Haal Sneeuwwitje uit onderwijsland! Taakgerichtheid: een sprookje of praktijk?

jan peter houtman trainer de docent van nu is niet meer de alwetende performer geert van de ven docent ja ja dat heb ik wel eens vaker gehoord maar wat verandert er nu precies in mijn lessen trainer u wordt meer een begeleider docent valt in en het gaat daarbij niet zozeer haal sneeuwwitje uit om het product als wel om het proces trainer juist u bent goed op de hoogte onderwijsland docent aha het gaat dus om de monitor functie van de docent taakgerichtheid trainer juist exact docent ja ja dat had ik wel eens vaker gehoord een sprookje of prakiijk maar wat verandert er nu precies in mijn lessen trainer een docent van deze tijd stelt zich niet meer op als alwetende performer miss gorke i m sorry but do you think we bovenstaand e babylonis c he spraakverwar could cancel our fru it salads ring is naar waarheid opgetekend uit de sybil we ll it s a little tri cky chefs just onderwijspraktijk toegegeven we hebben opened the tin de praktijk enigszins verzacht om haar uit de afleveri ng waldorf salad van de tv ge loofwaardig te houden volgens g e rard s e ri e fawlty towers rev e is de narigheid van de echte feiten immers voor niemand a cc eptabel de g e schetste onderwijssituatie heeft twee opval veel poginge n tot onde rwijsv ernieuwing lijken op lende kenmerken het welbek ende sprookje van sn eeuwwitje zij als eerste c on s tateren w e een conflict tu ss en s terven in scho onhe id ho e te vo o rkom e n dat het zelfbeeld van de doce nt de verkondigde he tzelfde m e t taakgericht onderwijs ge be urt jan id eee n en de uitvoering d aarva n de trai ner peter houtman en geert van d e ven onderz oeken praat over onde rwijsvernieuwing en een nieu op welke manier deze o nderwijsvorm bij implemen we rol van de docent maar geeft zelf bij tati e de meeste kans op su cces heeft daarbij voortduri ng frontaal les v errijke n zij h e t nede rlands met twee nieuwe de teksten uit de wetensc hap hebben voor d e betekenissen van een sneeu wwi tje toehoorders en voor de trainer een ri tu ee l sneeuwwitje o s 1 perfect onderwijs con cept dat karakter een snel afgeraffeld onzevader maar ni e t gevoed wordt door de praktijk en daard oo r ni e t geen enkele zeggingskracht in de praktijk tot ontwikkeling komt 2 doce nt die b eweert altijd volgens ons zijn zelfbeeld communicatie ve al naar di t pe rfecte concept gehand eld te he bb en zeggingskrac ht e n praktijkge ri chtheid de k ern woorden bij de implementatie va n ta a k ge ri cht onderwijs het zijn deze dri e b e grip in het hierna volgende voorbeeld timmert pen die in hun samenhang in dit artik e l aan een uitgeverij aan de weg met een nieuwe bod zullen komen multimediale methode en doet in het voor bijgaan ook nog iets aan professionalisering spiegeltje spiegeltje aan de wand van docenten on the job docenten zitten keurig in carre naar lange monologen van de hoe verhoudt het zelfbeeld van docenten trainer te luisteren die geenszins op maat zijn zich tot wat ze dagelijks in de klas doen op zoals was beloofd zo krijgen professionele de vraag wie is de beste docent in heel het docenten ongevraagd uitgelegd wat differen land krijgen w e inigen bij het zien van hun tiatie betekent afsteimning op het niveau spiegelbeeld een positief antwoord hoezeer van een individuele cursist als de docenten sommigen ook sneeuwwitje spelen voor de net zijn bijgekomen van deze enormiteit buitenwacht docenten weten doorgaans als dreigt toch nog enige interactie geen ander waar zij tekortschieten he t rod e 1997 6 moer 353 potlood streept eerder te veel dan te weinig van c onvenien te co oking uniforme ijsjes kro fo u te n aan ketten taarten en zalmmousse s zijn inmiddels a a n de and ere kan t wijzen onde rzoe ke n op veel plaatsen aan te treffen keer op k e er uit dat ge dragsverande ri ng bij v er li es aa n contr o l e des kundigh eid en crea docenten maar moeizaam tot stand komt tiviteit zijn gevaren die evenzeer gelden voor hajer 1996 huizinga 1996 jaspae rt aar de leraar als deze al te zee r vertrouwt op noutse en bimme l geven in de forumdi s cuss ie co n ve nicn ce teaching boet hij in aan deskundi g elders in dit nummer zie p 3 7 8 aan hoe heid verliest controle over het product en groot de samenhang is tussen het huidige kan daardoor te weinig rekening houden met docentgedrag en eerdere onderwijs erv aringe n de diversiteit onder de teerders uit het van e en doc ent zelf in de spiegel zijn als h e t a rtikel van colpin en van gorp zie p 29 1 ware steeds dezelfde soort ervaringen te zien blijkt hoe een taakgerichte docent al zijn niemand slaat dit beeld graag aan stukken deskundigheid nodig heeft om aan de veel h et i s o nmisk e nb aar ei ge n e n he t i s daa rdoo r heid van reacties van teerders tegemoet te veilig e n vertrouwd ondanks a ll e minpunten kunnen komen maar laten we de trainer onde rwijsve rn ieuwing die ni et aansluit bij hi erboven niet te zwaar va ll en w e lke do cent dat spiegelbeeld en de eigen praktijk van de geeft nooit les uit blik het wordt pas gevaar docent sc hiet dan ook haar doel voorbij lijk als ingeblikte routine de c reativiteit van aanhangers van taakge richt onderwijs moe de kok of de docent definiti ef ve rv angt ten zich hoeden om uitsluitend te wijzen op de ne gatieve k a nten van de huidige lesprak front aa l l esgeven tijk of onderwijsorgani satie he t gaat er jui s t om uitgaande van die praktijk nieuwe eerder spraken we al over de dis c repantie invloedrijke onderwijse rva ri ngen te creeren tuss en het zelfbeeld van do centen en hun die docenten tot e en nieuw pers pectief kun handelen in de eigen lespraktijk veel do c en nen brengen het is de kun s t uit te vind en t e n denken dat ze c ommuni ca ti e f en begele i waar de praktijk b e klemmend werkt om dend lesgeven maar benaderen de klas in vervolgens alte rn atieven te bedenken hier feite nog frontaal uit de kloof blijkt dat onde r geven we zo n beschrijving van de docenten in theo ri e wel and e rs willen maar le spraktijk en schoolorgani s atie tevens bie dit in de praktijk nog niet kunn e n we vatten den w e alternatieven de oorzaken s amen er zijn nog te w e inig lesmethoden er is nog conveniente teaching te weinig lesmate ri aal waarbij de rol van de docent anders ingevuld wordt in de dialoog wa armee dit artikel op e nt de weten s chapp e lijke en onderwij sbegelei g ebruikt de trainer een aantal theoreti sche dende artikelen en workshop s over de veran s toplappen om haar onderwijs de schijn van dere nde rol van de docent wijzen op h e t een fundament te geven in culi naire t ermen belang van verande ri ng maar spreken niet tot de trainer trekt een blik open in een art ikel de prakti sche verbeelding van docenten zie uit tvxc hande ls blad worde n koks gewaar de openingsdialoog schuwd voor de gevar e n van h e t regelmatig ee n andere rol van de doc ent kan niet van gebruik van ingeblikte ingredienten verli es bovenaf worden afge dwongen top down de aan deskundigheid en vaardigheid is een kans van slag en wordt groter als de andere b e zwaar tegen co nvenien te cooking er treedt route van onderaf bottom up wordt bew a n een verarming op in het vakmanschap het d eld koksvak is dan niet veel meer dan opwarmen als we een taakgeri chte v eranderi ng van het opmaken en optutten verlies aan con onderwijs voorstaan en daarmee ook een trole vormt een ander tegenargument als de andere rol van de docent bepleiten dan kok zelf de vis schoonmaakt weet hij beter betekent dit dat we bij de formuleri ng van hoe vers die is hij houdt het gevoel voor het alte rnatieven met deze d ri e pun ten rekening product verlies aan diversite it en smaakver zull en moeten houden hieronder gaan we s chill en is onmiskenbaar een nadelig gevolg daar nader op in 354 moer 1997 6 kw ali tati eve mate ria alanalys e lopig vooral op eigen creativiteit en die van zijn coll ega s aangewezen daarbij hoeft de docenten kunnen convenien te teaching voor huidige praktijk niet radicaal op zijn kop komen als zij met een k ri tische blik naar het kleine expe ri menten blijken minstens zo les mate ri aal blijven kijken in tijden van bezui waardevol voor een uitgewerkt lesidee ver niging en n o nonse nse gebeu rt het maar al te wijzen we naar afbeelding i vaak dat een standaard bijvoorbeeld een lesmethode geen referentiepunt meer is de afs tand we t e n sc h a p pra ktij k maar e e n waarheid alle ingredienten voor een goed lesprogramma staan toch al in net als veel andere onderwij skundige p ri nci bestaande le s methodes wat wil een docent pes vindt taakgeri cht onderwijs zijn oor dan nog sprong niet op de werkvloer zonder vol daarbij slaat men een cruciale vraag over doende voedingsbod e m in de praktijk loopt wat is de kwaliteit van de ingredi enten en ook dit concept h et ri sico t e worden bena bedien ik mijn klanten daarmee naar w e ns derd als een sneeuwwitje een ab stract verhaal niet voor niets pleit westhoff 1996 voor dat in schoonh eid s te rft volgens markee een kwalitatie ve mate ri aalanalyse waarbij ni e t 1997 is de afstand tus s en theorie en praktijk het wat centraal staat maar het h oe voor een van de oorzaken waarom onderwijsver waard e is wel dat het hele team hierbij ni e uwing va ak in mooi e wensen blijft stek e n betrokke n is en dat er fa c iliteiten voor zijn om niet in die val te lopen is het belangrijk als individu ele docent kun je tekortkomin dat de theorie van taakg ericht onderwijs per gen in de kwaliteit signaleren en id eeen definitie ru imt e laat voor de situationele be aandragen het is echter onmogelijk als e en oordeling door de doc ent in de theori e over ling een c ompleet aanvull end of vern ieuwd taakgericht ond erwijs en overeenkomstige lesprogramma te ontwikkelen bovendien heb lesmethodes zijn st rikte regels dan ook een je dan snel een afs teimningsprobleem contradictio in ternunis aan de hand van twee docentvaardigheden die een rol spelen het analysere n van bestaand lesmate ri aal en bij klassikaal taakgeric ht onderwijs ill ustre het ontwikkelen van aanvu llend l esmat eri aal ren wij de noodzaak van zo n situationele raakt volgens ons aan de ke rn van het docent benade ri ng schap het is niet iets dat docenten enkel aan professionele aute urs kunnen overlat e n juist i stel meer referentiele vragen maar niet in alle door zelf mate riaal te analyseren en te ont gevallen wikkelen bouwt de docent des kundigheid op voor all e zekerheid het gaat er ons niet docent kijk naar het eerste plaatje wat zie om lesmethodes af t e schaffen een lesmetho je de k an zeker een goed kader bieden om een cursist fiets fiets lespro gramma te reguleren tegelijke rtijd zou docent er zit een man op een fiets zo n methode ook een inspiratiebron moeten cursist en een man achter auto fiets achte r zijn voor nieuwe wat ons betreft taakge ric h auto te lesideee n zie ook ur 1 996 docent hoe heet zo n auto pas als h e t onderwerp kwaliteit regelmatig cursist vrachtwagen op de agenda van het gezamenlijke teamover docent wat zit er in de vrachtwagen leg wordt gepl a atst zal blijken welke aanpas cursist vies singen en ve rn ieuwingen moeten worden docent een vuilniswagen doorgevoerd om lee rders een nog krachti cursist vuilnis ger leeromgeving te bieden zo n analyse zal docent vuilnis ongetwijfeld uitwijzen dat er nog maar wei cursisten vuilni s nig taakge ri cht lesmate ri aal in nederland op nunan 1996 p gd de markt is wel is er mate riaal in ontwikke ling zie bijvoorbeeld de bespreking van oo3 1 van avermaet 1996 merkt op dat docenten op p 343 de taakge ri chte docent is voor in klassengesprekken over het algemeen refe 1997 6 moer 355 taakgerichte lesideeen bij code nederlands in het eerste hoofdstuk van code nederlands een basisleergang voor volwassen hoogopgeleide anderstaligen komt de taalfunctie zich voorstellen aan de orde de bedoeling is dat cursisten de taalfunctie eerst via een luistertekst krijgen aangeboden via een kader in het boek met begeleidende oefeningen worden zij alert gemaakt op de functie waarna zij de functie zelf productief teren gebruiken of de volgende in moeilijkheid oplopende taakgerichte lesideeen met name 2 t m 4 aanvullend zijn op het lesmateriaal of het vervangen zoals de eerste hangt af van de opvatting van taakge richtheid die de docent aanhangt de cursist wordt bij de scenario s hieronder actief en op een iets hoger niveau bij de communicatie betrokken belangrijk is ook de rol van motivatie zich voorstellen is meer dan een zinnetje het kan bepalen of je al dan niet gezien wordt erbij hoort er wordt niet uitgegaan van het ideale maar juist van ervaringen uit de praktijk het verrassende effect dat daarvan uitgaat pakt de aandacht scenario 1 de docent stelt zich steeds informeel voor aan de cursisten met de functie ik ben voornaam en verwacht de eerste vijf keer geen reactie de zesde keer maakt hij in mimiek gebaren vraag duidelijk dat hij een reactie verlangt na deze oefening wordt de functie met behulp van het bord of het boek uitgewerkt vervolgens lopen cursisten door de klas en stellen zich aan elkaar voor dit procede wordt in formele setting herhaald evaluatie kennen cursisten aan het slot van de taak de voor en achternaam van eigen docent en medecursisten scenario 2 de docent speelt een nieuwe docent hij komt het lokaal binnen en stelt zich informeel en tamelijk snel voor aan de cursisten hij vergeet in de haast echter een van hen de hand te schudden hoe reageert de rest van de groep of de betrokkene zelf de praktijk maakt duidelijk dat zich voorstellen meer betekent dan de taaffunctie voorschrijft namelijk ook activiteit en initiatief kunnen van belang zijn n b dit initiatief behoeft in dit beginstadium van taalleren natuurlijk geen uitgebreide talige verantwoording een cursist die simpelweg naar voren stapt en zichzelf voorstelt voldoet prima aan het doel het spel kan eventueel stilgelegd worden voor ondersteuning in de eigen taal door medecursisten van de vergeten cursist alternatieven voor een mogelijke reactie worden nagespeeld pas in laatste instantie biedt de docent eventueel zelf een alternatief aan herhaling in formele setting nieuwe chef op het werk scenario 3 de docent wijst een cursist aan die het lokaal verlaat de opdracht aan deze cursist is om zich voor te stellen op een feestje met de andere cursisten begint de docent een intensief gesprek in blablabla vorm eventueel geaccentueerd door een gesloten groepsopstelling n b ook hier voldoen simpele niet talige oplossingen als het met enige stemverheffing uiten van de taalfunctie prima aan het doel is de taalfunctie een middel om erbij te horen het spel kan eventueel stilgelegd worden voor ondersteuning in de eigen taal door medecursisten van de nieuweling op het feest alternatieven voor een mogelijke reactie worden nagespeeld pas in laatste instantie biedt de docent eventueel zelf een alternatief aan 356 moer 1997 6 scenario 4 de nieuwe chef op het werk docent stelt zich voor aan de werknemers cursisten hij mompelt zijn achternaam onverstaanbaar als je als cursist werkelijk belang hecht aan het zich voorstellen en het dus meer is dan een rituele handeling dan moet je het gesprek kunnen sturen dat kan bijvoorbeeld via mimiek of met eenvoudige talige middelen sorry door hier de aandacht op te vestigen motiveert de docent de cursisten al vroeg tot sturing in de conversatie en in de les bij vragen van cursisten kan de docent eventueel ook al andere sturingsmiddelen tijdens het spel aanbieden zie hiervoor hoofdstuk 4 code nederlands het spel eventueel stilleggen voor ondersteuning in de eigen taal van elkaar alternatieven voor een mogelijke reactie worden nagespeeld pas in laatste instantie biedt de docent eventueel zelf een alternatief aan voor een goed overzicht en een uitgebreide beschrijving van de manier van werken met scenario s verwijzen we naar di pietro 1987 rentiele schoolse vragen ste ll en hij pleit docent wat eet je het liefste bij je ontbijt e rvoor dat docenten me er vragen ste ll en die cursist fruit minder schools zijn waarbij het ni e t vanz elf docent wat voor fruit sprekend is dat d e do cent het antwoord w eet cursist banaan papaja bovenstaande dialoog is e en voorbeeld van docent drink je ook wat zo n s choolse aanpak m et referentie le vragen cursist melk de cursist moet tonen wat de docent al weet op het plaatj e dat aanleiding ge eft tot pas al s het schoolse gedeelte begint komt ook de dialoog s taat een onge luk afgebeeld d e de communicatie op gang do c ent kies t er echter voor onderdele n v an het plaatje afzonderlijk t e laten beno e men docent oke doe je boek open op bladzijde en er ont s pint zich een eindeloze reeks e e n 82 woordszinnen een and ere docent kiest bij cursist wat was de naam van de eerste beller dezelfde plaatjes een totaal andere ingang zij ook al weer vraagt de cur s isten of z e ooit wel een s betrok docent parker en ze heeft een speciaal ver k en zijn geweest bij een ongeluk de ant zoek woorden van de cursi s te n na dit soo rt referen cursist ja ze wil snel hulp ti e le vragen worden langer en ook de c om docent waarom ple xi teit van het antwoord wordt groter cursist omdat ze een afspraak heeft ze gaat wij zijn het eens met van avermaet dat het naar de schouwburg voortdurend ste ll en van s choolse vrage n de nunan 1996 p 93 dood in de pot is voor de communi c atie in de klas het lastige is dat dit niet betek ent dat als he t doel is de communicatie in d e klas te docenten nu in elk ge val maar refe re ntiele bevordere n lukt dit hier beter met schools e vragen moeten gaan stell en we kunnen ons vragen misschien heeft dit te maken met de be st voorste ll en dat cursisten na een dag vol situatie in de les of met het niveau van de referentiele vragen reikhalzend uitkijken naar curs isten hoe dan ook nunans con c lusie is het eenvoudig benoemen van plaatjes de t e rec ht vaste recepten als vermijd referen volgend e dialoog maakt duidelijk dat in s om ti e l e vragen zijn simplisti sch mi sleidend e n mige gevall en schoolse vrag e n de communi vaak helemaal fout nunan 1996 catie wel degelijk kunnen bevorder e n de ook van avermaet is zich hie rv an zeer docent begin t het klassengesprek met referen bewust niet voor niets pleit hij voor vergro tiele vragen en krijgt toch een woordszinnen ting van het improviserende vermogen van als antwoord doc e nten van ave rmaet 1996 1997 6 moer 357 2 onderhandel over betekeni s maar niet altijd iedereen is er al aan toe een hypothese verbaal te toetsen maar voor cursisten die hiertoe cursist wat is dat een saz wel in staat zijn zorgt de actieve inbreng docent dat is een turks snaarinstrument ervoor dat het woord beklijft cursist snaar net zoals in het voorgaande voorbeeld is ook docent een muziekinstrument met snaren bij betekenisonderhandeling geen sprake van cursist snaren een altijd toepasbaar recept de docent impro docent maakt tekening op het bord dat zijn viseert weliswaar tijdens de onderhandelingen snaren maar de ruimte hiervoor is niet onbeperkt cursist aha soort gitaar docent juist met het woord snaar kun je ni et in alle gevall en ni et alt ij d het zijn woor trouwens een heel mooie neder den die aangeven dat naast belangrijke ri chtlij landse uitdrukking maken bij iemand nen uit de theo ri e ook de praktijk van een gevoelige snaar raken kennen docenten op waarde moet worden geschat jullie die uitdrukking deze voorzichtige woorden leiden tot drie cursisten conclusies docent dat betekent dat iemand emotioneel een docent die zijn lespraktijk wil verande wordt van wat je zegt ren komt er niet door zich stri kt vast te cursist emotioneel houden aan ri chtlijnen en recepten uit de theorie de praktijk zelf dient direct van deze dialoog zal ve el nt2 docenten bekend invloed te zijn op het verande ri ngsproces in de oren klinken hoe het ene woord h e t vaste recepten zijn dus niet te geven maar de andere oproept voor je het weet zit je in e e n gouden tip voor taakgeri chte docenten i s ook eindeloze cirk el van onbekende woorden die niet doe maar wat maak maar wat im naar elkaar verwijzen re c ent onderzoek wijst mers de voorbeelden wijzen uit dat kenni s uit dat docenten vaker dan hen lief is in dit van d e ac ht ergro nd en van een l ee rd er e n ee n soort cirkeltj es verzeild raken huizinga goed zicht op het doel van de les de docent van kalsbeek 1996 de saz uit het voor wel degelijk helpen bij het nemen van be sli s beeld vormt s lechts een detail uit een lee steks t singen op lesniveau die hand elt over wereldmuziek e en uitle g elke verande ri n g is in laatste in s tantie indi van tien minuten over dit woord i s in het vidueel maar gezien de complexiteit van de kader van efficient omgaan met de le ertijd beslissingen waa rv oor docenten zich dagelijks van cursisten dan ook niet wenselijk de zien gesteld is overleg een noodzaak juist uitleg is ongebre ideld en de docent ver li es t gezien de begrijpelijke bedrijfsb li ndheid van door eigen enthousiasme over de mooie zelfs de meest ervaren docenten lijkt het ons uitdru kking het doel van de uitleg compleet zinvol als zij met anderen over de eigen uit het oog natuurlijk dient hij in te gaan op les praktijk communiceren het gaat om een de vraag van de cursist maar een tekening op voo rtdurende communicatie vooral tu ssen het bord was r uim voldoende geweest docenten onderling maar ook tussen docen uitgebreide aand a cht voor doelwoorden uit ten en onderwij s begeleiders tus s en onder de tek s t is z ek er geen overbodig e lux e wij s vernieuw ers en meer behoudend inge daarbij zou een do c ent zich niet te snel stelden deze communicatie is een b e langrijk moeten laten verleiden tot expliciete ve rt alin bestanddeel van een langdu ri g proces tot gen van een woord hij biedt het woord in troost van ongeduldige innovatoren werke verschi ll ende contexten aan en probeert cur s isten te stimul eren tot verdere hypothesevor ming omtrent het woord cursist en en reacti e docent komen als het ware onderhandelend l lenskens docent vbolmavo de niel 1996 tot een steeds definiti e v e r e lesmaterialen zijn geen wondermiddelen betekenis van het woord de niel wijst er dat is ongetwijfeld waar hetzelfde geldt ook met nadruk op dat leerders niet moete n worden gedwongen tot onderhandeling niet voor de leerkracht 358 moer 1997 6 lijke implementatie van onderwijsvernieuwing onontkoombaar giesbers 1997 hoed u kost gemiddeld zo n acht tot vijftig jaar voor de woede van een professional die zich markee 1997 in zijn beroepseer voelt aangetast daarmee is het kwaad kersen eten als men hem verande niet top down maar bottom u p ringen van bovenaf wenst op te leggen in veel wetenschappelijke theori e over het van den berg vandenberghe 1988 wijzen onderwijs en onderwijsvernieuwing wordt dan ook op de beperkte waarde van een tegenwoordig nadruk gelegd op standaar uitsluitend rationele top down benade ring disatie vrij ve rt aald gaat het om het creeren van onderwijsvernieuwing veel voorstell en van een geme en sc happelijke manier van wer aangeboden aan de scholen gaan uit van de k e n en door a ll en aanvaarde regels het is uit veronderstelling dat de school als organisatie den boze om een leerkracht zo maar zijn gang rationeel kan worden gepland en dat men te laten gaan en onmiskenbaar biedt s tandaar bijgevolg een aantal rationele procedures moet di s ati e voordelen als het kunnen garande introduceren v aak gaat dit volgens hen t e n ren van consistentie in w e rkwijz e n h et ont ko ste va n b epro efd e w erkwijzen van ee n wikkelen van producten op de meest efficien team docenten en hun persoonlijk inzicht te wijze en het bieden van e en referentieka net als bij ve rnieuwingen op lesniveau zou der voor klanten noordkamp krabbe men hier moeten werken aan een vorm van streumer 1997 in lek ente rmen leerd e rs voortdurende c ommunic a ti e en refl ectie die moe ten erop kunnen rekenen dat lesstof gemeenschapp elijke uitgangspunten en indi onafhankelijk van de persoon van de docent viduele behoeften en gevoelens beter met zo efficient mogelijk wordt aangeboden elkaar in evenwicht brengt daarvoor i s een zekere uniformiteit in aanpak en inhoud gewens t intervisi e volgens noordkamp krabbe streumer is het risico van standaardisatie natuurlijk dat de taakge ric ht ond e rwijs kan een uitstekend individuele creativiteit te zeer aan banden kader zijn om het onderwij s t e verbeteren als wordt gelegd zeker als standaards van boven bindend element om de actie s te ri chten het af worden opgedrongen zullen zij vanuit de ga a t echter om d e invulling en die vers c hilt praktijk met gepast wantrouwen worden per definitie van school tot s chool en van benaderd do c ent tot do c ent interv isie is een goed een recent voorbeeld vormt de top down voorbeeld van communicati e die de w erk introductie van een standaard voor een nieuw wijze e rv a ri ng en kennis v a n de ene doc ent type docent d e registe rle raar registerleraren be schikbaar m a akt voor collega s doc enten zijn leraren die geregistreerd staan bij een per bezoeken elkaars lessen en bespreke n deze i oktober te openen register van leraren sam en men leert zo van elkaar en er kunnen dit register wordt beheerd door de beroeps afspraken worde n gemaakt om goede werk vereniging van registerleraren die namens de wijzen van elkaar over te nemen het zijn overheid de kwaliteit van het leraarsberoep geen gesprekken over onderwijs in zijn alge gaat bewaken niet iedere afgestudeerde neer meenh eid maar heel c oncrete en gedeelde landicus kan zo maar lid worden van dit erv ari ngen uit de praktijk selecte gezelschap registerleraren zull en als docenten in staat zijn elkaar open en met moeten voldoen aan een door de beroepsver inlevingsvermogen te bevragen over zaken als eniging ontwikkelde beroepsstandaard een kennis van de teerd e r het doel van de le s en co llega redacteur en docent geeft in moer het soort les kan intervis ie vruchten afwer 1997 5 op niet mis te verstane manier blijk pen als een team de voordelen van zo n van zijn misnoegen over de voorsch ri ften die praktijkgestuurde verande ri ng ook op de lan van overheidswege aan d eze p ri ma ba lle ri na ge termijn wil bewaren dan moet men der docenten zouden worden opgelegd en afspraken maken deze leiden dan inderdaad daarbij is voor mij de paternalistische spruit tot een bepaalde mate van standaardisati e jeslucht van de ergste postbus 5i spotjes deze standaardisatie komt echter van ondera f 1997 6 moer 359 voor de obse rvator voor de geobse rveerde 1 gevraagde feedback is altijd beter 1 er bestaat vrijheid om te doen wat j e wilt met de feedbac k 2 geef een beperkte hoeveelheid 2 luister en onderbreek slechts o m feedback verheldering te vragen voorko m een defensieve houding op die manier onthoud je snelle r de kern van wat is gezeg d 3 geef de feedback zo snel mogelijk 3 neem de tijd om over de feedback n a na de observatie te denken besluit dan om er al da n niet iets mee te doe n 4 doe concrete uitspraken over het waargenomen gedra g 5 geef de feedback op een vragende tenderende wijze afb eelding a sp elregels voor feedback en w a arborgt zo een praktische invu ll ing van het hoe de didactiek en het waarom het doel taakge richt onderwijs in zulke verslagen op te nemen dit type analyserende lesverslagen zouden ve rvolgens intervisie roept gemakkelijk angstbeelden op heel goed de basis kunnen zijn bij een het werpt a ll een dan v ru chten af als team bespreking van de kwaliteit van de le s en het leden weten dat het veilig is zich te uiten lesmate ri aal in een teambespreking zo sta je zonder het gevaar van afkeuri ng ni e ts is minder met de bi llen bloot omdat jij bepaalt funester voor het zelfvertrouwen dan een wat eri n staat coll ega die zich achter in het leslokaal opst e lt het presenteren van een case histo ri e in het gewapend met het receptenboekje en rode teamoverleg het is in de medische wereld potlood de c ultuur waarbinnen inte rvisie heel normaal dat collega s een case uit de plaatsvindt is dan ook belangrijk zo hoorde praktijk bespreken waarbij zowel het ziekte een van ons laatst de opmerking dat het tijd geval als de behandeling e rv an de revue werd een bepaalde docent e e ns intervisie te passeren als docenten deze goede gewoonte geven het kan dus enige voorbereiding zouden overnemen geeft dit mogelijkheden vergen voordat tot intervisie kan worden om interessante en problematis c he voorvall en gekomen we geven daarom twee moge lijke uit de eigen le s met collega s te bespreken de tus senstappen docent heeft ook hier zelf in de hand welke gegevens hij presenteert deze veiligheid stelt het gebruik van logboeke n in de nt2 zowel de opste ller van de c ase als diens lespraktijk is het gebruik van logboeken met coll ega s in staat aandacht te schenken aan het lesverslage n een gangbare praktijk als tw e e proc e s bij de b e spreking zie de spelregels of dri e vaak part time do c enten hetzelfde voor intervisie in afbeelding 2 vak geven aan een groep cursisten i s een logboek vaak de enige manier om van elkaars als binnen een team de sfeer van vertrouwen doen en laten op de hoogte te komen in de overheerst dan is inte rvisie een goed instru meeste gevall en st a at het wat de inhoud van ment om verande ri ngen te brengen in de de l e s vaak voorop bij de overdracht in het bestaande onderwijspraktijk in ieder geval logboek maar het is ook heel goed denkbaar moet voorkomen worden dat inte rvisie onge 36o moer 1997 6 ri cht gebeurt hier moeten regels voor afge hoopt van bovenaf opgelegde standaards sproken word e n van belang is dat elk team leiden over het algemeen tot woede en van docenten uitvindt wat een prettige manier frustratie bij zichzelf respecterende professio van inte rv isie is voorafgaand aan de imple nals standaards hebben pas meerwaarde als ze mentatie ervan maar ook gaandeweg gedragen worden door een team voorbeelden van regels zijn te vinden in de li teratuur over dit onderwerp van den berg het spiegelbeeld van een docent krijgt een vandenberghe 1988 geven een aantal nieuw en invloedrijk perspectief als ervari n spelregels voor feedback zie afbeelding 2 gen van anderen naast de eigen e rv aringen voor een meer uitgebreide beschrijving en komen te staan als een co llega geri cht e en een andere benade ri ng van feedback in inter opbouwende k ri tiek levert op de eigen lessen visie verwijzen we naar een uitgave van het hiervoor is een sfeer van wederzijds ve rt rou cps de jonghe e a 1 996 wen voorwaarde anders heeft zowel posi tieve als negatieve kritiek een ge ri nge of een co n c lus ie verdraaide impact als een team er in slaagt gezamenlijk tot een in dit artikel stonden d ri e begrippen centraal visie of standaard te komen en deze door zelfbeeld reflectie op het eigen functione middel van d e praktijk telkens weer bij te ren communicatieve zeggingskracht in con ste llen krijgt onderwijsvernieuwing vleugels tacten tuss en wetenschap en praktijk en maar laten we wel wezen het vergt veel tijd praktijkgeri chtheid intervi s ie naar onze geduld en tact van de innovatief ingestelde mening zijn het deze begrippen die het docenten voordat het zover is om een wezen vormen van taakge ri cht onderwijs c ulinaire metafoor eerder uit dit artikel verder docenten kunnen maar weinig beginnen met uit te werken veel ve rnieuwers zull en naast lelieblanke verhalen over hoe ze zouden haut e cuisin e af en toe ordinair blikvoer moeten zijn daarom hebben we dit soort moeten uitserveren puur om te kunnen sneeuwwitjes vermeden in dit artikel overleven voor een werkelijke verande ri ng van het we hebben in dit art ikel daarom een aantal docentgedrag in de lespraktijk voldoet de suggesties gedaan hoe taakge ri cht onderwijs spiegel uit het sprookje evenmin om uit en intervisie via tussenstappen kwalitatieve beklemmende routines als convenient e tea ching materia ala nalyse kl ein schal ige m a teriaal o n t en frontaal lesgeven te blijven zijn nieuwe wikkeling lo gboeken presentatie van cases onderwijserv aringen nodig die meer perspec in het teamoverleg kan worden gereali seerd tief bieden dan de spiegel op de eigen kapta sprookje s bestaan niet ons rest het geloof in fel het gaat om communi catie tussen weten de vonk van inspiratie schap en praktijk tussen onderwijsbegeleiders en docenten tussen onderwijsvernieuwers en liter atu ur meer conservatief ingestelden bovenal gaat het om communicatie waarbij het initiatief cornelis a de logica van het g e v o el filo sofie van van onderaf komt en waarbij de praktijk de stabilite itslagen in de cultuur als nes teling der sturend werkt daarom pleiten we voor de emo ti es ams terdam stichting essence x997 introductie van intervisie abstracte ook taak de jonghe h e van weezel s veerman ge richte ri ch tlijnen vanuit de wetenschap en het coa chen van leerkrachten een b o ek voor h et de onderwijsbegeleiding geven immers lang begeleiden van leerkrachten hoevelaken crs 1996 niet altijd de oplossing waar een docent o p di pietro r j strategic inte raction l e arning lang uages through scenario s camb ri dge cam b ri dge university press 1 98 7 reactie giesbers h leraar moet je willen blijven worden in moer 1997 5 blz 2 17 2 18 1 lenskens docent vbo mavo hajer m leren in een tweede taal int e ra ctie in diepgang is het resultaat van kracht versus vakonderwijs aan e e n meertalige mavo klas gro toegankelijkheid der bodem ningen wolters noordhoff 1996 1997 6 moer 361 huizinga m a van kalsbeek kijk op de koen jaspaert klas een b eschrijvend ond e rzoek van het onder wijs nede rlands als tweede taal in zes klass en barbara linsen volwa ssen and e rs talig en amsterdam vu uitge verij 1996 markee n betond language acquisition re se a rch a re source for changing teachers succes verzekerd professional cultures in the modern language journal nr 8 1 1997 blz 80 93 effecten van invoering van noordkamp krabbe e j streumer profes sionals en standaardisatie gaat dat wel samen taakgericht onderwis in opleiding ontwikkeling 4 1 997 blz 25 27 nunan d c lamb th e self directed te a ch e r managing the learningprocess camb ri dge cam b ri dge universi ty press 1 996 in d eze bijdrage gaan ko en jaspae rt en barbara ur p a co urs e in language teaching pra ctice and lins en in op de effec ten van de invo e ring van th eory cambri dge cambri dge universi ty taakge richt onderwijs zowel op het nive au van de press 1996 leraar als op h e t niveau van de lee rling ze maken van avermaet p een innige omhelzing tus daarbij gebruik van de resultate n van e en o nde r sen d e les en d e wereld daa rbuite n d e r o l van zo ek naar de effec ten van taakgericht we rk en op de l eerkracht in taakge ri cht onderwijs in versc hillende lagere ovs scholen in vlaandere n vort werkgroep nt2 taakgericht taal o nd erwijs ze sch e tse n ee rs t de a cht ergro nd en en op ze t van dit e e n o nmogelijk e taak deurne plantyn 1 996 onderzoek e n gaan daarna in op de res ultaten blz 227 2 47 daarbij conce ntre re n ze zich vooral op de gege vens van den berg r r vandenberghe onder ov e r de implem entatie van de taakgerichte aanpak wijsvernieuwing op een keerpunt tilburg zwij leerlingresultaten worden in dit artik el ni et ge sen 1 988 bruikt om alge m ene uitspraken te doe n over h et nut westhoff g red op z o e k naar een b ev raag van taakgericht ond erwijs maar om na te gaan baak ee n s tudie naar de m oge lijkheden van w elke aspec te n van taakgericht onde rwijs bij de kwalitatieve mat eriaalanalyse door do cente n moder implementati e veel aanda cht verdi enen ne vree md e tale n universiteit utrecht ivlos 1996 i n de voo rb ije jare n is er h eel wat we rk verricht door onderzoekers materi aalontwik kelaars ondersteuners begeleiders directie s en leerkrac hte n om taakge ric ht onderwijs ingang te do e n vinden in de less e n neder lands op vlaamse basisscholen die pa rticipe ren in het onderwijsvoorrangsbeleid ovs de grote kloof tussen het traditionele taal onderwijs en het taakge ri chte werken zorgt er echter voor dat de introductie van dat taak ge ri cht taalonderwijs zeker geen eenvoudige zaak is en dat succe s nie t bij voorba at gega randeerd is zie ook van den br a nden kuiken in dit nummer men k a n zich dan ook afvragen of leerkrachten wel kunnen worden bijge s choold om hun onderwijsaan pak te veranderen kunnen leerkrac hten wel leren taakge ri cht te werken of blijft taak geri cht werken in de praktijk beperkt tot d e 362 moer 1997 6