Hinkelend langs veertig jaar kinderpoëzie

versla g het programma na de ontvangst in de hal met stands waarover later meer en een kop koffie opende de voor nynke de vries zitster van de slah mevrouw ity hoekstra de studiedag als voertaal was voor het neder hinkelend langs veertig lands gekozen omdat het hier om een landelij ke studiedag ging het ochtendprogramma be jaar kinderpoezi e gon met een plenaire lezing van joke linders die gevolgd werd door een bezoek aan een werkwinkel na de lunch begon de middag met een plenaire lezing van jant van der weg daarna kwam plotseling tutte met de linten het podium op prachtig aangekleed presen tutte mei de linten tutte met de linten teerde zij de gedichtenbundel sjoch de s jerren b4sfol sinten zakvol centen mar ris nei kijk de sterren maar eens na het basfol kattebrea zakvol kattebrood eerste exemplaar werd aangeboden aan toin slofke blau slofke rea slofje blauw slofje rood duijx van the international board on books rok mei risseltsjes rok met strookjes for young people ibby ibby is de grootste leesbevorderingsorganisatie ter wereld er heb pulk mei frisseltsjes pruik met vlechtjes ben zich inmiddels 6o landen bij ibby aange gatsjes yn e wanten gaatjes in de wanten sloten die tevens fungeert als internationaal gatsjes yn e hoos gaatjes in de kous platform op het gebied van jeugdliteratuur gatsjes yn e baren gaatjes in de oren het boek samengesteld door alex rie gatsjes yn e noas gaatjes in de neus mersma wim van der schaaf en jant van der wolst net nei my hearre wil je niet naar me luisteren weg geeft een overzicht van twee eeuwen knip mar yn efearren kruip maar onder de wol friese kinderpoezie het gaat hier om een se goeie je n goeienavon d lectie van gedichten voor de iets oudere kin goeie moarn goeiemorgen deren bakerrijmen zijn niet opgenomen de tutte mei de linten tutte met de linten gedichten zijn in vier thema s ondergebracht kom t kom t het zijn wetter snie en iis water sneeuw en der er ijs blommen en bisten bloemen en beesten oan aan fakansje en boartsjen vakantie en spelen en minsken is raar guod mensen is raar spul het boek doet denken aan als je goed om je heen uit tutte me i de linten kijkt zie je dat alles gekleurd is en ik geejje niet voor een kaperschip met tweehonderd witte zeilen twee verzamelbundels met nederlandse kin bovenstaand gedicht van diet huber ver derpoezie samengesteld door tine van buul scheen bijna veertig jaar geleden in een boekje en bianca stigter dat net als het gedicht de naam tutte mei de na de tweede ronde werkwinkels hield jant linten droeg dit bundeltje met kinderge van der weg een vraaggesprek met dichteres dichten luidde een nieuw tijdperk in voor de diet huber na een voorzichtige start ont geschreven friese versjes voor de stichting it stond er een interessant gesprek over het dich f ryske berneboek ifss en de stichting lite ten in twee talen de schrijfster gaf aan dat raire activiteiten heerenveen slah een pri poezie maken knutselen met taal is en dat ma aanleiding voor een studiedag rond het vorm ritme klank en inhoud de materialen thema poezie in yn eigen taal de vernieu zijn om mee te werken soms is het resultaat wingen in de nederlandse en friese kinder een fries en soms een nederlands gedicht poezie stonden centraal in lezingen en werk sonunige gedichten heeft ze vertaald zowel winkels in de rinkelbom te heerenveen op 30 van fries naar nederlands als andersom maar oktober 1993 ze geeft toe dat er gedichten zijn die zich nie t 1994 1 moe r 38 rapke rage l de magogel rapke ragel de magogel is in fflge is een vogel en hy veennet yn nijldnen hij woont in waterlan d mei syn poatsjes yn e hichte met zijn pootjes in de hoogte en syn kopke ander t sanen zijn kopje onder t zan d op e berch fan fiterban op de berg van veterband ja sa sit er nacht en dei alle dagen zit hij daar en hy sliept oan ien tried wei en hij slaapt het hele jaar mar de tretijinde novimber maar op negentien november wurdt er wekker en hy nimf wordt hij wakker geeft geluid dan in kaam der t er synfearren pakt een kam en kamt zijn veren en syn lange sturt mei kjimt en zijn staart zorgvuldig uit blauwe jearren wite jearren dan neemt hij een grote spiegel reade grieve giele brune kijkt zichzelf aandachtig aan alle kleuren dy t der tinne zijn z n snavel en zijn poten struit de fagel om him hinne niet een beetje scheef gaan staan en de minsken ut nijldn vindt hij alles nog in orde geane yn in lange rigele dan strekt hij zijn lange hals vei de berch fan fiterban fluit een oud magogel liedje berntsjes bisten alles mei peinzend langzaam en heel vals want it is veer fearkesdei zo zit hij nog lang alleen boargemaster krijt ien op zachtjes fluitend voor zich heen stekt him op syn hege dop ek notaris elld mar kras de magoge l spjeldet in fearke op syn jas is een vogel en ek damny like goed en hij woont in waterland docht in fearke op syn hoed met zijn pootjes in de hoogte dokter smid en timmerman op de berg van veterband slachterswiddo lytsejan op de twintigste november hantsjes katsjes ko en bollegaat zijn kop weer onder t zan d rint mei plomkes op e holle en hij slaapt weer dagen weken hintsjes skiep en rit en mas om opnieuw te onderbreke n gean mei in fearke veer vei hbs als de dag van kammen daar is en te fluiten als hij klaar is rapke regel als dat niet een beetje raar is is in figel en hy veennet yn njlc3n op e berch fan fiterbc3n op de fjir jinde novimber komt syn kop veer ander t an en hy sliept oan ien tried wei oant in oarefearkesdei uit tutte mei de linten uit de veter eter 1994 1 m o er 39 laten vertalen er zijn gevoelens die niet te voor geschreven wordt bij poezie voor kinde verwoorden zijn in beide talen ook kan het ren is er dan sprake van een totale gelijkwaar zijn dat ze een gedicht wel in beide talen heeft digheid van dichter en kind er is so lidariteit gepubliceerd maar dat de inhoud en vooral de met het kind het kinderlijk perspectief kan sfeer toch niet overeenkomen als voorbeeld blijken uit het gekozen onderwerp de taal het noemt ze rapke rugel die als nederlandse vertelstandpunt of het aantal open plekken in tegenpool de magogel heeft op de vorige een verhaal de eerste groep jeugdpoezie pagina staan deze gedichten afgedrukt schrijvers voor wie solidariteit met het kind voorwaarde was om te schrijven was de pa uit de voorbeelden blijkt dat de taal bepalend roolgroep is voor de toon die uit het gedicht spreekt diet huber geeft aan blij te zijn zich in beide de p a r o o l g r o e p na de ben a uwend e talen uit te kunnen drukken dat biedt meer oorlogsjaren ontstond er in de jaren vijftig een knutselmateriaal en de produkten worden al cultureel en pedagogisch klimaat van vernieu veertig jaar gelezen wing en bevrijding in deze jaren wordt de dag werd zeer feestelijk afgesloten met gewoonlijk ook de omwenteling in de kinder een optreden van een gelegenheidskinderkoor poezie geplaatst het moralisme van hierony dat gedichten van diet huber ten gehore mus van alphen en johan jacob antony bracht ook vaders en moeders kwamen luis goeverneur maakte plaats voor werk waaruit teren en dat betekende een behoorlijk volle tegendraadsheid en rebellie spreekt in poezie zaal met een vrolijke sfeer voor de deelnemers voor volwassenen kwam dit het duidelijkst was er nog de gelegenheid om te genieten van naar voren door het exp erime nteren m et ni eu een drankje en een hapje in het hiernavolgen we vormen bij de kinderpoezie speelde dat de verslag geef ik de inhoud van beide lezin ook een rol m aar vo oral de humor en de gen weer en beschrijf ook kort de stands en de speelsh eid waren nie uw voor dit genre zes werkwinkels naast annie m g schmidt die ongetwijfeld de bekendste is van deze generatie worden het kinderlijk perspectie f verder onder andere han g hoekstra jac van hattum daan zonderland diet huber jac hinkel de pinkel daar komen wij aan van den ster en hans andreus tot deze groep wij hebben geen kousen of schoenen meer aan gerekend de laatste schreef zowel in het ne met de handen op de rug derlands als in het fries en vertegenwoordigde hinkel de pinkel en dan weer terug daarmee het genre in friesland de naam dankte de groep aan het dagblad het parool en daar kwam joke linders inderdaad al zin op de redactie heerste een klimaat waar ruim gend het podium ophinkelen ze gaf aan dat te was voor vernieuwing in een persoonlijker ze het liefst met een pot thee op een canape schrijfsrijl met een licht ironische toon ver haar lezing gehouden zou hebben maar ach zo dween de deftigheid uit de taal deze elemen achter de mic ro foon zou het ook wel gaan na ten zijn terug te vinden bij de dichters uit de even stilgestaan te hebben bij de hinke lliedjes pa roolgroep het feit dat annie m g schmidt klank en ritme lijken belangrijker dan in later opgevolgd door diet huber en han g houd ging ze over naar haar eigen lijke onder hoekstra deel uit maakten van de redactie van werp de ontwikkeling van de naoorlogse frie het dagblad zegt in dit kader genoeg hoewel se en nederlandse kinderpoezie ze gaf aan de setting zeer burgerlijk was nergens heb je hier en daar een sprong te zullen maken de meer breiwerkje s en nergens wordt meer thee hoeveelheid materiaal liet haar geen andere en koffie gedronken dan daar aldus linders in keuze haar lezing waren de gedichten a ll erminst haar lezing was opgezet ro ndom het begrip burgerlijk met veel gedichten illustreerde lin het kinderlijk perspectief einders duidde ders waar het om gaat bij de paroolgmep met deze term die afkomstig is van maria naast de dichters van de paroolgeneratie lypp een vorm van literatuur aan waarbij de noemde einders twee andere gro epen die een schrijver de positie kiest van het pub liek waar belangrijk stempel gedrukt hebben op de na 1994 1 moer 40 oorlogse kinderpoezie de stratemakeropzee vliet remco ekkers wiel kusters en ted van groep en de blauw geruite kiel worden hier lieshout johanna kruit en daniel billiet de na beide beschreven gedichten waren niet erg anekdotisch en er werd weinig uitgelegd de gedichten weken de s trat e makeropze e gro e p de wat taal en vorm betreft niet af van poezie voor bekendste schrijvers uit het schrijverscollectief volwassenen er was dus ook bij deze groep de stratemakeropzee groep waren willem sprake van solidariteit met het kind omdat ge witmink hans dorresteijn karel eykman weigerd werd het kind anders aan te spreken ries moonen jan riem en fetze pijlman er dan de volwassene omdat de lezer op meer was ook hier weer sprake van een duidelijke dere niveaus werd aangesproken was het werk solidariteit met het kind de taal die gebruikt niet zo eenduidig het werk deed een beroep werd maar vooral de keuze van onderwerpen op de eigen gevoelens en de lezer werd en de open plekken gaven vorm aan het kin aangezet zijn eigen identiteit te zoeken als derlijk perspectief de groep stond bekend als voorbeeld een gedicht van wiel kusters taboe doorbrekend er werd openlijk geschre ven over bijvoorbeeld sex milieu problemen we liepen over de brug thuis en oorlog de onderwerpen waren niet langs de oever verderop willekeurig gekozen er was steeds een maat stonden mensen op hun kop schappelijke relevantie en de nadruk lag op de blauw licht van bange dromen emotionele beleving daarvan ter illustratie een er dreef een bootje met twee mannen gedicht van willem wilnunk waren die een vis aan het vangen waren die een net aan het spannen in je broek geplast de mensen die we tegenkwamen leken zich allemaal wat te schamen heb jij dat ook wel eens gehad voor iets dat in het water jongen daar almaar later werd en later datje broek zo nat was en zo zwaar uit salamanders vange n meisje heb jij dat ook gehad in frieslan d gaven akky van der veer en bauk lieve schat je wytsma ook aandacht aan het emotionele dat je onderbroek zo zwaar was maar dit wel op een later tijdstip vooral het en zo nat boek swart op wyt zwart op wit van akky van der veer schetst op aangrijpende wijze een jawel mijn kind daar moetje niet om treuren periode uit het leven van een zestienjarige een natte broek kan iedereen gebeuren afsluitend merkte linders op dat poezie niet a ll een meer als geschreven woord bestaat uit verzamelde liedjes en gedichten nieuwe presentatievormen maken meer mo gelijk en daardoor zal poezie net als in de de teksten van het schrijverscollectief werden afgelopen veertig jaar een plek houden in de gebruikt in de televisieprogramma s de strate kind erlit era tuur makeropzee show en j j de bom voorheen de kinderv riend in friesland was deze groep niet friese taalmuzikante n vertegenwoordigd muziek met woorden ofwel taalmuziek zo d e bla u w g erui t e kie l de blauw ge omschreef jant van der weg poezie in haar le ruite kiel was een speciaal voor jongeren zing besprak ze de taalmuzikanten die in de bedoeld onderdeel van het weekblad vrij periode van r8oo tot 1 940 in friesland van be nederland onder redactie van karel eykman lang waren om de friese dichters te plaatsen besteedde deze groep op geheel eigen wijze gebruikte zij van alphen een dichter die bij aandacht aan poezie voor kinderen de be het kind betrokken is maar volwassen spreekt langrijkste medewerkers waren leendert wit en goeverneur die zich meer verplaatst in he t 1994 1 moer 41 kind als kapstokken van alphen werd geko moraliseerde a la van alphen hij schreef in zen omdat zijn werk in het fries vertaald werd eerste instantie niet vanuit een literair stand en goeverneur omdat zijn persoonlijke con punt zijn doel was veel meer taalpedagogisch tacten met friese auteurs voor invloed zorg van aard zijn mening hoe eerder je fries leert den omdat de te behandelen periode nogal zowel mondeling als schriftelijk hoe beter lang was ontkwam ook van der weg er niet droeg hij daarmee uit aan net als linders met hinkstapsprongen een vernieuwende taalmuzikant uit het eind door de tijd te gaan als hinkelblokje nam van van de negentiende eeuw was cornelis wiels der weg vernieuwing ma als schoolmeester was hij erg actief be trokken bij voordrachtwedstrijden hij schreef het b e g i n in het begin van de negentien daar versjes voor en maakte daarnaast teksten de eeuw was er in friesland in tweeerlei op die door anderen van muziek werden voor zicht sprake van vernieuwing binnen de litera zien wielsma schreef pittiger en frisser dan tuur dat er speciaal voor kinderen werd waling dykstra het werk was niet geheel vrij gesc hreven was nog niet zo gewoon e n dat dat van moraal maar omdat het perspectief vaak bij ook nog in het fries gedaan werd was het de kinderen lag was het toch zeer acceptabel tweede nieuwe fenomeen als voorloper van de keuze van onderwerpen en het gebruik de frie se kinderpoezie noemde van de r weg van humor gaven extra sier aan de verzen de de zogenaamde heilingen friese c entsprenten toon die gezet werd doet denken aan het werk met onder het plaatje een twe e of vierregelig van goeverneur rijmpje het eerste oor spronkelijke fries e als derde noemde van der weg frederike fen dichtwe rk voor kinderen was van de ge hallum frederike fen hallum is hetpseu broed er s halbertsma daarna volgden ve rtalin doniem van johanna frederika rutgers in gen van verzen van van alphen door h g van hallum stichtte zij de eerste friese zondags der ve en het aardige daarvan was dat de verta school omdat er geen materiaal voor handen ler duidelijk rekening hield met de sociale was maakte ze het zelf haar werk bestaat uit om s tandigheden waarin fries e kinderen zich twee bundeltjes die ze in eigen beheer uitgaf bevonden zo maakte hij van e en p e rzik een haar verzen zijn religieus christelijk van aard appel en gaf hij de per s onages friese namen en wijken wat inhoud betreft dus wat af van de ook het z e er bekende de pruimeboom jan eerder genoemde dykstra en wielsma tje zag eens pruimen hangen werd door van der veen vertaald en van der weg droeg het vers d e rwi tv t ics te ee uw de belangrijkste daarom nu eens in het fries voor wiegeliedj es vernieuwer aan het begin van de twintigste bakerrijme n voordrachten en versjes ver s che eeuw was j k d ykstra die zichzelf ook wel nen in aanvan g meest in tijdschriften zo was omke jan noemde zijn doel om een bijdrage e r de kinderrubriek van het tijdschrift fo r hus te leveren aan de friese taalbeheersing van de en hiem onder redactie van nynke van fri es e kinde ren zijn hele leve n lang heeft hij hichtum in de loop van de tijd werd er ook zich ingezet voor het onderwijs in het fries werk in boekvorm uitgegeven zowel taalboekjes als leesmateriaal versche nen van zijn hand in twee kranten had hij een kin waling dykstra cornelis wi e ls derrubriek waarin hij zijn poezi e publiceerde ma en frederike fen h3llum een ook andere auteurs leverden bijdragen aan van de eersten die werk voor kinderen in het deze rubrieken het meeste werk van omke fries uitbracht was waling dykstra hij wordt jan werd niet uitgegeven ve el bevindt zich in ook wel de friese van alphen genoemd hij zijn werkschriften schreef vijf bundels kinderpoezie waaruit dui er verschenen in het begin van de twintigste delijk blijkt dat hij geinspireerd was door van eeuw geen nieuwe vertalingen meer van alphen de eerste bundel werd zonder prenten kinderpoezie in het fries wel verscheen er uitgegeven en is daardoor van betere kwaliteit oorspronkelijk fries dichtwerk maar de in de andere bundels waren geschreven rondom houd hiervan ging veelal terug op waling prenten en dykstra zat daar te veel aan vast dykstra en corne li s wielsma het was een ar dykstra schreef in een anekdotische trant en moedige tijd zonder vernieuwingen tot de 1994 1 moer 42 tweede wereldoorlog werd er incidenteel kelijker worden om naar te luisteren als het van friese kinderpoezie uitgegeven van een plan een melodie voorzien wordt tekst en melodie matige aanpak was geen sprake pas vanaf de kunnen elkaar ondersteunen soms zijn er bij jaren vijftig luidde diet huber een nieuwe pe een gedicht twee wijzen gemaakt welke melo riode in zij kan aan het begin van een radicale die het beste bij de tekst paste en waarom dat zo vernieuwingsperiode gezet worden schrijvers ervaren werd stond in deze werkwinkel ter dis die haar navolgden waren tiny mulder baukje cussie de deelnemers konden verder zelf tek wytsma akky van der veer eppie dam en jel sten verklanken en gedichten op muziek zet le bangma de laatsten schrijven tot op de dag ten van vandaag en zu ll en de friese kinderpoezie ook de komende jaren zo besloot van der weg op zoek naaigedichten jouke hoekstra gaf ui tl eg hoopvol gezicht geven bij een p roject van het onderwijsvoor rangsgebied in heerenveen dat hij samen met stands en werkwinkels klaas de jong opgezet heeft met gedichten die kinderen verzameld hebben worden allerlei in de koffiepauze en tijdens de lunch was er kijk lees en tekenopdrachten gedaan in het gelegenheid om te gaan kijken bij de stands project vormt het beleven van een tekst in het fries letterkundig museum en docu woord en illustratie het uitgangspunt het be mentatiecentrum flmd had op meerdere geleidend materiaal bestaat uit de verzamelde panelen een overzicht gemaakt van de friese teksten de daarbij gemaakte illustraties en les jeugdliteratuur de educatieve dienst van de brieven voor meer informatie kunt u terecht centale bibliotheekdienst voor friesland bij de educatieve dienst van de csn friesland bood materiaal aan over hoe er met kinder die het project ook geinitieerd heeft deelne poezie gewerkt kan worden op scholen ook mers van deze werkwinkel kregen meerdere achtergrondinformatie over auteurs was daar kijk lees en tekenopdrachten voorgelegd verkrijgbaar een zeer informatieve stand ze waar ze naar hartelust aan konden werken ker voor onderwijsgevenden verder was er on der andere een stand van ibby die informatie 4 poezie voor en door jonge kinderen nannie kui gaf over hun werkzaamheden een stand van per schrijft zelfvoor jonge kinderen en vertelde de ar uk boekhandel algemiene f rys ke un aan de deelnemers hoe ze dat aanpakt ze derrjocht konu nisje bood de mogelijkheid houdt rekening met haar publiek door bijvoor om na het bekijken van friese jeugdboeken beeld te kiezen voor een vorm waarbij bij iede over te gaan tot de aanschaf ervan re regel een plaatje opgenomen is ze beria in de loop van de dag werden de volgende drukte het belang van een goede illustrator werkwinkels georganiseerd verder gaf ze aan dat ook jonge kinderen prima in staat zijn om zelf poezie te produceren creatief reageren op kindergedichten bouke ol mondeling kan er veel met poezie gedaan wor denhof besprak met de deelnemers op welke den en als kinderen nog niet kunnen schrijven manier er zinvol commentaar gegeven kan dan kun je kinderen prima poezie laten teke worden op gedichten die kinderen schrijven nen er waren veel nuttige tips voor de deelne bij het geven van reacties kan de authenticiteit mers ter afsluiting werden de deelnemers van het gedicht geweld aangedaan worden uitgenodigd om zelf in de pen te klimmen hoe je dat kunt voorkomen en hoe je ieder kind de aandacht geeft waar het recht op heeft spelen met gedichten tsjitske de boer daagde waren vragen die centraal stonden zeker voor haar groep uit om gedichten uit te spelen om onderwijsgevenden waarvan gevraagd wordt te beginnen verhalende gedichten die zich van het schrijfproces te begeleiden een interessante regel tot regel lieten invullen bijvoorbeeld met werkwinkel behulp van dialoog daarna werd gekozen voor gedichten die veel minder eenduidig waren 2 poezie en muziek in deze werkwinkel van im het gevoel dat er uitsprak of de sfeer die tussen mie klaver werd geluisterd naar teksten die op de regels door aanwezig was diende nu gecon muziek gezet waren een gedicht kan aantrek cretiseerd te worden na overlegd te hebben ga f 1994 1 m o er 43 een groepje een presentatie daarna was er ge als deelnemer kon je door de keuze van je legenheid voor de rest van de groep om reacties werkwinkels ook zelfje zwaartepunt bepalen te geven en p as daarna werd het betreffende ge hoewel de studiedag niet in eerste instantie dicht voorgelezen de werkwijze leverde hele bedoeld was voor onderwijsgevenden was er fraaie resultaten op omdat in de interpretaties toch veel dat voor hen van belang w as met de diepte ingegaan werd de essentie van het name de werkwinkels en de stands gaven veel geschrevene werd benaderd omdat je door nutigge en praktische informatie de organisa dringt tot de diepste kern van wat een gedicht tie verliep op een paar kleine punten na zon eigenlijk is kan deze methode ook een goede der problemen en het zou goed zijn de samen aanleiding zijn om gedichten te gaan schrijven werking voort te zetten vertalen van poezie deze werkwinkel werd bei de keren erg druk bezocht tiny mulder gaf de deelnemers een duits gedicht van james kruss te lezen de opdracht was om het gedicht te vertalen de vertaling mocht in het fries maar ook in het nederlands om zo ieder de gelegen heid te geven zo dicht mogelijk bij de eigen moedertaal te kunnen blijven de moge lijkheden en beperkingen die een vertaler heeft kwamen op deze manier vanzelf naar voren naar aanleiding van de ervaringen die de deel nemers hadden vertelde tiny mulder over haar vertalingen van bijvoorbeeld alice in wonder land van lewis carroll concluderend voor de ifbb en de slah was dit de eerste samenwerking op het gebied van jeugdlite ratuur ze organiseerden een studiedag waar ik met veel plezier aan terug denk in de lezing van joke linders zaten veel elementen waar je wel van gehoord had maar het was plezierig om haar alles in chronologisch volgorde te ho ren bespreken voor jan t van der weg was er de taak om over een onbekender onderwerp te ve rt ellen toch slaagde ze er in een heldere le zing te houden waarbij ze de toehoorder steeds weer goede aanknopingspunten gaf om het geheel te kunnen volgen de interessante lezingen waren kwalitatief goed en ze zullen de doelgroep zeker aangesproken hebben het beeld dat werd geschetst van de ontwikke lingen in de friese en de nederlandse kinder poezie was misschien niet vo ll edig maar gaf een goed overzicht de afwisse li ng tussen plenaire activiteiten en werkwinkels was pri ma de deelnemers hadden daarnaast nog tijd om wat bij te praten want zo n dag is natuur lijk een prima ontmoetingsplek de keuze van werkwinkels was divers en de invull ing zinvol 1994 1 moer 44