Leren leren bij Nederlands in de Tweede Fase

s tudiehuis en leren le r e n en i s anders en actiever bij zijn vak betrok helge bonset k e n de leerling gaat door de begeleide studie zijn do cent ook anders zi e n er komen gert rijlaarsdam a ndere omgangsvormen omdat de leerling de hulp van de doc e nt als noodzakelijk e rvaart en hem ook als zodanig tegemoet tree dt de docent is geen boeman meer die lere n leren bij nederlands s traf ge eft als je je hui s werk niet gemaakt h ebt in de tweede fase door d e studiewijzer weet de leerling waar hij naar toewerkt en zal hij steeds me e r de ze lfstandi g heid die hen geboden wordt ga a n invullen naar een eig e n verantwoordelijkheid voor zijn studie op s chool dat hierdoor de le re n lere n acti ef e n ze lfs tandig le ren ze lfs tandig ideale s c hool geschapen is wil ik hier niet we rk e n h e t zijn begripp en die s t erk in de bew e ren daa rv oor zijn nog te veel oude b e langs te lling z ijn ge raakt s inds d e stuurg ro ep verworvenheden en mens elijke zwakheden twee de fa se voors telde om de bovenb o uw van in ge bouwd leerlingen leren vaak nog alleen xnvo e n vw o t e h e rsch epp en in ee n s tudi ebuis voor pro e fwerken raken in tijdnood door zie ook het in te rv i ew m e t cla n visse r t hooft e en verkeerde planning gaan daardoor over e lde rs in dit nummer sc hrijv en van anderen en vul zelf maar verder in m a ar ondanks dat zijn w e van mening dat in dit a rtik e l will e n he lge bo nse t g e rt w e een goede weg zijn ingeslagen e n dat door rijlaars dam de b ewu ste b egrippe n probe ren t e ee n verder e ontwikkeling van vaardigheden v erh e lde re n t e n b e ho eve en b innen de co ntex t va n bij leerling en do cent een school mogelijk is h e t vak ned e rl a nds he t accen t legge n ze da a rbij waa rin beide zo optima al mogelijk kunnen op he t begrip le re n l e r e n ze mak en deze fun c tioner e n b eg rip s b ep aling ve rvolgens concreet aa n d e h a nd v a n ee n dem o ns tra t ie begripsbepalin g wij zijn ni e t de ee r s ten die op h e t idee zijn gekom e n o m d e hi e rbo ve n ge n o emde begrip p e n te v erh e lde re n dat i s a l ee rde r gepro beerd zowe l v a nuit de onderwij s kundi ge ho e k simons zuyl e n 1995 nuy van vroonhov en 1 99 5 van der mol e n 1996 al s vanuit d e tale nho e k couzijn rijlaars dam 1 99 6 b w es tho ff 1 99 6 de duid e lijk s te res ul tat e n zijn wat ons be treft t e vind e n bij simons zu yl en e n w esthoff we geven ze hier onde r ge combin eerd in ee n sc he ma weer zelfstandig werken f 4 handelende leerling zelfstandig leren f 4 leerbekwame leerling zelfverantwoordelijk lere n f 4 autonome leerling simons zuylen 1 995 westhofli99 6 afb ee lding i vo rmen van le re n e n typen van lee rlingen 27 8 moer 1996 6 studi e huis en ler e n lere n bij ze fs tandig w e rke n bepaalt d e docent en of waarde lijk tot zelfs tandig leren wanne e r leer de a uteur van het leermateriaal de taken en de linge n geen gelegenheid krijgen zelfs tandig manier waarop deze moeten worde n uitge l ee rtaken uit te voeren maar alleen hoeven te voerd de l e erlingen voeren gestuurd door luistere n naar door de docent gepre s enteerd e de docent en of de opdrachtformul e rin g zo informatie en instructie is een basi s voor zelfstandig mogelijk de taken uit achter d e ze waarde voor zelfstandig leren niet vervuld a anp a k zit de leerpsy c hologische gedachte dat om z e lfstandig te kunnen leren hebben de je iets vooral leert door er z elf aan t e le e rlingen ruimte nodig waarin zij z elfstandig h a ndelen vgl van parreren 1983 vandaar kunn en werken dat westho ff s pr e ekt van de handelende lee r de andere kant v an de medaille is een ling dez e ben a d e ring i s e r vooral op geri cht duidelijke spanning tu ss en zelfs tandig werk e n o m bij gegeven do el s telling e n zo e ffi c i e nt e n en z elfst a ndig leren bimmel oo s tdam e ffec tief mo gelijk l e era c tiviteit en te organi se 1 996 van der mol e n 1 996 couzijn r e n e n leerstof te lat e n v e rwerken rijlaars dam 1 996b d e laa t s tg e no e mde au t e urs be schrij v en di e spannin gsr elatie al s volgt bij ze lfs tandig l ere n prob e ert de do ce nt e n of z elfs t a ndig l e ren is ie ts a nd e rs dan ze lfs tan de a ut e ur van het leerm a teri aal om h et n e me n dig we rken z e lfs tandig w e rke n houdt dik va n bep aald e leerbe sliss inge n uit te b est e de n wijls in da t de l e ers t o f e n l ee rrout e z o duide aa n d e le erlingen lee rlin ge n word e n a ange lijk voorges truc ture e rd zijn da t l e erling e n z e t tot a c tiviteiten ni e t all ee n in h e t c ogniti e zond er hulp van buiten de leerstof en o e fe nin ve do m e in va n l ee rt a k e n uitvoe re n maa r oo k ge n kunne n doorwe rk e n in h e t m et acogniti ev e dom e in van eigen ma a r w erk e lijk z elfs ta ndig l e ren wil z egge n lee rg e drag stur e n dat d e l ee rlin g zelf zijn haar le e rw e ns e n k e nt z e ler e n een persoonlijk repertoir e aan z e lf d e l e er e n o e fe nstof b e w erkt e n ze lf de l e erha nd e lingen t e ontwikkelen e n da a rop le e rroute bepaalt e n bij s telt afges temd e le e rbeslissingen te neme n dit je zo u zelfs kunn e n zegge n dat ze lfs ta ndig laats te is naas t de vakspecifi e ke doel e n o ok werken het ris ico in z ich draag t h e t ze lfs tandig een expli c iet doel van het g eg e ven onderwijs lere n t e b e l e mm e re n omdat de rout e v oo r zeljs tan r es ultaat va n dit onderwij s i s idealit er w a t dig werk e n dikwijls h e le maal vas tges teld i s buite n we sthoff d e lee rb e kw a m e l ee rling no e mt de le rend e o m all e leerlingen ont v ange n ee n s tudie wijzer di e hun al het planwe rk uit hande n bij ze lfve rantwoorde lijk l ere n geeft de do c ent n ee mt p 302 e n of auteur van h e t leermate ri aal s le c hts s a m e nva ttend ee n minimale invullin g v a n globaal aan wat het einddo e l is en l aat het aan z elfstandig werke n ruimt e bied e n i s basi s de l e erlin g en ze lf o ve r hoe ze dit do e l willen v oorwaarde voor zelfs tandig lere n e en ma xi invullen e n ber e iken een rigoreuze r e vari a nt m a l e in v ulling de leerac tivit e it e n ve rregaand i s dat de le erlingen v o ll e dig z elf bep al en wat voors tru c ture r e n zit het z elfst a ndig l ere n en hoe zij l ere n in dat ge val h e bb e n we te p o t e ntie e l in d e we g m ake n me t ee n optim a al a ut o n o me l ee rling h e t la at ste zal in d e co nt ext v a n het voort ge dit i s van b elan g vo or de inrichting v a n h e t z e t onde rwij s ook het toekoms tig e ni et to e k om s ti g e studi e huis op dit moment zi e n ga uw voorkomen h e t eerst e kan zic h gaa n w e op v e el sc holen e e n praktijk o ntsta a n met v o ordoen bij he t maken van profi e l w erk ee n zwa a r ac c e nt op zelfs tandig we rken s tukken e n b e paalde p raktijkopdra c ht en w e zond e r dat d e b e trokkenen h e t v e r s chil en d e gaan op z e lfver a ntwoordelijk ler e n in het sp a nningsrelati e met zelfs tandig l e r e n lijke n t e kader van dit artikel niet v erde r in zien het th e manumm er leren l e re n van leve nd e tal e n juni 1996 b e vat hi e rvan spanningsrelati e e en paar voorbe e lden e e n sc hoolvoor b ee ld van zefstandigheid wordt gepre s en tu sse n zelfs tandig werken en zelfs tandig l e re n t ee rd ond e r de kop zelfs tandigh e id d oo r s trak b e staat een ambivalente relati e aan de en e roos t er p 33 0 33 1 de bewu s te praktijkbe kant v erhoudt zelfstandig werken zich voo r s chrijvin g gaat all e en over zelfwerkzaamheid 1996 6 moer 279 studiehuis en l e ren lere n e e n ander artikel wordt gepr ese nteerd al s soort zijn vaardighed e n di e nodig zijn voor voorbeeld van het studi e huis de kop luidt e en ideal e l ee rtaak uitvoering zi e afbeel hier veelbelovend le erlinge n le rare n en de din g 2 praktijk van le re n lere n p 3 2 5 3 2 6 maar ook dez e inte rv i ew s m e t leerlinge n ga a n alleen deze vaardighed en vallen samen niet de over vormen van zelfs tandig werke n de lee r noodzak e lijk e stappen om een leertaak goed ling alex ty peert het s tudi e huis als volgt uit te voeren in de vakdidactiek nede rlands voor mij is het studiehui s po siti ef je kunt z e lf h ee ft men voor dit ty pe va a rdigheden intus weten wat je me t je tijd do et zelf alles indel e n sen oog gekr ege n zie bijvoorbeeld bon se t en op de proefwerkweek m oe t j e het gewoon e a 1 99 5 p 2 4 en witte 1992 p 158 af hebben aan jou is hoe j e d a t do e t sc hoolbo e ke n nederl a nds beperken zich tot voor s ommi ge sc hole n l er aren l ee rlin ge n op h eden me es t a l tot aa nda cht voor d e v aa r lijken z elfs tandi g w erk e n e n z elfs t a ndig l er e n digh e d e n plann e n en uitvo eren e n ook l e re n l e r e n on gevee r sy noniem ande ren zi e n w el d egelijk versc hil m a ar de t weed e s oort lee rvaa rdig h e den zijn s p eci vatte n d e rel a ti e tu ss en z e lfs tandi g w e rk e n en fi e k e l eerva ardigh e d e n di e nodi g zijn v o o r z e lfs tandig leren op al s ee n sta p sgewijz e o nt z e lfs tandi g l eren mem orise re n an a lyser e n wikkeling of glijde nd e sc ha a l in di e opti e k i s c on c reti se re n se lec tere n re l a tere n s tru c tur e zelfs tandi g w e rken ee n noodzakelijke s t ap di e ren ge neralise r e n to e p ass en en s am e nh a n g voora fgaat aa n e n v oorb e r eidt op zelfsta ndig a anbre nge n e n kritis c h verw e rk e n een aa n l e re n d a t dit maar ee n d ee l i s van d e tal van d e ze lee rva a rdi g h e d e n zijn nad e r waarheid volgt uit w at w e hi e rboven s t eld e n uitgewe rkt in a fb eeldin g 3 ee n zeer ver uitge w e rkte voors tru c turering van d e zelfwerkza a mh eid zit h e t z elfstandig in het al ge m ee n bi e d e n sc h o olboeken z e k e r le ren pot e ntie e l in d e w eg s c hol e n die de re ce nter e voor dit typ e lee rva ardighed en hi erv oor ki e zen lop e n n aa r onz e me nin g al s de leerlin ge n we l e nige leerhulp voorb e eld en het ec hte ze lfs tandig l e re n op de age nda van hoe ze dat do e n s t a an a a n gegeve n in de komt een grote kan s h e t slachtoffer t e wor d e rd e kolom va n afbe e ldin g 3 d e n v a n d e w e t op d e r e mm e nd e voors pron g leerhul p leren lere n naa r dat b egrip lee rhulp will e n w e nu e ven wat i s nu l e ren l e re n couzijn rijlaars nog wat v e rd e r kijk e n voor de invulling dam 1 996b omsc hrijv e n h et als h e t l e ren daa rvan ma akt he t na m elijk ook wee r veel uit v e rwe rv en van l eervaardi gh e de n di e nodi g of w e te mak e n h e bb e n met z elfs tandig zijn voor zelfstandi g l er e nz om wat voor w erken dan w el met z e lfstandi g leren l eerv aardig h ed e n gaat het dan couzijn voor z e lfs tandi g w e rk e n kan de ge bode n rijlaar s dam noem e n tw ee s oort en d e e er s te leerhulp nie t g a uw te gro o t zijn hoe m ee r orienteren stil s taan bij het vi a l ee r ac tiviteit e n te b e r e ike n doel zi c h herinn e r e n van ve rge lijkb ar e e rva rin ge n plannen sp ec ifi cere n v a n d e vol g ord e w aarin d e ve rsc hi llend e d ee lt a k e n aangep akt mo e t e n w orde n e n of va n de s tr a te g i e va n elk va n de take n uitvoeren h et ui tvo eren van leer ac tivit e ite n aandacht richten b ewu st kieze n voor h e t verw e rken v an ee n b ep aalde input e n h e t n eger e n van a nd e re input bewaken h et in d e gat en h o uden of h et g estelde l ee r d oe l nog in zi c ht is e n of de plannin g no g voldoet evalueren beoord elen van het uit voeringspro c es op e ffec tivit eit effi c ientie en ve rloop erv an in het licht van de doelstellingen e n d e w erkpla nning afbeelding 2 vaardigh e den te n be ho e v e van ee n ideal e l ee rtaakuitvoering 28o moer 1996 6 stud ie hui s e n l e ren lere n lee r v a a rdig h e id om schrij v ing voo rbee ld en van lee rhulp in sc hoo l boe ken mem o ris ere n veel vuldig al d a n ni e t le tte rlijk l ett erlijke h e rhalin ge n h e rhale n in he rh al e n van lee rinh oude n a nd e re woorde n l ett e rlijk prese nt e re n va n d ef niti e s con c re ti se r e n v o orb eelde n van al ge m e n e vi s u a lise ren prin c ip es b e d enke n voorb ee lde n ge ve n relateren overeenkomsten en verschille n prese nte r e n van binnen en tussen leerstofonder h e t ve rb and me t h et vori ge hoofds tuk delen aangeven o v e ree nkoms t en e n ve rsc hill e n idem tussen leerstof en voorken a n alog i ee n nis het ve rb a nd met he t e i ge n l eve n w e wat hoort bij wat r eldk ennis pr ese nt ere n va n ge n e r a lisa ti es gen erali se re n t oepasse n van de leersto f in a nd e re co ntext e n refereren aan andere vakken toepassen en ander type probleem voorbeelden van toepassingen samenhang generaliseren en differentieren voorbeelden van praktijksituaties aanbrengen van toepassingsbereik van een waarin kennis wordt gebruikt regel ander schoolvak het interpretaties van de actualiteit aan de gewone leven hand van de leerstof afbeelding 3 lee rvaa rd ighe den naa r mi ede m a van em m e ri k 1995 de l ee rli n ge n z e lf door kunn e n we rk en e n demonstrati e ho e minde r z ij een b e ro ep op de l e raar h oeve n t e doe n h oe b e te r h et is d e a ar d va n h e t bove n s taa nd e klinkt zond e r twij fe l bui de l ee rhulp moe t hi er zijn duide lijke aanwij ten gewoo n a b strac t d aa ro m will e n w e h e t z ingen v o o rb ee lde n hint s van d e k ant va n con c re ti se re n via ee n de mons tr a ti e a an de he t sc ho olb oe k waar n o di g aan gev uld me t h and van b es t aa nd sc h oolbo e km a te riaal we s tudi ewijz e rs va n d e k a nt va n d e le r aa r di e d e k oze n twee sc h o olbo e k e n uit ee n b oek da t l ee rlin g o rgan i satorisc h doo r d e taa k of ta k e n vee l a an gesc h aft w o rdt e n al l an g m eegaa t hee n l e id en taa lda den e n ee n sc h oo lbo ek da t vrij ni e uw vo o r zelfsta ndig l e r en is d e gebod en l ee r i s e n dat geschr e ve n is vo or de ni euw e hulp a l ga uw we l t e g ro ot hi er mo e t e n de e ind exa m e n s di e to e n h e t b oe k uitkw am l ee rlin ge n immers l e re n o m d e b e nodi gde ge pland w a re n in 1 99 6 de rode draa d l eervaa rdi gh ed en te ve rwe rv e n e n t oe te omdat dit laat s te boek allee n vo or havo pa sse n e n dat k a n ni et b e t ek e n e n d a t ze de ze l eerlin ge n b e do e ld is b e p e rk e n we o n s bij v o o rtdur e nd all e maal op ee n pr ese nt ee rblaad taald aden o ok tot de x n vo e diti e j e krij gt aan ge re ikt zij m oe te n r ege lm a ti g uit de z e sc h oo lb oe k e n ko z e n we een ov er h et ee n e n a nd er ze lf o ntd e kk e n e n dat gee ft zi c ht e l ijk e d ee ltaa k h et beno e m e n e n aa nwij aa n de lee rhulp di e hi er nodi g i s ook ee n ze n van ve rsc hill ende s oorte n alin e ave rb a n and e r k ar a kt e r da n bij z e lfs t a ndi g w erke n d e n in tek s t e n e e n d emon s tratie a an d e h and d e l ee rhulp moe t e r hi e r uit b es taa n d at d e van een gr o t e r e v o lle dige r taak zo u te vee l l e raa r e n of h e t sc hoolbo e k de l ee rlin g e rt oe uitl eg e n daa rmee ruimte in dit numm e r a anz e t z elf d e no odz ak e lijk e lee rhulp t e con h e bb e n geve rgd s tru e r e n w e gaan te n a anzi e n van alin ea ve rb a nde n 1996 6 moer 281 studiehuis en leren lere n voor zowel taaldade n als d e r o de draad na eventueel signaalzinnen die bij h et b e wu ste wat er zou moeten gebeuren om de bewu s te verband aan de ord e zijn taak optimaal g e schikt te mak e n voor zelf oefeningen waarbij het bewust e v e rband opg e standig we rken respectievelijk zelfstandig s poord en aangewezen moet word e n in tek l e ren naast de concretis e ring van onze sten aan de hand van tekstafhanke lijke vra begrip s b epaling hebben we m e t deze demon gen e n opdra cht en soms wordt afge sloten stra tie nog een neve ndoel lerar e n en auteurs m e t een to e pass ing op het ge bi e d v a n schrij op id eee n bre ngen voor a anp as sing v a n ve n of s preke n bes taand materiaal en productie van ni euw de sp ecifieke l ee rvaardigh e de n vgl afbe e l mate riaal in de geest van zelfstandig leren en ding 3 hiervoor w a arop het groot s t e beroep leren leren daarbij beseffen we dat er nog wordt ge daan zijn c on c retiseren r elat e ren v eel and e re uitwerkingen daa rv an mo g elijk toep assen en genera li se r en voor al deze zijn da n d egene die wij h e bben gekozen l ee rvaardigheden bi e dt taaldad e n ee n red e lijk de dem o ns tratie v oor ta a ldaden i s van de grot e mate v a n l ee rhulp he t is in dit opzi c ht h and van helge bonse t di e voor de r o d e zo nd e r me er gesc hikt v o or ze lfs t andi g we r draad va n g e rt rijl aar sdam ken dat ligt wat genuanceerd e r als h e t g a at om bij zelfs tandig werken maakt zoals we zage n de vaardighed e n di e nodig zijn voor een de leraar de leerhulp voorzover het boek die go e de leertaak uitvoering vgl afb ee lding 2 niet biedt e n geeft die a a n de leerlingen hi e rvo or taald a d e n i s een wat e ncyc lope bij ze lfs t andig l ere n s timul ee rt d e lera a r d e di s ch taalb e h ee rsing s boek da t d e leze r g idst l ee rling e n om de b e nodigd e l eerhulp z elf t e door de wonde re w e reld van bij v o o rb ee ld cons tru e r e n d e vragen die de le raa r in h et de alinea v e rba nde n h e t is we ini g ee n l ee r geval van zelfs tandig we rken al v oor de l e er boek waarin d e lez er wordt aangespro k e n al s lin g g este ld e n beantwoord heeft in een w e rk lerende di e aan bep aalde tekste n hande linge n wijzer moeten nu grotende els door de leerlin moet leren verri c ht e n dat ma akt aanvulling gen z elf ges t e ld e n beantwoord worden op dit punt noodzakelijk n aast natuurlijk de er zijn ve le maniere n wa a rop de lera a r de organi sa toris c he a a nvullingen di e z elfs tandig l eerlin gen daartoe kan a anz e tte n wij kwa w e rke n m e t zic h me e br e ngt men tijd en s onz e a nalyse van de s tof die we aan de hand va n ee n w erkwijze r zoud e n wij wilden bewerken tot de volgende set van vijf d e b ewu st e s to f uit taaldad e n op t e nmin s te de vragen die leerlin g en zich zoud e n moet e n volgende punt e n aanvull e n leren st ellen hoe lang de p e riode duurt dat e r a an de z e stof i wa t will en ze dat ik lee r in dit h o ofds tuk ge werkt wordt en hoeve e l tijd onge veer 2 hoe willen ze dat ik di t l ee r b e st ee d mo e t mag word e n a an elk e p a ragraaf 3 we lk e ro utes moe t ik a ll es doen of kan he t me t p la nn en minde r ka n ik w a t ex tra s doe n in di en no d ig h oe de aanp ak va n d e tak e n e r in grote lijn e n 4 hoe me rk ik dat ik h e t ken k an uit mo e t zi e n w e gaan hi e rop inhoud elijk 5 ko m ik di t nog vak er t egen kan ik h e t gel eerd e nader in bij z elfs ta ndig ler e n m e t taaldad e n e rgens and ers ge bruiken in h e t boe k e rbuiten o riente re n ho e de zelfc ontrol e plaats gaat vind e n als er zelfstandig werken met taaldade n g ewe rkt wordt m e t antwoordblade n hoe kom en d e l ee rlin ge n da ara a n en ho e en taa l dade n biedt in zijn l ee r s tof over aline a wannee r mo et e n moge n zij z e geb ruik e n als verband en p 48 82 bij elk verband h e t er gewe rkt wordt me t kla ss ikal e b es pr ee kmo volge nd e me nten wann e er zijn di e en wat wordt e r dan i een om schrijving van h e t s oort v e rband van ied e reen t e nmin s te ve rwa c ht b ewak e n opsomm end tegens tellend uitleggend oor hoe een ev e ntuele e indtoets o ve r alineaver zaak of reden aang ev e nd ar g umenterend band e n er uit z a l zien en wann ee r hij plaats same nvattend aan de hand van voorbeelden z a l vinden ev a lu e re n e n kle ine de mons trati es w elke be geleidin g e r is in de b e wu st e p e riode 2 een op s omming van de s ignaalwoorden e n van de kant van d e le ra ar 282 moer 1996 6 stud ie h u is en l e ren lere n d aar naast zou een werkwij zer k unne n in komen taaldade n e xpli c itee rt zijn leerpsy g aan op de volge nde punten c holo gi s ch d edu c ti eve aanpak niet d e l e raar als g e kozen wordt v oor diffe rentiati e w e lke z a l hi e r du s de l eerling e n op w eg mo e te n oe fe nin ge n p e r paragraaf zijn b as is e n h elp e n we n oe m e n tw ee mogelijkhed e n we lke ex tr a stof hiervoor als ge kozen wordt v oor samenwerking in d e l e r aa r l a at de l eerlinge n individueel he t we lk e m a te e n op we lk e mani e r ma g of eerst e de e l van d e ee rs t e p aragra af mak e n mo e t dat bijvoorb ee ld i e d e re l ee rlin g daarn a houdt hij een tu sse ntijds klasseg e s pre k maa kt zijn oe fenin ge n apart e n mag da arn a over d e vra a g ho e wille n ze k enne lijk da t j e ve rge lijk e n m e t ee n m e de l eerling of het d it l ee rt moge lijke s ophi s ti ca t e d uitbrei a ndere uiters te leerlingen m oe te n all e oefe din g ho e z ou dat o o k a nd e rs kunn en ninge n m ake n i n gro e pj es waarbij ee n uit he t d e ler a ar laat de l ee rlin ge n in twee of groe pj e he t gro ep sr esulta a t not ee rt dri e tall e n we rk e n aa n d e oefe nin ge n ee n vo e rt d e oe fe nin g uit d e and e r en ob servee rt zelfstandig leren met taaldaden en b esc hrijft d e wij ze w a arop d e o efe ning i s uitgev o e rd zie v oor d e e ffec t e n van o bserve wat willen ze dat ik leer wat de re n in plaat s v a n ze lf de o e fenin ge n ma k e n le e rling moet l e r en in h e t geva l van taa lda den couzijn 1 995 c o uz ijn rijla ar s da m 1 9 9 6 a is in grot e lijn e n uit e raa rd wordt r ege lm a ti g v a n r o l ge wi sse ld dat er ve r sch i lle nd e v e rb a nd e n b es taa n tu sse n al s d e l eraar h e t n o di g vindt ka n hij een alin ea s tu sse ntijd s kl assegespr ek houd e n a l s b esc hre d a t die te he rke nn e n zijn a a n s ignal en w o or ve n o nd e r de e e rs t e s u gges ti e d en s om s zinn en al s d e l eerlin gen de aa nkondi gin g van d e welke routes kan moet ik volgen ve r schill e nd e te b e ha nde le n v erb a nde n p 48 e e n s n ell e blik i s ge noeg om te z ie n dat e lke op h et s po or kome n e n goe d le z e n e n p aragr aaf een a nd e r alineave rb a nd b eh ande lt ve rvol ge ns o p zo e k gaa n n a ar h e t ald aa r g ee n paragrafe n o verslaan dus aange ko ndig d e overzic ht p 81 d a n mo e t e n d e v ol gord e v a n d e p aragra fe n wij z i gen is zij r e d e lijk e rwij s acht er h e t antwoord op o o k ni e t slim in oe fe nin gen wordt r ege lmatig vraag i kunn en komen wat z e hi e rvoor t eru ggegrep en op s t o f uit vorige p a ragrafe n n o di g h e bben i s e nige v aardi g he id in op de b i nne n d e para g rafe n mo e t so m s m e t tw ee j uiste momenten orienterend intensief en ve r sc hillend e t ek s te n in grot e lijn en h e tzelfd e zoe k e nd l e z e n word en ged a an bij v oorb ee ld p 54 55 al s d e lee rling e n de mo gelijkh e id h e bb en tot 2 hoe willen ze dat ik dit leer z elfco ntro l e zi e hi erv o o r v erde r v raa g 4 z e willen dat d e l ee rlinge n ee r s t ee n stukj e z o ud e n zij na ee n t ek s t m e t oe fe nin ge n the ori e s tude re nd lez e n da t zij d e ze th eorie ge daan te h ebb e n kunne n c on c lud e r en dat z e v ervolge n s to ep asse n door in gegeve n oe fe n h e t s n app e n e n dat h e t du s zo ge no eg is t ek s te n die zij o ok e erst w ee r g rondig mo e ta alda den b eva t opdra c ht e n m e t s tip in he t t e n l e z en de b e handeld e alin e a ve rb a nd e n te l ee rlin genboek wordt ni e t uit gel eg d w a t de h erk e nne n e n aan te w ij ze n en da t zij s om s b e do e lin g daa rv a n is le erlin gen di e dit d e th e ori e d aarna t oepa sse n door in gesc hre opme rk e n zoud e n kunn e n ov e rwege n o f ze ve n of g es pr o ken tekst e n de be wu s t e aline a de b e wu s t e o pdrac ht e n kunnen lat e n vall e n ve rbande n z e lf t e c on s tru ere n zijn z e mi ssc hien a llee n als ex tra stof b e d oe ld bij tijd e n wijl e mo e t de l ee rling ook no g vo or he l e goe de l ee rlinge n of voor a l s e r tijd ande r e dingen do e n z o al s ve rband en legge n ove r i s me t s tof uit vori ge p a r ag rafen of hoofd s tuk lee rlinge n zull e n ge ne i g d zijn eve nal s vee l ke n voor be p aald e z a k e n ve rkl a rin gen zoe l e rare n ove rige n s om h e t sc ho o lbo e k v an ke n d e opdrachte n m e t s tip of e en e n voor na ar ac ht e r d o or te we rk en e n da a rbij an d er toepassen op een ander va k p 60 ni ets ove r t e sl aa n taalda de n z elf gee ft gee n vol gens on s ka n een l e erling niet geh e el aanl e iding tot ee n ande re hande lwijze d e ze lfs tandi g op h e t ant w o o rd op dez e vr a ag 2 l e raar mo e t hie r du s de l ee rlingen op h e t id e e 1996 6 moer 283 studiehuis e n leren ler e n 6 2 het uitleggend verban d iedereen kent uit schoolboeken wel alinea s waarin voorafgaan de theorie met een voorbeeld wordt verduidelijkt ook dit boek bevat er veel toepassingen van het verband tussen de alinea met de theorie en de alinea met het voorbeeld noemen we uitleggend alinea 1 een van de bekendste historische wetten is de wet van de remmen de voorsprong de eersten lopen na enige tijd achter bij de tateren die profiteren van intussen ontwikkelde verbeteringen alinea 2 het plaatsje aardenburg in zeeuws vlaanderen vormt hier een voorbeeld van het had in de jaren vijftig als eerste in de streek een zwembad waarop de bewoners erg trots waren tot omliggende dorpen later een verwarmd zwembad kregen signalen signaalwoorden zijn bijvoorbeeld ter illustratie neem enzovoort let verder op overgangen van abstract naar concreet van theori e naar praktijk van algemeen naar bijzonder geval aankondigingen en terugblikken zijn bij dit verband zeldzaam afbee l di ng 4 de o mschrij ving v an het uitleggend verban d in t aaldad e n 284 mo e r 1996 6 studiehu i s en leren lere n br e ngen dat ze z e lfstandi g e en le e rroute door 12 6 en 1 3 0 1 3 1 d aarbij duidelijke ve rwijzin taaldaden kunne n b e pal e n een ma nier i s om gen naar alineaver b an den d e l ee rlingen te vrage n bij h e t maken van een mi sschi en br engt dit la ats te d e leerlin ge n ook planning een k e u ze t e ma k e n uit d e o efenin op d e vraa g wat zij voor zijn e xam e n nu g e n e n die k e uz e te v e rantwoord e n mins t ens prec i es h ebben aan de stof over a li neaverban ee n p aa r van bo ve ns t a and e z ak e n zullen z e de n di e zull e n ze z e lf mo ete n be antwoord en d a n ze lf op h et spoor k o me n w a nt taa ld a d e n e xplic it eert dit nie t nader in d e inhouds opgav e vind en d e l ee rling en e e n 4 hoe merk ik dat ik het kan drie hoofd s tuk g e ric hte ex am e ntraining wanneer sub vra ge n kunn e n de l ee rling help e n om een ze d i t doo rvlooi e n v ind e n z e minu sc ul e antwo ord te krij ge n op d e z e vraag ve rwijz i n ge n naa r a lin e ave rband e n op de sta an e r zelftests in de b e wus t e pa rag raa f of pagina s 2 39 2 4 1 en 277 kenn e lijk is d e h e t ho ofd s tuk dit is b ij taaldad en ni e t het ur ge nti e va n d e s tof vo or h e t ex am e n ni e t al ge v al t e groot zo nie t k a n ik zulk e z e lft ests dan z el f mak e n o ve r wat de l ee rling bij andere schoolv akk e n door bijvoorb ee ld ee n afs luit e nd e o e fe nin g t e da n we l in h et buit en of n asc hoolse le v e n zou b ewe rk e n t o t zelftest som s bi edt e en sc hool kunn e n h ebb e n aan de s t o f ove r alin e a ve rban bo e k daartoe we l ee n mo ge lijkhe id bij d ez e d e n en in he t a l gem ee n ov er de opbouw v an sto f u i t taa lda d e n is dat n aar onz e m e ning de te k st laat taa lda de n zi c h in h e t g e h ee l ni e t ec hte r nie t h e t geva l uit z ijn er ande re m ani e re n waa ro p ik k a n voo r d e ee r s t e tw ee hierbo ven ge n oemde m erke n dat i k de s tof b egrijp e n b eh ee r s e e n pun te n ho e ft de l ee rling in princip e niet m ee r d aarv an i s dat l ee rlin ge n m e rke n dat z e te o ntde kke n d a n d e ve rwij zin ge n naar a nde red el ijk vl ot e n ze ker doo r d e o e fe nin ge n r e paragr afen e n h o o fdstukk e n w e z age n dat h e en gaa n ee n and er e in h et geva l van taald a d en di e bi edt al ve re i s t d e v e rwijzing sa m enw erki ng d a t ze m erke n dat z e een op p a gin a 4 5 wel ee n z ee r h oge l ees v aardi g gewa arde e rd e bijdr age l eve r e n aan de t o t he id standk o min g va n h et groe ps a ntwoord v o or h et d e rd e punt k an de l eraa r d e abs olute ze k erh e id bie dt dit laa t s t e natuurlijk l ee rlin g vr age n ze lf op z oe k t e gaan naar d e nie t daa rom blijft ook in h et geval van re l evanti e van d e s t of vo or het exame n m e t ze lfs t a ndig le re n d e leerlin g uit eindelijk a a n eve ntu eel een hint n aar d e inh o udso p gave gewe ze n op do or d e l e raa r ge maakte a nt dit ve r e i s t v an d e l ee rling zo e k e nd lez e n wo o rdblad en o f o p indi vidu el e o f kl ass ikal e ee rs t in d e inhoud s op gave dan in h et ho o fd fee db ac k van d e l e r aa r d e l e raar kan hi e r s tuk ov e r exa me ntraining v oor putt e n uit h e t do ce nt enbo e k bij taal vo or he t la a t st e punt k a n d e l eraa r d e d a d en d a t we l antwoord e n b evat e e n idee is leerlin gen vrage n w a t z e aan d e be wus t e stof mi ssc hi e n o o k om l eerlin gen t e l ere n z ou kunn en h e bb e n binn e n buite n en n a bij v oorb eeld vi a de op enb ar e biblioth ee k sc hool hij kan h e n z elf lat e n ontde kke n d a t d oce nte nbo eken t e raa dpl ege n h et bo e k da a r ni e t s o v e r z egt hij ka n de l eerlin g d e ze in formati e o ok m e t ee n gev e n en 5 komt de stof nog ergens terug h em ve rvol ge n s vrage n h et bo e k a a n te vull en pagina 4 8 van taa ldaden gee ft a an dat de s tof d o or z elf wa t id eee n op te sc hrijv e n ov er de m et b e tr ekkin g tot alin eave rband e n o o k ee n r e l eva ntie van d e ze s tof di e id eee n word en rol zal blijk en t e s p el e n in ve rb a nd e n tusse n da n b es proken in een kl asseges pre k of in z i nn e n en i n d e b e hand e lin g van probl em e n tw ee o f dri e t alle n di e d e o n erva r e n sc hrijv e r hee ft m et aline a s al e e rd e r he eft pagin a 4 5 a a ng e kondigd dat z e l fs t a ndi g w e rk en met de rode d raa d all e t he o ri e ove r de opb ou w van de te ks t aan h e t e ind van afdelin g 2 z a l word e n s amen module 4 waa rin de alin eave rb ande n aa n d e geva t in de vorm v a n ri c htlijn e n voor ee n orde kom e n h ee t on t we rp e rs e n is geri cht op zakelijk op s t el e n ee n mondelin g e v oor he t tr a in e n v a n s chrijfvaardi gh e id d e modu drac ht en ind e rdaa d b e v att e n p 120 12 4 le b es l a at 18 pa gina s onderverdeeld in ze v e n 1 9 9 6 6 moer 285 stud i e h u i s en le r en lere n i 1 foto chris van houts p aragr afe n d e o pdr ac ht e n zijn do o r ge num h ebb e n de ins tru c ti e t e k s t e n e n d e opdrac h mer d van i t o t 2 6 w e h e bben in dit t e n zijn m ees t al h eld er ge no eg geformule e rd ho ofds tuk tw ee oefe nroutes o ndersc h e ide n d e du s l ee rlinge n van 4 havo mo eten ee n h ee l r o ut e van d e ge l eide oe fe nin ge n en d e ro ut e e ind kunn e n kome n we geve n e nke le mo ge van d e op e n opdr ac hte n l ee rlin ge n krij ge n lijkh e d e n voor a a nvullin gen door de doc ent v aak d e ge lege nhe id ee rst d e lee rs tof t e elk e b e w e rking kan opge nomen w o rd e n in o efe n e n me t gege v e n t e ks tm ateri a al e n daar ee n w e rkwijz e r w erkwijz e rs kunn e n s t e rk n a oe fe n e n ze d e v a ar digh e id in mate ri a al d at v e rsc hille n afh a nk elijk van wat de docent zij z e lf produ ce re n d e r ode draad t oo nt m e t d e w erkwijz e r wil b e r eik en e n w at de d e z e s tru c tuur nie t m e t uit e rlijke s i g nalen l ee rlin ge n a ankunn e n d e m o dul e ke nt e en opbouw in dri e fasen d e mins t in ge wikkelde manie r i s leerlin ge n d e ee rs t e tw ee p aragr afe n vo rm e n ee n moti o p t e dr agen het hoofd s tuk do o r t e w e rken in va ti o n ele en inhoud elijk e b as i s d a n vol ge n de v ol ge nde z es les ure n aan het e ind v a n h e t vijf p a ra grafe n waa rin p e r le e rs tofe le me n t zes d e les uur mo e t e n l ee rlin ge n ee n map c lus t e r va n el e ment e n geo e fe nd wordt e n sc hrijfdo ss i e r inl eve r e n waarin all e o efenin t e n s lotte word en in de l aa t st e o pdrac ht a ll e ge n sta an e ve ntu e el kan d e l a ats t e opdrac ht ge o e fe nde s t a pp en gez et h et ontwe rp en e n e ruit ge la t en word en om a l s to e t sopdr ac ht t e sc hrijve n va n ee n b e toog d e modul e wo rdt gebruik en d ez e tijd s limi e t ze t a a n to t plan a fgesloten me t ee n o ve rzi c ht wa t h e b j e in ne n do o r de l ee rling d ez e modul e ge l ee rd d e doce nt k a n aan h et hoofds tuk ee n planning toevoegen bijvoorb ee ld inhoude nd da t so m dit ho ofdstuk uit d e ro de dra a d le e nt zi ch mige o e feningen in l estijd gemaa kt mo e t e n g o e d v oo r ee n l esse ns e ri e waarin le erlin ge n worde n of in l estijd besproken welke o e fe z e lfstandi g w e rke n h e t hoofd s tuk i s v oldoen nin gen mo e t en o p ee n b e p a ald les uur aa n de de z e lfdr age nd leerlingen hebb e n de b esc hik ord e komen voor een g eme e nschapp e lijke kin g ove r a l het materiaal dat zij nodig b espre kin g bijvoorb ee ld opdrac ht 2 3 en 2 86 moer 1996 6 studiehuis e n leren lere n verder alle ge leide opdracht e n deze werkwij module zal le e rlinge n s teunen in hun analyse z er zet leerlingen aan tot een s pe c ifiekere een verdi e ping van dez e vraag wordt b e reikt planning me t de volgende hulpvra g en een weini g ingrijpende to e voeging i s d e welke onderd el e n uit d e lij s t v a n d e l ee rele l e erlin g te vra ge n z elf een planning te maken me nten k o men terug in d e aanh e f e n d e dat ko s t ongeve er e en l es uur w a nt dan mo e t introdu c ti e de l e erling h e t h el e hoofds tuk e e rst goed not ee r in he t ove rzi cht a chter e lk l eerel e me nt doorlezen e n eige nlijk ook de stru c tuur in w e lke pa ragraaf het wordt b ehand e ld b e grijp e n d e opdra c ht voor e e n planning d e ze ch ec k op de lee r s toflij s t i s e en b e l a ng kan he e l op e n zijn plan de stof in io uur rijk e stap omd at zo duidelijk wordt op welke w aarva n 5 conta c turen e n kan nad e re sp ec i pa ragrafe n d e nadruk ligt en welke paragra fi c atie s b evatten bijvoorbe eld over de oefe fe n k e nn e lijk extra s tof b e vatten di e ni et tot ningen die in e e n bep aald uur in c ont ac ttijd de k e rn b e hoort a a n de ord e mo e t e n komen dez e werkwij z er biedt de leerlinge n ge l e ge nh e id tot lere n 2 hoe willen ze dat ik dit leer deze plann e n e n ori e ntere n vraag i s h e t mo e ilijkst v a n de vijf als u op of ee n planning g egev e n wordt da n w e l door dez e vraag in gaat raakt u d e di ep s te ke rn v an l ee rlin gen opges teld leerlingen mo e t e n lere n zelfstandig l e r en hi e r kom e n d e lee rvaar pl a nningen bij te stelle n halv e rwe g e de le ss en di g hede n expli c iet aan bod e n hie r vindt seri e moete n lee rlin gen dan in d e gel ege nheid d e ov e r ga n g naar z elfv e r a ntwoord elijk l e re n zijn daa rtoe d e ze bij stellingsfa s e k a n explicie t plaats de l ee rlin ge n worden hier ge pl aats t in in de werkwijz e r word en op genomen n e em de rol v an dida c ti c us zij moe te n d e s tru ctuur in de planning op w elk momentje de plannin g van het sc hoolboek door g rond en dat g a at bij wilt ste lle n plann en en planning b ewak en ve r maar i s ni e t onmoge lijk in fe ite bi e d e n d e docent kan de verschillende routes b eschrij de vragen 3 en 4 hulp voor het zoek e n naar ven e e r s t de g el e id e oefe nvormen a c hter a ntwoord en op vra ag 2 we kome n daarom elk a ar of st e eds afwi ssel e nd gel e id e n eige n op d eze vraag uitgebr e ider terug in d e para produktie d e keuze is aan de plannend e graa f extra sophi s ticated le ren le r e n leerling deze keuze biedt de leerling ge le de r o d e draad ex pli c ite ert d e le e rlijn niet ge nheid tot o ri e nte re n g e zien de volgorde va n oefenin gen lijkt het hieraan de opdr ac ht toevoegen d at de leer id ee te zijn da t je l e ert ee n te ks t t e s chrij ven ling de keuze maakt v e rantwoordt e n op d e door v e rs c hill ende stappen te zetten di e ie der ge maa kte keuze terugkomt evalue ert refl e c apart g e o e fe nd word e n d e oefeninge n bou teert b e tekent e en voorzi c htige stap in de wen op e lkaar voort zodat op di e mani e r e r ri c htin g va n z elfs tandi g le r e n e en r e lati e blijft b es ta a n tu ss en d e ve rsc hillen merk op dat dez e toevo e gingen alleen de de stapp e n g eleid e lijk aan ontstaat zo ee n vra ag w elk e rout es tot ond e rwerp van tekst daarna o e fen e n d e l ee rling e n deze l e ren mak e n n a ast het ler e n plannen van h e t s tappen zonder le e rhulpen in e e n slotopdr acht eigen werk daarom vinden wij dat a l d e ze om ee n t ek s t te sc hrijv e n le e rp s y chol og i sc h to e voeging e n door de doce nt het zelfs tandig g ezien is dit d e benad e ring van geleid e werken betreffen en niet h e t zelfs tandig cumulati e ve oefe nin g als ee n l e erlin g de leren l e re n wordt obje c t van onde rwijs in de o e feninge n zorgvuldig maakt kan er w einig volg e nde s erie toevoeginge n mi s gaan kenme rk van e en schoolboek dat op die le e st is geschoeid is dat de o e fening e n zelfstandig leren met de rode draad onlo s makelijk me t elka ar v e rbond e n zijn een o e fening ov e rsl aan kan ni e t want juist in het wat willen ze dat ik leer als u deze volgen van de voorge s chr even o efe ninge n i s vraag aan leerlingen stelt zullen zonder veel de veiligheid m eegeb a kken hulp tot antwoorden kunnen komen aan het ze willen dus dat ik de uitg es tippelde rout e eind van de module vinden ze een overzicht volg en elk e oefening m a ak d a arover van de leerstof het doorlezen van de aanhef commentaar krijg v a n de do c ent en dan d e van de module en de eerste alinea van de volgende oefening maak 1996 6 moer 2 8 7 studiehuis en leren lere n 26 tot slot een opdracht die je helemaal mag uitwerken tot 1970 was e en bioscoopje p ikken ee n vor m totdat een of a n der fi lmhuis i n de oude fi l m v an uitgaan t rommel gaat kijken en de klassieke film s daa rmee was de film toch ie t s a p art nu e r in zijn toch ook een soo r t c u l t uur be z it m ag je bijna el k e huiskamer een video s t aat kunnen straks voorje eindexamen een film l ijst indie v e e l fil m s d oor h et gezin thu is b eke ken wor nen in plaats va n ee n literatuurlijst den als er geen leu k tv programma is d aa r aan de andere kan worde n films gebruikt om mee is de t ijd d at me n lees t he le maa l verdwe boeken te pro m o t e n de ne de rl a nd se o nd er nen gaa t de v i deofilm het boek h ele m aal wij s t elevisie heeft ee n paar k eer het pro ve rd ringe n g r am m a boek i n beeld gebracht daar i n o o k is he t nu mogelijk om kl ass i e k e fi lm s worden boe k en besp ro k e n en da t k an al l een nop eens te z i en j e hoeft n i e t meer te w ac h te n als er va n di e b oe ke n vi d eo o p na men bestaan schrijf een betoog waarin je op deze problematiek ingaat afb ee lding 5 een oefening die als zelft es t gebruik t kan wo rde n welke routes kan moet ik volgen ste e d s de v olge nd e o efe ning aan d e b e urt i s uit d e antwo o rden op vraag i zal blijken dat of t e eis en dat zij k e uz es uit de o e fe ning e n ni e t alle para grafe n te rugkom e n in de l ee r m a ken ma ar zodani g dat toch all e leers tof s toflij st de par agr a af introductie bijvoor aan d e ord e komt omd a t er bijvoorbeeld b e eld komt zeker nie t in de a nalys e voor maa r dri e s tudi e uren te r b esc hikking s ta an voor de h and ligt da n al s leerlingen gevraa g d als de do ce nt de l ee rlin ge n z elfd e tw e e route s wordt ee n plannin g op te st ell e n die para laa t ontde kke n e n e r ee n k euz e uit la a t gra af te l a ten vallen de do c ent k an e rv oor m ak en is dit ee n v rij ho ge vorm van l e re n kieze n l ee rling e n di e k e uze t e l a te n v e rant l e r en d e le e rling l ee rt h e t te b es tud e re n woo r de n zodat leerling e n d e paragra a f intro hoofd s tuk t e ontl e d e n du c ti e to ch doorl e ze n d at le v ert w e l wat op want d e paragraaf bevat dri e in zek er opzi c ht 4 hoe merk ik dat ik het ken kan drie ni et onb el angrijke oefeninge n de hulpvraa g hulpvra gen zijn hi e r va n b elan g i s d an komt w a t in d eze oefeninge n aan de a sta a n e r z elftes ts in de m o dul e he t boek ord e komt terug in de res t van de modul e e n b zo ni et k an ik zulk e ze lft est s d a n ze lf mak e n help e n dez e o e fe ningen me de rest bete r te kan ik bij voorb ee ld o efe nin ge n de l e n van d e do e n ja of ne e modul e n ge bruiken voor ee n b ew e rkin g tot of de do ce nt d e twee o efe nroute s v e rt elt of z elftest door de le e rling e n laat ontd e kken is een c k a n ik ande r s zins m e rk e n dat ik d e stof volge nde k euze d e doc e nt kan de zo e ktocht b egrijp en b ehe ers al s d e module oefenin gen naa r de twee routes enigszins forc er e n bij b ev a t i s e en ee r s te indicatie voor b e hee rs ing voorbeeld door a a nsluit e nd a an de vorig e stap dat de o efe nin g m et niet al te v eel mo e ite is a l explici et t e vragen of de stof van de ge ma a kt d e k wa lite it van de b e heers ing introductie in d e volgende paragrafen aan de mo e t dan no g blijk en uit h e t goede ant orde komt als h e t antwoord ja is moeten woord al s d e o e fening zoiets toelaat bij l e erlingen aangeven in welke paragrafen dat voorb e eld door a ntwoordblad e n vake r zal het ge val is dan zullen leerlinge n merken dat in taalb e he e rsingsond erwij s het gev al zijn dat i n enk ele paragrafen het onderwerp graffiti ee n ee nduidi g antwoord ni e t mo g e lijk is kun s t of vervuiling s telselmatig t e rugkomt m a ar dat de oefening uit de introductie de een b e lan grijk e zelftest i s de lij s t m e t leer m a akbaarheid van de volge nd e oefe ningen s tofeleme nt e n di e bi edt een go ed e ba s is voor ni et beinvloedt een zelfo verhoring van d e le erling op kenni s een ander e leerhulp i s te vragen van leerlin niveau ve rd e r biedt het hoofdstuk een gen dat zij een planning maken w a arin niet opdra cht a an het eind zi e afb e eldin g s m e t 288 moer 1996 6 studiehuis en leren lere n d e titel tot slot een opdracht die je h e l e stof of de vaardigh e id geleerd kan worden m a al mag uitwerken deze oefening l eent voor dit hoofds tuk zouden wij er bij voor zich goed al s zelftest de leerling moet die beeld voor kiezen le e rlingen te vertellen dat oefe ning dan wel als zod a nig aanme rk e n inzi c ht in hoe ander e n een taak uitvo e ren want nu s taat e r alleen dit bevord e rlijk is voor d e eigen vaardigheid en als le e rlinge n d ez e o e fening zouden maken and e rzijds dat voor wie de taa k uitvoert zo a ls hij nu ge formuleerd is en dus een b et o og geld t da t commentaar van een waa rn eme r g aan sc hrij ve n d a n hebb e n ze onvoldo e nd e waard e vol i s omda t j e bij het uitvo e r e n van verdisc ont ee rd d at h e t om e en s loto e fening e e n moeilijke t a ak w eini g e n e rgi e hebt om gaat waarin d e leerling moet l at e n zi e n dat ook nog e e n s nauwke urig n a ar het taakuit a lle pr oce dur es tapp e n g e zet zijn om d e voering s pro c e s te kijk e n lee rli n gen t e h e lp en d ez e oefe nin g goe d t e d e do c ent kan er voor kiezen alle leerlingen int e rpre t ere n k a n een hulpvraag g es t eld wor alle oefeninge n t e late n maken en dan s om d en om de b e w e rking tot s tand t e br en ge n mi ge oefe ningen voor te laten doen in de klas h erformule er d e opdra c ht zo d a t uit he t door e en leerling of de o efening in tw ee of we rk da t de o e fe ning oplevert blijkt d a t j e de drietallen uit t e lat e n voere n d e en e l e erling s tof uit h e t hoofdstuk verwe rkt to egep as t voert de oefening uit d e ande ren ob se rv e ren h ebt d a t z a l be te kenen dat leerlin ge n de e n b esc hrij v en de wijz e wa a rop de oefe ning i s pro cess tapp e n e rin z ull e n mo e t e n ve rwe rk en uitg e voerd d e oefe ning tw e e keer la ten en d a t zij als ze de o e fe ning d a adw e rk e lijk uitvo e ren voor de klas door tw e e versc hillen uitwe rk e n d e t usse nprodukten va n di e s t a p de l ee rling e n di e e lkaa rs uit voe ring ni et bij p e n zull en mo e te n l eve re n won e n met ee n obse rva ti e opdr acht voor de h e le kl a s plu s e en kla ssikal e nab es preking is j kom ik dit nog vaker tegen hulpvra ook he e l zinni g zie voor de e ffec ten van gen obs e rveren in plaats van zelf de oefening te staa n er ve rwijzin ge n in de tekst naar eerd e r e maken couzijn 1995 couzijn rijlaars of later e module s dam 1 996a de ge l e id e o e fe ninge n bied e n in staan e r verwijzingen in de tek s t va n d e dit hoofds tuk e en go e d e mogelijkheid tot modul e n a ar to epa s sings s ituatie s bu i t e n het observatieopdra c hte n o efening 17 vraagt bij boek voorb e eld om ee n gege ven lij s t v an bram zijn e r hulpmiddelen wa a rmee j e ande r e stormelementen te se lec t e ren en te ord e nen modul es kunt v ind e n waa rin dez e s t of t e ru g zo n opdracht kan heel go ed uitg e vo e rd komt via d e inhouds opgave en h e t zak e n word en door twee talle n wa arbij ee n leerlin g reg i s te r kan d e lee rlin g e r a cht e r kom e n d at d e d e t a ak uitvoert en d e a nd e r ob serv e ert en s tof ook bij s pre ken e n le zen a an d e o rde late r rapport ee rt k o mt l a te r in het bo e k de opdrac ht kan ook door de do ce nt gewij zo ni e t w e lke t o epass in gss itu a ti es kan ik dan zigd worde n in b e d e nk ho e j e het v olge nde zelf b e denk e n lijstje zou kunn e n s ele c t e r e n en ordenen een c on cre te opdra c ht aa n leerli ng en kan noteer je werkwijz e in dit geval select eren inhoude n s c hrijf zelf e en introdu c ti e bij dit en ordenen leerlin g en niet daadwerk e lijk hoofd stuk waarin je aandac ht best ee dt aan het maar plann e n zij e en se l ec ti e e n ordenings antwoord op d e vraa g of je het g el eerde wijz e v ervolgens vraag t de docent twe e erg e ns anders kan gebruiken l e erlingen de o efe nin g daadw e rkelijk uit te voeren voor d e kla s al s de ee r s t e le e rling aan 6 extra sophisticated leren leren h e t d e s la g gaat blijft de a nder op d e gang om mat eri aal zoal s h e t s choolbo e k d a t a anbi edt niet beinvloe d te wo rd e n door d e eers t e kan vaak did a ctisc h no g w el wat op g ekrikt leerling de do c ent l aat de l e erling en d e lijs t worde n h e t gaat erg ver om l ee rling e n d a t t e die op h et bord sta a t hardopde nk end sele c te l a ten do e n e e n kla s s eg e sprek n a ar a anl e iding r en en ordenen daarna do et de tweede van d e tweede vraag hoe willen ze dat ik h e t leerling die op de gang zat h etzelfde een l ee r kan al s resultaat hebben dat de do c ent kla s segesprek over versc hill e n in de werkwij enig e theore tische noties vertelt ove r ho e d e ze en de uitkomsten s luit de oefening dan af 1996 6 moer 289 studiehuis en leren lere n tot slot wat heb j e nu aa n ler en l eren bimmel p r oostdam leren l er e n in h e t talenonderwij s in l evend e tal e n nr 510 het b e antwoorden van vrag e n als de vijf mei 1996 p 250 25 2 hierboven het houden van kla s sege s prekken bonset h e a ned erlands in de basisvo rming ee n daarover het zelf op s tellen van planningen praktische didactiek bussum coutinho 1995 het ko st tijd tijd die ook be s teed zou braet a taaldaden ha vo ee n lee rgang schrifte kunn e n worden aan het ler e n van de aline a lijke e n m ond e linge taalb e h ee rs ing gronin ge n verband e n zelf of verge lijkbare nuttig e wo lt ers noordhoff r99i zaken en da a r g aat h e t to c h om op s c hool couzijn m ob se rvatio n of writing and r ea ding er sta a t echt e r het volgende tegenover a c ti vi ti es di sse rtatie universiteit van am leerlinge n krijgen e e n beter b es ef en over s terdam 1995 zicht va n d e s tof couzijn m g rijlaarsd a m l ea rning to l e erlinge n v e rwe rv en inzi c ht in de leerpsy read and write argumentativ e t e xt by ob s er c holo gisch e opbouw van d e s tof ze w et e n vation in g rijl aa r s dam h va n de n bergh beter wat ze waarom doen m couzijn eds effect iv e teaching a nd l e erlinge n h ebben gele e rd k e uzes te maken in l earning of writing curre nt trends in research de stof am s terdam amsterdam uni ve rs ity pre ss leerlinge n h ebben nagedac ht over zelft es tmo 1 996a p 2 53 2 73 gelijkhe de n couzijn m g rijla a rsdam l e re n l e re n bij leerlinge n weten beter waa rom ze de s tof nederland s in d e basis v orming in le ve nde e i genlijk ler e n ta le n nr 51o mei 1996b p 30i 3o6 leerlingen hebb e n g eleerd om e en grot e re mi e dema w h v a n emme rik o ve rn em en l e ertaak e e n hoofd s tuk na a r hun hand te va n lee rfun cties d oo r sch oo lb oe k e n am s terdam zett e n centrum voor n as choling uva hva 1995 d a t i s niet w einig en waars chijnlijk is het molen h van der zelfstandi g le ren een gel e erde op termijn effi c i e nte r dan in dezelf poging tot be grip sverh e ldering in stuur de ho e veelheid tijd alineave rband e n opsporen groep pro fiel tw eede fas e voortge z et ond e r of tek s t e n a nalys ere n vol ge n s on s is de wijs org anisa ti e in h et studi ehuis d e n h aag re kensom s n e l g ema a kt inves te re n in le r e n 1 99 6 p 118 131 le r en i s de mo eite w aa rd nuy m w va n vroonho ven zelfs ta n dig l e ren houten s c hoolpers edu ca ti ev e part noten en literatuu r ners e n kpc 1995 paneren c van le re n doo r hande le n apel i simons zu yl en ond e rsch e iden ook nog ze lf doorn van walraven 1 9 8 9 s tandi g sam e nw e rk en w es thoff ook nog de simons r j j zuylen van z el fs ta ndig geho o rz am e le e rling t erw ille v an de c om werken naar z elfverantwoordelijk l e ren in binati emogelijkh e den v an b e id e ind e ling en sim o ns prof dr p r j drs j zuyl e n hebben wij dez e c at e gorieen w eg gelaten re d de did acti ek va n l e ren le ren tilburg 2 dit b e t ek ent dat ook tusse n ler e n leren en mes oconsult sv 1995 p 7 12 z elfstandi g werk e n een potentiele spannin gs westhoff g zelfstandig l ere n en z e lfs tan re lati e bestaat l e ren ler e n en zelfverantwoor dig leren i s vie r in levend e tal e n nr sr o delijk l ere n daarent egen s taan in een nauw m e i 1996 p 253 257 v erb and m e t e lk a ar het uite inde lijk e doel van witte th vi er ni e uwe methode n voor d e le ren le re n is zelfv e r a ntwoord e lijk leren al ba s i svormin g n e d e rla nds d eel r ve rant wordt dat doe l in het voo rtge z et onderwij s woording in levend e ta l en nr 4 70 m ei maar v o or ee n klein g edeelte b e r e ikt juni 1 99 2 p 155 1 63 3 de aut eurs danken michel couzijn en mariet te hoo geve e n voor hun nutti ge commentaa r op een ee rdere versie van dit artikel beek k van m de wit de rode draad leiden smd 1994 290 moer 1996 6