Remediëring van leesproblemen: niet alleen een zaak voor taalleerkrachten

remediering van leesproblemen niet alleen een zaak voor taalleerkrachten willy sleurs in haar jaarverslag van 1996 merkt de inspectie secundair onderwijs op dat de meeste scholen minimaal een klassenraad organiseren om de examenresultaten te bespreken uit de leerlingendossiers blijkt echter dat de klassenraad vaak niet ver der komt dan vaststellingen en dat voorstellen en initiatieven tot remediering ontbre ken dit hoeft echter geen verwondering te wekken in de meeste lerarenopleidin gen werd tot voor kort nauwelijks aandacht geschonken aan de diagnose en remediering van leerproblemen ook het onderzoek naar leerproblemen staat nog in haar kinderschoenen uitzondering hierop vormt het onderzoek naar bijvoorbeeld spellingproblemen en problemen met eenvoudige rekenvaardigheden nie tt emin neemt de belangstelling voor studiebegeleiding toe denk maar aan de vakover schrijdende eindtermen als ieren leren en het groeiend aantal prive initiatieven die gericht zijn op de verbetering van studiemethoden ovendien stelt men regelmatig dan doorgaans tot een herhaling van de vast dat bepaalde leerlingen uit leerstof of het trachten te verbeteren van het secundair onderwijs het algemene studievaardigheden moeilijk hebben met bijvoor beeld de positief weten j m royer van de universiteit van schappelijke vakken biologie massachusett s amherst meent dat de oor chemie natuurkunde aard zaak van veel leerstoornissen gezocht moet rijkskunde terwijl er geen noe worden bij een gebrekkige leesvaardigheid menswaardige problemen zijn voor andere begrijpend lezen is een van de belangrijkste vakken voor zover voor de exacte vakken schoolse vaardigheden die een kind tijdens al onderzoek naar leerproblemen gebeurt zijn schooltijd verwerft en die hem onder betreft het meestal onderzoek naar misvat andere toelaat nieuwe kennis te verwerven tingen en minder naar siegler 1991 door problemen die bijvoor gaans wordt in het beeld verband houden leraren van andere vakken gaan secundair onderwijs met het structureren er meestal van uit dat leerlingen aan deze vaardigheid van de leerstof het voldoende vaardig zijn in begrijpend enkel aandacht be ontbreekt de leerkracht lezen om de aangeboden steed in de taallessen zowel aan diagnosti wetenschappelijke teksten leraren van andere sche als aan remedie te begrijpen vakken gaan er meest rende instrumenten om al van uit dat leerlingen aan dit soort leerproblemen te verhelpen voldoende vaardig zijn in begrijpend lezen zeer vaak wordt dan gemakshalve een om de aangeboden wetenschappelijke tek gebrekkige inzet als oorzaak van het pro sten te begrijpen bleem aangeduid remediering beperkt zich sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang royer en zijn medewerkers onderscheiden perfetti s ontwikkelings drie stadia bij het lezen van technische tek model voor begrijpend lezen sten elk van deze fasen hee ft te maken met de mate van domeinkennis die een lezer over een bepaald onderwerp bezit uit lezen begint met de identificatie van afzon empirisch onderzoek is namelijk gebleken derlijke woorden waarbij de lezer de bete dat experten in een bepaald vakgebied veel kenis van een gedrukt woord uit zijn lange efficienter vakliteratuur lezen dan novieten termijngeheugen oproept de verschillende beginnelingen zie onder meer royer e a woorden in een zin worden vervolgens met 1996 royers onderzoek spitst zich toe op elkaar in verband gebracht waardoor een het ontwikkelen van diagnostische toetsen betekenisvolle eenheid ontstaat verschil waarmee precies kan worden nagegaan in lende betekenisvolle eenheden worden welk stadium van domeinexpertise een leer gecombineerd tot nog grotere betekenisvol ling zich bevindt hiervoor doet hij een le eenheden in een laatste fase zal de lezer beroep op het model van perfetti 1984 de betekenisvolle eenheden in verband voor de ontwikkeling van begrijpend lezen brengen met zijn voorkennis leesvaar en het model van anderson 1982 dat een digheid kan onder andere verbeterd worden verklaring biedt voor de wijze waarop door een doorgedreven automatisering van domeinspecifieke kennis wordt verworven het woordherkenningsmechanisme door voor elk van de verschillende fasen van het een vergroting van de capaciteit van het leerproces heeft royer specifieke toetsen werkgeheugen en door de ontwikkeling van ontwikkeld een kennisbestand dat in verband staat met de te lezen tekst in deze bijdrage wordt eerst een samenvat ting gepresenteerd van de wijze waarop vol gens het model van perfetti de ontwikkeling van de vaardigheid van begrijpend lezen ontwikkeling van cognitieve verloopt daarna volgt een bondig overzicht vaardigheden van andersons model dat verklaart hoe declaratieve kennis weten dat door oefe als men iemand een bepaalde vaardigheid ning wordt omgezet in procedurele kennis wenst aan te leren is het belangrijk om te weten hoe vervolgens wordt een van de kunnen bepalen in welk stadium van vaar vele factoren belicht die verantwoordelijk digheidsontwikkeling de lerende zich op een kunnen zijn voor leerproblemen namelijk gegeven moment bevindt dit veronderstelt een gebrekkige leesvaardigheid meer dus dat er een model bestaat dat de ver bepaald wordt het werk van royer uitvoerig schillende stadia van vaardigheidsontwikke toegelicht in verband met de diagnose en ling beschrijft een model dat meer en meer remediering van problemen met begrijpend empirische ondersteuning krijgt is act r lezen en luisteren tot slot wordt een reme dat door anderson en zijn medewerkers dieringsmodel voorgesteld dat wij in een van de carnegie mellon universiteit vanaf middelgrote leuvense school uitproberen de jaren zeventig ontwikkeld is en waarvan bij leerlingen die problemen ondervinden nog steeds nieuwe versies verschijnen met het leervak biologie en dat groten anderson 1982 deels gebaseerd is op de bevindingen van royer en zijn medewerkers in grote lijnen komt andersons verklaring voor het verwerven van een vaardigheid hierop neer in eerste instantie wordt de kennis opgeslagen in een declaratieve 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 a vorm het gaat hier om het verwerven van lezen ervan automatisch in verband bren feiten en begrippen die voor het uitvoeren gen met begrippen als celademhaling atp van de vaardigheid vereist zijn een leerling krebs cyclus enz die voor het eerst in de lessen genetica geconfronteerd wordt met een probleem in tezelfdertijd begint de aard van het declara verband met een kruising van organismen tief geheugen te veranderen deze verande zal eerst de relevante kennis nodig om het ring wordt veroorzaakt door een proces probleem op te lossen uit het langetermijn waarbij geisoleerde stukken informatie die geheugen moeten oproepen hij zal daarbij men geregeld in eenzelfde context ontmoet stap voor stap handelen tot het uiteindelijke met elkaar versmelten tot een grotere een doel bijvoorbeeld de fenotypen van de heid die vervolgens als een geheel wordt nakomelingen voorspellen bereikt is geactiveerd zo bestaan heel wat probleem oplossingsprocessen uit een aantal tussen in dit stadium van vaardigheidsontwikkeling stappen door oefening zal men altijd is de uitvoeringssnelheid echter nog erg dezelfde stappen ontmoeten die na een tijd klein voor elke stap in het oplossingspro bijna automatisch als een grote stap uit het ces moet immers de nodige kennis regels geheugen worden opgehaald en niet meer uit het langetermijngeheugen worden als afzonderlijke stappen gehaald dit proces belast bovendien in zeer sterke mate het werkgeheugen uiteindelijk bereikt de leerling het procedu immers zowel het uiteindelijke doel als de rele stadium van vaardigheidsontwikkeling kennis die nodig is om het probleem op te het compilatieproces blij ft verder doorgaan lossen moeten actief in het werkgeheugen en vooral de activatie van bepaalde kennis worden gehouden gezien de beperkte gehelen wordt na verloop van oefen tijd capaciteit van het werkgeheugen heeft dit breder en steeds meer verfijnd het proces voor gevolg dat slechts een beperkte hoe van verbreding betekent dat een leerling in veelheid declaratieve kennis tezelfdertijd kan staat is om kennis die hij in een bepaalde worden geactiveerd waardoor de opdracht context heeft geleerd te veralgemenen naar stap voor stap moet worden uitgevoerd situaties die min of meer afwijken van de leerlingen die zich in deze fase van vaardig situaties die hij tot dusver tijdens de oefe heidsontwikkeling bevinden zullen vaak de ningen heeft ontmoet het proces van verfij regels die ze uit het langetermijngeheugen ning daarentegen resulteert in de ontwikke activeren hardop zeggen waardoor ze lan ling van procedures die specifiek afgestemd ger geactiveerd blijven zijn op bepaalde situaties in een volgende fase de compilatiefase tegelijk met de compilatie van toenemende wordt de declaratieve kennis geleidelijk grote brokken informatie treedt bij de leer omgezet in een procedurele vorm tijdens ling een omschakeling op van gecontroleer dit stadium wordt kennis meer en meer de naar datagestuurde verwerking dit bete georganiseerd door processen als verster kent dat bij een bepaalde stimulus in de king van relaties tussen feiten en begrippen omgeving onmiddellijk grote informatiege en door elaboratie van het kennisnetwerk helen worden geactiveerd hierdoor wordt hierdoor zal men na een zekere tijd bij het het werkgeheugen slechts in beperkte mate horen van een bepaalde technische term belast in vergelijking met een gecontroleer bijna automatisch en tezelfdertijd een aantal de verwerking waarbij zeer veel elementen termen die met elkaar in verband staan tegelijk in het werkgeheugen vastgehouden activeren zo zal een leerling die tijdens de moeten worden bij een gecontroleerde ver biologielessen de term mitochondrie heeft werking dient men immers steeds het doel geleerd deze na een tijd bij het horen of in zijn geheugen actief te houden samen vy sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang met het resultaat van de vorige uitgevoerde de inhoud van een zopas gelezen tekst stap en van de stap die vervolgens uitge vooral in de verenigde staten waar deze voerd moet worden bij een datagestuurde tests voor verschillende doeleinden op grote verwerking blij ft er dus meer ruimte in het schaal worden afgenomen is een groeien werkgeheugen over die benut kan worden de kritiek te horen op deze toetsvorm voor cognitieve activiteiten van hogere orde royer 1997 meent dat deze standaard toetsen weinig informatie opleveren over de voor een leraar is het nu van belang te aard van de leesproblemen en dus over de weten in welke fase van de ontwikkeling van wijze waarop ze moeten worden verholpen een vaardigheid een leerling zich bevindt de leerkracht krijgt hierdoor enkel een beeld het zijn de resultaten die voortspruiten uit van de goede en de zwakke lezers in de het onderzoek naar verschillen tussen groep het was royers bekommernis toet novieten en experten in een bepaald vakge sen te ontwikkelen die vooral een diagnosti bied die royer gebruikt om toetsen te sche waarde hebben hiervoor heeft hij drie construeren waarmee het stadium van een soorten toetsen ontwikkeld die elk een vaardigheidsontwikkeling kan worden ander stadium van het vaardigheidsontwik bepaald uit dit onderzoek is onder andere kelingsmodel meten de sentence gebleken dat experten in een bepaald vak verification technique svt de inference gebied bepaalde deel handelingen automa verification technique 1v en de principle tisch uitvoeren en dat zij veel vlotter dan identification technique pit beginnelingen vakliteratuur lezen deze vaststellingen hebben royer ertoe geleid zich te concentreren op het ontwikkelen van sentence verification technique toetsen die de mate van begrijpend lezen svt meten het begrijpen van een tekst berust op een constructief proces waarbij de lezer of luis teraar de binnenkomende linguistische meten van de vaardigheid informatie en zijn voorkennis moet gebrui begrijpend lezen ken om de aanwezige boodschap te kun nen interpreteren deze interpretatie wordt vervolgens in het langetermijngeheugen iemand kan een tekst begrijpend lezen als opgeslagen en kan achteraf opnieuw wor hij of zij in staat is een samenhangend cog den geactiveerd meestal zal de lezer of toe nitief geheel te vormen van de betekenis hoorder zich niet meer de letterlijke zinnen van een tekst zeer vaak wordt dit getest kunnen herinneren ter illustratie nodig ik de door een proefpersoon meerkeuzevragen lezer uit om de onderstaande tekstpassage aan te bieden die peilen naar de kennis van aandachtig te lezen aangrenzend aan de v en j segmenten bevinden zich op het embryonaal dna zogenaamde signaalvolgorden die in de somatische cel deze segmenten dicht bij elkaar brengen er is een volgorde van zeven basen bij het v segment die zich op de middelste base na herhaalt bij het j segment deze volgorde heeft als bijzonderheid dat basenparing met de spiegelbeeldvolgorde mogelijk is dit noemt men een palindroom urn van den tweet e a 1988 p 87 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999