‘Mona Lisa heeft geen wenkbrauwen’. Opdrachten bij ‘Stilleven’ van Ted van Lieshout.

b ijvoo rbee ld h e t ge bo o rtejaar van ee n kunst enaar elsbeth van der laan in plaats van ze f op o nde rz oe k uit te g aan h eb ik stee ds bes lo t e n de m ees te ste mm e n gelden uit bove nstaande citaten blijkt dat de toon mona lisa heeft geen van van lieshout niet ple c htig is er zijn cri tici di e hem e rv an h e bb en be s chuldigd dat wenkbrauwen hij voor zijn jonge l e zers teveel door de knieen gaa t en te gewoon doet over iets opdrachten bij stilleven van verhevens als kunst van lieshout zelf wil juist niet intimid eren m e t kun s t volgens hem ted van lieshout is de sfe e r rondom kunst te gewichtig dat wil hij do orbreken hij be s chrijft geen stro mingen wel gebruikt hij bep aalde termen uit de dagelijkse kunstwereld zoals per s pecti ef decorati es co ll ages reproducties etc et e ra naas t ond e rwijsb ege l e ids ter b e n ik docente op e e n ander ge bied houdt hij wel rek e ning nederl a nd s aan tw ee bru gkla s sen op een met zijn jonge publiek zo staan er nauwe c a t egorale mavo in utre c ht d e a chte rgron lijks blo e d e rige akelige of gewelddadige d e n van mijn l eerlin ge n zijn z ee r wisselend kun s twerken in sti ll even want gewe ld m oe t zo zijn e r l ee rlingen di e uits luite nd lijken op fantas ie en humor h ebben te g ro eien m et v oe tb al e n t v s p elle tjes ande ren gaan re gelmatig naar musea of komen in stilleven een t entoo ns telling i s e e n boek dat je a anra kin g m e t klass i e ke muzi e k ook qua van vo or n a ar a chte re n kunt uitleze n maar taalvaa rdi gh e id zijn d ez e lee rlin ge n er g h e t e w aarin j e ook zomaar op een wi lle keu ri ge roge e n e e n van de dinge n di e all e l ee rling e n bladzijde kunt b e ginnen in ieder geval zor h ee l mo eilijk vind e n i s te vertelle n waa ro m z e g en d e prac htige pl a ten e n de v e rhal en die je ie t s l e uk m oe ilijk of mooi vind e n a l v erte llende door de t e ntoon s telling l e id en juis t bij he t kijk en naar kun s t h ebb e n m en se n ervo or dat j e het niet zom aa r w eer opzij le gt altijd ee n o o rd eel mo o i le lijk v e rwarre nd mys terie u s w aa rbij de k enmerke n v a n he t kun s twe rk of we t e nswaardi g h e d en erov er dat noo t oord ee l oproe p e n zo ook ted van lie shout in het bo ek st illeven een t ent oo nstelling 1 998 i d ez e tite l i s afge le id van de workshop die heeft hij ee n aan t al sc hilde rije n ge koz en en hij ted v an lieshout verzor gd e op het sympo b eschrijft bij ie d er van die sc hild erijen m et s ium mor ele verb ee lding w aarde n en nor be hul p van d e ke nme rke n of ac hte rgrond e n men van d e j e ugd c ultuur dat op 20 j a nuari wa ar o m hij he t mooi of lelijk vindt op 1 999 door de kub in tilburg we rd ge organi deze lfde manie r kun j e lee rlin gen l a t en kijk e n s eerd naar kun s t wa t zi e j e e n wat vind j e daarvan stilleven d e te kste n in still e v en zijn s p anne nd ted van lie s hout ziet altijd w el iets op het schilderij dat j e niet wa s opge v alle n mona lis a heeft gee n w e nkbr a uwe n of hij vertelt e en we t en s w aardigh e id waardo o r je het s chil derij and ers ga at bekijk e n voor mona lisa stond misschi e n een man mode l op twe e a an elk aar g re nze nd e bla dzijden word e n s t ee ds tw ee sc hild erijen n aas t e lkaar ge plaatst en ve r g el e k e n ted van li es hout l e gt ui t io8 m o er 1999 3 waarom hij het ene schilderij mooier eerdere lessen bij het beschrijven wat ze boeiender of liever vindt dan het andere zien zie je duidelijke taalvaardigheids het boek is prachtig uitgegeven en de verschillen sommige leerlingen schrijven sc hilderijen zijn goed kopieerbaar op grond alleen woorden op treden blokjes kleu van dit alles besloot ik er een opdracht bij te ren anderen proberen in hele zinnen uitge maken voor mijn leerlingen waarbij taal breid te beschrijven wat ze zien dat er vaardigheden en kunstbeschouwing hand in duidelijk iemand van de trap afkomt dat het hand gaan in het schilderij beweegt daar waar leerlin gen niet weten hoe ze moeten verwoorden werkblade n wat z e zien roepen ze al snel de hulp in van hun buurma n of vrouw of roepen ze mij de opdracht heb ik op werkbladen gezet ik erbij merk namelijk dat we rkbla den uitnodi ge n tot mooi n etje s zelfst a ndig en gestructuree rd wat vind je ervan werken mijn l e erlingen h e bb e n twe e dag e n a c hter e lk aa r e e n blokuur n e derlands hoe in d e derde opdr ac ht vert ellen d e le e rlingen wel j e d e opdr a cht ook in lo sse ure n kunt wa t z e van het s childerij vind e n eerst v e rzin geven steld e dit d e l ee rling e n wel in s taa t om n e n ze z e lf e en tite l v oor het gekozen s child e le kk e r door t e w erke n rij da ari n zi e j e te rug wat ze opvall end o f ik introduce e rde de opdr a cht a ls e e n we rk mooi vind en aan h et sc hilderij g e za menlijk s tukj e de l ee rlingen ga an ond erzoek do e n eten of et en s tijd voor de aardapp el e ters de naar schilderij e n met behulp van we rkbla d i chin ese vrouw voor de mona lis a en de zi e afbe e ldin g 2 en 3 ze krege n werkblad i trap de onzi c htbare man of h et toekom m e t daarop de opdra chten e n de kopie en van s tige kunst voor naakt dat de trap afdaalt z es sc hild e rijen met hun be s chrijving zi e bijvoorbe eld afbee lding i d e volgende stap i s dat leerlin gen hun m ening weergeven met beoordelende woor objectief en subjectie f den om te voorkomen da t e r niet veel meer wordt opgeschrev e n dan mooi of lelijk heb de leerlingen maken w e rkblad i individu eel ik ee n aantal woorde n opg e schreven waa ru it d e eers t e opdra cht van het werkblad luidt z e kunnen kiezen als ze zelf betere woorde n b ekijk je w e leens sc hild erijen en noem kunnen bedenken mag dat natuurlijk ook twee schilderij en die je weleens gezi e n h ebt bove ndi e n moeten ze meer dan een woord so mmige l e erlingen no e m en de schild e rij e n uitkie zen zo kunnen ze woorden op schrijve n die op de kopieen s taan ande r e n noem e n di e schijnbaar tegeng este ld zijn maar die toch b e k e nd e sc hild e rijen de na c htwacht i e ts aan geve n wat z e vinden een mei sje vond het van van gogh d e mon a lisa op e e n muur schild e rij de j o nge s tie r van paulus potte r ee n m a rokkaa n se le e rling vulde gee n nam e n bijvo orbee ld s ob e r gez ellig e n zonnig d e of tite l s in m a ar s chre ef ik zi e z e bij m e l ee rli nge n wille n graag precie s opschrijve n wat buurman h ij i s s child e r ze b edo elen da a rom kieze n ze c on s cientie us bij de twe ede opdra cht ki e zen de le erlin ge n ze le ze n all e woorde n pr ec ie s en als z e ee n ee n van de zes gekopieerde schild e rijen uit woord nie t begrijpen vragen z e bij me de l e er degene di e ze het mooi s t vinden sommige li ngen of bij mij na wat de betekeni s is leerlingen roepen mete e n dat z e geen va n de inmiddels hebben de leerlingen voldoende schilderij e n mooi vinden dat i s gee n pro taalmat eri aal verzameld om beargument e erd bleem dan kiezen ze gewoon degene die ze te vertell en wat hun mening is dat gebeurt h e t minst lelijk of h e t s pannendst vinde n in het derde deel van opdracht 3 met de voordat de leerlingen verte ll en wat z e van informati e uit opdracht 2 wat zie je en he t het schilderij vinden beschrijven ze wat ze eerste deel van opdra c ht 3 wat vind je zi e n dit dwingt de leerlingen om precies te kunn e n ze bes chrijven wat ze van het schild e kijken en objectief te zijn de begrippen rij vinde n en vooral waaro m ze dat vinden zie objectief en subjecti e f zijn bekend van a fbeelding 3 1999 3 moer 109 dit i s een naakt dat d e trap afdaa lt z o nder die titel z ou ik wa arschijnlijk we l ontdekt hebben plat er iemand d e trap af kont maar het z ou meniet z ijn opgeval len dat die persoon blo o t i s daarvoor sjeest die mail ut vro uw veel t e snel juist de pikante titel maakt het schilderij ont zettend gra ppig marcel lluchamp kan gerust de l olbroe k van de beeldende kunst genoemd wo rden hij hield ervan om d e deftige kun s twere ld op zijn kop te zetten ln d a t deed hij da n ook letterlijk zo ha a l de hij ee n piesbak uit het herentoilet stel de die o p zijn kant tentoon en gaf er een titel a a n fontein ook schilderde hij een sn o r en een s ik op een foto van je be ro emde m ona lisn en hup een nieu w kunstwerk was klaar vervolgens liet de fr a ns e kunstenaar e en foto zien van de mona lisa zonder s n o r e n sik en n oe m d e dat doodleuk mo n a lisa geschoren du c hamp deed nogal geheimzinnig over w a t hij nu eigenlijk bed o elde h i j ze i dat hij geen kunst maakt e maar stelde zijn werk wel in h e t museum tento on een andere keer zei hij d a t het niet gaat o m wat de kunstenaar maakt maar om wat de kun s te naar kiest 11ij durfde misschi en niet hardop te zeg g en o mdat het ver waand kl o nk dat hij z ich ze lf kun s r vond toch wa s dat wel het e inde van een lu gi scheg eda c hten gang in de middelce inve n m n ra t r i 1 1 n n nt ii naakt dat de tr ip afdna lt nr 2 ig iz aa n liet e ind e van de werden kun s tenaars nog a l s a mbachts nege n tien de eeu w w as h e t mogelij k gewo rd e n om foto s zo s ne l achter el kaar te maken dat ze bewegende beeld e n lieten z i e n als zes ne l achte r e lkaa r werden lieden b esch ouwd di e op be ste lling sch il afgedraaid fi lm derd en wat hun gevraagd werd daa rn a bekijk je een fi lm rol dan zie je dat er per seco nde ongeve e r twintig foto s g ij n ginge n ze s teeds v a ker zelf bepalen w at ze ge m aakt wa ar op e e n be wegin g in even veel stukjes i s gehakt zo kwam duchallip schilderden vervolgens hge ze dat op o p het idee o m het traplopen te o ntra felen in s til staande b e elden hij schilderde de opeenvolgende b e eldj es over e lk aar hee n e n d at doet ind e rdaa d aan film de nke n hun eigen hoog stpersoonlijke manier maar gek genoeg ook aan de hoekige schilderije n vin pi casso konden doen ten slotte kapte d uchamp ludiek de knoop door als ik ee n piespot op zij n kant ze t kan niemand e r meer in pl as sc n cri verliest hij dies zijn nut daardoor di in g ik i edereen om er op een andere manier naar te kijken met infj nogc ri afb ee lding i naakt dat de trap afd a a lt e n mo na lis a uit stille ve n ee n tentoonstelling 110 moer 1999 3 ik kan ook eert po op zijn kant le f jen en hct dan kunst noemen riepen sommigen tegen duch amp ja riep die terug maar dal i dee heb je dan we l van mij gepikt de echte mona lisa dus zo nd e r sn or en s ik en oo k niet geschoren werd tu s sen 1 5 0 3 c11 1 5 o6 ges childerd doo r le o n a rdo d e i vind h et i s het ber oemdste p o rtr e t dat bestaat vooral d oor d e geheimzinnige glimlach niemand weet waarom ze glim lacht misschien had ze wel ge woo n rotte tanden ik vind het zelf tr ouwen s veel gekker dat ze g ee n wenkbrauwen h eeft maa r da a r h oo r je n ooit i e mand over d e italiaanse da v inci had talent v oor ongevee r a lles h ij wa s niet alleen reke naar sc hilder beeldh ouwer architect en z a nge r maar oo k uitvinder zijn nieuws gierigheid was z o g r oo t d a t hij zelfs lijke n van binnen e n va n buiten ging tek e nen omdat hij wilde weten ho e een mens v erkr of hij dat eng vond weet ik ni et maar hij vo nd dat het n odig wa s en dat w as ook zo w ant veel v a n wat de d ok to ren van to en over het menselijk lichaam beweerden bleek onwaar te zijn dat bewee s da vinci o o k sc hr e ef da vinci duizenden schit terende bladzijden vo l me t ideeen en tekende daarbij bijvoo rbeeld h oe vogel s vliegen en h o c dat moest l e ide n to t de uit lr c na r d0 u v i n i mona l im i 5