Meer dan taal alleen. Totaalleerplan neveninstromers basisonderwijs.

recensi e vorm van opvang zonder noemenswaardige extra menskracht en middelen moeten zien te realiseren charles kalkhoven streven naar volledigheid meer dan taal alleen meer dan taal alle en de titel suggereert dat in de opvang van neveninstromers niet a ll een de totaalleerplan neveninstromers tweede taalproblematiek dient te worden aan gepakt het onderwijsaanbod betreft meer basisonderwijs vak en vornungsgebieden waarin natuurlijk de beheersing van het n e derlands altijd een rol speelt maar die in een opvangsituatie ook all emaal hun eigen didactische aanpak vragen naast nederlands als tweede taal beschrijft joss broere e a meer dan taal alleen totaal het totaalleerplan ook de sociaal emotionele leerplan neveninstromers basisonderwijs s herto ontwikkeling rekenen en wiskunde wereld genbosch kpc 1996 126 blz f25 bestel o ri entatie en de schrijfmoto ri ek deze invul nummer 1 811 55 kpc afdeling verkoop ling deze brede beschrijving van het onder postbus 482 5201 al s hertogenbosch tel wijs aan neveninstromers is goed gekozen en 073 624 72 47 ve rnieuwend in zijn compleetheid leerlin gen inleiden in all e schoolvakken behoo rt ook tot de doelen van een eerste opvang totaalleerplan neveninstromers basisond erwijs zo pe ri ode een omissie hierbij het vak engels is luidt de onde rtitel van de bij het katho liek zonder verdere toelichting niet in de beschrij pedagogisch cent rum verschenen publicatie ving opgenomen terwijl de keuze om engels meer dan taal alleen de term totaa ll eerplan te geven aan all ochtone neveninstrome rs toch belooft wat en de auteurs medewerkers van heel plausibel is het schooladviescentrum utrecht snc en het projectbureau te rotterdam slagen er vast stramien heel wel in om te boeien met een gedegen opgezet ve rnieuwend en inspirerend gesch ri ft elk vak e n vormingsgebied wordt in een vast niet eerder is er een dergelijk uitvoe rig stramien onder de loep genomen waardoor leerplan voor neveninstromers verschenen de overzichtelijkheid en de leesbaarheid ver de projectgroep nt2 heeft het snc en het groot wordt in een paragraaf probleem projectbureau de opdracht gegeven om een analyse geven de auteurs een omschrijving totaalleerplan voor de opvang van neven van het betreffende vakgebied en een be s chrij instromers in het basisonderwijs te schrijven ving van de huidige situatie per onder het zou moeten gaan om een ideaa ll eerplan midden en bovenbouw staan er vervolgens een gewenste situatie voor de eerste opvang streef doelste ll ingen voor de vakken aan en de vervolg opvang gegeven toetsmomenten sluiten hierbij aan qua organisatiemodel wordt hierbij gedacht evenals maatregelen om om te gaan met aan aparte opvanggroepen voor neveninstro verschill en tussen leerlingen in de paragraaf mende leerli ngen waarbinnen de kinderen didactiek wordt een koppeli ng gelegd tussen hetzij de hele dag centrale opvang hetzij een de vakdidactische p ri ncipes en de algemeen deel van de dag zogenaamde combi opvang didactische uitgangspunten die gehanteerd participeren het g eintegreerde opvangmodel mo e ten worden bij het onderwijs aan neven waarbij de neveninstromers in beginsel de instromers gehele schoolweek in reguliere groepen op in organisatievormen gaat het over groe basisscholen verblijven valt buiten het bestek pe ringswijzen van leerli ngen en didactische van de opdracht dat is jammer omdat toch werkvormen en het geheel wordt afgesloten vele basisscholen in veel gemeenten deze met een lijst van leer en hulpmiddelen 1997 5 moer 2 49 het belang van deze publicati e sociaal emotionele ontwikkeling te bevorde ren het hoofdstuk krijgt hiermee het karak waar ligt het belang van deze publicatie is ter van een overzichtsartikel en is zodoende het een zoveelste studie die weli swaar belang een bruikbaar middel in de handen van wekkend en interessant kan worden bijge opleiders en schoolbegeleiders plaatst op de boekenplank naast andere werk stukken over het onderwijs aan meertalige het is de vraag of leraren van opvanggroepen leerlingen en daar vervolgen s z e lden wordt hun eigen handelen kunnen spiegelen aan aangeroerd of is het een uitgav e die echt wat in dit hoofds tuk staat pedagogische sug gebruikt gaat worden omdat e r veel handrei gesties die gegeven worden zijn van de ene kingen voor de onderwij s praktijk in staan ik kant voor de hand liggend tijd vrij maken meen dat dat laatste het geval is en dat mee r voor persoonlijk contact met de le erling dan taal all een het verdient om vaak openge werken met plaatmateriaal en anderzijds s lagen en geraadpleegd t e worden het is oppervlakkig uitgewerkt dit laatste vraagt geen boek dat je een k e er leest en dan niet om ee n toelichting de doelste llingen die meer bereikt zouden moete n worden bij het bevor de auteurs geven zelf bij het belang van deren van de soci aal emotionele ontwikke deze publicatie dri e zaken aan voor de ling zijn niet ge ri ng hoge verwachtingen opdrachtgever de projectgroep nt2 formu hebb e n hoog inzetten is natuurlijk p ri ma leren de auteurs bel e idsaanbevelingen bij maar dan mag een concr ete uitwerking van voorbeeld op het terrein van lacunes in de wat dit betekent voor het handelen van de be schikbaarheid van leermiddelen of ten aan leerkracht niet ontbreken leren kennen van zien v an de s choling van leraren op de de eigen mogelijkheden kenmerken wen tweede plaats kunnen sc hoolbegeleiders en sen gevo elens beperkingen en voorkeuren lerarenopleiders idee en vinden in het totaal inzien dat conflicten door tegenstellingen in l eerplan die zij in hun praktijk kunn en gebrui b elang en opvattingen en gevoel ens worden ken en tot slot kunn en s c holen en leraren v e roorzaakt e n ontdekken dat rolverwa c h het totaall eerplan jui s t omdat he t een gewens tingspa tronen tijd en cultuurgebonden zijn te situatie be schrijft gebruik en a ls ijkpunt d rie voorbeelden van doelstellingen de sub voor hun eigen onderwij s jectieve beleving van erva ri ngen op deze we zu llen bekijken of deze bruikbaarheid gebieden moet in onderwijsactiviteiten aan juist is inges chat hierbij volgen we de hoofd de orde komen maar hoe doe je dat nu stukindeling van het totaalle erplan precies eigenlijk komt men niet verder dan een opsomming van vooral non verbale werk sociaal emotionele ontwikkelin g vormen zoals tekenen drama spelvorme n in de kri ng en muziek zonde r dat duidelijk niet alle en d e schoolvakken kome n a an de wordt hoe s ociaal emotionele v o rming hier orde in het totaa ll eerplan ook de pedagogi mee bereikt wordt sociaal emotionele ont sche taak van de sc hool in de opvang van wikkeling i s een thema dat duidelijk leeft neveninstrom ers wordt bes c hreven e e n goe onde r leraren in opvanggroepen het is bij de keus zonder me e r sterk in dit hoofdstuk voorbeeld een telken s terugkerend onder is de manier waarop men held e rh e id en werp op landelijk e studi e dagen voor lerare n begripsverduidelijking aanbrengt in de termi van schole n van a s ielzoekers centra wann eer nologie so ciale redzaamheid pedagogis c h leraren dit hoofdstuk gebruiken al s ijkpunt klimaat en sociaal emotionel e ontwikke ling voor hun eigen onderwij spraktijk v e rmoed en vo rnun g krijgen ieder een d efinie ri ng ik dat dit weini g nie uwe ontwikkelingen de aute urs gaan in op d e hulp ve rl e ne nde t aak tew eeg zal bre n g en dat doe ik al en te vaag en de grenzen daaraan van de sc hool ma ar zijn voorspelbare reacties uitvoe riger wordt aandacht besteed aan de de proje c tgro ep nt2 kan aanbevelingen preventieve taken aan het pedagogisch han lez e n in dit hoofdstuk op het gebied van delen van de leerkracht en aan planmatige s c holing en lesmateriaalverbeteri ng en ont en systematische activiteiten die beog e n de wikkeling vari erend van verdere professiona 2 5 0 moer 1997 li se ring in de expressievakken tot het ontwik gestoomd moet worden voor een vlekkeloze kelen van een nieuw programma op het integratie in het regu li ere basisonderwijs gebied van de sociaal emotionele ontwikke waarbij dat basisonderwijs als een vaststaand ling wellicht wat voor de hand li ggend gegeven beschouwd lijkt te worden ook het maar zeker zinnig reguliere onderwijs echter zal zich moeten aanpassen en moeten afstemmen op neven nederlands als tweede taal instromende leerlingen of die nu veertig of zestig weken in een speciale opvangklas geze het is begrijpelijk dat dit hoofdstuk het ten hebben omvangrijkst geworden is het totaalleerplan de keuze om vanaf het begin van de opvang geeft lange lijsten van doelstellingen voor te starten met lezen is moeilijk te rijmen met nederlands als tweede taal gerangschikt naar het didactische uitgangspunt p 36 3 7 dat deelvaardigheid naar fasering in de opvang monde li nge taal aan schri ftelijke vooraf dient periode en naar leeftijd er wordt geconsta te gaan teerd dat in de meeste opvangsituaties relatief de geformuleerde doelen wat betreft de avi weinig aandacht besteed wordt aan schriftelij beheersingsniveaus komen nogal irree el over ke vaardigheden voor spelling en stellen kunnen nev eninstromende leerlingen avi 2 hebben de auteurs heldere en bruikbare leer bereiken na tien weken leesonderwijs waar gangen uitgewerkt duidelijke gefaseerde over leerlingen in een reguliere groep 3 daar zeker zichten van doelstellingen hiermee bewijzen 2 5 weken over mogen doen zij de opvangscholen een dienst een helder kader vinden we ook in de overzichten van uit de aanbevelingen aan het eind van het de streefdoelen voor mondelinge taalvaardig hoofdstuk kan de projectgroep nt2 conclu heden voor lezen voor woordenschat en sies trekken de vraag om een basisleergang voor grammatica voor de eerste opvang compleet met doel alle doelstellingen zijn ondergebracht in stellingen didactiek leermiddelen en toetsen leerstoftrajecten leerstofblokken voor bepaalde te laten ontwikkelen lijkt me zeer op zijn perioden die zijn afgestemd op verschillen in plaats de beginsituatie van de leerlingen de taal didactische uitgangspunten zoals bijvoorbeeld reke n e n en wis kund e mondeling gaat vooraf aan schriftelijk en werkvormen voorbeeld de total physical res waar blijkens observaties van een van de ponse aanpak zowel algemeen als per deelge auteurs het huidige reken en wiskunde bied zijn samenhangend en op de praktijk onderwijs in opvanggroepen vrijwel geheel gericht beschreven bij deze beschrijving is wordt gevuld met het individueel maken van kennelijk vooral gedacht aan eisen waaraan cijferopgaven biedt dit hoofdstuk rekenen leer en hulpmiddelen moeten voldoen en is en wiskunde veel vernieuwende inzichten er te weinig accent gelegd op taalgedrag de auteurs stellen dat de gangbare invulling interventies en vaardigheden van de leraar van het rekenonderwijs weinig zin heeft maar toch in zijn geheel een hoofdstuk waar omdat die onjuiste of omslachtige oplossings leraren opleiders en schoolbegeleiders veel procedures voortdurend verder inslijpt veel aan zullen hebben kinderen blijven zich bijvoorbeeld vastklam pen aan telstrategieen en lopen de kans tel enkele kanttekeningen fouten te maken de vraag is zelfs of zelfstan wanneer we per deeltaalvaardigheid kijken dig rekenen vanuit rekendidactisch standpunt naar de einddoelen gaat het steeds om het wel enig nut heeft de huidige praktijk wordt verwe rv en van een zodanige taalvaardigheid hiermee terecht ter discussie gesteld interac dat leerlingen op een zinvo lle manier kun tief rekenonderwijs is waar de auteurs voor nen deelnemen aan de dagelijkse onderwijssi pleiten waarbij enkele verworvenheden uit tuaties in de regu liere groep we vragen ons het realistisch reken wiskundeonderwijs zijn af of het totaalleerplan hier niet te veel wil ingebed zoals werken met betekenisvolle het lijkt erop dat een neveninstromer klaar contexten benadrukken van het inzicht i n 1997 5 moer 25i oplossingsstrategieen en veel aandacht voor kinderen voldoende te informeren over de de basisvaardigheden getalinzicht rekentaal spreiding van klimaten de didactische sug de vraag die natuurlijk opkomt is of en in gesties zijn mijns inziens aan de magere kant hoeverre dit haalbaar is in het onderwijs aan de aanzet die gegeven wordt is prima maar neveninstromers deze vraag pakken de auteurs een en ander vraagt nog wel om meer zelf ook op en wanneer zij hierop ingaan uitgewerkte beschrijvingen van het didactisch bieden zij zeker een bemoedigend perspec handelen van de leraar tief weliswaar nog wat theoretisch getint zeer zinnig zijn de suggesties om nieuwe eerste praktijkerva ri ngen die vermeld wor leermiddelen voor wereldorientatie te ont den zijn inderdaad positief leerlingen blijken wikkelen programma s die nu voorhanden geleidelijk aan meer inzichtelijke strategieen zijn zijn nogal fragmentarisch een samen t e gaan hanteren hangend programma voor de kennisgebieden vooral omdat in het hoofds tuk rekenen en met duidelijke leerlijnen toetsen en geschikte wiskunde nieuwe wegen worden ingeslagen inhouden vult een bestaand hiaat in het die vanzelfsprekend nog niet geheel geexplo onderwijsaanbod in opvanggroepen re erd zijn is dit gedeelte de moeite waard voor a ll e betrokkenen bij de opvang van schrijfmotorie k neveninstromers kort en goed is het hoofdstuk over de wereldorientatie schrijfinotoriek in de opvangperiode doen zich vermoedelijk bij dit vak niet de grootste bij het lezen van het hoofdstuk over wereld problemen voor ook omdat de instructie o ri entatie dat ove ri gens de inhoud van dit grotendeels non verbaal gegeven kan worden brede vakgebied heel helder ordent komen en de leerlingen veel handelend bezig zijn twee gedachten op die ook naar voren komen de schrijvers wijzen wel op de mogelijk grote bij de hoofdstukken over nederlands als twee verschillen in beginsituatie er zijn leerlingen de taal en sociaal emotionele ontwikkeling die analfabeet zijn door een onderbroken het wereldo rientatieonderwijs in de op schoolloopbaan bijvoorbeeld die het latijn vangpe riode moet zodanig zijn dat leerli ngen se alfabet beheersen en er zijn er die in een in pri ncipe daa rna kunnen meedraaien in ander alfabet schrijfonderwijs gehad hebben reguliere groepen p 8z wi ll en de schrijvers de kernvaardigheden van het technisch schrij ook hier niet te veel is een dergelijke ven worden duidelijk beschreven zodat lera algemene doelste lling niet veel te hoog ge ren kunnen bepalen welke oefeningen voor grepen is het ook niet van groot belang dat welke leerlingen nodig zijn de didactische leraren van reguliere groepen hun wereld aanwijzingen zijn ook helder als een leer ori entatielessen zo aanpassen dat mee rt alige kracht bijvoorbeeld vaststelt dat een leerling leerlingen er meer van kunnen profiteren nog voorbereidende oefeningen nodig heeft daarnaast missen we ook hier informatie voor een vloeiende schrijfbeweging volgen er over de manieren waaarop leraren in een suggesties voor schrijven in de lucht met krijt opvanggroep concreet kunnen bijdragen aan op de speelplaats met vingerverf etcetera het bereiken van doelste llingen zoals kennis nemen van enkele levensbeschouwingen in het belang van de ze public ati e hun groep histo ri sche ontwikke lingen en personen kunnen plaatsen op een tijdbalk en meer dan taal alle en is een belangwekkende de ruimtelijke spreiding van klimaten in uitgave leraren die in opvangscholen voor europa kennen het is zeer de vraag of de nev e ninstromer s werken kunnen hun voor didactische suggesties die gegeven worden deel doen met dit totaall eerplan hun gang onder andere aanschouwelijk maken excur bare praktijk kunnen zij vergelijken met sies interactie in de groep proefjes doen hetgeen beschreven is en dit kan leiden tot toereikend zijn om doelste llingen als boven verbete ringen zoals gezegd biedt het ene staande te realiseren zou het lukken om hoofdstuk wat dit betreft meer perspectieven door enkel een videoband te laten zien de dan het andere 2 5 2 moer 1997 5 opleiders en schoolbegeleiders vinden veel recensi e bruikbare informatie ideeen voor stage opdrachten heldere analyses van de huidige stand van zaken beknopte en duidelijke overzichten van theoretische inzichten kaders henk lammers om gewenste situaties in beeld te brengen of om lerarengedrag te observeren leren lezen en schrijven de opdrachtgever de projectgroep nt2 lijkt vooral gediend met de beleidsaanbeve door kijken en luisteren lingen die in het laatste hoofdstuk bijeen zijn geplaatst verbetering van de faciliteiten aan vullingen op het aanbod van leem liddelen en realisering van scholingsmogelijkheden voor leraren er is nog veel werk aan de winkel m couzijn observation of writing and reading activities effects on learning and transfer dord recht dorfix 1995 p roefsch ri ft universiteit van amsterdam 2 8 1 blz te bestellen door f25 over te maken op girorekening 2704 152 van m couzijn amsterdam sandra zit gespannen voor een monitor waar op te zien is hoe bennie met wie ze in 3 havo zit al hardopdenkend een natuur kundeproeije uitvoert het proefje is niet echt spectaculair wie niet beter weet ziet bennie rommelen met verschillende flesjes kurken trechters rietjes en wat water dat uiteindelijk via de juiste combinatie van een kurk trechter en rietje in een flesje moet toch is sandra s meer dan gewone belang stelling begrijpelijk zij heeft namelijk de handleiding voor het proefje geschreven en is erg benieuwd of bennie alles wel snapt want zo dadelijk moet ze de handleiding herschrij ven is dit nu het schrijfonderwijs van de toe komst als het aan couzijn ligt zullen oefe ningen als deze in ieder geval regelmatig op het programma staan want in zijn proefschrift betoogt hij dat ze tot betere resultaten leiden dan de meer traditionele schrijfoefeningen dat het schrijfonderwijs voor verbetering vatbaar is hoeft nauwelijks betoog de mees te moer lezers zullen de problemen van dat onderwijs maar al te goed kennen de stapels te corrigeren werk die maar niet kleiner willen worden het gepieker over de beoor deling en natuurlijk de frustratie het lijkt wel of ze het nooit leren kortom tijdgebrek beoordelingsproblemen en twijfels over het rendement van het onderwijs zijn probleme n 1997 5 moer 253