Schrijven als een journalist

zegt men zijn vooral de werkers uit de prak recensi e tijk die hun energie liever in concrete proble men steken zegt men dan in doelstellingen discussies en dergelijke als men gelijk heeft is taal in tweevoud zeker geen boek voor moer henk lammers lezers maar ik blijf hopen dat ook praktijk mensen energie willen steken in reflectie op schrijven als een journalis t de vraag waar het in hun taalonderwijs om gaat dan is de dissertatie van lammers voor hen geen gemakkelijk maar wel een boeiend boek han van gessel e a red de volkskrant stijl noten boek s gravenhage svu t99a zoo blz f i9 9 o aan het eind van het boek na toetsing aan heel veel wetenschappelijke literatuur staan de het stijlboek van de volkskrant past in de zak omschrijvingen nog overeind maar die con van mijn colbertje en als ik dat niet aanheb kan clusie trekt lammers niet met zoveel woorden het ook nog in mijn achterzak dat is natuur een vorm van bescheidenheid lijk ook de bedoeling van een boekje met re in de inleiding op hoofdstuk dertien het gels voor interpunctie spelling en taalgebruik taalonderwijs als kennisbelang waar we defi een journalist van de i olkskrant mag het pas nitief van sein in sollen belanden zegt hij thuis laten als hij het uit zijn hoofd kent moet overigens nog ook als alle betrokkenen het zo n boekje wel in moer toch geen vakblad erover eens zouden zijn dat de hier gepresen voor journalisten besproken worden jaze teerde begrippen in dit opzicht van helder ker in de advertentie wordt het immers ook heid ak voldoen dan nog kan men verschil nadrukkelijk aanbevolen aan scholieren en lende standpunten innemen p z36 studenten het nieuwe studiejaar is begonnen daarbij mag het stijlboek van de volkskrant niet ontbreken het stijlboek is ingericht als een woordenboek en telt 1187 zeer uiteenlopende trefwoorden met informatie ove r de juiste spelling van woorden als alchimie litteken en ravezwart het al dan niet aan elkaar schrijven van woor den het gebruik van aanhalingstekens accenten apostrofs punten en komma s het verschil tussen neerslag en weerslag de juiste schrijfwijze van namen van onderne mingen de betekenis van afkortingen als arob journalistieke termen tweekolommer lead en genres interview reportage begrippen als arrest hechtenis en vonnis de juiste schrijfwijze van namen van landen hoofdsteden en nationaliteiten die informatie kan slechts een regel beslaan maar ook een beschouwing van enkele pagina s zijn zoals bijvoorbeeld het lemma over het gebruik van hoofdletters of de bespreking va n 264 moer 1992 7 doordat omdat drenth e doordat omda t omdat geeft een reden aan waarom iemand iets doet of waarom iets zo is doordat slaat op een oorzaak de actievoerders hadden een blok beton op de rails neergelegd omdat ze wilden protesteren tegen de komst van de kruisraketten de trein ontspoorde doordat een blok beton op de rails lag vaak wordt foutief geschreven dit komt omdat het moet altijd zijn dit komt doordat nog beter is het deze stilistisch weinig fraaie constructie zoveel mogelijk te ver mijden doorvoeren het woord doorvoeren wordt vaak als stoplap gebruikt een maatregel wordt genomen niet doorgevoerd een maatregel wordt weer wel uitgevoerd douchen douchte gedoucht met vernederlandste spelling volgens de regel van t kof schip zo ook coachen gecoacht leasen geleast showen geshowd sponsoren gesponsord maar het is racen ge racet y t kofschip dou w duw niet te verwarren met dauw ochtend au o u dpa deutsche presse agentur persbureaukopij dr doctor gepromoveerde niet te verwarren met dokter arts niet voluit schrijven in combinatie met naam de afkorting geldt niet voor de dokter afkortingen dramatisch vaak overbodig adjectieven drenth e het adjectief is drentse 55 1992 7 moer 2 65 het interview een van de moeilijkste en tege dus die toverformule moet je wel kennen lijk mooiste journalistieke genres ook hier twee keer letterlijk dezelfde tekst deze keer tweederde bladzijde zodat ik me er zijn twee vragen belangrijk als je wilt weten opnieuw afvraag waarom er niet verwezen of zo n boekje handig is kun je gemakkelijk wordt vinden wat je zoekt staat er in wat je zoekt bij aan de ene kant is het handig als je informa de beantwoording van de eerste vraag verplaats tie onder verschillende trefwoorden kunt vin ik me even in de studenten die ik schrijfonder den je hoeft minder te bladeren en je hoeft je wijs geef zij liggen nogal eens overhoop met niet te ergeren als je bij een trefwoord alleen de voornaamwoorden hen of hun blijft een maar een verwijzing vindt aan de andere kant lastige kwestie evenals dat of wat verder zou het boekje dunner kunnen of er zou over hebben ze regelmatig problemen met de spel meer zaken uitleg gegeven kunnen worden de ling van de werkwoordsvormen en het als bij samenstellers van het stijlboek hebben hier niet voeglijk naamwoord gebruikte voltooid deel helemaal het juiste evenwicht gevonden als woord is er over deze kwesties in het stijlboek mij veel gezoek bespaard blijft wil ik bij wat te vinden komma en bijvoeglijke bijzinnen wel twee hen en hun zijn als trefwoord opgenomen keer gedeeltelijk dezelfde tekst lezen maar dan zodat het opzoeken geen probleem is we vin wil ik niet op andere plaatsen met zinloze ver den een beknopte en adequate uitleg die voor wijzingen zoals de volgende aan het bladeren beide trefwoorden letterlijk hetzelfde is ook gezet worden wie gist brocades opzoekt bij dat en wat wordt twee keer letterlijk de wordt naar ondernemingen verwezen waar zelfde uitleg gegeven maar omdat hier de uit deze naam nog een keer is opgenomen in een leg wat langer is ga ik me toch afvragen of een rijtje van 39 bedrijven veel voorkomende na verwijzing bij wat naar de uitleg bij dat niet men van ondernemingen worden als volgt ge de voorkeur verdient dan kan het boekje ook speld maar dan weten we toch al dat het met wat dunner worden bovendien vind ik de een streepje en onderkast b moet wie alchi uitleg niet echt overtuigend het probleem zit mie opzoekt wordt verwezen naar top 5o hem in het ezelsbruggetje als we het woord een lijst van vijftig woorden die vaak fout dat of wat kunnen vervangen door hetgeen is gespeld worden maar dan weten we toch al dat het altijd wat kan dat niet dan schrijven we het met een i moet zo n top 5o is natuurlijk dat i p so 195 een ezelsbruggetje moet altijd wel leuk en handig voor een avondje tien voor het vinden van de oplossing vereenvoudigen taal in de huiselijke kring en ik geloof niet dat dat hier het geval is wie ik neem nog een paar opzoek proefjes ik wil twijfelt tussen dat en wat ineen zin als dit is de constructie pseudo diepzinnig gebruiken alles dat wat ik weet of jan kocht het boek het probleem is om hoeveel woorden het gaat dat wat hij mooi vond tobt natuurlijk ook en of er een streepje tussen moet bij streepje met de aanvaardbaarheid van de zinnen dit is vinden we niets maar zowel bij samenstellin alles hetgeen ik weet en jan kocht het boek gen als koppelteken worden we naar aan hetgeen hij mooi vond overigens kennen we elkaar of niet verwezen daar vinden we twee het in het stijlboek gebruikte voorbeeld hij en een halve bladzijde uitleg dus we moeten veranderde het voorstel wat dat we goed von even zoeken maar het staat er in samenstellin den al uit renkema 1989 maar dat is dan gen met latijnse voorvoegsels als ex pseudo en ook een erg leuk voorbeeld semi is het koppelteken onmisbaar over het als bijvoeglijk naamwoord ge ik wil de uitdrukking bol staan van gebrui bruikte voltooid deelwoord is niets te vinden ken dat staat niet onder bol of onder uit uitleg over de spelling van de werkwoords drukkingen we kunnen wel te rade gaan bij vormen is er wel maar lastig te vinden wie bij cliches vreselijke uitdrukkingen of lege be d t kijkt vindt daar evenmin wat als bij grippen inclusief de subafdeling overbodige werkwoord wie zich vaag nog iets herinnert woorden het blijkt een vreselijke uitdruk over een fokschaap vangt bot de gewenste king te zijn we moeten vol staan gebruiken informatie kan uitsluitend gevonden worden maar hoe kom je op het idee bij vreselijke uit door bij de t of de k t kofschip op te zoeken drukkingen tekijken voor ik het min of mee r 266 moer 19927 toevallig vond ik was op weg naar de ver allen sommigen en velen voor het laatste steende samenstelling had ik al tevergeefs bij moeten we bij beide n kijken en dan zelf be gezwollen en modieus taalgebruik gekeken denken of het ook op die andere woorden van ik wil de constructie de vier hoogste bomen toepassing is gebruiken bij overtreffende trap of hoogste er staan wel erg veel juridische begrippen in vind ik niets bij twee grootste en grootste op zichzelf is dat natuurlijk geen enkel pro twee vind ik vaak wordt geschreven de drie bleem en ik heb er ook veel van opgestoken hoogste klassen van het vwo de tweegrootste om het verschil tussen een procureur en een ad roepen in beide gevallen kan er maar een de vocaat is me nu geheel duidelijk maar als ik de hoogste of de grootste zijn correct is de hoog hele institutie justitie in een notedop uitge ste drie klassen van het vwo de grootste twee om legd krijg dan wil ik ook weten wat het ver roepen maar wie kijkt er nu bij grootste als schil is tussen een kapelaan en een pastoor en hij iets wil weten over hoogste er zijn natuurlijk wel meer sectoren waarvoor de keuze van de juiste trefwoorden is altijd zulke functie aanduidingen belangrijk zijn een groot probleem en zeker als het om be grippen gaat die niet op eenvoudige wijze in een woord te vangen zijn maar de toeganke lijkheid van het stijlboek is voor verbetering verpleegkundig e vatbaar er moeten meer verwijzingen in om helaas de volkskrant van dat het als een woordenboek is ingericht om 30 september heeft ook nog niet in een woordenboek iets te vinden hoef je helemaal begrepen wat een ver alleen het alfabet te kennen dat is hier niet het pleegkundige eerste deskundig geval je moet bij voorbeeld t kofschip kennen heidsniveau doet dit blijkt uit de foto die geplaatst is bij het stuk of weten dat vreselijke uitdrukkingen een tref over wat de van dale zegt over woord is kortom je moet het boekje kennen verpleegkundige voor je het kunt gebruiken een verpleegkundige zal slechts in uitzonderingsgevallen een maaltijd uitdelen dit is het werk staat er in wat je zoekt meestal je vindt er voor een voedingsassistente of in dingen die je ook in renkema van dale of het sommige instellingen het werk groene boekje kunt opzoeken het stijlboek is van een verpleegster broeder een beetje van alles en kan met zijn tweehon dus tweede deskundigheidsni veau derd bladzijden natuurlijk niet met deze wer hier heb je echter geen hbo ken concurreren maar als combinatie van deze opleiding voor nodig drie vind ik het geslaagd er staat veel zin groninge n a c wind dijksterhuis nige informatie in ook over zaken die je niet in renkema of van dale vindt de lemma s over klarinettrio en advocaat zijn zeer verhelderend en bij voorbeeld het lemma over hormonen is de uitleg die gegeven wordt is meestal zinnig veel informatiever dan hetgeen van dale daar en ter zake ik geef een paar voorbeelden waar over te melden heeft de lemma s over journa dat niet zo is bij aangifte lezen we dat je een listieke begrippen en genre s interview lead klacht indient en aangifte doet het woord aan koppen bijschrift reportage vind ik erg inte klacht moeten we vermijden en aangeklaagde ressant en voor ik het wist zat ik in dit naslag of beklaagde ook liever niet gebruiken maar werkje te lezen alsof het een gewoon boek is wat dan wel we vinden geen verwijzing naar omdat het stijlboek maar tweehonderd blad klacht terwijl juist daar het antwoord staat zijden telt is de evenwichtigheid belangrijker we gebruiken wel verdachte dan de volledigheid over die evenwichtig de uitleg bij indiaan luidt als volgt on heid heb ik drie opmerkingen derkast in afwijking van het groene boekje als t kofschip twee keer wordt uitgelegd verzamelnaam van verspreid levende bevol dan moet er ook iets te vinden zijn over bij kingsgroepen het is ook bedoeienen eskimo s voorbeeld het als bijvoeglijk naamwoord ge wie niet weet wat onderkast is kan dit in het bruikte voltooid deelwoord of over de n in stijlboek niet opzoeken bij kapitaal staat we l 1992 7 moer 2 67 een verwijzing naar hoofdletters wat het de schrijfwijze van buitenlandse namen groene b oekje is wordt ook bekend veron voorkeurspellin g dersteld bij het lemma groene b oekje vin enkele losse spellingnotities den we alleen een verwijzing naar voorkeur barbarismen spelling maar daar wordt evenmin uitgelegd het gebruik van hoofdletters dat daarmee de woordenlijst i954 bedoeld leestekens interpunctie wordt en waarom wordt er van het groene deze hoofdstukken zijn weer onderverdeeld in b oekje afgewe ken het verspreid levende artikelen meestal zijn dat er twee maar het bevol kingsgroepen verheldert ook niet veel eerste hoofdstuk telt er zeven de indeling van zijn dat bevolkingsgroepen die rondtrekken het boekje in hoofdstukken doet geen afbreuk die we her en der kunnen aantreffen of moe aan de toegankelijkheid via de inhoudsopgave ten we aan een soort diaspora denken naar kun je snel vinden wat je zoekt en de informatie wat verwijst het in h et is ook bedoeienen die je dan vindt is nauwkeurig en volledig het eskimo s is een handig boekje maar er zijn vier redenen waarom ik het niet van harte kan aanbevelen hoe bruikbaar het stijlboek in het onderwijs is blijft een lastige kwestie eigenlij k is het daar de stijl is niet altijd even vlot zo bestaan er niet volledig genoeg voor maar dat het een duizenden samenstellingen een krant als ge beetje van alles is is we l erg praktisch want we bruiker van levende taal maakt bijna dagelijks moeten natuurlijk ook weer niet de illusie nieuwe dat levert nauwelijks problemen op hebben dat we onze leerlingen en studenten zo in samenstellingen komen in principe geen ver krijgen dat ze het groene boekje en aan koppeltekens voorbeelden p is die schaffen en gebruiken het belangrijkste vind staccato stijl is niet prettig een krant gebruikt ik eigenlijk wat je tussen de regels door leest geen taal mensen gebruiken taal het verborgen leerplan van het stijlboek is dat het ertoe doet of je een komma of een punt de uitleg is niet altijd even helder moet ten komma zet dat het belangrijk is of je woorden slotte aan elkaar of niet een lastig geval maar aan elkaar schrijft of niet dat nauwkeurigheid er is dan ook iets aparts mee aan de hand de een deugd is en sober helder taalgebruik een twee delen van de koppeling kunnen namelijk loffel ijk streven ook los van elkaar gebruikt worden om enkele voorbeelden te noemen ten slotte en tenslotte wibo burgers red correct nederlands spel ten minste en tenminste lingsadviezen voor de media derde volledig her jonge man en jongeman ziene druk s gravenhalte elmar i99i 68 blz boven aan en bovenaan f4 5 0 uit deze voorbeelden blijkt al dat er tussen los en aaneengeschreven een verschil in betekenis bestaat p ts waaruit blijkt welk verschil in toen ik dit boekje zag dacht ik even dat een betekenis handige uitgever hier inhaakte op het succes van het stijlboek want het heeft exact dezelfde het geheel maakt op mij te veel de indruk van afmetingen maar nee de derde druk van cor een catechismus waarin het juiste geloof in een rect nederlands verscheen al in r99i het is een aantal leerstukken wordt uiteengezet er is uitgave van het algemeen nederlands pers nog hoop voor wie geen correct nederlands bureau en de gemeenschappelijke pers dienst schrijft maar van goede wil is er blijkt nogal de taaladviesdienst van het genootschap wat onzekerheid te bestaan omtrent het al dan onze taal verstrekte taalkundige adviezen en niet aaneenschrijven van woordcombinaties jan renkema schreef een ter inleiding des die beginnen met te toch kan door nadere ondanks is het bescheiden van opzet in zeven bestudering van de nederlandse taal een aantal hoofdstukken met de volgende titels wordt duidelijke regels worden afgeleid p 9 maar uitleg gegeven ove r wie niet genoeg zijn best doet wordt bestraf al of niet aaneenschrijven fend toegesproken voor het al dan niet aan 2 68 moer 1992 7 eenschrijven van getallen zo die al in letters versla g worden aangegeven bestaan duidelijke regels die te weinig bekend zijn p 21 het is na tuurlijk een kwestie van smaak maar zelf word ik altijd een beetje weerspannig van zo n min lotteke de kruijff zame benadering en als ik dan lees schrijft men in het engels davis cup wij kunnen van european dyslexi a deze eigennaam zelfstandig naamwoord een samenstelling maken door slechts een koppel conference 199 2 teken toe te voegen davis cup p 25 dan denk ik obstinaat maar wij willen helemaal geen samenstelling maken van deze eigen naam plus zelfstandig naamwoord op t9 en 20 maart 1992 is in amsterdam de european dyslexia conference 1992 gehou er wordt te veel gesuggereerd dat er regels zijn den deze eerste internationale conferentie die een oplossing bieden die suggestie is niet over dyslexie in nederland werd georgani juist als die regels er al zijn dan zijn ze bij seerd door de stichting international dyslexia zonder lastig te formuleren en ook de auteur association en had als ondertitel dyslexie slaagt daar niet in na zijn aankondiging toch belangwekkende ontwikkelingen in diagnostiek kan door nadere bestudering van de neder behandeling en onderzoek aan de conferentie landse taal een aantal duidelijke regels worden namen zo n 90o mensen deel waaronder dys afgeleid geeft hij helemaal geen regels maar lectici ouders van dyslectische kinderen leer rijtjes woorden voorafgegaan door ten wor krachten uit het basis speciaal en voortgezet den in onderstaande gevallen niet aaneerge onderwijs remedial teachers orthopedago schreven dan volgt er een rijtje en vervolgens gen neuro psycho logen en andere weten wel aaneen waarop weer een rijtje volgt p 9 schappers de organisatie wilde met deze con die rijtjes vind ik prima je vindt er meestal wel ferentie bijdragen aan een bredere maatschap in wat je zoekt maar ik wil niet aangewreven pelijke acceptatie van de handicap en aan de krijgen dat ik een domoor ben die zulke rijtjes verbetering van de hulpverlening aan dyslec nodig heeft omdat ik de nederlandse taal niet tischekinderen jongeren en volwassenen nader heb bestudeerd bovendien ook als je al een regel kunt formuleren dan nog zijn de uit gedurende vier dagdelen werden vier hoofd zonderingen de lastigste gevallen lezingen en twaalf parallelsessies gehouden voor de hoofdlezingen waren vooraanstaande literatuu r onderzoekers op het gebied van dyslexie uit genodigd elk dagdeel begon met een hoofd renkema j schrijfwijzer volledig herziene edi lezing gevolgd door een parallelsessie van tie s gravenhalte snu 19 89 voornamelijk drie of vier korte lezingen bij de woordenlijst van de nederlandse taal s graven lezingen waren simultaanvertalingen in het hage snu 1954 engels of het nederlands mogelijk tijdens de pauzes kon men allerlei stands be zoeken van diverse organisaties en instituten in de wandelgangen wisselden deelnemers veel informatie uit nogal wat ouders en leerkrach ten blijken noodgedwongen zelf de stap te hebben genomen om meer kennis op te doen over dyslexie naar een conferentie gaan als deze is een van de mogelijkheden om meer te weten te komen van het probleem waar hun kinderen en of sommige van hun leerlingen mee kampen 1992 7 moer 269