Tussen start en finish

be reiter c s engelmann teaching disadvan recensi e tagedchildren in the pre school n ew york 1966 edw a rd s a d language in culture and clans l on don heinemann 1976 edward s j language society and identity oxford arjan krijgsman blackwell 1985 hagen a standaardtaal en dialectspre kende kinde ren tussen start en finis h mui der be rg coutinh o 1981 hagen a p stijne n a vallen dialekt en onder wijs in ke rk rade eindrap port 3e dr nijmegen n i vo r 1976 helt en j van nede rlandsche spraakkunst ten behoeve a c van der h orst k f eijen tussen start en van onderwijzers en belangstellenden groningen finish begeleidingsplannen voor leerproblemen in het j b wolters 1875 voo rtgezet onderwijs hoevelaken c hristelijk pe koenen m j a m b ogaerts practische taal dagogisc h studiecentrum i99o p rakt ij kb oek studie stijl en taaloefeningen met proeven van f38 5o vid eofilm f21 5o p rakt ijkboe k en video bewerking ten dienste van allen die zich wensen te film samen f 5o onderwerpen aan t examen van onde rwijze r of onder wijzeres groningen j b wolters i 876 i 87 8 dl i o p cit 7e d r 1885 1876 di i i op cit zorgen e dr 1878 1 8 77 c i ili op cit 6e dr 1883 1878 ik kan weinig anders dan op wetenschapp e l abov w t he logic of nonstandard english in lijk e gronden iets zeggen over h et be lang ja f w illiams ed language and poverty perspec de noodzaak van uitb reiding van d e zorg voor tives on a theme n ew york 1970 leerlingen in het voor t gezet onderwij s zowel in s tijnen s het van huis uit spreken van dialekt en on p edagogisch al s in di dactisch op zicht ik heb het derwijs een literatuurstudie nijmegen xtvox al even gedaan door te wijzen op voor de hand 1975 a liggende indicatoren zittenblijven afstroom s tijnen s taalgebru ik sociaal milieu en schoolresulta naar mind er eisen stellen de sch ool ty p en voor ten nij megen xtvor 1975 b tij dig sc hoolverlaten en doorverwijzing naar stijven s t vall en dialect als onderwijsprobleem een school van sp eciaal onderwijs wie zic h een sociolinguistisch onderwijskundig onderzoek vanuit deze optiek verdiept in de vraag hoe h et naa r problemen van dialectsprekende kinderen in het staat met de zorg voor l eer lingen in het voort basisonderwijs s graven page staatsuitgeverij gezet onderwijs kan gema kkel ij k een hele stu 1981 s vo reeks 5o diedag vullen met onderzoek dat een buitenge s turm j r e p ort on the develo p ment of moth er woon treurig stemmend beel d oproept vooral tongue educa t io n in the n ether lands since oo k waar het gaat om het voortgezet onderwijs 1969 in w h errlitz e a eds mother tongue het ned erlandse sch oolwezen behoort tot d e education in europe enschede imen 1989 meest sel ectieve van ons continent p 238 276 terwey t nederlandsche sp raakkunst ten behoeve d eze sombere woord en zijn uit de toespraa k van inrichtingen voor middelbaar onderwijs en tot de zorg voor leer lingen in het voortgezet opleiding van onderwijze rs 4e dr groningen onderwijs die prof klaas doornb os hoogle j b wolters x883 raar orthopedagogiek aan de universiteit van wageni ngen j c van even tijd voo r onze taal amsterda m ui t sprak o p de conferentie zorg leiden sijth o ff 1946 verbreding d ie op 30 ok tober i99o door het wij k n van w van sc h othorst de nederland christel ijk pedagogisch studiecent rum werd sche taal handboek voor gymnasia en hoogere georganiseerd b urgerscholen 4e dr zwolle tjeenk w illi nk h et waren niet doornbos enige sombere i9iq igoo woorden het bee l d dat h ij van ons voortgezet woordenlijst van de nederlandse taal samengesteld in onderwijs schetste roep t o p tot die p gaande be opdrach t van de n ederlandse en b e l gisch e re zinning een hal f miljoen leer p lic htige kindere n gerin g s g raven page s nu 1954 58 moer i99i 2 in ernstige moeilijkhe den op school weinig uiteraard dienen we b lij te zijn met zulke p ersoonl ij ke aandach t voor op sc hool vas tgelo voorbeeld en terecht schrijven van der h orst p en kin deren de explosieve groei van vso en f eijen d at o nze sc h olen voor voortgezet on t s o en dit zijn nog maar enkele trefwoor den derwijs nog veel te vaak lijken op h et bed van waarmee doornbos de situatie karakteriseer d e procrustes waarin d e leerlingen met geweld de staatssecretaris van onderwijs en weten aan de schoolse maat worden aangep ast scha ppen heeft in zijn onlangs verschenen nota wee r ra men naai school ond er an dere d uidelijk ge tussen start en finish waarom toch a l tijd die maa kt d at aan de voort gaande zo langzamer sport terminologie wil een aanzet zijn de hand onbetaalbare groei van het s peciaal onder school aa n de leerling aan te passen wijs een eind gemaak t zou moeten worden het los bl adige bijzonder fraai uitgegeven om dat te bereiken hebben de bewindslieden boe k is helder en overzich te l ij k opgebouwd i n van o w bij voorbeeld het plan op gevat om in een kort inleidend hoofdstuk meer zorg meer de ho pelijk spoe d ig in te voe ren basisvorming kans gaat men in op het waarom van zorgver de h elft van de zogenaamde vrije ruimte aan breding trefwoorden groei b eheersing en kwa zorgverbreding te besteden zorgverbreding l iteitsverhoging daarna wordt in het hoofd die dus in het reguliere onderwijs h aar vaste stuk r emediale h ul p beschreven hoe op de zes plaats zal moeten k rijgen in de p raktijk zal dat sc holen de hulp is opgezet daarbij krijgt vooral neerkomen op ongeveer drie wekelijkse lessen het organisatorische asp ect vee l aandach t de vo l gende hoofdstukken lees en spel proje ctver s lag inhou d l ingsproblemen problemen informatiever werk ing auditieve problemen en r eken p ro in het kader van groeiende aandacht voor de blemed geven voorbeelden van begeleidi n gs b eh a ndeling van l eerprobl emen binnen h et p l annen ze laten zien hoe de signal e r ing en voortgezet onderwijs is het dan ook te begrij remediering van de leerproblemen bij steeds een pen dat het minis terie extra gelden ter beschik leerling zijn verlopen deze besc hrijvingen van king ste lde voor het z orgverbredingsproject individuele hu lpverlening zijn steeds gekop z ui d west friesland peld aan een voorafgaand inh oudelijk kader het boek tussen start en finish begeleidingsplan daarin wordt ingegaan op de signalering van de nen voor leerproblemen in het voortgezet onderwijs is prob l emen en uiteengezet hoe een h ande l ings he t verslag van de activiteiten b innen dit pro plan wordt gemaa k t hoe in de reguliere on ject op een zesta l f riese sch o len in het cursus derwijssituatie aan leerprob lemen kan worden jaar 1989 i99o zes scholen die al sinds 1983 gewerk t en hoe remediale hulp kan verlop en samenwerken om de oversta p van leerlingen h et slothoofdstuk is gewijd aan de voortgang die van vo scho len op h et p lattel and met een van het zorgverbredings project m et de inmid brede onderbouw komen naar 3 havo of dels door het minis t erie gehonoreerde aanvraag 3 vwo te vergemakk e lijken voor faciliteiten wil men de continuiteit van naast h et boek verzorgde het cis ook een het project waarborgen b ovendien wil men de k orte videofilm die aan de hand van een prak verspreiding van de ervaring naar andere scho tijkvoorbee l d l aat zien hoe de remediale h ulp len mogelijk maken is opgezet leer l inge klaaske kon dankzij de geb oden hulp naar het lso en hoefde niet naar l of en kritie k een school voor t h tv o verwezen te worden het boek wil zoals de samenstel l ers a c van zeker voor scholen waar op het gebied van de d er horst k feijen in het voorwoord stellen remediering van leerprob l emen nog weinig of b esc hrijven hoe de scholen een start hebb en niets gebeurt bevat het boek hee l veel nuttig gemaakt met het opzetten en uitvoeren van materiaal de planningoverzichten die meestal b egeleidingsplannen zowe l inh oudelijk a ls helder zijn kunnen aan scholen die nog moe organisatorisch m en wil andere scholen die de ten b eginnen heel goede diensten bewijzen in reme d iale hul p wi ll en starten of uitbreiden de pra k tijk zijn het vaa k al lerlei organisato kennis laten nemen van de ervaringen van de zes rische probl emen die idealistische hu l pverle scho l en die zo een voor b eeldfunctie k unnen ners frustreren vervullen 1991 2 moer 59 de lijstjes met k nelpunten die alle zes scho nogal wat tite l s zo is h et voor mij onbegrijpe len geven z u llen al diegenen die op h un school lijk dat in het l ijstje dat aan het hoofd stu k pro a l met de hul pverlening bezig zijn helaas blemen informatieverwerking is toegevoegd maar al te bekend voorkomen gerard westhoffs voorspellend lezen ontbreekt ook inhoudelij k biedt tussen sta r t en finish ook had ik de naam van a ns van berke l graag veel materiaal dat voor anderen te gebruiken is wat vaker aangetroffen b ij voorbeeld in het lijstje bij het hoofdstuk auditieve pr o b lemen toch zou ik hierbij een aantal kritische kantte dat voornamelijk gewijd is aan de hulp bij p ro keningen wi ll en plaatsen ik doe dat omdat het blemen met het leren van de moderne vreemde boek niet helemaal aan de verwachtingen vol talen vgl van berkel 1987 i99i doet degene die door de aanschaf van tussen tussen start en finish heeft jammer genoeg geen start en finish verwacht een handleiding voor systematische aandacht voor leer p roblemen bij remediale hulp in huis te halen komt enigszins d e moderne vreemde talen i n het h oofdstuk bedrogen uit r emediale hulp wordt hierover met geen zo wordt bij voorbeeld niet altijd even dui woord gere p t weliswaar wordt in het hoofd delijk beschreven welk toetsmateriaal wordt stu k auditieve prob l emed op een heel goede gebruikt ook lezen we zelden iets over de manier uiteengezet hoe leerlingen geholpen motivatie om bepaald materiaal wel en ander kunnen worden bij probl emen met de klank materiaal niet te kiezen tekenkoppeling maar over ort h o didactische het is overigens moeilijk te begrijpen waarom hulp bij andere problemen bij voorbeeld binnen het zorgverbredingsproject op de zes grammatica lezen we niets scholen voor zover mogelijk niet hetzelfde materiaal bij de toetsing is gebruikt bepaalde h andl eiding no dig onderdelen informatieverwerking begrijpend lezen worden op de ene school wel op de is deze kritiek die zeker nog met een aantal andere school niet getoetst door een unifor punten uit te breiden zou zijn wel terecht kan mering van de toetsing zouden toch goede mo de informatie die ik in het boek mis niet ook gelijkheden worden geschapen tot gezamenlijk elders gehaald worden natuurlijk kan dat al overleg over toetsingsmateriaal leenmoet je jedan wel afvragen waarom in deze een ander probleem is dat vaak als bekend uitgave de mogelijkheden om de uitbreiding wordt verondersteld wat bij beginners mis van remediale hulp in het voortgezet onderwijs schien helemaal niet zo bekend is de blauwe te stimuleren niet beter uitgebuit worden als map bij voorbeeld men in het boek spreekt over de noodzaak tot verder ontbreekt een theoretische fundering verdere scholing waarom geeft men dan geen van de prioriteiten die men zelf gekozen heeft opsomming van de verschillende cursussen en binnen de remediering waarop richt men zich opleidingen op het gebied van remediale hulp in de eerste plaats op spellen of op begrijpend binnen het voortgezet onderwijs lezen op ruimtelijk inzicht of op de moderne op vele bladzijden van het boek wordt duide vreemde talen lijk dat remediale hulp binnen het voortgezet de diagnostisering die in de videofilm wel onderwijs nog in de kinderschoenen staat re duidelijk als tussenstap tussen signalering en mediale hulp is op veel scholen verbonden met remediering wordt genoemd krijgt in het boek grote en talrijke problemen te weinig mede te weinig aandacht in het hoofdstuk proble werking van schoolleiding en collega s te wei men informatieverwerking wordt gebruik nig deskundigheid binnen de school geen gemaakt van toetsmateriaal in meerkeuzevorm roosterfaciliteiten te weinig taak uren geen waardoor een diagnostisch gesprek met de ruimte of geld voor een behoorlijke ortho bedoeling de aard van de problemen te achter theek geen continuiteit in de hulpverlening et halen moeilijk wordt cetera verder is het jammer dat de bibliografie die de meeste hulpverleners weten ervan mee te wat slordigheden bevat geen beschrijvend ka praten en moeten het voorlopig met minder rakter heeft dat zou beginnende hulpverleners doen dan de collega s op de friese scholen de nodige hulp hebben geboden ook mis ik daarom is het jammer dat het boek niet wa t 60 moer igqi a meer het karakter va n een han d lei ding heeft recensi e ge kregen tussen star t en finish is te zee r in de beschrijving van d e er varingen o p d e zes friese scholen blijven steken daardoo r wordt de doelstelling voorbeeldfunctie stimuleren re eise postma med ia le hulp op andere scholen mijns inziens niet helemaal geh aald van idee tot verhaal om het vele nuttige materiaal van het boek op an dere scholen nog beter tot zij n rech t te l aten komen zouden scholen er goe d aan doen eerst de no dige deskundigheid in huis te halen per groen van idee tot verhaal basisc urs us proza uit een nummer van het tijdschrift tussen schrijven baa rn b ekadi d act t99o d ocenten twaalf en zestien winter 199 1 p 53 54 dat door boek f25 en cursistenb oek f25 het c ps wordt uitgegeven heb ik begrepen dat er nog een aantal aanvu ll ingen bij tussen start en finish zal verschijnen hopelijk zullen die zou een docent nederlands in de bovenbouw aanvull ingen meer het karakter van een hand voortgezet onderwijs xnvo v w o wat ku n leiding krijgen waardoor het aangeboden ma nen heb ben aan van idee tot ve rhaal het boek teriaal beter bruikbaar wordt komt ui t een and e re wereld d e achte rk ant meldt van idee tot ve rhaal is de neerslag van een noten en literatuur experimente le cu rsus p roza sc hrijven die gedu rende enkele jaren is gegeven door medewer voor beginners wijs i k o p een and ere uitgave kers van de stich ti ng kunstzinnige vorming van het cp s op zoek naa r zo rgve rbreding d it rotterdam een ap ar te gesubsidieerde cur sus boekje laat heel goed zien dat remediale hulp van 25 bijeenkomsten van twee a twee en een zonder duide l ij k organisatorisc h kader tot mis half uur zoiets p roppen we nooi t in onze lukken gedoemd is gewone lessen dach t ik h oe zien d e p rodukten h et centrum voor taalleerproblemen van de van da t gewone onderwijs er uit i n de bru g kl as lerarenopleid ing van de vrije universiteit en d e faculteit educatieve o pl eidingen van de e e n dikke kop h ogeschoo l m idden nederland bieden in een res p ectievelijk twee jaar opleidi n gen voor d o een dikke kop en een mager s taar tje d at heb centen die remedial teacher bij h et voortgezet be n d e verhaaltjes uit de brug klas vaak in h e t onderwijs willen worden begin een onwijs gezellige groep van wel zes jongens en meisjes gaat kamp eren maar aan d e berkel a j van spellingproblemen en het leren introductie verspilt de jonge sc hrijver al vier van vreemde talen suggesties voor begelei k antjes veel werk wordt ook gem aakt van de ding in l m stevens a van der ley red namen chantal jan karel m aar t och gee n dyslexie 1986 lisse swets zeitlinger 19 86 moer verschil in karaktertekening of in reacties p is7 i o o op de spa nnen d e gebeurt enissen zwijg ik nog berkel a j van het waarderen van schriftelijk over de probl emen met tijd het is nu een p aar werk in een vreemde taal gemaakt door leer dagen l ater lingen met ernstige spe ll ingproblemen in h et an dere typ e de jongens gi n gen de gang j hamers a van der ley red dyslexie 1987 in ze zagen d e boeven z e gingen naar de p ol i lisse swets zeitlinger 1 98 7 p 1 9 1 202 tie de politie ging naar de b oeved wauw te visscher j e op zoek naar zorgverbreding trends in gek gaaf s pannend alweer maar niet zoals do het voortgezet onderwijs hoevelaken c p s 1989 cent en auteur het eigenlij k graag zoude n zien westhoff g j voorspellend lezen een didaktische be nadering van de leesvaardigheidstraining in het d e tame l ij k onb evange n br ugk l asser s willen moderne vreemde talenonderwijs groningen wol heel g raag mooie verhalen sc hrijven d at is ters noordhoff 1 9hi tenminste mijn ervarin g z e ba r sten soms va n i99i 2 moer 61