Multiculturele Samenleving in Impasse?

begeleider 1999 2 000 p 65 69 eindhoven verslag son opleidingen 1999 damhuis r p litjens spreken is zilver vee rt ig aandachtspunten voor een beter ge sprek in de klas in nie uwsbrief van het jan peter houtman exp e rtisecentnnn ne derlands jrg 2 nr 5 1999 blz 4 6 multiculturele samen d a mhuis r p litjens vragen gee n vrage n waarom leerkrachten minde r en ande re vrage n leving in impasse s telle n in int eractief taalonderwijs bouws t e en interacti e f taalonderwijs nr 4 nijm e g e n exp e rtis ec entrum nederlands 2000 litjens p r damhuis mondelinge c om muni c atie in het onderwijs in bronn e nboek e en conferentie o ve r d e multiculturele s a me nle ving irzt e ractiej taalonderwijs juni 2000 nijmegen op ii n o v e mbe r 2000 in tilburg kub trekt expe rtise cent ru m n ederlands 2000 d e aanda ch t van mensen uit allerhande del en van s chrip s ema h en toe n onderwijs in he t d e sa me nl eving ge tuige de lijst va n dee ln e m e rs v e rtell en van ve rhalen ee n be nad eri ng van reggio bev o nd ik me in een bo nt gezelsc hap van grofweg emilia en de bas iso ntwikkeling verge le ken doc to tweehonderd m e nse n er z ijn ve rtege n woo rdige rs ra al scri pti e ontwikk e lin gs psycholo gie rijks va n uitee nlop e nde insta nties k erk gem ee nte poli unive rs tit e it utrecht 2000 tie buurthuis univ ersit eit sch o l en uitgeverije n ve rh alle n m r wal s t taalfunc ti es in r charitatieve instellingen e tce t e ra app e l f kuiken a vermeer re d g eh ee l in o v e ree ns t e mming hiermee wa s d e inh oud ne de rlands als tweed e taal in h et bas isonderwijs van deze dag er kwam ee n statige s toe t hooglera handb oe k v o or lee rkra chten in het ba sis onde rwijs ren vo orbij m e t bijb ehore nde h oofdd eksels e n er was amste rd a m meulenhoff educatief 1996 blz ee n turkse m evro uw m e t hu m or heb j e eind elijk 8 9 r oo ee n bee ld van ee n turkse vrouw komt funda verhoeve n l c aa rn out s e achtergron mujde alles in de war s turen ruud lubbe rs den van int e ractief taalonderwij s in bro nn e n maakt e z ijn opwachting geen bo egeroep e r werd bo e k inte ra c ti ef taalorz derwijs nijmegen exp e r ie ts iiih o i id e lijlugezegd en t o t sl o t ko n ee n dee l een tisece ntrum nederlands juni 2000 dansvoo rs t elling b e kijke n zo sch oo t je als deel nemer van de ene c ul tuur in de ande re e n hie rm ee all een al wa s de b e lofte in de t ite l waa rge maakt de vraag blijft altijd weer wa t j e van z o n dag o ve rho udt ko rt s am e ngevat vee l s tof to t nad e n ken we inig hout dat kan s nijden in h e t leven van alle dag toch vond ik het een waarde volle dag en dat heeft me doen b es luiten dit vers lag t e schrijven de organis a tore n zijn er redelijk go e d in ge sl a agd om de multiculturel e samenl eving vanuit ver s chi ll end e invals ho eken te b e n a de re n zo i s da a r de invalshoek van de de nk ers di e ingaan op he t b es taansre c ht v a n het beg ri p multiculture le s amenl e ving oftewel wi e verzint zoi e ts e n waarom dan zijn er de mensen die iet s z e g ge n op h e t gebi e d van beleid e n vragen ste ll en rondom de maak baarheid van de samenl e vin g oftewel welke maatregelen moeten er worden genomen als laatste maar niet als minste zijn daar d e 2000 5 6 moer 339 men s en die direct werken aan en in die gesloten en zaken recht gebreid dit niveau zoge noemde multi c ulturele sa menleving ook wel w a ndelgangen genoemd is c ruciaal deze driedeling is tevens de indeling van dit voor elke cultuur want n atuurlijk heb je verslag altijd weer mensen die zich om persoonlijke re d enen ni et aan de afs pr a ke n ku nne n of d e d e nk e rs willen houde n en hun eigen weg volgen hie rv oor moeten nette oplossingen gevon de deelnem e rs aan de conferentie werde n den worde n t e nslotte is daar de kle e dkamer getrakte erd op e en oratie va n een ker sv e r s e waar er ruimte komt voor de echte mens met hoogleraar er ware n bl ee k voldoend e me n zijn p e rsoonlijk e wors telingen en e moti es se n die wi s te n ho e h et in de s ubcultuur va n hier k a n e r ruimte ontsta a n voor p ers oonlij e e n univ e rsiteit a a n to e ga a t in ee ns w e rd h e t ke opvattinge n e n v e rtrouwelijkhede n muis stil en gin g ied e ree n staan to e n ik keek doorde nk end en doordenkend komt d e kwam da a r e e n s to e t van ongeve er vijftie n ruijte r tot d e conclusie dat ontwikke li ng en hoogleraren binn en z e hadden a llema al binnen een cultuur nie t of nauwelijks b eh e ers de zelfd e jurk a a n m e t bijb e horend hoofdde k b a ar zijn h e t denk e n leidt dan wel tot me er s el de hoofdhoogle raar sprak een a antal inzi c ht in wat c ultuur is en ho e deze ge vormd gewichtige woord en wa ardoor je wi s t dat het wordt maar le idt tege lijk e rtijd tot d e c onclu menen s wa s van he m mocht e n we w ee r s ie d a t h e t pro ces onbeheersbaar i s e en ga an zitten ik vo nd h et ex emplari sc h ho e c ultuur is ni e t m aakba a r e e n meerd erh e id zi c h m oe iteloo s a anpa s t aa n de ruijt e r zi e t dus dat d e vorming van een de c ultuur v a n ee n minderheid dat geeft c ultuur onb ehe e rsba a r is e n bes luit conform mo ed h e t denk e n in het zog e no e mde ne de rlandse v erv olgens d ee d a rie d e ruijte r zijn pli c ht pold e rmod e l dat a l s h e t dan zo ing e wikk e ld en sprak zijn r e de uit waaru it moe st blijke n ligt we het dan mo e te n gedogen en dan maar w e lk een groot d e nk er hij wel ni e t i s om d e in h e mel sna am h et geheel prober e n te c o r titel te verdienen en ind e rda a d de woorde n dineren opdat e r ge e n rampen van kom e n waren niet voor de po es een woord z a l dit le gt metee n e en hypothe e k op he t wellicht het woordenboek nog eens hal e n twe ede de e l van dit ve rslag da t ov er b ele id glokali se ring m aar hi e rove r l a ter m ee r ga at h e t zaa gt a a n de p o t e n van d e be l eids v a nuit d e l ee rs toe l kijkt hij van een a fstand makers vo l ge ns de ruijter kalft d e mac ht naar wat hij noemt d e multi c ulture l e are na van nationale ove rh e den af onder invlo e d v an ve rv olgens b eschrijft hij w a t hij zi e t e n hij wat hij glokaliseri ng no e mt een woord d a t ziet het breed cultuur e n de daarmee v e r twe e a ctue l e ontwikkelingen in zi ch ver bonden a l dan ni e t explici e t e afsprake n bindt globali serin g e n lokali se ri n g aan de wordt continu ge ma a kt bev e stigd e n veran e ne kant lijkt d e wer eld e e n groot dorp te kerd cultuur v e randert bovendien als gevolg worden e n aan d e ande re kant s te ken lokal e van conflicten tu ssen p e rs on e n e n gro e pen be langen de kop op d e overheid weet ni e t di e een andere opvatting over b e lang in of meer goed w a t t e doen zi e t zijn po siti e vi s i e hebb e n op de bes t aande c ultuur o ve r ge ma rginali seerd e n dat m e rk j e ond e r a nd e re elk ni e uw individu binne n e en c ultuur e r in in h e t onderwij s zo a ls ik a l e e n s ee rd e r h eb g e boren of van buiten kom e nd onts t a at be too gd be vorde rt d e o ve rheid aan d e e n e b ee ldvorming bij d e a nd e r e n e n vo o r ee n ka nt h e t e ige n initi a ti ef en de autonomi e v an belangrijk d ee l ontstaat d e identiteit van d ez e sc holen maar ve rvolgens haast ze zi ch w ee r persoon a l s dire c t ge volg van het overneme n om veel randvoorwaarden te stelle n want v a n de beeldvorming van anderen ik ben du s a nders wordt het toch een j a nboel zo en ik doe dat volgens de ruijt er h ee ft d e arena drie ook ton va ll en blijkt een denker a ls hij het niv eaus alleree rs t is daar het podium waa r he e ft ov e r de statu s die taal en m et na m e op voor i e d eree n zic htbaar i s wa t e r g eb e urt taalvaardigh eid me t zi c h me ebre ngt zijn da a rn aast heb je de coulis s e n d a ar h e ers t ee n boodschap is da t e e n tweed e taal m a kk e lijk e r vertrouwelijke sfee r word e n compromissen en beter geleerd wordt wanneer deze m e e r 340 moer 2000 5 6 statu s heeft dan de eerste taal dat is nu het ruijter kunnen zijn ook al niet verrassende geval met h e t engels het heeft voor de a dviez e n met enig sceptici sme bekeken wor meeste m en sen een tas t bare meerwaarde o m den en niet all e e n doordat culturen zich he t engels te beheers e n vall e n noemt deze w einig laten sturen zijn visie he e ft mins tens vorm van tweetaligheid e en luxe of s tatu s twee dim e nsies di e op gespannen voe t staa n tw e etaligheid d e ze s ituatie zou kunnen ver aan de ene k a nt pl eit hij voor re spect e n anderen al s h e t eng e l s ee n gevaa r ga a t vor ruimt e voor de e i ge nh e id van elke c ultuur in m e n voor de e i g en n ederlandse ta al onder nederland a a n d e a nd ere kant pl eit hij voor de druk van glob ali s eri ng kan het w el e en s zo gelijke kansen voor ied e reen dat laatste ee n gaa n worde n dat he t e e n vere ist e wordt o m oud e beke nde in het ond erwij s zoekt me es tal en gel s te kenn e n d e e ige n cultuur kom dan d e oplos sing in gelijk sc h akeling oftewel onde r druk te staan en da ardoor zou het voor gelijk e kanse n mo e t je je conformeren n ed e rl ands a an s tatu s winn e n dan krijgj e d e aan d e hee rse nd e c ultuur verschi lle n zijn situa ti e v an e en c onflic ttw ee tali ghe id waari n daarbij ni e t e cht handig de tw ee de t aa l mind e r m akkelijk gelee rd zijn a dvi es aan b elange ngro ep en om hun wordt bij c onflicttw ee taligh e id be n j e ge lot in eige n hande n te neme n om alert t e dwon g en om ee n tw ee de ta al te l e re n zo is blij ve n nie t af te w ac hte n e n i niti a ti e ven t e moment eel d e situ a ti e voor d e minde rhed en n e me n lijkt b e ter w a nt d at we rkt in d e in ne d erland een v an d e aa nw e zi g en v an n e de rland se s am enl eving turk se afkomst v erteld e d at binne n de turk se ge mee nsc hap h e t b elan g van h e t l er e n van d e bij ake l voeg ik anne v ermee r oo k hij nederlandse t aa l st e eds meer a an s tatu s wint gin g in op b eleid hij v ers imp elde de we rk e dit betek ent dat d e sta tu s van h et n e d erl a nds lijkh e id e n too nd e zijn v e rontwa ardi ging ov er ho ge r wordt dan h e t turks e n v ol gen s valle n h e t ove rh eid sb e le id hij ri c htt e zijn pijle n op i s dit dan ee n g uns tige ontwikk e ling h e t d e vrijheid van inri chtin g van he t ond e rwijs woord i s ni e t gevalle n maa r h e t gaat hier e n b egreep ni e t waa r o m he t b etre ffe nde na tuurlijk om motivati e o f h oeve el heb ik t e artik el 2 3 ni et wordt gesc hra pt dit artike l winn e n e n te ve rli ez e n bij h e t le re n van e e n s taat d e in vloe d van de overhe id op d e a nd ere taal ik vind h e t gra ppi g en hoop kwa lit e it van he t onde rwijs in de w eg zo gev e nd dat ee n t a alkundi ge tot dez e c on clus ie kunn en schol e n ni e t ge dwon ge n word e n d e kan k om en extra ge ld e n die e r zijn vo or allo c hton e kind e r en d e zogen oe md e 1 9 lee rlin gen de beleidsmaker s allee n voor de ze g ro ep in te ze tten schol e n zoude n vo lge n s ve rme e r v erbode n mo e t e n ilhan ak el direc te ur van h et n ed e rlands word en om b ew e ze n sl ec ht e m e thod e n t e c e ntrum v oor buit e nl ande rs tv c s i s n a tuur ge bruike n d e o ve rh e id mo e t to e zi e n op lijk ee n spel e r op h e t v eld van d e be l e ids min s te ns ze ve n uur t aa l o nd e rwij s pe r w ee k ma ke rs hij mo c ht de dag op e ne n e n d e toon l ee rs tofgeric ht o nd e rwij s voorsc hrijve n in z e tte n e n koo s e r voor om zi ch te conforme pl aa ts v a n leerlingge ric ht ond e rwij s e n n as cho r e n a an de rol di e d e c ultuur h em voor ling verplicht s t ell en sc hrijft t e nmin ste dat c on c lud ee r ik uit he t wat mij he t mees t trof wa s dat de zaa l in h e t feit dat ik h em voorsp elbare dinge n e n nie t s gehee l gee n tegenwi c ht bood ve rm eer brac ht bijzonders h eb hore n zeggen natuurlijk nam zijn verh aal zo krac hti g dat er op h e t e ers t e hij p aul s c h e lle r van h e t artike l in he t nrc gezic ht ni e t s te ge n in ge bra c ht k a n worden en f ri ts bolke s te in op de korre l n atuurlijk e en aa ntal a anwezi gen wild e n ven neer me t z e i hij d a t deze mense n zi ch be t e r vooraf dan ee n fo r president en dit te rwijl aa nge kondi gd a c ht e raf hadd en kunn e n verdie p e n in wat de was dat h et ve rh aal b e do e ld i s om d e knupp e l multi c ulture l e samenleving inhoudt n atuur in h e t hoend e rhok te gooien uite indelijk lijk wil hij dat de o ve rheid nu een s ec ht iets moest ven neer zelf aa n geve n dat de v oor do e t aan d e ac ht e r s tanden die d e ne de rl a n ges te ld e w ets wijziging t e ge vo e lig ligt en da t d e rs v a n all oc htone afkomst s tigm a ti see rt gee n e nkele politicus zi ch e raa n zou durven zeker in he t licht van de woorden va n d e wage n zijn alom bekende nadruk op onder 2000 5 6 moer 34 1 wijs in woordens chat en daarme e d e dis kwa nederlandse s ituatie kijken een goede ma lificatie va n leerlinggeri cht onderwijs waarbij nier om datgene wat je door de jaren he en hij ook verwijst naar het studiehuis is ook te norm aal b ent gaan vinden door noors e ogen kort door de bo c ht ook al kan hij met weer eens opnie uw t e b e kijken onduide lijk ond e rzo ek aanton e n dat op korte t e rmijn blijft waar de ze vorm van onderzoek toe kan minder woorden ge leerd wo rden dan me t le iden and ers dan kennisve rga ri ng l eers tofgericht onderwij s d an is dat nog ge e n sluit end b ewij s dit ond e rzoek lijkt nogal op conclusi e onderzo e k waar sj a ak kroon k ri ti ek op heeft namelijk dat van netel enbo s in he t v erle d e n dez e d a g h ee ft al s ik zo t erugkijk best h e t waarin zij expliciet aan d e ond e rz oekers ee n en and er opgelev erd d e de nk er s he bb e n vra agt om te bewijzen dat een plan g ee n a an g egeve n dat e en te rm al s d e multiculture le effe ct h ee ft leerlin ggericht onde rwij s wordt sa m enlev ing o oit ve rzonne n is en voor j e h e t name lijk me t l ee rs to fgericht ond e rwij s v er ge w ee t e en e i g en l eve n g a at l eid e n zij houd en l e k en op grond van d e voorwaard e n van be l e idsmak e rs v oor dat hun s treve n n aar e en l e ers t ofge ric ht ond e rwij s als de e ne me thode ma akbare sa m e nlevi ng zijn gr e nze n k ent als e r ti e n woord en a a nl ee rt mo e t d e a nder dat ook sprak e is v an e en impasse dan i s h e t h ie r d e do e n t erwijl dat voor di e and e r niet een b e leid s makers z e lf s p e le n hun rol m aar lijke n explici e t do e l is d at i s tomat e n me t p er en ond e rtusse n we l t e b eseffen dat d e denk ers ve rg elijk e n ge lijk h ebb e n ondertusse n gaa t ee n de e l v a n d e do en e rs hun e i gen we g zo hoorde ik ton d e b e l eids mak er h ebb e n he t me rkbaar mo ei valle n in ee n ges pr ek in de c oulisse n of lijk alle mooie ide e en en in sp a nningen te n wa ndel ga ng en ze ggen d at sc hol e n in de strijd s pijt blijke n a c hte rstande n be ter b estre d e n t e t ege n a chte rs t a nden gewoon mee r moet e n worde n do o r fa ctoren buite n he n om zo do en i n pla a ts va n afwa chten we lk e b es li ssin zorgt d e ec onomi sc h e gro e i v an d e afg e lop e n ge n er v an hoge rhand worde n ge nomen jaren voor ee n t e ru ggang va n d e w e rkeloos onderzoek er s kun j e dan verv olge ns inz e tt en heid zeke r ook onde r allo chtone n om d erge lijke initia ti even te v e rantwoorde n w aarna h e t tot b e l e id v erh ev e n kan worde n de doeners e e n multi c ulturel e sa menle ving wordt im m ers d o or i ed er v a n on s gevormd zij he t n aar v e rhouding in minde re m a t e wa s e r de ze dag ook aandacht vo or d e doene rs in d e multi c ultur ele sam e nle vin g daaronde r sc haar ik ook de cabar eti e r funda mujde omdat ze zo lekk e r vrij mag c h a r ge r en en d e a anw e zige profess ionals ee n lac hs pi egel k a n voorho ud en op dit niv ea u trok ook het ond e rzo e k v an sj aak kroon e n j e fs b ez emer d e aa nd ac ht h e t komt er op ne er dat zij fenome nolo g isc h onderzoek do e n n aar d e onderwij s praktijk dat bet ek ent v e el ob serv aties in de kl as bandopname n vid eo opn am en enz o v o ort h e el vee l ma t eriaal w a arm ee tradition ele on d erzo eke rs ove r het a lge mee n weini g kun n e n bove ndien mak en d e ond e rzoe k ers ver gelijking e n met de ond e rwij s praktijk in noor w ege n ni et zo zeer om vast te stelle n waa r bete r ond erwij s wordt ge geven daar i s ande r onde rzoe k voor nodig maa r om het mo ge lijk t e maken da t vre emde o gen n a ar de 342 moer 2000 5 6