Van een leerlijn ‘leren leren’ op school naar een aanzet tot zelfsturend-zelfstandig leren in het vak Nederlands

van een leerlijn ieren ieren op school naar een aanzet tot zelfsturend zelfstandig ieren in het vak nederlands gerd cornelissen het moet je maar overkomen net als je zo ongeveer vijftien jaar lesgeeft en je aan settelen en indommelen in je job zou kunnen denken komt er in je school een leer lijn ieren leren als je aan de kant blijft staan en toeziet en zelfs af en toe meewerkt aan de geintegreerde aanbreng via bijvoorbeeld een uurtje helicopterlezen in je les veroorzaakt die leerlijn geen aardverschuiving in je didactisch landschap misschien wat kleine barstjes die je met de handigheid van de ervaring als het moet zelfs makkelijk kan camoufleren als je op de kar springt en actief mee gaat denken en je laat fascineren door de kern van je bezig zijn leerlingen leren leren dan kom je met een dito leerlijn in een sluimerend vulkanisch gebied dat onder je didactisch landschap onherroepelijk zijn werk verricht de geisers en rookpluimen en het zach te gerommel laten je niet meer los ijn didactisch landschap is 3 via toevoeging van regulatie en orienta nederlands in de derde tieactiviteiten komen tot een eerste graad aso de geisers zijn de voorzichtige vorm van zelfsturend zelf verwerkingsactiviteiten de standig leren rookpluimen de metacogni tieve strategieen voorge steld in onze leerlijn ieren ieren zie de bijdrage van luc vercammen studiemethoden en het zachte gerommel het onomkeerbare besef dat ik met de verworvenheden van verwerkingsstrategieen leren leren iets moet doen in mijn vak wat binnen nederlands volgt zijn enkele stappen die ik onderno men heb in de aanpak van het vak studiemethoden en leesvaardigheid nederlands onder invloed van onze leerlijn leren leren ik zou chronologisch in volgor in het eerste semester van de derde graad de van mijn eigen bewustwording drie worden in de leerlijn ieren leren de verschil stappen willen onderscheiden lende studiemethoden die in de voorgaande jaren afzonderlijk aangeboden zijn in over 1 kennismaken met studiemethoden en ver zicht nog eens aangereikt voor de leer werkingsstrategieen ze herkennen en een kracht nederlands zijn deze studiemetho plaats geven binnen het vak nederlands den geen onbekend terrein skimmen de 2 het verwerven van verwerkingsvaardig skapa methode we kennen ze als lees heden door zelfstandig werken strategieen sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang 7mk c j y s i i i j v s i ti 3 omdat in het eerste semester van het vijfde derde graad hun metacognitie uit door ken jaar voor nederlands intensief gewerkt nis te maken met verwerkingsstrategieen wordt aan structuurschema en synthese zie de bijlage bij het artikel van luc kan er naadloos aangesloten worden bij de vercammen in casu houdt dit in dat leerlin leerlijn leren leren deze leerlijn gee ft gen zicht krijgen op de verschillende stap bovendien een mooie normaal functionele pen die ze ondernemen om hun leerstof doelstelling voor de anders wat ijle activi onder de knie te krijgen vooral de diepte teit van structureren en synthetiseren je verwerking is voor hen een vrij nieuw en bent eigenlijk bezig met het inoefenen van onbekend terrein voor de kennismaking leerstofverwerking helemaal normaal func met verwerkingsstrategieen kon ik het ook tioneel wordt het wanneer je niet meer op alleen maar duiden met de term inzicht zoek moet naar teksten die zouden kunnen probeer met meer inzicht te werken was aansluiten bij de leefwereld van de jongeren vaak mijn machteloze raad met de verwer maar wanneer je leerstof van collega s als kingsstrategieen kreeg ik plots een taal om authentiek materiaal kan gebruiken in te denken en in te communiceren over dat zwarte inzicht gat de leerkracht kan nu samen met de leerlingen op zoek naar verwerkingsstrategieen en evaluatie welke verwerkingsstrategieen ze blijkbaar moeten aanwenden om toetsvragen over binnen de leerlijn ieren leren breiden de leerinhouden te beantwoorden ter illustra leerlingen ook in dat eerste semester van de tie zie voorbeeld 1 voorbeeld 1 toetsontleding op basis van aan te wenden verwerkingsstrategieen toets nederlands 5 literatuur middeleeuwen 1 leg uit a gemeenschapskunst b blauwbaardmotief stapsgewijze verwerking analyseren en memoriseren 2 de middeleeuwse literatuur creeert een substituutwereld leg uit wat dat is en waarom de middeleeuwer dat doet geef twee voorbeelden van substituutwereld in heer halewijn f stapsgewijze verwerking analyseren en memoriseren relateren en structureren komen tot lijnen diepteverwerking concrete verwerking concretiseren 3 er zijn twee opvattingen over de middeleeuwen welke bij welke van deze twee sluit de naam van de roos aan waarom stapsgewijze verwerking analyseren en memoriseren diepteverwerking selecteren structureren relateren kritisch verwerken concrete verwerking concretiseren 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 4 wat is theocentrisme hoe is het enerzijds wel en anderzijds niet aanwezig in de naam van de roos stapsgewijze verwerking analyseren en memoriseren diepteverwerking selecteren structureren relateren kritisch verwerken concrete verwerking concretiseren 5 werkwoordsvormen concrete verwerking toepassen regels werkwoordsvormen juist toe passen dit houdt in dat je als leerkracht ook zicht dan volgen kunnen evenwichtiger of juist krijgt op welke strate eenzijdiger opgesteld gieen je verwacht dat leerinhouden worden bijgevolg worden afhankelijk van leerlingen gebruiken onderwerp van leerstofverwerking de deelvaardigheden om hun leerstof te ver men peilt niet naar de weergave die je voor die klas op werken leerinhouden van leerinhouden wel naar dat moment belangrijk worden bijgevolg on de verwerkingsvaardigheid vindt een aardig hulp derwerp van leerstof van leerlingen instrument voor leerlin verwerking men peilt gen die problemen niet naar de weergave van leerinhouden hebben met het verwerken van leerstof voor wel naar de verwerkingsvaardigheid van een toets kan onderstaande toetsplanner leerlingen de toetsen en proefwerken die zijn toetsplanner bij het studeren voor een toets kunnen we vier fasen onderscheiden orientatiefase stapsgewijze verwerking diepteverwerking en concrete verwerking deze vier fasen hoeven niet doorlopen te worden voor elke toets toch is het nuttig om na te gaan welke fasen je voor welke toets moet doorlopen om voldoende voorbereid te zijn op de vragen van de leerkracht of om de leerstof voor jezelf voldoende te beheersen 1 orientatiefase zicht krijgen op watje moet leren en hoe je het gaat doen orienterend lezen markeren doelen bepalen aangepaste verwerkingsactiviteit en kiezen sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang 2 stapsgewijze verwerking het kunnen weergeven van de leerstof een basis verwerven informeren selecteren memoriseren 3 diepteverwerking inzicht hebben in de leerstof zelf stappen kunnen zetten vanuit de leerstof selecteren structureren relateren kritisch verwerken 4 concrete verwerking het kunnen toepassen van de leerstof toepassen concretiseren verwerkingsstrategieen en selecteren beslissen welke bruikbare schrijfvaardigheid informatie ook effectief gebruikt zal wor den bij het aanbrengen van nieuwe leerinhouden relateren verbanden leggen tussen de of vaardigheden kan men gebruikmaken onderdelen van de informatie van het begrippenapparaat van de verwer structureren de verbonden informatie kingsstrategieen zeker als men merkt dat in een structuurplan gieten zo n vaardigheid eigenlijk zo ongeveer het hele proces van verwerkingsactiviteiten concretiseren publiekgericht eventu doorloopt ik denk hier aan de verhandeling eel abstracte inhoud concretiseren die ook weer precies in het tweede semes kritisch verwerken de informatie via de ter van het vijfde jaar en in het zesde jaar als verschillende stappen verwerken tot een totaalvaardigheid wordt ingeoefend ter illu persoonlijk geheel stratie volgen de stappen van de verhande ling geplaatst binnen en benoemd met de wat opvalt is dat men bij de opbouw van terminologie van verwerkingsactiviteiten de verhandeling actief bezig is met verwer kingsstrategieen eigenlijk begint hier bij informeren informatie zoeken over het bewust gebruik een training in het gebruik onderwerp van verwerkingsstrategieen binnen verwer analyseren bruikbare informatie onder kingsactiviteiten die zou kunnen leiden tot scheiden van niet bruikbare verwerkingsvaardigheid even een korte toelichting bij deze terminologie 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 verwerkingsstrategie wat aangereikt wordt bijvoorbeeld een zakelijke tekst lezen met als strategie struc tureren verwerkingsactiviteit het gebruiken van de verwerkingsstrategie bijvoorbeeld informatie in een structuur schema gieten verwerkingsvaardigheid door activiteiten met verwerkingsstrategieen uit te voeren vaardig of bekwaam wor den in het gebruik van de strategie het doel van de leerlijn is leerbekwaamheid rond verwerken met andere woorden leerlingen verwerkingsvaardigheden bijbrengen door het gebruik van verwerkings strategieen in verwerkingsactiviteiten het verwerven van verwer nu verandert je didactisch landschap nieu kingsvaardigheden door we doelstellingen verwerven van verwer kingsvaardigheden vragen om nieuwe zelfstandig werken onderwijsleeractiviteiten verwerkingsactivi teiten waarin leerlingen zich kunnen oefenen als men leerlingen wil begeleiden bij het in het gebruiken van verwerkingsstrate verwerven van verwerkingsvaardigheden gieen een eerste stap in de nieuwe richting en dus leerbekwame is leerstof anders aan mensen van hen wil belangrijk hierbij is dat niet de bieden zodat leerlingen maken bieden naast leerinhouden het doel van je via zelfstandig werk de vaardigheden ook onderwijs zijn wel de vaardigheden gebruik moeten maken de leerinhouden van die de leerling ontwikkelt om met van verwerkingsstrate het vak nederlands die leerinhouden iets te doen gieen om de leerin heel wat mogelijkhe houd te verwerken de den belangrijk hierbij is dat niet de leerin leerstof linguistiek van het tweede semester houden het doel van je onderwijs zijn wel van het zesde jaar werkte ik als volgt uit de vaardigheden die de leerling ontwikkelt voorbeeld 2 om met die leerinhouden iets te doen vanaf voorbeeld 2 leerstof linguistiek tweede semester zesde jaar leerstof linguistiek tweede semester zesde jaar leerinhoud dialecten sociolinguistiek psycholinguistiek taalverwerving neurolinguistiek y r sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang vype doelstellingen leerlingen maken kennis met leerinhouden linguistiek leerlingen oefenen zich met de leerinhouden in de verschillende verwer kingsstrategieen zie per onderdeel uitwerking leerlingen kiezen voor een van de vier onderwerpen en verdelen zich in groepen per onderwerp ze maken een taakorientatie en taakplanning zie metacognitieve strate gieen in de bijlage bij het artikel van luc vercammen de taak bestaat uit de vol gende delen informatie theoretische achtergrond verwerken tot 1 blz gestructureerde tekst onderzoekje op het veld opzetten en uitwerken resultaten van het onderzoek plaatsen tegen theoretische achtergrond mondeling verslag uitbrengen aan de klas van onderzoek en resultaten evaluatie evaluatie verwerkingsstrategieen taak schriftelijk en mondeling evaluatie leerinhoud leerlingen leren de blz gestructureerde tekst per onderdeel verwerkingsvaardigheden die geoefend worden voor de taak via selecteren analyseren en relateren komen tot structureren concretiseren en toepassen relateren kritisch verwerken voor de evaluatie evaluatie verwerkingsstrategieen zie boven evaluatie leerinhoud memoriseren een aanzet tot zelfsturend brengen ik ben voorzichtig begonnen in het zelfstandig leren tweede semester van het zesde jaar met een lesuur van de vier per week lesvrij te maken in dit lesuur hadden leerlingen de een lesuur per week taakwerkles tijd en mogelijkheid om individueel of in groep te werken aan een van de vier grote in het tweede semester van het zesde jaar taken twee lectuurtaken een toneeltaak en biedt de leerlijn ieren ieren een fl exibel een linguistiektaak de tijd hiervoor kon ik toetsen en takenbeleid zie de bijdrage van gedeeltelijk halen uit de bespaarde lestijden luc vercammen de leerlingen worden ver linguistiek zie boven de leerlingen gaven ondersteld hun toetsen en takenplanning hun taken af op de voorziene momenten zelf in de hand te nemen ze moeten hierbij binnen het flexibele takensysteem gebruikmaken van de metacognitieve regulatiestrategieen die ze de vorige jaren het volgende schooljaar heb ik het systeem ingeoefend hebben deze strategieen kan uitgebouwd tot het hele zesde jaar in het men ook naar de klaspraktijk nederlands eerste semester moesten de leerlingen ook 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 vier taken afwerken twee lectuurtaken een semester een takenplanning en per taak filmtaak en een verhandeling op vastge een taakplanning en taakorientatie dit stelde deadlines moesten ze een taak naar houdt in dat leerlingen op voorhand plannen hun keuze afgeven omdat ik inmiddels welke taak ze tegen wanneer eventueel grondiger kennisgemaakt had met meta met wie gaan maken per taak bepalen ze cognitieve regulatie en orientatiestrate welke stappen ze moeten zetten om hun gieen en overtuigd geraakt was van de taak te maken en wanneer ze dat gaan noodzaak leerlingen ook hierin te begelei doen voor een lectuurtaak houdt dit bij den vroeg ik voor het geheel van het voorbeeld in activiteit datum boek zoeken boek lezen opdrachten lectuurtaak maken eventueel afspreken met groepsleden uitsch rijven printen afgeven uiteraard kan deze taakorientatie op basis aan voortdurend toetsen en bijsturen zo van verwerkingsstrategieen nog verfijnd kom je erg dicht in de buurt van zelfsturend worden leerlingen zouden uit de verwer zelfstandig leren kingsstrategieen een adequate keuze moe ten kunnen maken voor het aanpakken van elke soort van verwerking en zo de vaardig een lesuur per week heid verwerven niet alleen in het gebruik zelfsturend zelfstandig leren van verwerkingsstrategieen maar ook in het zelf bepalen ervan onbewust doen ze dat een voorzichtige aanzet in de richting van waarschijnlijk wel maar zolang het onbe zelfsturend zelfstandig leren heb ik vorig wust blij ft blij ft het ook onbespreekbaar en schooljaar uitgewerkt voor het tweede niet te remedieren wanneer leerlingen dui semester van het vijfde jaar zie bijlage 1 delijk merken dat ze bij een taak wel infor de leerlingen hebben in de leerlijn ieren matie bij mekaar zoeken maar vergeten te leren kennisgemaakt met de verwerkings relateren of te structureren kunnen ze daar strategieen maar ze staan nog ver van de iets aan veranderen en op die manier hun zelfregularisatie van het flexibel taken en eigen leerproces in handen nemen toetsensysteem van het tweede semester van het zesde jaar ook voor hen heb ik een bovendien hebben ze in het begin van het lesuur lesvrij gemaakt waarin ze moesten schooljaar in het kader van een onder werken aan twee lectuurtaken een indivi zoeksproject de ils vo vragenlijst ingevuld duele en een groepstaak bovendien moes en zo zicht gekregen op hun eigen leerstijl ten ze leerinhouden in werkwijzers gego profiel zie de bijdragen van luc vercammen ten doorlopen om te komen tot twee en peter van petegem sven de maeyer andere eindproducten de verhandeling en bijgevolg kunnen ze hun invulling voor de het verslag de tussenstap informatieverza verwerkings en regulatieactiviteiten daar meling bij de verhandeling moesten ze sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang t o x m a bovendien gebruiken om een discussie voor pas wanneer leerlingen voelen dat ze hun te bereiden en te leiden zie bijlage 2 eigen leerproces op school mogen en kun nen bepalen en daarin voor vol aangezien de leerlingen kregen het werkpakket met worden zal de school voor hen terug een uitleg in de eerste week van het tweede uitdagende werk en leeromgeving worden semester met drie deadlines en moesten waarin ze bezig zijn met datgene wat ado aan de slag met takenplanning taakplan lescenten het meeste boeit bouwen aan ning en taakorientatie dit was voor hen dui hun eigen persoonlijkheid delijk een zeer vreemde en moeilijke klus ze ondergaan hun leerproces passief en zijn niet gewend zelf initiatief te nemen ze ver de plannen gaten te plannen wat ze tijdens de zelfstan dige uren gingen doen ze trokken veel te voor het vijfde jaar zou ik willen proberen de weinig tijd uit voor het doorlopen van de weg van de geleidelijkheid te bewandelen werkwijzers zodat de eerste verhandelin leerlingen moeten duidelijk langzaam wen gen die ik binnenkreeg kwalitatief heel wat nen aan het zelf sturen van hun leerproces slechter waren dan wat ik na een klassikale ik ben van plan om vanaf het eerste semes aanbreng van de leer ter een lesvrij uur voor stof gewend was ik ben er meer dan ooit van zien voor de de verhandelingen die overtuigd dat wij dringend terug aan allerheiligenvakantie op de tweede deadline de leerlingen moeten geven wat wij krijgen de leerlingen waren ingediend wa op school van hen hebben een aantal vaardig ren al beduidend beter overgenomen de verantwoordelijk heids en verwer de geleerden waar heid voor hun leerproces kingsopdrachten die schuwden dat ze er telkens een lesuur in aardig wat tijd voor moesten ui tt rekken beslag nemen in concreto denk ik aan de volgende opdrachten sommige leerlingen lazen het werkpakket pas ergens in de tweede hel ft van het 1 zakelijke leesvaardigheid structuursche semester en kwamen dan tot de constatatie ma maken van een tekst dat het misschien toch wel interessant was 2 zakelijke schrijfvaardigheid commentaar leerlingen kozen data om een verslag te bij een tekst maken van discussies maar wisten niet 3 literaire leesvaardigheid literaire analyse wanneer ze aan de beurt waren op het van een kortverhaal afgeven van het verslag stond geen dead 4 creatieve schrijfvaardigheidsoefening line wel de dringende opmerking dat een 5 informatieverzameling naamkunde in verslag slechts zinvol gemaakt kan worden ternet zo vlug mogelijk na de discussie ik kreeg 6 luistervaardigheidsoefening het laatste verslag na herhaaldelijk aandrin 7 inoefening spreekvaardigheidsoefening gen tijdens de proefwerkperiode zes van de zeven opdrachten moeten de dit lijkt heel wat gezucht maar is geen lij leerlingen maken ze bepalen zelf welke densweg die mij doet besluiten dat het opdracht tijdens welk lesuur aan het einde opzet zinloos is geweest en afgevoerd moet van het lesuur moet er telkens een eindpro worden integendeel ik ben er meer dan duct zijn dat afgegeven kan worden ooit van overtuigd dat wij dringend terug zo hoop ik de moeilijke barriere van werken aan de leerlingen moeten geven wat wij op in de klas open te breken na de aller school van hen hebben overgenomen de heiligenvakantie zou ik het lesvrije uur willen verantwoordelijkheid voor hun leerproces besteden aan een zelfsturende verwerking 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 van huislectuur tot lectuurtaak met ruime in verband hiermee denk ik aan het opzet aandacht voor taakorientatie en regulatie ten van een leesdossier vanaf het tweede en keuze van verwerkingsstrategieen het semester van het vijfde jaar tot en met het tweede semester organiseer ik met bijstu eindexamen van het zesde jaar in zo n lees ring zoals ik het vorig schooljaar georgani dossier zitten heel wat mogelijkheden tot seerd heb tenzij ik nieuwe inspiratie opdoe het zelf bepalen van doelstellingen en ver die is er al ten dele want eigenlijk zou ik nog werkingsvaardigheden en zelfreflectie van een stap verder willen zetten naar zelfver leerlingen zie de bijdrage van joop dirksen antwoordelijk ieren in de volgende vonk nvdr voorzichtig pols ik mijn collega s in de vakwerkgroep ze bij zelfverantwoordelijk leren kiest de leer moeten niet met alles mee maar met zo n ling zijn eigen leerdoelen vult de taak of graadomvattend leesdossier is eenvormig opdracht ook zelf nader in en bepaalt zelf de heid geboden ik hoop dat dit stof wordt prioriteit die hij wil geven aan de taak in rela voor een volgend verhaal tie tot bijvoorbeeld de exameneisen dirksen prak 1998 gerd cornelissen kladdenbergstraat 48 2650 edegem st ritacollege2 panflora be bibliografie dirksen j d prak handleiding leesdossier een complete gids voor docenten nederlands en moderne vreemde talen amsterdam bulkboek bv 1998 een bron van zeer duidelijke informatie in verband met zelfstandig teren en literatuur concreet uitgewerkt in een stappenplan voor de invoering van een leesdossier de achtergrondinformatie geeft verhelderende inzichten de praktische informatie rond instructie begeleiding en beoordeling is meer dan enkel maar nuttig mooij t red leerstoflijnen nederlands in het studiehuis nijmegen instituut voor toegepaste sociale wetenschappen ubbergen tandem felix 1997 een aantal onderwerpen uit het vak nederlands worden in leerstoflijnen gegoten deze leerstoflijnen kunnen door leerlingen relatief zelfstandig verwerkt worden en zijn zo leer linggericht mogelijk aangeboden door zijn zeer concrete uitwerking biedt het boek heel wat illustratie en aandachtspunten voor wie met werkwijzers aan de slag wil van dijk m recepten voor teksten schrijven voor de tweede graad tweede jaar en voor de derde graad van het secundair onderwijs oostmalle de sikkel 1991 gekend schoolboek voor schrijfvaardigheid het is door zijn aanpak in stappen zeer geschikt om schrijfvaardigheidsonderwerpen in zelfstandig te verwerken werkwijzers voor leerlingen te gieten sept okt 1999 nummer 1 29e jaargang lit bijlagen bijlage 1 overzichtsblad werkpakket tweede semester vijfde jaar voor nederlands wordt in het tweede semester een lesuur besteed aan zelfstandig werken in deze lessen werken de leerlingen aan taken en verwerken zo de leerstof zelfstandig de leerlingen maken een takenplanning voor nederlands en per taak een taakorientatie en taakplanning deze d rie worden samen op 10 punten gequoteerd taken 1 lectuurtaak individueel een boek uit de lectuurlijst lezen en als gestructureerd lezer romantechnisch analyseren beg ri ppen van romantechniek worden in de klas herhaald en aan gebracht opgave zie opgaveblad 2 lectuurtaak individueel gedeelte en groepsgedeelte drie of vier leerlingen jong en recent opgave zie opgaveblad 3 informatieverzameling individueel kies een actueel onderwerp en verzamel informatie uit de media met deze informatieverzameling worden twee taken uitgewerkt 3 1 verhandeling in vier fasen informatieverzameling structuurschema uitgeschreven tekst gereviseerde tekst volgens een zelfstandig te doorlopen aangeboden verwerkingsmethode 3 2 discussie leiden over het onderwerp van de informatieverzameling een discussie voorberei den en leiden vuistregels voor leiden van en deelnemen aan discussies wor den bezorgd 4 verslag in groep drie leerlingen en individueel in vaste groep van d ri e leerlingen d ri e maal een verslag maken van een dis cussie na overleg sch rijft een leerling van de d ri e een verslag uit en geeft dat individueel af planning voor het afgeven van de lectuurtaken en de verhandeling zijn dri e deadlines voorzien dinsdag 23 februari 23 maart en 12 mei de leerlingen beslissen zelf welke taak ze op welke deadline afgeven discussie leiden en verslag maken worden in overleg met de leerkracht gepland en gespreid over het semester 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 bijlage 2 werkwijzer schrijfvaardigheid verhandeling voor het schrijven van een verhandeling doorloop je vier stappen 1 informatieverzameling 2 selecteren en structureren 3 uitschrijven 4 reviseren het is belangrijk elke stap bewust te nemen bijgevolg moet je drie tussenproducten maken vooraleer je een eindproduct kan voorleggen 1 informatieverzameling informatieverzameling bestaat uit drie stappen 1 brainstorming wat schiet mij allemaal te binnen als ik aan het onderwerp denk je kan hier best werken met een associatieroos denk ruim snoeien kan je achteraf 2 lopervragen stellen dat zijn vragen die je aan elk onderwerp kan stellen wie wat waarom wanneer hoe waardoor door deze lopervragen te stellen en te beantwoorden krijg je een rationeel zicht op het onderwerp 3 media en secundaire literatuur raadplegen ga op zoek naar informatie over het onderwerp in de media en in secundaire literatuur media zijn ruim tv kranten tijdschriften internet cd rom secundaire literatuur bestaat uit boeken over het onderwerp zorg voor een methode om je informatie op te slaan ofwel maak je een kaft met kopies ofwel sla je het op in je computer wees niet te vlug tevreden over je informatieverzameling ze is de basis van een gefundeerde zinvolle verhandeling tussenproduct een informatieverzameling 2 selecteren en structureren 2 1 selectie de veelheid van informatie de je hebt kan je natuurlijk niet allemaal gebruiken voor je verhandeling bijgevolg moet je selecteren bedenk of je het hele onderwerp gaat behandelen of een deelaspect ervan een deelaspect kan soms interessanter zijn sept okt 1999 nummer 1 29 e jaargang a omdat je je mate ri e moet kunnen blijven overzien en omdat je er een betekenisvolle structuur aan moet kunnen geven duid met een kleur die informatiestukken aan waarmee je verder gaat en probeer een denklijn uit te zetten 2 2 structuur om die denklijn uit te zetten heb je een structuur nodig kies voor je verhandeling een van volgende vijf structuren 1 dialectisch plan these antithese synthese 2 causaal plan problemen oorzaken oplossingen 3 comparatief plan vergelijken van twee of meer elementen 4 illustratief plan stelling vraag probleem uitleg illustratie nuancering 5 inventarisplan uitleg over deze structuurschema s zie bijlage 1 kies je structuurschema in functie van je denklijn wat wil je met je verhandeling aan je publiek over je onderwerp duidelijk maken niet elk structuurschema leent zich voor elke doelstelling en inhoud je structuurschema opstellen is het denkwerk van je verhandeling het is het skelet datje opbouwt aan het skelet kan je tijdens het uitschrijven niets meer wijzigen tussenproduct inhoudelijk gestoffeerd structuurschema 3 uitschrijven uitschrijven van de tekst doe je in de traditionele drie delen 1 inleiding 2 midden 3 slot elk deel heeft zijn specifieke functie bijgevolg kan geen enkel van deze delen weg gelaten worden sch rijf elk deel afzonderlijk uit voeg daarna samen 3 1 inleiding de functie van een inleiding van een tekst is tweeledig 1 aandacht van de lezer trekken 2 probleemstelling schetsen maak voordat je je eigen inleiding uitschrijft de oefeningen van bijlage 2 met behulp van het schema van bijlage 2 schrijf daarna je eigen inleiding kies voor een combinatie zoals voorgesteld in het schema in bijlage 2 29e jaargang nummer 1 sept okt 1999 3 2 midden in het middenstuk schrijf je je structuurschema uit begin bij elke nieuw aspect van je denklijn een nieuwe alinea let op de logische verbanden en gebruik de juiste signaalwoorden gebruik als ondersteunend materiaal bijlage 3 3 3 slot het slot van je verhandeling is niet het laatste deel van je structuurschema je denk lijn heb je volledig ontwikkeld in je middenstuk het slot is wel je schrijfwerk waar dig afsluiten dit kan je op verschillende manieren doen verwijzen naar de inleiding met een grappige noot in een notendop je denklijn samenvatten je eigen mening geven stop geen nieuwe ideeen in het slot en zorg dat alles wat in de conclusie voorkomt bewezen is in je tekst 3 tussenproduct uitgeschreven tekst 4 reviseren laat je leerkracht de uitgeschreven tekst lezen voor commentaar laat twee medeleerlingen groepjes verslag je verhandeling lezen en beoordelen volgens de criteria in bijlage 4 schrijf daarna je verhandeling terug rekening houdend met de beoordeling van de leerkracht en de medeleerlingen 5 beoordeling je verhandeling zal beoordeeld worden op volgende aspecten 1 kwaliteit van de gebruikte informatie voldoende onvoldoende wat ontbreekt 2 structuur welk structuurschema wordt gebruikt wat is de denklijn van de tekst zijn inleiding en slot op de juiste manier aanwezig 3 taal vlotheid correctheid doel en publiekgerichtheid sept okt 1999 nummer 1 29 e jaargang lit