zullen er het hele jaar door r e ontwikkelingsniveau ges chreven in een voor gel i natig bij stilstaan de leerlingen geschikt taalgebruik ze moeten bij all e hoofdstukken wordt uitgegaan van de antwoord kunne n geven op vragen over het globale aanpak van iedere tekst bij ieder denke n en handelen van de personages in d e t ra avv u u a w a l c en n vvvau ai rnai u uc v i ajivvci de uc 5 1 111cvc11 j1ludl1c vvci uc 1c1a handeld ach in h e t bo ek staat een lee s kaart tie tussen tekst en werkelijkheid over de waar waarop h eel ov e rzicht elijk d e vers chill e nde de van de tekst voor de lezer over d e bedo e le esdo el e n e n de daarbij hore nd e le esmanieren ling van d e schrijver s taan z elfs bij d e studie l e s wordt hiernaar ver op onz e school zitten de j e ugdlite ratuur weze n d e collega s va n a nde re vakke n zijn op magazin es bumper e n tikker al jaren in het de hoogte van d e ze aanpak zoda t ook zij hi e r boekenpakket het belangrijkste doel van van uit kunnen ga an in het ve rleden wa s dat onz e l ess en was en is de l e erlingen laten erv a niet het g e va l het wa s zelfs zo dat er bij d e ren dat lezen heel plezi erig en nuttig kan zijn studi e l es voor geschied e ni s aardrijkskund e z e maken kenni s me t allerlei soorten v erhalen l ev e n sb es chouwelijk e vorming e n biol ogi e waardoor z e ontd e kk e n dat je met h e el ve el sprake was va n een uniforme aanpak maar bij ve rs c hillende moti eve n kunt l ezen een avon nede rlands schonk e n we daar ge e n aandacht turenbo e k voor de ontspanning een histori aan o mda t we heel spe c ifiek e tek s t afhankelij s che jeugdroman om ook nog iets over die tijd k e vragen s t elden te wet en t e komen ee n boek met problem en van jon ge ren waarin ze miss c hi e n i ets van d e ni euwe aanpak van goed ne de rla nds vind ik zi c hz elf h erkenne n zo maar in d e les mogen ee n vera de ming j e he bt h e t gevoel dat j e d e lez en ee n werkstuk make n over he t mooi s te leerlingen handvatten ge eft om iedere teks t verhaal uit bump er met verwerkingsop globaal t e bekijk en titel tussenkopj e s illustra drachte n over d e persoon die je het mee s te tie s en ande rs g edrukt e woorden de eerst e e n aan sprak over de herkenbaarheid van de be laatste alin e a lezen en naar d e informatie bron sc hr eve n situatie over d e afloop van h e t ve r z oe ke n het lees do e l b epaalt de le esma ni er haal d e inhoud v a n h e t ve rhaal was daarbij zoek e n doorlezen of goed lezen past bij korte steed s het uitgangspunt d e them a s v an burn vragen beantwoorden de hoofdzake n we ten pe r e n tikk e r zoals vriendschap oud ers rebel of de inhoud begrijpen de leerlingen leren de len en verliefdheid waren zo uitnodigend dat daarbijbehorende lee sstrategieen het lezen en het maken van werkstukken d e ik heb het gevoel dat de l e erlingen heel wat literatuurl es sen tot een feest maakten wan beter met allerlei versc hille nde te ksten omgaan n ee r krijge n we weer bumper sonuni g e der dan voorhe e n en toch vinde n we h e t in de deklasse rs vragen of ze to c h nog een abonn e se cti e moeilijk om onze vro e gere a anpak van ment kunn en krijge n op tikker teksten los te laten le ren z e nu helemaal niet ik had bijna in de verleden tijd geschrev en me er wat verwijswoorden zijn selecte ert een terwijl we ook nu nog werken met bump e r en toets met meer tekstafhankelijke vragen niet tikke r de re dactie van d ez e jeugdliteratuur veel beter maar we zijn er allemaal van over magazin es heeft e c hter voor een andere opzet tuigd dat de heel gestructureerde opbouw de gekozen met h et s l o l e erplan voor fi c tie als leerling helpt bij het lezen van tekste n en leidraad naast een themanumm e r ook een mijn eerste beperkte ervaring heeft me er in s chrijver s en genrenummer met veel op ieder geval van ov e rtuigd dat vooral de zwak drachten over deelaspe c ten zoals personages kere leerlingen een stap verder komen en dat taalgebruik perspectief tijd plaats en cultuur ook de allochtone leerlingen meer grip op de in plaats van de inhoud zijn de deelaspecten teksten krijgen uitgangspunt geword e n ik betreur die accent verschuiving omdat naar mijn idee de leerlin fictie inhoud of deelaspecten gen hierover pas echt zinnige dingen kunnen zeggen als ze geraakt zijn door de inhoud van in kerndoel to staan de eisen die aan fictionele het verhaal de deelaspecten lijken meer een en niet fictionele teksten worden gesteld aan doel op zich te zijn geworden en dat kan toch sluiten bij de ervaringswereld en bij het niet de bedoeling van de kerndoelen zijn i k 1995 1 moer 5 hoop dat in de toekoms t de thema s weer een de geadresseerde tot handelen kerndoel 7 belangrijke plaats krijgen omdat die herken de methode vertaalt dat in zeer gerichte op baar voor de leerlingen zijn zodat ze veel drachten de brief in het eerste hoofdstuk gemotiveerder werken aan allerlei opdrachten hoe bevalt het mij op paulus is eigenlijk de die uit de kerndoelen zijn afgeleid enige opdracht waarin de leerling iets van zichzelf kwijt kan alle andere opdracht en in schrijven functioneel of met plezier het boek bestaan uit het invullen van een yes bon of een fietsregistratiekaart een instructie in het eerste hoofdstuk van goed ne derla n ds schrijven voor een bouwpakket een uitnodi staat maar een schrijfopdracht wat illustratief is ging voor een feest maken een paspoort voor de hele methode het schrijven krijgt maken vaak niet meer dan de nodige gegevens heel wat minder aandacht dan het lezen invu ll en functioneel we ll icht maar echt het schrijven nam in het verleden bij ons een schrijven ik vind het meer een onderdeeltje ve el grotere plaats in in de brugperiode be algemene techni ek voor h et vak nederlands steedden we veel tijd aan het schrijven v a n bij dergelijke opdrachten behoeven de in de leesverslagen persoonlijke brieven en verha kerndoelen geformuleerde conventies met len ook werd er in een werkstuk over het betrekking tot inte rpunctie spelling structuur thema van bumper veel geschreven kenmerken van t e kstsoorten taalgebruik en aan welke criteria deze schrijfprodukten uiterlijke verzorging nauwelijks aandacht moesten voldoen lag niet vast en de beoorde natuurlijk staan er in het boe k ook nog wel ling ervan in een eerste klas vond ik steeds andere opdrachten zoal s het schrijven van een moeilijk je wilt leerlingen immers niet met sportverslag een stukje voor de schoolkrant een m e t schrijfangst opzadelen dus een zes over pesten en een ingezonden brief in de hadden ze al gauw ook al vond je de prestatie krant waar de inhoud en de conventies wel maar matig een echte opbouw zat wel in de van belang zijn er zit weinig opbouw in de leerstof over de verschi ll ende jaren de eerder verschillende opdrachten en de beoordeling genoemde longitudinale planning maar in de wordt nog moeilijker dan in het verleden om beoordeling zat geen lijn opmerkingen zoals dat er zo weinig geschreven wordt per hoofd schrijf vanuit jezelf probeer de vele korte zin stuk niet meer dan een of twee opdrachten in netjes af te wisselen met wat langer e denk aan vergelijking met bijvoorbeeld het lezen of het de alinea s schrijf een kortere inleiding let op zoeken naar informatie krijgt het schrijven wel de spelling en de leestekens konden zowel bij erg weinig aandacht leerlingen voeren zo n een tweede schrijfopdracht staan als bij een schrijfopdracht vaak met tegenzin uit ze zijn tiende en natuurlijk wist je bij een volgende het niet gewend het kost in vergelijking met beoordeling niet meer precies wat je bij de de korte opdrachtjes veel tijd desbetreffende leerling de vorige keer had op gemerkt maar ondanks de twijfels met betrek de opdrachten die de handleiding bij de king tot de normering werd er veel geschre nieuwe bumper geeft zijn minder gericht op ven het beschrijven van eigen ervaringen naar aan omdat de werkafspraken ruim waren had je leiding van de gelezen verhalen zoals eerder veel mogelijkheden om aardige schrijfop gezegd was er vroeger een algemene handlei drachten te maken wil je de leerlingen aan het ding voor het werken met bumper met als schrijven krijgen dan moeten ze e rvaren dat gevolg dat je zelf de lessen rondom het thema het schrijven ook leuk kan zijn maakte de leerlingen kozen verhalen uit die ze mooi vonden en bij die verhalen maakten in de kerndoelen ligt het accent op het func ze schrijfopdrachten zoals een verhaal her tionele schrijven de leerlingen kunnen zich schrijven vanuit een andere persoon een ver zowel zakelijk als persoonlijk schriftelijk uit haal zelf afmaken van een verhaal een artikel drukken ten behoeve van hun directe omge voor de krant maken een gedicht over het ving officiele instanties of toekomstige werk thema schrijven een biografie van de auteur gevers met het oog op het geven of verkrijgen schrijven een leesverslag maken over een boek van de nodige informatie en het overhalen van naar aanleiding van het thema een stripverhaa l 6 moer 1995 1 maken een opsomming om aan te geven dat de hierboven omschreven lespraktijk voor het de leerlingen echt heel veel schreven en ze de eerst zit er enige opbouw in mijn lessen en kan den dat ook met veel plezier de bumperlessen ik de leerlingen houvast geven met de duide waren favoriet en niet alleen vanwege het le lijke spreekregels die de methode geeft 1 a t pf ni a 7pn i i p 1 aar rnan m77fhpn p nr7 r l ytftct p werks tukken met allemaal zelf geschreven tek eerstev jaar vligty op de monoloog krijgt de sten spreekbeurt veel aandacht het verschil met dat de accenten in de kerndoelen anders lig voorgaande jaren i s echter dat de leerlingen er gen dan vroeger is in onze lespraktijk duidelijk naar toe werken om een kort en duidelijk ver ten koste gegaan van het schrijfonderwijs ik haal te houden stap voor stap wordt aangege vind dat jamm er ondanks twijfels over op v e n hoe de leerlingen zich kunnen voorbe bouw en beoordeling veel leerlingen hebben re iden op hun spre ektaak de duidelijk om moeite met schrijven vinde n het zelfs eng schreven luisteropdracht maakt de betrokken vragen bij de eerste opdracht al of het voor heid van de klasgenoten groter bovendien zijn punt is je kunt ze a ll een maar aan het schrij opdrachten zoals het geven van een routebe ven krijgen door leuke en op hen afgestemde sc hrijving het houden van een modeshow met opdrachten te geven dat b etekent in ieder ge ladyspeaker de pre sentatie van een boek of ee n val veel eigen werk want noch de methode film het beschrijven van situaties aan heel v e r noch de handleiding van bumper voorzien sc hi ll ende p ersonen en het vertellen ove r je hierin bovendien vraagt het veel le s tijd en ideaal voor sommigen heel vanzelfsprekend moetje andere zaken laten liggen hier voel ik mij bieden ze het nodige houvast en ik zie het ke urslijf dat van de ke rndoelen uitgaat dan deze lessen al s een echte uitdaging de dialoog ook het sterkste en heb ik weleens heimwee zou ook in het eerste jaar aandacht moeten naar de wat vrijere invull ing van onze les s en krijgen ook hiervoor worde n een aantal zin nige op het alledaagse leven afgestemde op spreken en luisteren kerndoel met stip drachten gegeven zoals een verkoopg esprek een officieel telefoongesprek en ee n kl ac hten de methode b e vat echte spreek en luis terop gesprek zou moe t en want natuurlijk kom drachten eindelijk eens af van die spreek je niet eens toe aan de helft van de hierboven beurten over hobby s huisdieren of muziek genoemde lesideeen groepen niet dat ik in het verleden de leerlin de tijdsinvestering de organisatie en de be gen vaak ee n s preekbeurt liet houden maar als oorde ling blijven natuurlijk net als in h e t v er ik eens tijd overhield was dat de enig e invul leden allerlei vrag e n oproepen met dat ver ling van onze werkafs praak om iets aan s pre schil dat het spreek en lui s t e ronderwijs vroe ken en luisteren te doen natuurlijk kregen ger altijd onderaan op h e t bespreekpunten mijn leerlingen ruimte om wat te v e rte ll en lijstje van de se ctie stond en du s nooit a a n de over het nieuwe thema van het boek of van ord e kwam t erwijl het nu toch minsten s vijf bump e r natuurlijk waren er klassegesprekjes pla a tsen hoger staat dankzij de kerndoel en over van all es en nog wat en natuurlijk spraken de leerlingen met elkaar als er in groepen aan nog meer kerndoele n een opdra cht gewerkt werd maar het was meer een to evallige ongeplande werkvorm die de kerndo e l en geformul ee rd onde r kenni s afhankelijk van de samenste lling en de s feer in over taal en taalvers chijn s elen en de kerndoe de klas gehanteerd werd er was geen sprake len onder informatievaardigheden staan in van enige opbouw de enige eis die ik stelde mijn lespraktijk nog zo in de kinderschoenen was dat me n elkaar liet uitpraten als het geen dat daarover nog niet veel te zeggen valt rommeltj e werd was ik al tevreden in het eerste le e rjaar komen alleen de taa lb e schouwelijke aspecten bij het onderdeel kij de helder omschreven kerndoe len van spre ken naar taal van ieder hoofd stuk gestru c tu ken en luisteren hebben veel invloed op mijn reerd aan de orde homoniemen en synonie lessen een dialoog een polyloog of een mo men samenstellingen en afleidingen manne noloog kunnen houden vraagt wat m ee r dan lijke en vrouwelijke woorden standaardtale n 1995 i moer 7 en dialecten all emaal zaken die in het verle literat u ur den s le c hts incidente el aan d e orde kwamen ik vind dit onderdeel een welkome aanvu ll ing roland j h bonset j verbeek spreken en luis omdat d e leerstof zo uitnodigend gebra c ht t ere n in de bas isvo rming e en leerplan enschede wordt dat de l eerlingen zich een aantal zaken s l o i 993 bijn a s pelend e rwijs eige n maken bon se t h m de bo e r t eken s ne d erlands in in het granunatica onderwij s h e bben we d e bas is vo rming e en praktisch e didactiek mulder weinig ve randerd d e ke rndo el e n sc hrijven berg coutinho 1992 voor dat d e leerlingen de pers oon svormen de goo se n h eenzijdig e uitwe rkin g doelstel ond erwerpen en de gezegd es waarin voltooide lingen basi s vormin g n e de rl a nds in levend e deelwoord e n vo o rkom en mo e ten h erk e nn en ta len nr 4 89 a pril 1 994 p 202 206 om de rege ls voor de sp ell in g van d e we rk woord s vormen te kunne n to e p asse n da t i s h eel wat minder d a n wij gewend war en o ok h e t lijde nd voorwerp het m ee we rke nd v oor we rp en de ni e t we rkwo ordelijk e reste n wer de n in d e eerste klas b ehand eld en d a t zo maa r l oslat e n voor he t in zi cht in de zin sstruc tuur e n t en b e h oev e van de vree mde t ale n vinde n w e be hande lin g van de z e z a ken rel evant om da t we o ok ni e t t evred e n zijn we ove r d e aa n pak in goed nederlands h ebb e n we all es bij h et o ud e ge l a te n e cht bevre dige nd vind i k dat nie t o mda t h et ontl e d en ee n on ev enre dig grote tijds inves t e rin g vraagt ni e t z o z ee r d oo r d e ho evee lh eid sto f ma ar doo r h e t ge rin ge a b s tr ac ti eve rm oge n v a n d e mavo l ee rlin g h et te mpo li g t b eduid end lage r dan in d e havo vwo klasse n all e a nd e r e k e rndoel en ove r taa l e n taa lve r sc hijnse l en kome n we lli cht in h e t t wee de l ee r j aar aan d e ord e m aar of ze oo k a ll emaa l h aal b a ar zijn en al s ik mijn l ee rlin ge n o o k n og h et n o di ge bij wil bre n gen o v er info rma ti e vaardi gh e de n za l ik m e daa r zelf eers t ee ns goe d in m oe t en sch ol e n winst of verlies er wordt gewonnen en verloren in onze uit werking van de basisvornung waarbij we gebruikmaken van de methode goed neder lands gescoord wordt er bij het lezen van niet fictionele teksten en bij het spreken en luiste ren de verliespunten worden geteld bij het schrijven en bij het lezen van fictionele tek sten als wij als sectie meer aandacht aan het schrijven en het leesplezier kunnen geven in ieder geval meer dan in goed nederlands het geval is dan zou de balans toch nog kunnen doorslaan naar een positieve beoordeling van nederlands in de basisvorming 8 moer 1995 r