Nederlands voor iedereen – Visies op het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal

mohamed bashir verbonden aan het instituut voor nederlands als tweede taal universiteit van amsterdam henk lammers en betrokken bij de interuniversitaire toela tingsexamens nederlands en henk lammers xander noe docent taalbeheersing aan de universiteit van amsterdam j pekelder de bijdrage van bashir richt zich op een on derdeel van de schrijfvaardigheidstoets op het yvonne vallen niveau van de uitgebreide kennis het examen bestaat uit twee onderdelen een betogende sylvia vink tekst van ongeveer tweehonderd woorden en een invuloefening de volgorde waarin de on derdelen bevraagd worden is niet ieder jaar hetzelfde zie afbeelding op pag si voor de nederlands betogende tekst zijn 40 punten te halen rs voor grammaticale correctheid io voor stijl inclu voor iedereen sief woordkeus io voor opbouw structuur samenhang logica en 5 voor spelling inter visies op punctie conventies voor het tweede deel de invuloefening kunnen 20 punten worden be het certificaat nederlands haald een half punt wordt afgetrokken als men meer dan een woord per open plaats invult of als vreemde taa l als men geen of een verkeerd woord invult een vierde punt wordt afgetrokken bij een foute spelling van een correct woord bij een verkeer de uitgang of bij een twijfelachtig woord de wegen die alloc htonen in nederland kun totaal zijn 6o punten te behalen de normering nen bewandelen om hun taalvaardigheid te was in 1989 als volgt bewijzen zijn niet a l tijd d oorgrondel ijk dat bl ij k t uit de o p inierende tekst die de redactie 6o 5o punten zeer goed van een anderstalige heeft gekregen het leek 49 47 punten goe d ons een goed idee om er een casus van te ma 46 42 punten ruim voldoende ken ten eerste omdat niet iedereen die betrok 41 38 punten voldoende ken is bij het les geven aan and erstaligen de 37 0 punten onvoldoende discussie gevolgd zal hebben die en kele jaren geleden onder andere in levende talen ge mohamed bashit is afkomstig uit somalie h ij voerd werd over het certificaat n ederlands als is sedert 1987 in nederland en is werkzaam als vreemde taal c rt vt ten tweed e omdat on tolk via het tolkencentrum heeft hij zich in langs het eindrapport verschenen is van de ad geschreven voor d e certificaten nederlands viescommissie i nvoering certificaten neder als vreemde taal hij heeft de vier deelcertifi lands als tweede taal reden genoeg om de caten behaald op het niveau van de basiskennis zaken nog eens op een rij te zetten momenteel is hij bezig de deelcertificaten luis de eerste b ijdrage is van m ohamed b ashit tervaardigheid en schrijfvaardigheid te beha zijn commentaar wordt door xander noe in len op het niveau uitgebreide kennis hij heeft een kader geplaatst h et gehele examen en de reeds de deelcertificaten l eesvaardigheid en reeds gevoerde discussie worden besproken spreekvaardigheid op dit niveau behaald hij op de bij d rage van bashit wordt gereageerd verwoordt op verzoe k van de redactie zijn kri door j peke lder universite cathol ique de tie k op een on d erdeel sc hrijfvaardigheid op het louvain te ottignies louvain la neuve be l niveau van de uitgebreide kennis gie en verantwoordelijk voor de examens cnvt yvonne va ll en docent nederlands als tweede taal in de basiseducatie syl via vin k 5 0 moer 1992 2 instru cties b ij d eel 1 hoe ont staat hoofd roos 1 u mag woo rdenboeken gebru i ken pas onlangs men de precieze van roos kun 2 u h e bt 20 m i nuten de t ijd nen achterhalen men heeft ontdekt de boosdoe 3 vu l op de open p l aat sen i n de onderstaande tek st tel ner een eencellig organisme is eigenlijk een soort kens een woo r d i n het in te vu llen woo r d moet p assen schimmel met de wetenschappelijke pityrospo i n het ve r band van de te k st rum ovale die bij iedereen op de huid is bij men 4 u moet altijd een woord invullen sen roos is die pityrosporumschimmel abnor maal hoeveelheden soms 2 tot 3 maal meer dan wa t u over hoofdroos moet we ten gebruikelijk op de hoofdhuid aanwezig hij een vorm van ontsteking rond de haarwortels met schilfer wa t is ho ofd roo s tjes en jeuk onmiddellijk gevolg hoe die overma tige vermenigvuldiging beschimmel op d e hoofdmos ook korteweg roos en in de volksmond precies ontstaat weet tot op heden niet schilfertjes genoemd is een aandoening van de be folder janssen farmaceutica haarde hoofdhuid zonder haar geen roos dus ken merkend roos zijn twee fenomenen schilfering en instruct i es bi j deel 2 jeuk de schilfers komen voor de vorm van witte doorz ichtige huidve l letjes naargelang van het 1 u mag woordenboeken gebruiken stadium de aandoening in afmeting verschillen 2 u hebt 70 minuten de tijd op donkere kleding ze de aandacht en ze 3 u schrijft een tekst over hoe belangrijk zijn kleren brengen de rooslijder ook vaak in verlegenheid u mag onderstaande informatie gebruiken zonde r let de jeuk zeer intens zijn zodat men zich meestal terlijk te citeren onbewust in het krabt waardoor nog schil 4 lengte van de tekst 200 a 225 woorden fertjes op bekleding terechtkomen sommige mensen reeds jaren aan een hardnek informatie kige vorm van roos bij duikt roos periodiek vooral tijdens de wintermaanden de aandoening a je wint er meestal meer bij goede kleren te dragen dan vaker voor is verkeerd te denken dat roos syno een goed mens te zijn o w ilde niem is slechte of onvoldoende hygiene zelfs bij b kleren vind ik ontzettend belangrijk ze moeten origi mensen met een overdreven voor de lichaamsver neel zijn en passen bij je persoonlijkheid je kleren zijn zorging kan roos optreden een stuk van jezelf student l9 jaar c voor vrouwen is het een plicht zich mooi te kleden wat moet men doen om hoofdroos te behandelen a de musset d de gemakkelijkste manier om gebrek aan smaak te roos niet vanzelf integendeel hoe langer men verbergen is met de mode mee te gaan baer niets tegen onderneemt erger de schilfering oberdorf en de jeuk nu is er nieuwe medische sham e ik zou nooit iemand in dienst nemen die onzorgvuldig poo beschikbaar die precies inwerkt op de schimmel gekleed is gepaste en smaakvolle kleding wekt ver de ontstekingsreactie rond de hoofdharen ver trouwen dat het innerlijk belangrijker is dan het uiter oorzaakt de behandeling heeft men de tus lijk is een verzinsel van wie te lui of te arm is om zich senflessen en zakjes die laatste bevatten precies de goed te kleden directeur van een bedrijf hoeveelheid die nodig isvoor een wasbeurt f een gemeen mens blijft gemeen al draagt hij nog zul ke mooie kleren p c boutens het examen schrijfvaardigheid van het certificaat nederlands als vreemde taal uitgebreide kennis in iggi 1992 2 moer si drukkingen niet kennen omdat ze nauwelij ks gebrui kt worden mohamed bashir a ls anderstal ige ben ik voor een belangrijk dee l afh anke l ij k van de lessen die i k k rijg om wat toetsen uitdrukkingen de nederlandse taal goed te spreken mijn er varing is dat er weinig aandac h t besteed wordt aan de nederlandse uitdrukkingen tijdens h et leren van d e nederlandse taal i k ontken niet i eder jaar in mei vindt in nederland een exa dat sommige uitdrukk ingen tijdens de les men p laats dat bedoe ld is voor anderstaligen voorkomen maar dit is min of meer toeva llig het examen bestaat uit vier onderdelen en hoort dan bij de voorge lezen tekst als er schrijfvaardigheid l eesvaard ig heid luister iemand aan de docent vraagt hoe je deze vaar vaardig h eid en sp reekvaardig heid d e deelne digheden kunt leren b eheersen luidt het ant mers kunnen de examens in de verschillende woord dat het een kwestie is van hier geboren vaardigheden o p drie niveaus afleggen te we zijn en van huis uit meegekregen hebben ten elementaire k ennis basiskennis en uitge ik begrijp niet waarom men toch zoveel uit breide kennis het examen word t op meerdere druk kingen in het examen opneemt als het plaatsen in ned erland en b elgie georganiseerd vast staat dat anderstaligen lange tijd nodig door de n ederlandse taalunie hebben om deze onder de knie te krijgen ik bep erk me tot het niveau va n de uitge b ovendien leest men in de krant dat de over breide k ennis en daarvan het onde rdeel heid ernaar streeft om de buitenlanders in de sc hrijfvaardigh eid voordat ik mijn kritiek uit nederlandse samenleving te laten integreren op dit onderdeel geef ik aan wat de deelne de commissie die het examen samenstelt mers van het examen vo l gens de samenstellers maakt dee l uit van d ezelfde overheid en ik moeten kunnen constateer dat het examen waarvoor de buiten ten eerste wordt van de kandidaten verwacht landers moeten slagen in strijd is met wat de d at zij een formeel document kunnen o p stel overheid voor ogen heeft daarmee bedoel ik len zonder storende fouten bij voorbeeld een te zeggen dat de deelnemers van het examen verslag maken of een commentaar schrijven gedemo tiveerd raken als ze steeds te horen met inci denteel gebruik van het woordenb oek krijgen dat ze gezakt zijn h et gevolg is dat ze ten tweede dat zij aan officiel e instanties een het desbetreffende certificaat niet behalen wat informatieve of persuasieve brief kunnen voor hen een struikelb l ok vormt om aan de schrijven eveneens met incidenteel gebruik samenleving deel te nemen bij voorbeeld om te van het woordenboek studeren of om te werken en daarmee schiet d eze eisen zijn voor mij zo hel der als kristal de commissie haar doel voorbij maar ik vraag me af of het examen dat de deel de meeste deelnemers aan het examen vinden nemers moeten maken een toetsi n g is van de dat zij aan de eerder genoemde voorwaarden doelstel l ing waarnaar men streeft kunnen voldoen h et is al leen de vraag of de een voorbeel d k an dat wellicht verduidel ij test die ze moeten invullen hun schrijfvaardig ken het tweede onderdeel van schrijfvaar heid toetst persoonlijk ben ik van mening dat digheid bestaat uit een te kst i n deze tekst dit niet het geval is en in deze mening sta ik niet zijn o pen plaatsen daar ontbre k en woorden alleen er zijn tal van mensen die het met mij zie het voorbeeld op pag si de weggelaten eens zijn en die vinden dat hier meer voorspel woorden zijn meestal typisch nederlandse uit l end lezen getoetst wordt dan het al dan niet drukkingen als d eelnemers deze uitd ru kk in goed kunnen schrijven van de nederlandse gen niet kennen wil dat volgens de commissie taal van het examen zeggen dat zij onvoldoende de naast dit probleem is de tijd om de tekst in te nederlandse taal k unnen sch rijven dat is wat vu llen heel erg kort namelij k twintig minu ik het meest oneerl ijk vind t en opzichte van ten het zou beter zijn als men er wat langer diegenen die de nederland se taal als tweede over kon doen taal moeten leren laten we eerlijk zijn er zijn de positieve kant van het bestaan van dit zoveel nederlandse mensen die bepaalde uit examen is dat iedereen die wil kan deelnemen 5 2 moer 1992 2 de nederlandse taalunie is bij verdra g door h e t konin krijk het verdrag is de taalunie belas t met het gemeenschappe belgie e n he t konin krijk der nederlanden ingesteld met als lijk bepalen van de toetsstenen voor he t beh a len van he t doel de integratie van nederland en de nederlandse getuigschrift nederlands als vreemde taal en het geza gemeenschap in belgie op het gebied va n de nederlandse menlijk toekennen van h et getuigsch rift taal en letteren in de ruimste zin volgens artikel 4 e van algemene taxonomie van verbale communicati e n iveau elementaire kenni s waar bij de g esp re k spartn e rs reken in g ho uden m et de aan wez igh eid van een a nde rs ta li ge leesvaard igheid 2 m e n begrij p t e e n voudig gefo r muleerd e in f or m a t ie o ver men begrijpt eenvoudige schriftelijke mededelingen in act uele ond erwer pe n houdelijk bepaald door het niveau elementaire kennis 3 me n k an een n ie t ges p ecialiseerd docu m entair ra d io of lu i stervaardigheid tv p rog ramm a v olgen 4 in een tele fo on gespre k beg ri jpt m en d e standaardspreken luistervaardigheid de gesprekspartner als d ie i n een r u st i g te mpo praat orie n tering in de r u imte men begrij p t eenvoud ige gevraagd e of gegeven inlic ht in g e n ove r de weg naar het sc hrijfvaardigheid hotel st ation enz 1 me n kan een brief o pstell en m et gebr ui k van een woo r o rie n teri ng i n d e t ijd men begrij pt e e n voud ige gevraagd e d en boe k of gegeve n i n lichti n ge n o ver d ata uren enz 2 m e n k a n zo n d er wo o r d e nboe k e e n eenvou d ige m e d ed e sociale orienterin g m e n b eg rij pt vaste o m gangsfo r mu les ling sc h rijven zich voorstellen zich excuse ren be dan ken gro eten een voudige inlichtingen over gezin woo nplaats b eroep e nz spreekvaardigheid maataan d ui d ingen m en beg rijpt g evraagde of gegeven 1 me n k an d eelnemen aa n e en gespre k over alle d aagse on inlic htingen over g etallen a fstan d en prijz en geld enz d er wer pe n w aarb ij foute n gemaa kt k un n en wor d en di e d e c om m u nicatie niet in gev aar brengen schrijfvaardigheid 2 men kan uitgebreid over zichzelf spreken beroep hobby men kan eenvoudige mededelingen of korte informele en z b rie ven schrijven met geb rui k van ee n woordenboe k zon 3 m en k an vrij vlot over ee n on d erwer p b inne n de eigen be der fouten d i e het b egrij pen i n gevaar b re n gen en inhou langstellingssfeer spreken delij k bep aald do or het niveau elementaire ken n is spreek vaard ig h eid ni veau u itge b reid e ken ni s spreekvaardigheid leesvaardigheid orientering in de ruimte men k an inlichti ngen vragen of 1 m en begrij p t ee n tek st fict ion b v ro man met inci d entee l geven over d e weg n a ar h e t h otel stat ion enz ge br u i k va n ee n woo r d e nboek orien tering in d e t ij d m e n kan inlic ht in g en vragen of 2 m en begrij pt ee n d a g of weekbla d arti kel geen vaklitera geve n ove r data uren enz tuur met i n ci dente el gebrui k v an e e n wo ordenboek sociale ori ent ering men kan v aste om gan gsformules 3 me n beg rij pt r outi n ec or r es po n dentie e n ra pporten met hante re n zich vo orstellen zic h excuseren bed an k e n i n cid enteel ge brui k van e en woord en b oe k groeten eenvoudige inlichtingen over gezin woonplaats ber oep luistervaardigheid maat aa nd ui d ingen m en k a n inlic hti ngen v ragen of g even 1 m e n kan een ges pr ek vol gen ook als a nd eren gee n re ke over ge t alle n a fstanden p rijzen geld e nz ning h ouden m et d e aanwe zi gh eid van e en anderst alige men k an om d ienstverlening vragen lo gies ont bijt tele 2 m en kan een licht reg ionaal get i nt ges p rek volgen foon taxi enz 3 me n kan gem akke lij k ra d io e n tv d e batten volgen en me n be grij pt i n for m a t ieve p rog ram ma s op rad io en t v n iveau basis k enni s 4 men begrijpt licht gestoorde telefonische mededelingen en rad io p rog ram m a s leesvaardigheid men begrij p t ee n h e dend aagse dialoog b v modern schrij fvaardigheid to neelstuk m et systematisch gebrui k van een woord en 1 men k an e e n ko rt form eel d ocum ent opst ellen zonder sto boek rende fouten b v verslag co mm entaar m et inci d enteel men beg rij pt een te k st fiction b v roman met systema gebrui k van h et wo or den b oe k tisc h ge brui k va n een woo rdenboe k 2 men k a n aan officiele inst a n t ies ee n informatieve of p er m en beg rij pt een te k st no n fiction b v k r ante arti kel o v er suasie ve b rief sc h rijven m e t incid e n teel ge b ru ik va n h et een be k en d o n der w erp m et sy stema t isc h gebrui k va n een woordenboek woordenboek spree kvaardigh eid luistervaardigheid men s p reekt de t a a l v lo t e n m et v ol do en de nu a n ce rin ge n 1 m en k an een g es p re k over alle d aa gse o nd er werpen vol ge n om adequaat deel te nemen aan een gesprek of debat 1992 2 moer 53 aan dit examen en het examen niet verbonden toetsen die in samenwerking met het stro zijn is aan bepaalde sch olen h et behaalde certifi ontwikkeld caat wordt geacce p teerd door werkgevers en ik beperk me echter tot het cnvr omdat het onderwijsinstanties en daar mee wor d t dus d e lange tijd de enige toetsingsmogelijkheid was mogelijkheid geboden aan de anderstal igen en omdat er elk jaar veel tweede taallerenden om op vrijwillige basis een certificaat te hal en aan deelnemen in nederland waren dat in ik ben als anderstalige er gelukkig mee dat 1989 l743 personen deze moge l ijkheid bestaat m aar ik vraag me het cnvt bestaat uit examens op drie ni af en dat is de kern van mijn kritie k of het niet veaus elementaire kennis basiskennis en uitge mogelijk is om het examen enigszins aan te breide kennis en op ieder niveau uit afzonderlijke passen om zo de doelgroep waarvoor het exa toetsen voor de vier vaardigheden lezen luiste men bestemd is een eerlijke kans te bieden ren schrijven spreken zie afbeelding op pag 53 het c n vt bestaat sinds 1977 tot 1985 ressor teerde het in nederland onder het ministerie van onderwijs en wetenschappen en in belgie xander no e onder het commissariaat generaal voor inter nationale culturele samenwerking van de ne het kader derlandstalige gemeenschap sinds 1985 vin den de examens plaats onder auspicien van de nederlandse taalunie de wetenschappelijke en organisatorische uitvoering van de examens om de bijdrage van b ashir in p erspectief te is opgedragen aan een nederlandse belgische k unnen zien is het noodzakelijk het certifi staf die gehuisvest is in de franstalige uni caat nederl ands al s vreemde taal te beschrij versite catholique de louvain te ottignies ven daarna geef ik een beeld van de gevoerde louvain la neuve belgie discussie en zet ik de verschillende commissies het examen wordt in verschillende landen die zich met dit onderwerp hebben bezig ge afgenomen sinds 1977 namen er 28 330 kan houden achter el k aar daarbij baseer ik me didaten mee verdeeld over 3 2 landen binnen voornamelijk op het eindrapport van de ad en buiten europa het grootste aantal kandida viescommissie invoering certificaten neder ten legt het examen in nederland af op het lands als tweede taal i99i moment is de belangstelling groot het aantal inschrijvingen in i99i is ten opzichte van dat in ex am en s voor a nders ta lig e n r 990 met 20 procent gegroeid het examen is in mei na het afnemen van de de behoefte aan examens komt voort uit de examens beoordeelt de staf de toetsen en be wens de in en uitstroom in het onderwijs te paalt de cesuur namens de nederlandse taal regelen er blijkt echter in het onderwijssys unie kent zij de certificaten toe teem een lacune te zijn wat betreft hoger opge leide volwassen anderstaligen deze groep valt d e d isc u ssi e buiten de rijksregeling basiseducatie om toch te voldoen aan de behoefte het taalvaardig de discussie die in de afgelopen jaren gevoerd heidsniveau te bepalen zijn in de loop van de is spitst zich toe op drie aspecten tijd allerlei toetsen ontwikkeld zo bestaat er is er een verschil tussen het leren van het ne bij voorbeeld het interuniversitair toelatings derlands als vreemde taal en het leren van het examen nederlands behalve de universiteit nederlands als tweede taal delft en de rijksuniversiteit leiden hanteren moet taalvaardigheid globaal of analytisch alle nederlandse universiteiten deze toets per deelvaardigheid getoetst worden waarbij de kandidaten een examen afleggen hoeveel niveaus zijn er noodzakelijk dat bestaat uit vier onderdelen lezen spre de deelnemers aan deze discussie leggen ken schrijven en luisteren we kennen ook de ieder hun eigen accent instaptoets anderstalige volwassenen en op verzoek van de nederlandse taalunie tweede taalonderwijs op maat diagnostische schreven montens en sciarone in 1985 een 54 moer 1992 2 notitie over dit onderwerp zij p oneerden daar oo k dat deze certificaten een functie kunnen in de stell ing dat de toetsing van de taalunie krijgen b ij toel ating tot vervolgopleidingen en door middel van certificaten nederlands als bij sollicitaties vreemde taal niet gesc h ikt is voor de certifi verhallen r 9 9o is voor invoering van certi cering van het n ederlands als tweede taal ficaten nederlands al s tweede taal met een ci vo l gens m ontens en sciarone gaat het cnvt viel effect h ij verklaart waarom er nog steeds ten onrechte voorbij aan de grote verschillen geen certificaten zijn en levert een schema voor die er bestaan tussen het verwerven van het het ontwikke len van een certificatenstructuur nederlands als vreemde en als tweede taal d e meeste k andidaten leggen het cnvt af op het van r egerin gs wege laagste niveau dit niveau is echter volstrekt onvoldoende om in nederland te functione in de loop der tijd hebben twee commissies ren daarnaast oordelen montens en sciarone zich beziggehouden met de kwestie van de negatief over de uitsplitsing in vier vaardighe certificaten vanaf 1986 was dat de program den waarvoor centraal toetsen worden ont macommissie nederlands als tweede taal en wik keld volgens hen zijn er veel eenvoudiger sinds i99i de adviescommissie invoering methoden voor het bepal en van het globa l e certificaten nederlands als tweede taal taalvaardigheidsniveau de programmacommissie nederlands als montens en scarione wijzen ook op het ge tweede taal werd in 1986 ingesteld door de ringe civiele effect van de cnvr toets door toenmalige staatssecretaris van onderwijs en het te lage taalvaardigheidsniveau met het wetenschappen tinjaar maas de commissie civiel effect wordt bedoeld de mate waarin de in de volksmond de commissie reuter moest certificaten toegang bieden tot opleidingen een regeling treffen voor diegenen voor wie en werkvelden zij pleiten voor een indirecte gezien het niveau van hun opleiding geen globale toetsvorm als de loze test dat is een voorziening was getroffen op grond van de t oets die bes t aat ui t een t e kst waa rin woorde n rijksregeling basiseducatie en zijn weggelaten die de kandidaten moeten in proberen aan de behaalde studieresultaten een v ull en civiel effect te verbinden op m ontens en sciarone wordt gereageerd de commissie reuter stelde voor op twee door b eheydt 1987 en leman sergeijssels en niveaus met ieder vier deelvaardigheden te geirnaerdt 1988 deze auteurs nemen de toetsen analoog aan de regeling bij het cnvt positie in dat het c n v z wel dege lij k geschikt is moesten de vier deelcertificaten uiteindelijk om als certificaat ne d erlands a l s tweede taal tot een certificaat leiden wel wilde de com te dienen zij vinden de verschillen tussen het missie een beperkte geldigheidsduur aan de nederlands als vreemde en als tweede taa l niet deelcertificaten toekennen de scholen voor wezenlijk er wordt gepleit voor een toevoe secundair en tertiair onderwijs moesten aldus ging van een vierde laagste niveau op grond het voorstel allochtonen in het bezit van cer van het argument dat het elementaire niveau tificaat niveaus het hoogste niveau toelaten voor veel personen niet haalbaar is tot het onderwijs en een vrijstelling geven glijkan bespreekt in zijn artikel toetsing voor het opnemen van nederlandse taal en van nederlands als vreemde en als tweede taal letterkunde in hun pakket verder vond men 1988 uitvoerig de leesvaa rdigheidstoetsen dat de bezitters van het s certificaat in het be van het cnvt examen h ij komt tot de con drijfsleven niet mochten worden afgewezen op clusie dat deze toets niet voldoet en pleit voor grond van hun beheersing van het nederlands een examen nederlan d s al s tweede taal de commissie wilde een tweejaarlijkse centrale i n 1989 verscheen het rapport al lochtonen toetsing het liefst samen met vlaanderen beleid van de wetensch appel ijke raad voor het ministerie onderschreef het streven naar r egerin gs beleid d aari n ple it m e n oo k voo r centrale examens en de samenwerking met invoering van certificaten nederl ands als vlaanderen in de taalunie zij wees echter de tweede taal de raad veronderstelt dat een vrijstelling voor het examenvak nederlands af lande l ijk erkend certificaat de inspanningen uit het veld kwam de reactie van glijkan stimuleert en de motivatie vergroot zij denkt 1987 hij bepleitte een voorzichtige invoe 1992 2 moer 55 ring omdat enerzijds de taalvaardigheidseisen zijn de gaten door de toetsconstructeur zelf hoog moeten zijn als de certificaten een civiel gekozen op grond van tekstinterne criteria effect willen hebben maar anderzijds ook weer dit in tegenstelling tot de klassieke cloze niet zo hoog moeten zijn dat ze een drempel waar de gaten met een mathematische regel vormen daarnaast betoogde glijkan tegen het maat in de tekst opduiken bij voorbeeld elk plan voor een uniforme toetsing voor toelating vijfde zesde of zevende woord wordt weggela tot mbo xboen wo ten beheydt 1988 de ideeen van de commissie reuter zijn niet de opmerkingen van bashir die de aanlei overgenomen en de commissie is een zachte ding vormen voor deze reactie spitsen zich toe dood gestorven op dein 1986 gebruikte cloze namelijk de tekst het advies van de raad voor het regeringsbe amadeus beheydt de kleijn 1987 afge leid inhei al eerder genoemde rapport alloch zien van enige kritiek op de tekst zelf werpt tonenbeleid wetenschappelijke raad voor het bashir de principiele vraag op of een derge regeringsbeleid 1989 was de aanleiding tot het lijke toetsvorm wel thuishoort in een examen instellen van de adviescommissie invoering schrijfvaardigheid we zullen nu eerst kort certificaten nederlands als tweede taal deze ingaan op het eerste punt om ons dan verder te commissie heeft onlangs haar eindrapport wijden aan de rechtvaardiging van de rationele i99i uitgebracht zij pleit daarin voor de cloze als onderdeel van een schrijfvaardig invoering van certificaten op twee niveaus het heidstoets eerste om in lagere vormen van onderwijs en lagere functies in het bedrijfsleven te kunnen id ioo m functioneren het tweede om in hogere vor men van onderwijs en in midden en hogere bashirs opmerking dat er in voornoemde tekst functies in bedrijven en instellingen te kunnen in de meeste gevallen gevraagd wordt naar functioneren idiomatische kennis is niet juist voor zover de minister heeft vrijwel alle aanbevelingen wij kunnen zien dient er voor dertien van de van de commissie overgenomen en dat heeft veertig gaten een beroep gedaan te worden geresulteerd in de instelling van een commis op idiomatische kennis en dan nog onder een sie die moet dienen als voorloper van de later vrij ruime interpretatie van het begrip idioma in 1992 in te stellen staatsexamencommissie tischeuitdrukking we zijn desondanks bereid deze commissie wordt verantwoordelijk voor toe te geven dat ook dertien keer te veel van het de uitvoering van de aanbevelingen in het rap goede is een rationele cloze dient als onder port deel van een schrijfvaardigheidsexamen zoveel mogelijk subvaardigheden binnen schrijfvaar digheid af te tasten willen de andere subvaar digheden voldoende aan bod komen dan kan j pekelder er voor de idiomatische subvaardigheid hoe belangrijk die ook is niet meer dan een relatief de rationele cloze als bescheiden plaats gereserveerd worden het is jammer dat bashir zich beperkt heeft schrijfvaardigheidstoet s tot het examen van 1986 in de zeven andere examens die tussen 1984 en i99i zijn afgeno men ligt het aantal gaten waarvoor een beroep gedaan moet worden op idiomatische kennis sinds 1984 gebruikt het c n v t voor uitge beduidend lager meestal rond de vijf alvo breide kennis hoogste niveau naast het als rens in te gaan op een aantal andere subvaar op en vraagvorm fungerende geleide opstel digheden binnen schrijfvaardigheid die door dat voor twee derde meeweegt in de beoorde de cloze aan de orde worden gesteld volgen l ing een gatentekst als objectieve schrijfvaar nu eerst enkele opmerkingen met betrekking d i gheidtoets die voor een derde meeweegt in tot de zogenaamde controlefunctie van deze de beoordeling het betreft hier een zoge toetsvorm naamde ratione le c l one i n een rationele c lone 56 moer 1992 2 de ratio n e le cloze al s co ntroletoe ts te delen in betrekkingswoorden voorzetsels en voegwoorden verwijzingswoorden voornaam de vraag is waarom het cnvt een directe woorden en lidwoorden en inhoudswoorden schrijfvaardigheidstoets waarb ij de kand idaat werkwoorden zelfstandige en bijvoeglijke daadwerkelij k een schrijfprestatie l evert op naamwoorden en bijwoorden telwoorden en stel vergezel d laat gaan van een indirecte tussenwerpsels dan kunnen we stellen dat elk toetsvorm waarbij het schrijven be p erkt is tot van de drie categorieen op een geheel eigen het in vullen van een veertigtal woorden de wijze van invloed is op de tekstcohesie dat keuze voor deze toetsvorm hangt samen met betrekkings en verwijzingswoorden een be het feit dat een open vraagvorm als h et opstel langrijke bijdrage leveren aan de tekstcohesie ontsnapt aan een objectieve beoordeling al zal niemand verbazen ze leggen immers een hoewel het h ier om een va l ide toetsvorm gaat verband tussen constituenten of tussen een dat wil zeggen dat er daadwerkelijk wordt ge constituent en de situatie de volgende voor schreven is het moeilijk een dergelijke toets beelden gebaseerd op de tekst eetleien uit op een betrouwbare wijze te beoordelen het 1988 beheydt pekelder 1 99 1 mogen dit ver cnvt ondervangt dit ten dele door te werken duidelijken de oneven voorbeelden geven met anal ytische beoordelingsschema s waarbij de juiste antwoorden de even voorbeelden de afzo nderlij k punten wo rde n toegek end voo r antwoorden van een proefpersoon de regel woordenschat grammatica stijl spel ling en aanduiding verwijst naar de tekst op pag 58 zovoorts anderzijds wordt dit ondervangen door voornoemde rationele cloze die mits er betrekkingswoord enkele duidelijke scoringsvoorschriften zijn vrijwel objectief is te scoren deze winst aan z lezen terwijl je eet of eten terwijl je betrouwbaarheid gaat echter gepaard met leest regel 12 13 verlies aan validiteit dat wi l zeggen er wordt nauwelijks geschreven door middel van de onderschikkende con vanuit een oogpunt van betrouwbaarheid juncties in i worden er niet alleen telkens kan de rationele clone dus beschouwd worden twee bijzinnen syntactisch met elkaar verbon als een control etoets op de open vraagvorm den maar wordt er ook een semantische link van het opstel de hoogte van de statistische gelegd terwijl markeert de gelijktijdigheid correl atie tussen de scores van beid e onderde van de in de betreffende bijzinnen verwoorde len geeft aanwijzingen voor de betrouw b aar handelingen door het nevenschikkende en heid van de schrijfvaardigheidstoets in zijn te gebruiken in 2 markeert de proefpersoon geheel de lagere validiteit van de clone ten weliswaar deze gelijktijdigheid maar door opzichte van het opstel betekent niet dat eerst breekt hij de syntactische cohesie en parallellie genoemde vanuit een oogpunt van validiteit van de zin hetgeen leidt tot ongrammaticali onbruikbaar zou zijn binnen een schrijfvaar teit digheidsexamen het stelt een centraal schrijf vaardigheidsaspect aan de orde name l ijk tekst 2 lezen terwijl je eet of eten en je cohesie leest tek st co h esie dit voorbeeld i l lustreert dus een tekort aan syntactische vaardigheid de proefpersoon een tekst is beter interpreteerbaar naarmate de geeft er blij k van niet te weten dat nevenschik cohesie van de tekst toeneemt vergelijk van king ze k er in de schrijftaal in principe alleen wijk sanders 1987 men kan stellen dat de mogelijk is tussen distributioneel gelij k waar cohesie van een tekst maximaal is als de in de digetaalelementen de fout in 2 wordt boven tekst voorkomende woordsoorten zowel mor dien in de hand gewerkt door het syntactisch fologisch syntactisch semantisch lexicaal als homonieme je leest dat los van de context pragmatisch op de juiste manier functioneren zowel hoofd als bijzin kan zijn als we er met den hertog 1973 van uitgaan dat de klassieke tien woordsoorten zijn in 1992 2 moer 57 4 ik legde het blaadje dan op een stoel naast eetlez en mij en wierp met tersluikse blikken naar eten behoort tot de prettigste dingen in de wereld door middel van met legt de proefp ersoon in dit deel van de aardbol wordt het dan ook een foutieve prepositionele l ink tussen wierp veel en regelmatig gedaan men kan in huis en bli kken de keuze van het instrumente le eten of in speciaal daarvoor ingerichte met zou erop kunnen wijzen dat hij het ruimten buitenshuis zogenaamde restaurants eten idiomatische blikken werpen letterlijk inter kan men alleen doen of in gezelschap een ander preteert h ij ontbeert in dit geval de nodige zeer prettig ding is het lezen van woorden lexicale h ier idiomatische vaardigheid met dit doet men alleen woorden kan men bijna alle syntactische gevolgen van dien een an overal lezen behalve misschien in een van licht dere mogelijkheid is dat de proefpersoon hier 10 verstoken grot of boven op een duintop bij slachtoffer is van contaminatie tussen en keek windkracht 10 maar het mooiste is voor mij de er met tersluikse blikken naar en en wierp er combinatie van deze genietingen lezen terwijl tersluikse blikken naar twee mogelijke syn je eet of eten terwijl je leest hier kan weinig tactische structuren die interfereren tot een tegenop lammer genoeg wordt het eetlezen in fout e o ploss ing 15 gezelschap in het algemeen niet gewaardeerd door de meeste mensen wordt het als ongezel inhoudswoord lig ervaren doe nou even gezellig en leg die krant weg hoe vaak heb ik dat niet moeten wat wel eens onderschat wordt is dat ook in horen als kind al trachtte ik blaadjes mee houdswoorden een zeer belangrijke cohesie 20 aan tafel te smokkelen dit werd niet op verhogende factor vormen markham 1975 prijs gesteld ik legde het blaadje dan op heeft het zelfs over e en intuitive app eal een stoel naast me en wierp er tersluikse that c ont e nt words should be more heavily blikken naar maar ook dat doorzag men spoe involved in cohesive proc essen across sentence dig het blad werd in een verre hoek van boundaries than function words mark 25 de kamer gedeponeerd ik bleef zitten met het ham 1975 p 4 2g gevoel of ik beroofd was van een essentieel orgaan tijdens ontbijt of lunch bood dan het eti 5 doe nou even geze ll ig en leg die krant ketvan jam of pindakaaspot nog enige troost maar weg h oe vaak heb ik dat niet moeten bij het avondmaal was ik reddeloos verloren horen regel t7 t9 30 tenzij er een enkele keer op een hoogtijdag een fles wijn op tafel verscheen ik beheer h et inhoudswoord horen onderhoudt door ste de franse taal dan nog wel niet maar er middel van het verwijzingswoord dat een stonden in ieder geval woorden op sterke syntactische cohesie met de zin tussen het etiket aanhalingstekens deze l aatste vormt immers r campert het object van horen horen is semantisch te induceren uit deze zin blijkens verwijzingswoord 6 doe nou even gezellig en leg die krant weg hoe vaak heb ik dat niet moeten 3 ik legde het blaadje dan op een stoel naast doen mij en wierp er tersluikse blikken naar regel 21 23 induceert de proefpersoon foutief doen in wezen gaat het hier om een cohesiefout van er in de tweede hoofdzin verwijst naar het semantische aard want de proefpersoon is zich blaadje in de eerste hoofdzin de proefper getuige zijn antwoord bewust van de syn soon doorbreekt de syntactische cohesie van tactische link doen ishier alhoewel seman de zin door in 4 ten onrechte een betrek tisch compatibel met wegleggen semantisch kingswoord te gebruiken niet compatibel met gezellig doen 58 moer 1992 2 opl oss ingss tr at e gie e n woorden kan als getalsonderwerp fungeren syntactische informatie het kan bijgevolg nu we enkele voorbeelden hebben gezien van slechts een enkelvoudige persoonsvorm bij de verbanden die betrekkings verwijzings en zich hebben morfologische informatie inhoudswoorden kunnen leggen en de rol van lexicale semantische en syntactische vaardig binnen de teks t heden daarbij rijst de vraag welke oplossings eten behoort en het het verwijst naar eten strategieen de lerende moet hanteren wil hij in de voorafgaande zin a ls we het vervangen deze verbanden op de juiste manier kunnen door eten blijk t wederom dat alleen een en herkennen en vervolgens tot de juiste invul kelvoudige persoonsvorm mogelij k is mor ling van de open plekken komen ter beant fol ogische informatie de voorafgaande zin woording van deze vraag doen we een beroep staat in de onvoltooid tegenwoordige tijd be op bachman 1985 hij onderscheidt vier types hoort gezien het feit dat het naar het on contexten op grond waarvan de lerende bepaal derwerp van deze zin verwijst moet ook de de gaten kan invullen namelijk binnen de het zin in de onvoltooide tijd staan als mo woordgroep binnen de zin binnen de tekst en buiten gelijke persoonsvorm is is dus uitgesl oten de tekst vergelijk 8 semantische informatie alhoewel bachman er op een elegante ma nier in slaagt de open plekken van een cloze on buiten de teks t the basis of the judgment of the test develop veel en regelmatig eten behoort niet tot het ment team bachman 1985 p 541 te rang verleden in dit deel van de aardbol ook extra schikken volgens de benodigde oplossings textuele kennis geeft informatie over de juis strategie leert nadere observatie van ons cor te semantische keus van de persoonsvorm pus echter dat het vaak erg moeilijk zo niet iemand die enige kennis heeft van gewoonten onmogelijk is alle open plekken te rangschik en gebruiken in dit deel van de aardbol zal we ken in een en niet meer dan een categorie de ten dat er nog steeds veel en regelmatig wordt conclusie dringt zich dan ook op dat er voor de gegeten pragmatische informatie correcte invulling van een open plek in veel gevallen een beroep moet worden gedaan op deze ongetwijfeld niet uitputtende analyse verschillende oplossingstrategieen tegelijker van een enkele open plek die trouwens te her tijd een voorbeeld moge dit verduidelijken halen is voor de meeste andere gaten van on derhavige cloze wijst er duidelijk op dat er 7 eten behoort tot de prettigste dingen in de voor de invulling van een gatentekst vaak een wereld i n dit deel van de aardbol wordt beroep moet worden gedaan op complexe op hetdan ook veel en regelmatig gedaan lossingsstrategieen waarbinnen verschillende regel t 3 factoren werkzaam zijn 8 eten behoort tot de prettigste dingen in conclusie s de wereld i n dit deel van de aardbol is het dan ook veel en regelmatig gedaan we hebben gezien dat er naarge l ang de catego rie waartoe woorden behoren verschillende a binnen de woordgroep cohesieverhogende verbanden worden gelegd wordt gedaan de participiumvorm van het semantisch morfo l ogisch syntactisch lexi overgebleven gedeelte van de woordgroep caal pragmatisch met andere extra tekstuele geeft aan dat er een persoonsvorm ingevuld elementen of deze nu binnen de woordgroep moet worden morfologische informatie binnen de zin bin nen de tekst of buiten de tekst te vinden zijn we hopen hiermee duide b binnen de zi n lijk te hebben gemaakt dat de rationele cl oze wordt het dan ook veel en regelmatig gedaan een aantal met tekstcohesie samenhangende dat het hier geen plaatsonderwerp geerts e a aspecten aan de orde stelt en dus een geschikt 1984 is is af te leiden uit het deel dat direct op instrument vormt om verschillende subvaar het volgt geen enkele combinatie van deze digheden van de schrijfvaardigheid te toetsen 1992 2 m oe r 59 zolang we echter geen inho u dsvalide om grote klus is voor anderstaligen is het hele sch rijving hebb en van de schrijfvaardigh eid in maal een ramp zeker als het om teksten gaat zijn geheel wat is schrijfvaardigh eid is het waarin gespeeld wordt met de taal er komen nood zak elij k dat een dergelij k e toetsvorm zo niet alleen veel uitdrukkingen in voor maar als bij de schrijfvaardig h eidsexamens van het ook zijn veel weggelaten woorden voorzetsels c n vt vergezeld gaat van toetsen d ie op directe het is bekend dat die zeer veel problemen voor wijze de vaardigheden van het zelf formu leren anderstaligen opleveren bovendien wordt er en structureren van tekst toetsen vaak meteen al in de eerste zin een woord weg gelaten zodat men maar moeilijk in de tekst kan komen de moeilijkheidsgraad van de teksten kan yvonne vallen nogal verschillend zijn anderstaligen kunnen zich bovendien bij een tekst over huilen praktijkervaringen met 1987 of over de snelheid op de autowegen 1989 misschien meer voorstellen dan bij een het c nv t tekst over amadeus of over eetlezen 1988 jammer is ook dat er op alle drie kennisni veaus elementair basis en uitgebreid geen toetsing is van de schrijfvaardigheid waarmee sinds 1986 nemen er cursisten van het taalpro veel anderstaligen in onze maatschappij veel ject voor buitenlanders in arnhem dat valt vuldig worden geconfronteerd namelijk met onder de basiseducatie deel aan het certifi het invullen van formulieren caat nederlands als vreemde taal er was reeds in die tijd grote behoefte van cursisten aan een lui s t ere n en sprek en echt diploma aangezien er op testgebied voor volwassen anderstaligen nauwelijks iets was ook de toetsing van de onderdelen luisteren ontwikkeld kwamen we al gauw terecht bij en spreken is mijns inziens niet he lemaal zoals het certificaat van leuven ofte wel het c n vz het behoort het mer k waardige feit doet zich het leuvense examen is goed voor cursisten namelijk voor dat cursisten bij voorbeel d wel met een hoge opleiding die het nederlands als het basisniveau l uisteren halen maar niet het een vreemde taal leren en zeer geinteresseerd elementaire niveau dit komt meestal door de zijn in het fenomeen taal wanneer men de lijst vraagstelling bij elementair luisteren er is na van deelnemende instellingen in de vele landen melijk he l emaal geen vraag ik geef een voor bekijkt dan ziet men ook dat dit examen vaak beeld uit het examen voor 1987 daarbij krijgen op een universiteit wordt afgenomen voor de de cursisten een interview te horen van paula meeste anderstalige cursisten in de basisedu hofwij k van r adio europa met agent bekorte catie ishet c rr vrechter niet geschikt de agent heeft een dode vrouw op straat ge ik zal nu eerst ingaan op bezwaren die ik heb vonden een stukje uit die dialoog gaat als tegen de gatentekst van het onderdeel schrijf volgt de agent is aan het woord vaardigheid niveau uitgebreide kennis waar over bashir schrijft daarna geef ik aan welke m aar toen i k naar haar hart luisterde hoorde andere problemen ik in de praktijk tegenkwam ik dat dat niet meer klopte ze was helemaal aangaande het c rr vz koud dat voelde ik sc hrij ve n de spreker stopt met praten en de cursist moet het vervolg kiezen op het blad dat voor hem i k b en van mening dat de gatentek st geen goe ligt de manier is om de schrijfvaardigheid van en toen begon ik natuurlijk aan iets anders te iemand te testen i n de eerste plaats moet een denken schrijver de vrijheid hebben om zijn eigen en daarom wilde ik niet te dicht bij haar ko woorden te k iezen verder b l ijkt dat deze cl oze men toets ze l fs voor geschoo l de nederlanders een en toen besloot ik naar haar hart te luisteren 6o moer 1 992 2 cu rsisten gaven aan dat ze h et verhaal hele tie h a dden met een autochtoon en een goede maal begrepen maar toch het goede antwoord testvaardigheid hadden niet konden kiezen omda t ze niet a l les konden de tijd die de cursisten krijgen om d e test te onthouden ma k en is zeker bij h et examen op het niveau omgekeerd waren er bij het onderdeel s pre van de uitgebrei de kennis veel te kort cursis ken cursisten die het basisniveau haal den van ten die slaag den voor het examen lezen nivea u wie ik dat nooit had verwacht dit k wam dan uitgebreide k ennis vertelden mij dat ze de door hun zeer korte en snelle antwoorden tekst niet lazen maar uits luitend h et antwoord kort maar goed terwijl redelijke sprekers ge op de vraag opzochten neigd waren om langere antwoorden te geven waar dan weer te veel fouten in slopen eerlijke ka n s voor het niveau uitgebrei de kennis bestaat h et civiele effect van het certificaat neder het spreekvaardigheidsexamen net als bij de lands als vreemde taa l is moeilij k te bepalen schrijfvaardigheid uit twee delen het eers te voor een aantal anderstaligen heeft het posi deel bestaat u it een aantal losse vragen vragen tief gewerkt in d ie zin dat men daardoor in over situaties waarin and erstaligen nauwelij ks aanmerking kwam voor bij voorbeeld een in verzeild raken terne bedrijfscursus of de mogelijkheid kreeg om te gaan to l ken wanneer men in het bezit i n een loterij wint u twintig kippen op een was van het examen uitgebreide k ennis morgen bezorgt men die kippen bij u thuis waar men naar smacht is het examen neder wat d oet u ermee lands als tweede taal dat hopelijk zoals b as h ir u gaat wandelen in een groot bos u ver het noemt anderstaligen een eerlij ke kans zal dwaalt het wordt donker en het begint boven bieden dien nog te regenen wat doet u h et lijkt mij veel zinvoller om situaties te be denken waarin anderstaligen vaak h un woordje sylvia vink moeten doen zoals bij voorbeeld bij de socia l e d ienst het arbeids bureau of uitzendbureau de wat toetst een gatentekst woningbouwvereniging bij de dokter nivea u e n tij d over het cnvt is een aanta l jaren geleden al i n het voorgaande heb ik hopelij k duidel ij k veel gezegd en geschreven zo is in levende ta genoeg aangegeven dat rond het niveau niet len een levendige discussie gevoerd die n um al les klopt in het b egin had ik er zelf als do mers lang is voortgezet punten die daarin aan cent grote moeite mee om cursisten een goed de orde kwamen waren de validiteit van de advies te geven om t rent h et niveau waarop ze t oets en de vraag of de te k sten cultuurfair het b este examen konden doen de vraag was zijn h et lijkt vreemd deze discussie weer namelij k wat de cursisten hadden aan het ele nieuw leven in te b lazen wa re het niet dat nu mentaire niveau omdat hun taalontwikkel ing vanuit een heel andere hoek k ritiek wordt in volle gang was dit examen gaat uit van een geuit op de toets uitgebreide kennis een receptieve kennis van duizend woorden maar potentiele examinandus en dus een zeer direct is toch moeilij k te halen betro kkene legt de vinger op een we l heel verder kwam het wel eens voor dat cursisten zwa kke plek van de toets vol gens hem is d e die gesl aagd waren voor het universiteitsexa toets zelfs voor de meest am b itieuze all och men nt2 onderdelen van het niveau uitge toon nauwelijks te maken bashir vraagt zich breide kennis niet haalden dit examen was zo terecht af waarom een toets zodanig wordt moei l ijk dat het maar voor weinig cursisten geconstrueerd dat een goedwil lende taalleren zinvol was om een go kje te wagen name l ij k die de er door wordt ontmoedig d in pl aats van cursisten uit westeuropese landen die een re l a bemoedigd 1992 2 moer 61 de schrijftoets van het cnvt bestaat uit twee strategieen toe bij een efficiente communica onderdelen bij deel i moet de kandidaat een tie oo k moedertaalsprekers omzeil en het ge tekst produceren van zo n aoo woorden naar bruik van bepaalde woorden wanneer deze als aanleiding van een titel bij deel 2 moet een moeilijk ervaren worden gatentekst worden ingevuld de vraag rijst natuurlijk is het zo dat je van een taallerende wat met deze twee onderdelen nu werkelijk op een zeker moment in het taalverwervings getoetst wordt proces mag verwachten dat hij bepaalde con het ctvvt toetst de deelvaardigheden lezen structies beheerst i k waag het echter te be luisteren spreken en schrijven afzonderlijk twijfe l en of een gatentekst daarvoor de juiste dat betekent dat de toetsontwikkelaars voor toetsvorm is als je het gebruik van de te in iedere vaardigheid een pakketje eisen voor finitief constructie wilt oproepen en je doet ogen staat waaraan de kandidaat moet voldoen dat door middel van een gatentekst dan be wil hij het betreffende onderdeel met goed vraag je niet alleen deze constructie ook gevolg afleggen zouden deze eisen niet per woordkennis wordt getoetst zo moet je bij deelvaardigheid geformuleerd zijn dan zou er het invullen van tot de grond toe af te we net zo goed een soort algemene taalvaardig ten dat na te een infinitief komt maar ook heidstoets kunnen worden afgenomen zoals word je verondersteld door te hebben dat hier de cloze toets sprake is van idioom waarin een scheidbaar werkwoord gebruikt wordt h et eisenpakketje bij schrijfvaar d igheid zal in kennis van grammatica en van vocabulaire ieder geva l de eis b evatten dat de kandidaat zijn bij het invullen van een gatentekst zeer een boodschap in schriftelij ke vorm moet kun nauw met elkaar vervlochten i n het schrijf nen overbrengen waarbij hij zo min mogelijk examen van het cnvt is in feite ook een zondigt tegen de lexica l e morfologische en woordjestoets ondergebracht in de optiek van syntactische regels van het neder lands deel i de toetsontwikkelaars zal dit volkomen legi van de schrijfvaardigheidstoets van het cnvt tiem zijn schrijven houdt nu eenmaal het cor biedt de beoordelaars van het produ kt volop rect gebruiken van woorden in en een geva de gel egenheid te bepalen of een kandidaat rieerde woordkeus vergroot het leesplezier van hier redelijk in geslaagd is een tekst van zo n een tekst het is echter de vraag of woorden 200 woorden verraa d t al veel van de behendig kennis bij de schrijfvaardigheid getoetst moet heid van iemand om een boodschap in fatsoen worden ook moedertaalsprekers vertonen lijk nederlands over te brengen maar waarom immers bij vrije produ ktie een enorme variatie wordt de k andidaat dan nog eens op de proef in woordkeus de ene moedertaalspre ker ver gesteld bij deel 2 niemand probeert toch zijn mijdt het liefst een bepaa ld vocabulaire terwijl boodschap over te brengen door middel van de andere zich verlustigt in het gebruik van een gatentekst een zo n gevarieerd mogelijke taal de basiseis d e werkgroep cnvt acht deel 2 noodzake die aan de kandidaten bij een schrijftoets ge lijk omdat men ervan uitgaat dat vooral intel steld wordt het overbrengen van een bood ligente taalgebruikers strategieen hanteren ter schap in fatsoenlijk nederlands wordt daar vermijding van moeilijke constructies en zich mee geweld aangedaan de kandidaten wor veilig op de vlakte h ouden door foutloze maar den gedwongen zich uit te drukken in een stereotiepe en simpele zinnetjes met elkaar te keurslijf van woorden terwijl moedertaalspre verbinden tot een tekst beheydt 1987 p 22 kers bij de produktie van taal de vrije keus 23 m och t deel i voor de intelligente kandi hebben m et de validiteit is het bij deel i veel daat eigenl ij k te makkelijk zijn omdat hij zich beter gesteld daar moet de kandidaat een idee uitdrukt in simpel en correct nederlands dan of een beschrijving aan de l ezer zien over te k rijgt hij b ij deel 2 toch nog de kans zich te brengen buiten te gaan aan talige hoogstandjes in een ander bezwaar van de gatentekst is dat de telligentie die zich bij deel i manifesteert in kandidaat zich moet inleven in het onderwerp eenvoudig maar adequaat taalgebruik wordt van de tekst een literaire tekst zoals bij de b l ij kbaar als een tekortkoming gezien toch oudere examens gep resenteerd werd vereist p assen alle taalgebruikers zulke vermijdings we l hee l veel inlevingsvermogen de kandi 62 moer 1992 2 daat moet gedeeltelijk een tekst schrijven die taalonderwijs de l aatste tijd steeds meer aan normaliter nooit uit zijn pen zou vloeien dacht voor idioom men ziet in dat dit onder deel van de taal thuishoort in de bagage van een de gatentek st wordt vaak gebruikt als toets tweede taillerende i n recent verschenen les vorm ter beoordel ing van de algemene taal materiaal krijgt idioom een veel grotere p l aats vaardigheid i n zo n cloze toets zijn de gaten toebedeeld dan voorheen het geval was ook volgens een bepaa l de systematiek weggelaten wordt steeds vaker authentiek materiaal boor b ij voorbeeld ieder zevende of achtste woord is devol idioom de klas in gehaald geelimineerd zo bestaat er een reel e kans dat diverse syntactische pro blemen aan de orde de problemen rond het c rr vr betreffen niet komen i n de teksten van schrijfonderdeel twee zozeer de eisen die aan de kandidaat worden van het cnvt zijn echter bepaalde woorden gesteld het is veel meer de vorm die proble doelbewust weggelaten d at is met vee l zorg matisch is de vorm van deel 2 van de schrijf gedaan zodat verschillende woordsoorten be vaardigheidstoets l ij k t een niet zo n gel ukkige vraagd worden toch bestaat daardoor het risi keuze te zijn aan de gatentekst kleeft een aan co dat een aspect te vaak bevraagd wordt i n tal bezwaren oudere toetsen van het c rr vt is dat gebeurd h et zal voor b ashir een troost zijn dat de vaste woordcombinaties en idioom spelen werkgroep crrvt de kritiek die een aantal ja daarin een grote rol en dit tot grote onvrede van ren geleden is geuit niet l angs zich heen heeft b ashir laten gaan i n de recentere examens hebben de die onvrede heeft voor een deel te maken gatenteksten niet meer zo n l iterair kara k ter met hetgeen ik hierboven heb aangegeven bij waardoor de teksten veel dichter bij de doel een toets schrijfvaardigheid wordt kennis van groep staan het zich inleven in een verhaal is woorden getoetst h et is een kandidaat niet daardoor niet zo lastig ook het idioom heeft duidelijk wat voor soort toets hij nu eigenlijk niet meer zo n prominente rol b ashir k an daar aflegt een schrijfvaardigheidstoets of een vo door met minder angst en beven het examen cabulairetoets voor een ander deel komt de tege m oet zie n onvrede van b ashir voort uit het feit dat er ken voor de kandidaten van zo n zeven jaar gele nis van idioom wordt getoetst en dat ervaart den moeten die veranderingen echter een bit hij als onredelijk tere pil zijn zij hebben zich toen in het zweet dat idioom op de een of andere wijze in een gewerkt voor een diploma dat dezelfde waarde toets aan bod k omt vind ik echter niet zo on heeft al s het huidige de moeilijkheidsgraad redelijk net als de gewone woorden vormt van deel 2 van de schrijfvaardigheidstoets l ag idioom een belangrijk onderdeel van de taal destijds juist vanwege de l iteraire teksten en in alledaags taalgebruik is idioom niet weg te het veelvuldig bevraagde idioom een stuk denken iemand zonder enige kennis van het hoger dan bij de recentere examens natuurlijk nederlandse idioom gaat als een gehandicapte schommelt de moeilij k heidsgraad van iedere door het talige leven er lijkt mij niets op toets rond een vastgeste ld gemiddelde bij de tegen om wat idioom in een toets op te nemen gatentekst van het c n vt is het gemiddelde zelf het hangt er alleen van af op welke manier en aan schommelingen onderhevig geweest in welk toetsonderdeel dat idioom te vinden is en of dit idioom redelijk frequent is afgaande op de examens van i 99o en i99i lij k t de tragiek van b ashir vloeit niet alleen voort bashir meer kans van s l agen te hebben dan hij uit het feit dat er idioom in een toets zit ook dacht toen hij de examens van een aantal jaren het onderwijs dat hij genoten heeft draagt geleden onder ogen k reeg met het certificaat schuld h ij geeft aan dat in de taalles idioom op zak hoopt hij vel e deuren in de nederlandse een ondergeschoven kind is natuurlijk is samenleving geopend te vinden die tot dan toe idioom lastig te leren datzelfde geldt ook gesloten waren ik help het hem hopen over voor de gebruiksmogelijkheden van veel het civiele effect van h et cnvt is bij de in woorden maar dat ontslaat een docent niet spectie van het onderwijs weinig bekend van de plicht hier in de les aandacht aan te vgl adviescommissie invoering certificaten besteden gelukkig is er binnen het tweede nederlands als tweede taal 1991 p 28 be halve 1992 2 moer 63 over de toe t svorm valt er dus ook nog wel wat de beheersing van een bepaalde woordenschat te kl agen over de waarde van de in omloo p zijn en van grammaticale vaardigheid beheydt de certificaten voor de a llochtonen in n eder 1985 p 131 h et probleem is echter dat vooral l and is voorlopig het wac h ten op certificaten intelligente taalgebrui kers handig zijn in het nederlands als twee de taal met een algemeen omzei l en van lastige grammaticale construc aanvaarde status ties volgens b eheydt leidt dit tot het aaneen breienvan foutloze maar stereotiepe en simpele zinnetjes de invuloefening is bedoeld om dit vermijdingsgedrag tegen te gaan en de kandi henk lammers daten te verplichten om de grenzen van hun kunne n t e t o n e n beheydt 1985 p 133 gaten in de tekst de keuze voor de schrijfopdracht brengt be heydt in verband met de vraag of het bij taa l lacunes in het betoog vaardigheid om een globale vaardigheid of om deelvaardigheden gaat omdat de meeste taa l gebruikers de vaardigheden lezen luisteren spreken en schrijven in verschillende mate be d e toets schrijfvaardigheid op het niveau uit heersen kiest hij voor het tweede standpunt gebreide kennis van het cnvt is gebaseerd de vraag is nu hoe deze vaardigheden valide op de algemene taxonomie van verbale com getoetst kunnen worden en dan wordt met municatie die op pag 53 is afgedru kt op dit valide bedoeld dat een toets oo k inderdaad niveau wordt de kandidaat veronderstel d toetst waarvoor hij ontworpen is vol gens een formeel document en b eheydt veronderstelt het onderscheid in vier een brief aan een o fficiele instantie vaardigheden dat men de afzonderlijke vaar te kunnen schrijven zie pag si voor een digheden direct dat wil zeggen zo zuiver mo nauwkeuriger omschrijving van deze eisen gelijk toetst dat kan voor schrijfvaardigheid h et examen bestaat uit een invuloefening en alleen door feitelijk te laten schrijven alleen een schrijfopdracht in het vol gende ga ik in o p een feitelijke schrijfopdracht is inhoudelijk de merites van deze toetsing van de schrijfvaar valide en dus kan alleen een schrijfopdracht digheid i k b espree k eerst kort de achtergrond in aanmerking komen als toetsopdracht zo n van deze manier van toetsen daarna stel ik reele schrijfopdracht heeft bovendien het voor de schrijfopdracht en de invuloefening aan de deel dat zij indruksvalide is de kandidaat orde en ten slotte de combinatie van invuloefe heeft onmis kenbaar de indruk dat hij getoetst ning en schrijfopdracht wordt voor de vaardigheid waarvoor hij zich heeft ingeschreven b eheydt 1985 p 134 ac h tergrond en beheydt wijst oo k op het probleem van de beoordelaarsbetrouwbaarheid individuele be aan elke manier van toetsen ligt een filosofie oordelaars van opstellen wijken heel sterk af in ten grondslag waarom er gekozen wordt voor hun cijfergeving dit is een ongewenste situa een invuloefening en niet voor meerkeuze tie want de certificaten moeten natuurlijk wel vragen is een vraag die beantwoord wordt op gelijkwaardig zijn daarom houdt hij een plei grond van theoretische overwegingen voor dooi voor de combinatie van invuloefening en het cxvz zijn deze te vinden in de publikaties schrijfopdracht die beoordelaarsonbetrouw van beheydt 1985 19871988 baarheid nu hebben wij onder controle probe in zijn artikel toetsconstructie bij het cer ren te houden door behalve een inhoudsvalide tificaat nederlands keert beheydt zich tegen schrijfopdracht ook een objectief scoorbare en een puur communicatieve aanpak waarin dus betrouwbare invultoets op te nemen wij taalvaardig h eid bijna uits l uitend in termen van gaan er dan vanuit dat als die beide onderde len functionele vaardigh eden wordt beschreven positief correleren wij een betrouwbare en en stelt dat een beh eersingsniveau meer is valide toets hebben betrouwbare vanwege het dan bepaalde functies k unnen vervull en met objectieve gedeelte valide vanwege de ree le taal taalvaardigheid omvat in onze visie oo k schrijfopdracht b eheydt 1985 p 134 64 m oe r 1992 2 een va lid e sc hrijfo pdrac ht trouwbare wijze te toetsen h et is ec hter de vraag of dat wel kan van origine is de c l oze voor mijn commentaar op de schrijfop d rac ht test waarbij proefpersonen de uit een tekst ga ik uit van het examen van r99t zie pag si weggelaten moeten invullen ontwikkeld in er is een opmerkelij k verschi l tussen wat er het kader van het lees b aarheid sonderzoek van met deze opdracht getoetst wordt en wat men h auwermeiren 1975 p 77 89 de stap van volgens de taxonomie zou moeten toetsen op leesbaarheid naar tek stbegrip is d an gauw ge het niveau van de uitgebreid e kennis gaat het zet wesdorp doet dat als volgt a ls de stel l ing immers om het kunnen schrijven van een kort dat een tekst leesbaar is bete kent dat d ie formeel document bij voor b eel d een vers l ag tekst begrijpelijk is dan moeten de scores of commentaar en een informatieve of per die leesbaarh eid meten ook b egrij p e l ij kheid suasieve brief aan een officiele instantie h et meten veronderste l d werd dat h et aan tal cor ligt dan voor de hand dat de k andidaten op het recte i nvullingen door een individu aangeeft examen in ieder geval of een formeel docu hoe goed hij de tekst begrij p t wesdorp 1978 ment ofeen brief te laten schrijven p r 18 cloze testen wor den dan ook gebruikt i k begrijp wel dat niet el k genre verslag om het tekstbegrip of d e l eesvaardigh eid te commentaar en dergelij ke informatieve of b epalen m aar dat betekent natuurlij k nog niet persuasieve brief op el k examen aan de orde dat ze oo k geschik t zijn om de schrijfvaardig kan komen m aar het is me niet duidel ij k heid te meten of dat k an hangt ervan af of waarom er een opdracht als u schrijft een het mogelijk is een link te leggen tussen de tekst over hoe belangrijk zijn kleren gege cloze test en schrijfvaar d ighei d ven wordt een kandi d aat die hier voor een beheydt stelt op verschil l ende plaatsen de persoonl ij ke ontboezeming filosofische be c l oze test ter discussie h ij is niet zo onder schouwing dan wel literair opstel k iest houdt de indruk van de zogenaamde hoge validiteit zich immers strikt aan de opdracht sterker van cloze tests als te kstbegriptoetsen b eh eydt nog van de zes citaten die de kandidaat moe 1985 p 138 in zijn argumentatie citeert hij met ten inspireren zijn a c d en f aforismen die instemming b ialystok en h oward die betogen hem al sne l op dat idee brengen kortom het dat the precise sk i l is measured by the cloze ontgaat me hoe zo getoetst kan worden of een test and the problem so l ving processen which kandidaat op de hoogte is met de genrespeci they presuppose have not been specified b e fieke eisen die aan een formeel document of heydt 1985 p 138 daarin wil ik hem wel vol een brief gesteld kunnen worden gen ook wesdorp 1978 en zon d ervan en ten eerste wordt zo afb reuk gedaan aan de vroege 1979 stellen de validiteit van de cloze door b eheydt gepropageerde inhoudsva l idi test als maat voor tekst b egri p ter discussie teit ten tweede blijft er zo natuurlijk weinig m aar als het inderdaad zo is dat het niet duide over van de indruksva l iditeit die ertoe moe t lijk is wat een cloze test precies meet waarom leiden dat de kandidaat onmiskenbaar de in zou deze dan wel de schrijfvaardig h ei d meten druk heeft dat hij getoetst wordt voor de vaar ook elders neemt b eheydt d e cloze test o p digheid waarvoor hij zich heeft ingeschreven de k orrel zo noemt hij deze het parade i k ben het met b eheydt eens a l s hij stelt dat paardje van de aanhangers van de globa l e taal alleen een feitelijke sc hrijfopdracht inhoudelijk vaardigheidshy pothese b eheydt 1 988 p 3i en valide is maar het doet er wel degelijk toe hoe ditmaal citeert hij oller the cloze procedure dit idee in de praktijk wordt gerealiseerd de is sometimes construed to be a measure of in i99i verstrekte opgave is een minder geluk reading ability though it may be as muc h a kige keuze als h et er om gaat de vaardigheid in measure of wri t ing listening and speak ing het schrijven van een formeel document of een ability b eheydt 1988 p 3i dit citaat h eeft brief te toetsen echter niet zijn instemming hij wijst de glo bale taalvaardig heid s hyp othese immers af de l ees of sc hrijfvaardi gh e id meeste taalgebruikers beheersen de vaardig heden lezen luisteren spreken en schrijven in m et de invuloefening ofte wel de gatente kst verschil lende mate en daarmee ook d e cl oze wordt beoogd de schrijfvaardigheid op be test ook hier kan ik hem maar gedeel telij k 1992 2 moer os volgen i k denk ook dat het niet zinvol is te 60 75 75 of misschien go wel k significantie veron d erste l len d a t er zoiets als een algemene niveau hij kiest en hoe groot de steekproef is of globale taa l vaardig h eid bestaat en in het maar ook a l s die gegevens wel beschikbaar zijn verlengde daarvan zie ik weinig in de veron en als er inderdaad van een positieve correlatie derstelling dat deze met een c loze test geme sprak e is dan zegt dat nog niet zo veel ten zou kunnen worden m aar al s het inder twee testen die positief correleren hoeven daad zo is dat een cloze test nie t de gl obale nog niet hetze l fde te meten het zou heel goed taalvaardigheid meet waarom zou deze dan kunnen dat de schrijfopdracht zoiets als a l ge wel de schrijfvaardigheid meten mene ontwikkeling meet de invuloefening iemands intelligentie en dat voor beide onder vult h e t e n e gat h e t and ere delen een grote woordenschat belangrijk is de positieve correlatie kan dan aan de factor b ij de toetsing van de schrijfvaardigheid kun woordenschat worden toegeschreven en in nen zowe l een gebrekkige validiteit als een dit geval mag niet geconcludeerd worden dat gebrek k ige betrouwbaarheid tot problemen beide onderdelen wel de schrijfvaardigheid l eiden als de inhoudelij ke validiteit te wensen z ull en t oe tse n overlaat weten we niet wat we toetsen als aanhangers van de global e taalvaardigheids validiteit in orde is maar de betrouwbaarheid hypothese kunnen op dezelfde manier redene niet dan krijgt de kandidaat een te hoog of te ren zij kunnen stellen dat de invu l oefening laag cijfer voor zijn schrijfvaardigheid b e het tekstbegrip meet en de schrijfopdracht de heydt probeert de onvermijde l ijke problemen schrijfvaardigheid dat er een positieve corre met de validiteit en de betrouwbaarheid op te latie tussen beide bestaat is niet verwonderl ijk lossen door twee toetsvormen te combineren omdat zowel tekstbegrip als schrijfvaardigheid als beide onderdelen positief correleren is er aspecten zijn van een en hetzelfde de a l gemene een betrouwbare en valide toets betrouwbare taalvaardigheid vanwege het objectieve gedeelte va l ide van ten slotte is er nog iets vreemds aan de hand wege de reel e sc h rijfopdracht b eheydt 1985 met de combinatie van de schrijfopdracht en p 134 ik gel oof nie t d at je zo he t en e gat me t de invuloefening voor de val ide schrijfop het andere k unt vu ll en dracht kunnen 40 punten gehaald worden en wie aan de hand van een cloze test de voor de betrouwbare invuloefening 20 moe sc hrijfvaardigheid o p een niet valide manier ten we hieruit concluderen dat val iditeit twee beoordeel t weet nog niets en dat wordt niet keer zo belangrijk is als betrouwbaarheid gecompenseerd door de validiteit van een on betrouwbaar oordeel over een ander onderdeel lac un es in h et b e toog de schrijfopdracht omge keerd geldt het zelfde wie op grond van een schrijfopdracht een examen met een civiel effect is van groot tot een onbetrouwbaar oordeel komt geeft belang voor buitenlanders die in nederland een te hoog of te l aag cijfer en dat wordt niet willen werken of studeren de kracht van dat gecompenseerd door een betrouwbaar oor effect wordt bepaald door de geloofwaardig deel over een ander onderdee l de cloze test heid van een examen als werkgevers en oplei waarvan de validiteit ter discussie staat ders voortdurend geconfronteerd worden met een belangrijk e sch akel in b e heydts betoog sollicitanten respectievelijk studenten die wel ten gunste van de combina t ie schrijfopdracht het cnvt op zak hebben maar het nederlands invuloefening is een veronderstelde positieve onvoldoende beheersen dan is het gauw ge correlatie tussen beide onderdelen omdat een daan met het beoogde civiele effect in toets positieve correlatie aangeeft dat in beide ge technische termen betekent dit dat het examen vallen de schrijfvaardighei d getoetst wordt betrouwbaar en valide moet zijn een gebrek mogen we de mi np unten van beide toets kige betrouwbaarheid resulteert in te hoge of vormen tegen elkaar wegstrepen voor zover te lage dus verkeerde cijfers een gebrekkige mij bek end zijn die correlaties nog niet gepu validiteit resulteert in cijfers voor het verkeer bliceerd zodat we moeten gissen naar wat de bij voorbeeld voor intelligentie of alge b eheydt met een positieve correlat i e bedoelt mene ontwikkeling in plaats van voor taalvaar 66 moer 1992 2 d igheid dit brengt voor toetsconstructeurs be l angrijke informatie als je je een b eel d wi lt de p l icht met zich mee duidelijk te maken dat vormen van de schrijfvaardigheid van deze het cnvt een va l ide en betrouwb aar examen examen k andidaat is i k ben er niet van overtuigd dat ze daarin a l i n het tijdschrift les 55 februari i99t zijn geslaagd zijn daarvoor bevat hun betoog nog reacties gepubliceerd op het eindrapport van te veel lacunes de adviescommissie i nvoering cert ifica t en de eerste lacune bevindt zich tussen de alge n ederl ands als tweede taal b ijdragen van mene taxonomie van verba le communicatie wim coumou frits spr i ngveld k itty den en de schrijfopdracht van t 99i d ie algemene b oogerf deze reacties worden inge leid d oor taxonomie is een goede poging te specificeren de redactie van les wat er nu precies voor we lk e vaardigheden en op welk niveau van de kandidaten geeist adviescommissie i nvoering certificaten neder wordt maar dan moeten de examenopgaven lands als tweede taa l certificaten nederlands oo k op die eisen aansluiten dat gel dt niet als tweede taal startbewijzen voor onderwijs en voor de exameno p gave t99 t voor het niveau arbeidsmarkt s gravenhage s du 1991 uitgebreide kennis schrijfvaar d igheid bachman f performance on cloze tests wi t h de tweede lacune zit in het betoog dat de fixed ratio and rational deletions in tesol cloze test de schrijfvaardigheid meet b eheydt quarterly 1 9 1985 p 535 556 betoogt a lleen dat zo n test niet geschikt is om be h eydt l toetsconst ructie bij het certifi het tekstbegrip of de gl obale taa l vaardigheid caat n ederl ands in toegepaste taalwetenschap te bepalen maar hij zet niet uiteen waarom in artikelen 22 1985 p 1 29 147 met een cloze test de schrijfvaardigheid wel be h eydt l het cer tificaat nederlands en neder beoordeeld kan worden lands als tweede taal groningen wolters de derde lacune zit in het betoog dat een noordhoff 1987 voorzetten nederlandse combinatie van cloze test en schrijfop d racht taal unie 7 de minpunten van beide toetsvormen opheft beheydt l toetsen van taalvaardigheid on een mogelijk positieve correlatie tussen deze derzoek en aandachtsgebieden in toegepaste onderdel en is niet zonder meer een doorslag taalwetenschap in artikelen 32 1988 p 20 38 gevend argument beheydt l p de k leijn toetsen en teksten deel deze l acunes in het betoog hoeven nog n iet 2 nederlands voor anderstaligen groningen per definitie te betekenen dat het cnvt een wolters noordhoff 1987 slecht examen is m ijn beschrijving van die l a be h eydt l j pekelder toetsen en teksten tweede cunes is een theoretische bespiege ling en h et reeks nederlands voor anderstaligen groningen zou best kunnen dat het in d e prak tijk allemaal wolters noordhoff t99i nog wel meeva lt voor zo n op timisme zie ik geerts g e a algemene nederlandse spraak echter weinig redenen i k denk dat het cnvt kunst groningen leuven wo lters noord een goed b egin is maar dat er nog heel wat h off wol ters 1984 moet gebeuren voor er een examen l igt dat het hauwermeiren p van het leesbaarheidsonderzoek beoogde civiele effect heeft groningen tjeenk w il l ink 1975 h ertog c h den nederlandse spraakkunst inge leid en bewerkt door h hulshof a msterdam vvv 1973 noten en literatuur leman j k sergeijssels w geirnaerdt beter een certificaat in de hand groningen wolters deze bijdrage heeft uiteraard de ge b ruikelij k e noordhoff 1988 voorzetten n ederlands taal redactionele bewerkingen ondergaan de eer unie 13 ste versie was echter meteen al van een kwali m arkham p l the rational deletion cloze an d teit die niet onderdeed van wat de redactie in g lobal comprehension in german in lan het algemeen zoal binnenkrijgt weliswaar een guage learning 35 1975 p 423 430 enk e le s p elfout en hier en daar een voorzetsel montens f a g sciarone nederlands bij bui verkeerd gebruikt maar verder een goed o pge tenlanders groningen wolters noordhoff bouwd goed geformu l eerd verhaa l niet on 1985 voorzetten nederl andse taalunie 5 1992 2 moer 67 glijkan e certificaten nederlands voor an recensi e derstaligen in levende talen 418 1987 p 145 146 glijkan e toetsing nederlands als vreemde en als tweede taal in levende talen 428 1988 dieky dieben p 98 ios verhallen s de eindeloze weg naar een certifi leespraat caat nederlands als tweede taal in les 45 1990 p ai a3 wetenschappelijke raad voor het regeringsbe leid allochtonenbeleid s gravenhage sdu 1989 h cohen de lara m engelman p filipiak wesdorp h evaluatie technieken voor het moeder t van loenen leespraat s h ertogenbosch taalonderwijs amsterdam rttr 1978 xrc 199 1 fzz so handleiding 69 75 leerlin wijk c van t sanders linguistische criteria genboek voor tekstkwaliteit in levende talen 4 27 1987 p 691 697 zondervan f p vroege toetsen voor tekst de l aatste tijd zijn er verschillende methoden begrip enige beoordelingscriteria in j sturm voor begrijpend lezen in het basisonderwijs red omgaan met teksten in de klas gronin gelanceerd leespraat een verzameling leesles gen wolters noordhoff 1979 dcn cahier 8 sen voor groep 7 en 8 van de basisschool is er een van volgens de auteurs onderscheidt lees praat zic h van andere methoden voor begrij pend l ezen omd at deze met name geschikt is voor scholen met een etnisch gemengde be volk ing de doelen van leespraat zijn het ver beteren van het onderwijs in begrijpend lezen met vooral aandacht voor de problemen die migrantenk inderen daarmee hebben en het ver st erken van het interculturele karakter van het onderwijs de auteurs beogen dus een sp ecifieke didac tiek voor begrijpend lezen en een selectie van teksten met een intercu ltureel karakter te bie den leesproble m e n het technisch lezen k rijgen de meeste migran tenkinderen in ongeveer het zelfde tempo als nederlandse kinderen onder de knie veel mi grantenk i nderen hebben echter grote moeite met het b egrijpen van de teksten hetgeen zich vooral wreekt bij de zaakvakken in de hogere klassen van de basisschool en in het voortgezet onderwijs na het aanvankelij k l eesproces kan het nederlandse kind zijn l ees en leerpresta ties via het begrij p en van teksten opvoeren voor het allochtone kind bevatten de teksten te veel onbekende woorden om bij eerste lezing de inh oud van de tekst globaal te kunnen be grijpen en de inh oud van de moei l ijke woorde n 68 moer 1992 2