Documenten
juf ik ben al klaar met mijn moetjes contractwerk in het basisonderwijs anne boeken thema van de nieuwe taalles in het tweede leerjaar dierenplezier twintig dierenlief hebbertjes zijn erg gemotiveerd om aan de slag te gaan voor een van de activitei ten moet een tekst over een hond stil gelezen worden na een halve minuut roepen enkele snelle lezers enthousiast klaar juf een groot deel van de klas zit echter ingespannen de eerste paragraaf te lezen en enkele warhoofden zoeken zelfs nog ijverig naar de juiste pagina in hun boek inderdaad lesgeven is omgaan met ver schillen het bovenstaand voorbeeld illustreert dat er een grote variatie kan zijn in het leestempo de dagelijkse lespraktijk brengt nog andere verschillen aan het licht sommige leerlingen zullen bijvoorbeeld in de leestekst heel wat onbekende woor den tegenkomen differentiatie is hier uiteraard de boodschap een manier om diffe rentiatie concreet vorm te geven is contractwerk in dit artikel wil ik kort schetsen wat onder contractwerk verstaan wordt hoe het praktisch georganiseerd kan wor den en wat de voordelen zijn ooraf twee belangrijke opmer wat is een contract kingen een eerste heeft te maken met de vorm een contract peeters e a 1998 geven een duidelijke kan er van klas tot klas en van definitie van contractwerk het is een orga school tot school heel verschillend uit nisatievorm waarbij voor elke leerling een zien het model dat in deze bijdrage individueel takenpakket wordt samenge gehanteerd wordt is dus zeker niet uni steld dat formeel in een contract wordt verseel een tweede heeft te maken met de vastgelegd de leerlingen beschikken bin inhoud de voorbeelden die ik in dit artikel nen het weekschema over een bepaalde aanhaal zijn sterk toegespitst op taal in de periode contractwerktijd waarin zij relatief klaspraktijk hoeft dit niet noodzakelijk zo te zelfstandig de taken van het contract uitvoe zijn een contract kan bijvoorbeeld voor een ren zij bepalen zelf de duur en de volgorde groot deel wiskunde oefeningen bevatten van de activiteiten concreet krijgt elke leerling bij het begin van de week een overzicht van de taken die hij in de loop van die week moet afwerken moetjes het gaat om een overeenkomst of contract tussen hem en de meester of juf dit kan er voor een tweede klas bijvoor beeld uitzien als in bijlage overlopen we even de verschillende onderdelen nov dec 1999 nummer 2 29e jaargang y het plaatje bovenaan twee personen die kinderen hun naam erbij schrijven verbin elkaar de hand geven laat duidelijk zien dat den ze zich ertoe hun uiterste best te doen het hier om een overeenkomst gaat als de om de moetjes tegen vrijdag af te werken aandachtspunt de opgave goed lezen bovenaan is ook ruimte voor een aan kunnen hier aangestipt worden zoals werk dachtspunt het kan hier gaan om een klas netjes lisa ben je nergens de datum sikaal punt waaraan die week aandacht vergeten thomas je mag altijd een wordt besteed zoals plan eerst je taken woordenboek gebruiken silke maar ook persoonlijke geheugensteuntjes maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag het weekschema biedt de leerling een over dit is 50 minuten op basis hiervan kunnen zicht van de momenten waarop er aan het ze hun werk nog beter plannen de kinde contract gewerkt kan worden op maandag ren voor wie dit contract bestemd is heb grijs vakje is er bijvoorbeeld geen contract ben in de klas een daglijn hierop wordt dui werktijd voorzien voor oudere leerlingen delijk dat de contractwerktijd voorzien is na kan ook aangegeven worden wanneer er de speeltijd ook zij plannen hun werk door precies aan het contract gewerkt kan wor het nummer van de taken in de vakjes den bijvoorbeeld van 10 25 tot 11 15 uur onder de dagen te schrijven moetjes materiaal ve rbeterea klaar leuk resultaat per taak wordt de opdracht kort omschre gekleurd zo zien de leerlingen hun week en ven in de kolom daarnaast wordt aangege de geleverde prestaties vorderen in de klas ven welk materiaal de leerlingen nodig heb is ook een bord aanwezig waarop alle leer ben een pictogram met een potlood in de lingen aangeven welke taken bij hen al afge kolom verbeteren betekent dat de leerlin werkt zijn zo krijgt de leerkracht een over gen die taak zelf moeten verbeteren aan de zicht van de vorderingen over heel de klas hand van een correctiesleutel als een taak wie is er bijvoorbeeld al op dinsdag klaar en afgewerkt is wordt het bijhorende vakje wie ziet er op donderdag nog tegen een ilt 29e jaargang nummer 2 nov dec 1999 berg van vier taken op de leerlingen mogen het vrij werken in de hoeken krijgt nog een ook aangeven wat ze van die taak vonden meerwaarde als er achteraf nog iets extra leuk 0 of niet leuk ten slo tte is er mee gedaan wordt goede lezers kunnen ruimte voor een evaluatie de leerkracht bijvoorbeeld een spannend fragment uit hun noteert per taak een cijfer of een letter favoriete boek voorlezen in de kring de bomenspecialisten maken een collage die een plaats krijgt in de projecttentoonstelling de magjesmap bevat een verzameling differentieren woordzoekers puzzels kruiswoordraadsels enzovoort de leerlingen verbeteren hun tijdens contractwerk kunnen tempover werk met een correctiesleutel ook spelvor schillen opgevangen worden leerlingen men bieden heel wat leermogelijkheden er bepalen om te beginnen zelf hoe lang ze zijn verschillende leerspellen op de markt aan een taak werken de ene leerling vliegt picco piccolo bijvoorbeeld bevat speelse bijvoorbeeld over de spellingtaak terwijl hij taal en rekenoefeningen die een vorm van wat meer tijd nodig heeft om een reeks wis zelfcorrectie bevatten maar ook bestaande kunde oefeningen uit te voeren een leerling gezelschapspellen zoals pim pam pet kun hoeft zijn leestempo niet aan te passen aan nen hier ingeschakeld worden de klasgroep maar kan rustig de tijd nemen om de tekst in zijn geheel door te nemen niet alleen het aantal maar ook het soort snelle lezers hoeven dan weer niet te wach taken kan per leerling varieren bij het the ten maar kunnen meteen verder met een ma dieren zijn we bijvoorbeeld gekomen andere opdracht bij de leestaak in dit con tot een definitie van huisdieren een ver tract zijn er voor hetzelfde onderwerp ver werkingstaak bestaat erin dat leerlingen die schillende teksten voorzien tragere lezers ren moeten ordenen in twee groepen huis krijgen een kortere tekst te verwerken in dieren en wilde dieren leerlingen die nog een klassikale taalles zullen deze teksten niet klaar zijn met deze taak werken ze ver opnieuw gebruikt worden de leerlingen zijn der af snelle leerlingen krijgen een andere dan alvast voorbereid voor een leerling die taak die ook verder bouwt op een klassikale bijvoorbeeld afwezig is geweest kan er een activiteit maar meer productief is dan de taak weggelaten of ingekort worden vorige een leerling had haar hamstertje meegebracht naar de klas en hierover heel door op het contract een aantal magjes in wat deskundige uitleg gegeven op basis te lassen blijven ook snelle werkers zinvol hiervan hadden de leerlingen een soort aan de slag binnen deze taken is er best identiteitskaart gemaakt waarop het ant een ruim keuzeaanbod de taken moeten woord te vinden was op vragen als wat ook een zekere uitdaging bieden in de eet een hamster tot welke familie leeshoek kunnen de leerlingen hun leeshon behoort dit dier enzovoort tijdens het ger stillen niet alleen de onderwerpen contractwerk maken de snelle leerlingen maar ook de moeilijkheidsgraad van de een gelijkaardige identiteitskaart over een boeken verschilt in de ontdekhoek kan het ander dier projectthema verder uitgediept worden de leerlingen vinden er opdrachtenkaarten en enkele andere voorbeelden van differentiatie het vereiste materiaal tijdens de week van wat het soort taak betreft het bos werden er bijvoorbeeld heel wat een spellingtaak kan voor de ene leer herfstbladeren verzameld de leerlingen ling zijn zoek 5 rijmwoorden op huis proberen in de ontdekhoek uit te vissen een andere leerling moet met deze rijm welk blad bij welke boom hoort woorden ook een versje maken nov dec 1999 nummer 2 29e jaargang bij een invuloefening staan bij sommige taak minder op zijn contract en in het week leerlingen de ontbrekende woorden schema wordt in het vakje onder woensdag bovenaan bij andere niet genoteerd rekenen bij de juf bij bepaalde leerlingen wordt in het con tractwerk een extra leestaak voorzien terwijl bij andere leerlingen het optellen en aftrekken tot 20 wordt opgefrist aandachtspunten voor een terwijl alle leerlingen bezig zijn met hun vlot verloop takenpakket heeft de leerkracht ook de handen vrij voor extra ondersteuning en het is ondertussen wellicht duidelijk dat remediering zo kan zij enkele leerlingen deze manier van werken van de leerlingen apart nemen voor de spellingtaak zij kan een zekere gewenning vraagt onlangs op dat moment bijvoorbeeld controleren of kon ik in de klas vaststellen dat een leerling deze leerlingen het verschil tussen eu en ui helemaal niet gewend was aan zelfstandig wel voldoende horen en eventueel wat extra werk nadat hij de eerste taak van zijn con auditieve training voorzien op een andere tract had afgewerkt bleef hij rustig zitten moment kan de leerkracht nagaan of min met de armen over elkaar oefening 1 was der taalvaardige leerlingen de leestekst echt immers klaar en hij wachtte nu gewoon op wel goed begrepen hebben een leerling die verdere instructies duidelijke afspraken en afwezig is geweest kan tijdens het een stappenplan voorbeeld 1 kunnen een contractwerk even bijgespijkerd worden houvast bieden deze leerling heeft dan bijvoorbeeld een voorbeeld 1 een stappenplan contractwerk 1 schrijf je naam op het contract dit betekent ik doe mijn uiterste best om alle moetjes af te werken 2 lees het aandachtspunt waar moet ik deze week goed op letten 3 kies de taak uit waaraan je wil werken schrijf het nummer van deze taak onder de dag 4 werk rustig aan de taak stoor het werk van anderen niet 5 kijkje werk na niets vergeten foutje gemaakt 6 kleur het vakje naast de taak kleur het gezichtje vond je de taak leuk of niet leuk 7 prik in het vakje op het grote takenbord muziek opruimtijd nat 29e jaargang nummer 2 nov dec 1999 om contractwerk te doen slagen moet aan lingen nog nooit een kruiswoordraadsel nog een aantal andere voorwaarden vol ingevuld hebben en daardoor al vastlo daan worden pen bij de woorden horizontaal en ver ticaal moeten ze meteen hulp vragen het spreekt voor zich dat aantrekkelijke wat eigenlijk niet de bedoeling is motiverende taken leerlingen gemakke lijker aanzetten om meteen aan de slag de instructies bij de taken moeten ook te gaan een woordenschatoefening zeer duidelijk zijn soms kan het een hulp onder de vorm van een kruiswoordraad middel zijn om bepaalde sleutelwoorden sel kan bijvoorbeeld een stimulans zijn te laten oorkringen bijvoorbeeld schrijf onderlijn kleur teken zo zien leer als we leerlingen echt zelfstandig lingen in een oogopslag wat ze moeten aan het werk willen zetten moeten ze doen jonge leerlingen vinden houvast in echter ook vertrouwd zijn met het soort steeds weerkerende herkenbare picto taken dat aangeboden wordt als leer grammen voorbeeld 2 voorbeeld 2 pictogrammen bron zonnekind voor sterke leerlingen is het belangrijk tijdens het contractwerk geeft de leer dat de taken voldoende uitdaging bevat kracht niet voortdurend aan alle leerlingen ten een meer productieve opdracht feedback daarom krijgen leerlingen best zoals de projecttaak rond het dier kan regelmatig de kans om zelf hun taken te hieraan voldoen als de leerling zijn dier corrigeren zo krijgen ze immers meteen achteraf ook aan de klas mag voorstel zicht op hun prestaties correctiesleutels len heeft hij een extra reden om de moeten dus beschikbaar zijn opdracht tot een goed einde te brengen nov dec 1999 nummer 2 29 8 jaargang hy 4 wat heb ik nodig onmiskenbare voordelen u hiervan weer houden contractwerk vraagt om geschikt materiaal gelukkig betekent dit niet noodzakkelijk dat 1 contractwerk bevordert het zelfstandig er meteen allerlei nieuwe pakketten besteld werk van leerlingen een belangrijke opmer moeten worden heel wat materiaal ligt al king hierbij is dat zelfstandig werken niet klaar in de klas of kan met enkele aanpas mag verward worden met aan zijn lot over singen mee ingeschakeld worden een laten de leerling moet duidelijk weten wat greep uit de mogelijkheden hij kan doen als hij ergens vastloopt hulp vragen aan de leerkracht of aan een mede werkbladen uit de gangbare lees en leerling een hulpmiddel gebruiken zoals rekenmethode een woordenboek een stappenplan een werkbladen uit tijdschriften als onthoudschrift enzovoort zonnekind zonnestraal leerspellen zoals electro picco picco 2 leerlingen leren ook hun werk plannen io loco ze ieren omgaan met tijd de evaluatie aan extra leesvoer leesboeken eventueel het einde van de week is zowel voor de aangepast aan avi niveau voor moeilijke leerkracht als voor de leerlingen belangrijk lezers kranten tijdschriften hoe komt het dat ik er niet in geslaagd ben referentiewerken woordenboeken at alle moetjes af te werken waren de taken lassen informatieve boeken te moeilijk te onduidelijk heb ik teveel tijd een computer in de klas biedt natuurlijk verloren of ben ik te lang met een taak extra mogelijkheden er zijn heel wat edu bezig geweest catieve cd roms op de markt die de leer stof op een speelse manier inoefenen 3 leerlingen leren omgaan met materiaal voor ze aan taak beginnen moeten ze goed in peeters e a 1998 vindt u een stappen nadenken over wat ze nodig hebben bij plan rond het uitwerken en verzamelen van voorbeeld een werkboek schaar lijm kleur geschikt materiaal en ook het praktijkgericht potloden rekenblokken een woorden handboek van debue van avondt 1998 boek dit is zeker geen gemakkelijke bevat een schat aan concrete tips opgave en vraagt heel wat training het teamwerk is zeker aangewezen onder col heeft ook gevolgen voor de klasinrichting lega s kunnen tips ideeen en werkbladen leerlingen moeten het materiaal gemakkelijk uitgewisseld worden kunnen terugvinden en het moet ook voor hen toegankelijk zijn bijvoorbeeld open kas ten duidelijke etiketten reservemateriaal vier voordelen van 4 en last but not least de motivatie die uitgaat van contractwerk mag zeker niet contractwerk onderschat worden leerlingen krijgen een zekere vrijheid en ook een stuk verantwoor contractwerk vraagt ongetwijfeld heel wat delijkheid hierdoor werken ze graag aan voorbereiding hopelijk schui ft u het daarom hun contract en zijn ze achteraf ook trots op niet zuchtend opzij misschien kunnen de de resultaten anne boeken j de geyterstraat 22 2660 hoboken 29e jaargang nummer 2 nov dec 1999 bibliografie debue a e van avondt daar kies ik voor zelfstandigheid differentiatie en verbon denheid in de basisschool leuven acco 1998 zie ingeboekt peeters a e a contractwerk de soepele weg naar differentiatie leuven cego 1998 zie ingeboekt voor een bespreking van beide publicaties zie de rubriek ingeboekt in deze vonk nvdrj bijlage contract tussen juf anne en week van 18 10 99 tot 22 10 99 aandachtspunt de opgave goed lezen maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag moetjes materiaa verbeteren ma beuk resultant 1 taal tekst dieren 9 w lezen in de winter z 2 taal werkblad 1 w spelling z 3 taal werkblad 3 9 w rijmen z 4 project werkblad 4 9 w de week van het bos z 5 project werkblad 5 afwerken dierengroepen speurneusvragen nov dec 1999 nummer 2 29 e jaargang mgjes spelregels 1 lezen in de leeshoek er mogen niet meer dan 6 kinderen boven zitten 2 werken in de stoor het werk van andere ontdekhoek kinderen niet 9 3 een werkblad maken a 0 uit de magjesmap 4 picco piccolo je mag met 2 samenwerken 5 pim pam pet voor 4 spelers tuss door het studiehuis teleac not educatieve omroep heeft een video cassette uitgegeven van de cursus het studiehuis uitgezonden vanaf november 1997 in zes afleveringen deel 1 nieuwe tijden nieuwe scholen deel 2 studie wijzer deel 3 mag ik mij profileren deel 4 verschil mag er zijn deel 5 geen baan voor het leven deel 6 studiehuizen verschillen in de tv serie worden reportages sketches en interviews met leerlingen leerkrachten en ouders afgewisseld vragen zijn onder andere kunnen leerlingen die vrijheid wel aan leren ze nog wel wat wat zijn de resultaten van scholen die ermee experimenteren alsje een verkeerd profiel kiest wat dan sluit het onderwijs nu beter aan bij de vervolgopleidingen hoe vatten leerkrachten hun taak op welke vragen krijgen ouders als hun kinderen thuis komen uit het studiehuis websi te omroep nl teleacnot ch l i y