Zeggen, schrijven en drukken. Hoe help ik kinderen om tot betere teksten te komen

achtzaming van het o nde rwijs in h et gesp roken peter bellensen ne derlands maar dan de inhoudelijke kant van de zaak hebben de adviezen iets te bieden voor een zeggen schrijven en ni euw eindexamen n ederland s elders in dit nummer worden de adviezen voor l etterkun de drukken b espro ken bij mij riep het h ele p akket de vr aag o p moet je dit allemaal b ij houden het mees te hoe help ik kinderen om van d eze bundeling vakkennis heefe voor mij iets vrijblijven d s he t h o udt wei nig verband tot betere teksten te kome n met wat er in scholen gebeurt of zou kunnen ge beuren te specialistisch of door zijn algemeen heid te nietszeggend het advies tekstbehandeling sp ant wat dat betreft de k roon na een ellen lange op so mm ing van termen die l eerlingen waar kinderen over struikelen bij het schrijven en hoe zouden moeten b eheersen exp oseren onder ze p recies en concreet bij dat schrijfp roces geholpen kas t cl assificeren gegevens aanb ieden volgt kunnen worden is een tamelijk onontgon nen gebied in al s tip voor het aan leren van het anal yseren van het onderwijs hoe komt het dat het beeld of de teksten d e analyseprocedure moet in teractief gedachte waar kinderen mee beginnen vaak zo wei zijn d w z b estaan uit het afwisselend gebrui nig overeenkomt met het eindbeeld dat bij de lezer ken van t op down en b ottom up strategieen ontstaat op welk moment gaat het mis en vooral hoe kun je door inspirerende opdrachten het schrijven een dergelij ke adviesp rocedu re hoort bij het verbeteren s p el om ie dereen te laten meepraten en lange peter bellensen docent nede rlands aan de pns 0 te tenen te omzei l en en natuurlijk is het jammer amsterdam heeft zich die v ragen vaak gesteld door dat het in dit geval niet meer o pgeleverd heeft het werken in allerlei klassen merkte hij dat de ant als steekspel is het vaak we l vermakelij k al die woorden vaak per kind verschilden en sommige ant voorzichtige stapp en en omzichtige manoeu woorden riepen weer nieuwe vragen op in dit artikel vres maar het b lijft zo lang schimmig wa t de bespreekt hij werkvormen van taaldrukkers die inspi directe gevolgen zullen zijn voor de lessen zelf ratie kunnen leveren voor het gewone werk dat er s t raks verzet moet worden een verzamel ing adviezen zoals d it rap port zal de p arti ci p atie van lee rkrachten aan mijn praktijk als taaldrukke r he t ve rnieuwings proces niet ver hogen eerder zal het afwach tend cynisme erd oor aangemoe in dit artikel geef ik eerst wat voorbeelden uit digd worden en dat is jammer en gevaarlij k mijn praktijk als taaldruk ker daaruit b lijkt hoe b e ter was het geweest a l s er van begin af aan gewoon de gesprekj es zijn die over en naar meer aand acht was gegeven aan de mening van aanleiding van de tekst gevoerd worden leerkrachten maar da t is p as d e volgend e stap ik werk met kleine groepjes aan het druk klaar maken van een tekst die de kinderen ge kozen b in nenkort vertrek ik voor t wee jaar naar tan hebben druk k l aar maken betekent dat ik sa zania nu al b en ik b enieuwd waarover na die men met degene die het geschreven heeft en een twee jaar gepraat wordt gelukkig lukt het me paar an d er e k in d eren op nieuw over de tekst aardig om snel nieuwe terminol ogieen on der praa t de k ni e te krij g en wat dat betreft maak ik me ik pleit voor na druk o p d e beleving bij zo n over mijn repatriering geen zorgen deelkwa l i bespreking en voor echt ingaan op wat een kind ficaties primaire tre k fu nctionele schrijfop zegt te technisch commentaar over verk eerde drachten re flexieve anafoor i k b en b enieuwd verbanden of fout l opende zinnen werkt rem als ik maar niet te veel statisti ek moet leren om mend nog te kunnen beoor del en of leerlingen wel iets van literat uur begrijpen 122 moer 1990 4 jk s k o t ct e a qh v a a da i kie hie e 8 h i oen 6 c 4 o f e i c cie o ewa o clzf w een voorbeeld van anekdotisch vertellen en schrijve n de tek s ten zijn gesch reven voor een klasse maar het subjectieve element s peelt een bela ng kran t d e lezer is dus s t eeds een klasgenoot rijker rol b ij alle keuzemomenten wordt vanuit het schrijven en verwerken van de teks ten is p ersoonlijke normen een keus gemaakt de geen verplich te activiteit ik werk per k eer met schrijver kiest voo r ui tweidingen of een be een aantal kinderen die ervoor ge kozen hebben p aalde woordkeus omd at d it voor zij n gevoe l o m een tekst te gaan sch rijven en drukken bel angrijk is het gaat erom te leren zeggen schrijven en drukken wat jij bedoelt als dat gaat na de praktijk voorbee ld en ga ik op een aantal lukken groeit d e motivatie om stee ds b eter te sta p pen van het schrijfproces in ik ga daar na le ren sch rijven welke bijdragen de werkvormen k unnen leve ren die taaldrukkers in de stapp en van het d e t aal drukwe rkvormen zijn zeer geschikt om schrij fp roces gebruiken materiaal te verzamelen i n dit artikel kijk ik d ie werkvormen zijn op zic hzelf tamelijk echt er vooral naar de r evisiefase hoe kan ik met eenvoudig maar dat wi l nog niet zeggen dat j e hulp van anderen nagaan of het geworden is je die een twee drie eigen maakt goed adem wat ik bedoelde sc hrijven wordt dan minder hal en is oo k eenvoudig maar om het te doen is zwoegen in je eentje in veel situaties minder gema kkelijk d e werkvormen zijn geschi kt voor expressief tekste n veranderen de middenbouw communicatief gebruik van de t aal vaak wordt er associatief gewe rk t en op een anekd otische op basisschool d e regenboog had ik in d e manier ve rteld en geschreve n d e nadruk ligt middenbouw het verhaal verteld van anansi op het echte het oorspronk elijke en het geloof die op de tijger rij dt anansi ge br uikt slimme waardige van de verhalen leugentjes om de tijge r zover te krijgen dat h ij d oet wat anansi wil zond er dat de tijger h et taaldrukken wordt meestal niet voor zakelijke door heeft daarna ging de vertelronde over teksten gebruikt het schrijfproces verloopt kleine l eugens iets mooier vertellen d an het is niet wezenlijk anders dan bij zakelijk schrijven 1990 4 m oe r 123 s vr s hercm kv w a ep s men b ra j rnm v cxk r 5an oo mcka r j 1 p t ccrn e sin oe je va 1 er o om 1 n et 5roe je za st ic ke r e r toep v i e l a 1 e sgiker off d e qron d er poer i cui tsc s ool k wa w zet kl r oed e feb al i e sro ep d ap vo io a e cv j avl 1 er cevi eerste tekstversie van sandukan snoepje s anduka n sch reef zijn ervaring me t m n moede r heb jij al die snoepjes opgegeten en een k leine leugen op zie illus tratie hier b oven toen zei ik nee gisteren had ik er een gepakt samen me t patrick en yana b espreek ik sand u ka n s tek s t voordat ze hem gaa n drukken h ij d aarna gaat h ij het op stencil tik ken om h et l ees t eer s t voor wat er staat met d e limograaf een han d stencil app araa t te h ad je d an alle snoepjes meegenomen wil kunnen afd rukken yana wete n ik neem er nooit zoveel zegt pa trick ik h ad er maa r een genomen maar ze zag film m e t de tek st va n m adh oe zie ill u stratie de su ik er o p d e grond h ad je het snoepje o p p 125 zij n we langer bezig tessa en stefan he b school late n vallen nee natuurlijk niet ik had b en m ailh oes tek st gekozen om te besp reken h et toch thui s l aten vallen anders h a d mij n moe na een hele tij d p raten snapt tessa op eens d at der de suiker niet gevonden we hebben het ma dhoe stiekem tel evi sie ging kijken heb ben erover dat h ij dan in de eerste zi n misschien die jull ie d a n de t v o p de gan g vr aagt tessa n ee school er beter ui t k an laten ik ga bij de muur staan en dan kan ik zo schuin wanneer h ad je het gepikt gisteren en door het raa m k ij ken da n zie ik net d e t v geloofde je moed er je ja zegt sanduk an n u word t alles veel duidel ijker h ad je net maar d at wil ik er niet in zo vind ik het span gedaan of je gewoon naar b ed ging wil ik we nende r ten ja en toen ging i k er heel zacht weer uit ik h et valt m e o p dat hij de interpun ctie goed heb de hele film gezien he t ges prek gaat dan doet bij de ges pr o ken zinnen maar d at hij ver even over de l achfilm die s tiekem b ekeken is d e r gee n punte n en hoofdletters gebruikt pa wat vind je het belangrij kste da t je n iet op trick en s and uka n t wijfelen over neem ik of mocht b lijven of d at je naar be d moest vraag pik ik het blijft ten slotte neem ik want san ik d at ik niet op mocht blijven om die l ach duka n vindt h et eigen lijk niet echt pikken a l s je film te zien een snoepj e neem t s chrijf maar op zeg ik dan snappen we ik vraag of hij het nog ee n keer aa n ons wi l me teen waar h et over gaat voor l eze n maar d an zo d a t wij kunnen h oren stefan w il nog weten hoe zij zo zacht op kon welke s tukj es bij e lkaar horen uiteindelijk staan dat niemand h et ge h oo rd heeft heb je op maakt hij er vier zinnen van je tenen geslop en mad hoe zegt niks maar kni kt h e ftig o p j e tenen sl ui p el is mooier dan soms neem ik wel eens een snoepje maar giste ren liet eruit gaal vin d en tessa en stefan m adhoe ik het vallen o m het snoepje zat suike r en toen viel weet het nog niet en zij moet het uitei ndelijk be al de suike r op legrond toen ik u it sc hool kwam zei slissen je b lijft altij d d e baas over je eigen teks t 124 moer 199o 4 i t concept tekst van madhoe je kan toch zeggen gi ng ik eruit en sloo p ik te vertellen tussen zijn verhalen d oor roept op mijn tene n naar de ga ng zegt tessa m a michael zo vaak ah die broek kietelt dat al dhoe vindt dat een goed idee want als je sluipt gauw besloten wordt dat het daarom gaat h ij ben je een beetje b ang en dat klopte we l tekent zic hzelf b ij de kast terwijl hij die zin uit ik vraag of m adh oe er zelf nog even over wil s preekt als ik vraag of hij di e zin wil drukken d enken hoe ze dui delijk k an maken dat ze van kijkt hij heel blij uit de gang door het raam in de deur toch tele visie kon kijken zij maakt er dit van boekdrukken voor jonge kinder en d ie net kun nen schrijven is boekdrukken een heel ge ik mocht niet opblijven om die lachfilm te zien toen schikte tech nie k bij b oekdru kken k ies je losse ik in bed lag ging ik eruit en sloop op m ijn tenen naa r letters elke letter is een zwaar b lo kje dat in een degang op degang is een deu r met een groot raam haakje gezet moet wo r den het mani p uleren erin en toen heb ik stiekem de hele filmgekeken met let t erb lokjes maakt zo iets abstracta a l s een letter een stu k concreter voor die kinderen en d e hoofdl e tters zijn op de goede plaats geko het is een rusti g ka rwei waarbij fouten gema k men na overleg met mij tessa had haa r a l ge kelijk verb eterd kunnen word en ik schrijf zijn zeg d dat j e niet bij elke nie uwe regel me t een zin nog even groot op ee n strookje en even later hoofdletter moet beginnen maar bij elke nieu gaat hij daarmee naar de let terkast met beh ulp we zin van het strookje zoekt hij dan l ette r voor letter op en zet die in d e haa kjes waarin de letters teksten veranderen de onderbouw vastgeklemd word en twee voorbeel den van hoe kinderen in de mid in d e voorgaande voorbeelden is hop elij k dui denbouw praten over de tekst voorafgaand aan delijk gewor d en dat n ieuwsgierigheid naar de het drukken zijn nu besp roken dit praten over achtergronden en detail s van de beschreven si tek sten ka n ech ter met j ongere ki nderen uit d e tuatie de voornaamste moto r is om opnieuw onderbouw net zo goed alleen praatje dan over over de tek st te gaan s p reken wat ze geteken d heb ben de kind eren stellen vooral vrage n over wa t ze echt willen we t en geloofde je moeder je broek mic hael kan net schrijven en vert elt h ad je dan alle snoe pjes meegeno men heb honderd ui t b ij de kleren kas t die hij getekend benjullie dan t v op de gang heeft zie illu stratie p 126 h ij verte lt over alle de leerkr acht m oet vaak de vr agen inb re nge n sm oezen die hij moet gebr ui ken om die ene naar d e b edoeling de o p bou w d e woo rd keuze rotb roek niet aan te hoeven de ande ren kun en d e samenhang laat eens h ore n welke stukjes nen nauwelijks wachten om hun eigen smoezen bij elkaar horen wat vind je het belangrijkste 1 9 9 4 moer 125 aaahh die broek kriebelt de boodschap van michaelgetekend engeboekdruk t dat je niet op mocht blijven of dat je naar bed 3 veranderen en verbeteren moest a is het duidelijk wat er staat b is het wat ik bedoel het schrijfproce s c is de opbouw goed d is de spelling juist in het schrijfproces worden meestal drie stap in de werkelijkheid in de klas vindt alles door pen onderscheiden elkaar plaats een kind hoeft niet per se een i bedenken schrijfplan te hebben het kan best beginnen a wat is de bedoeling van de tekst met een zin omdat die er meteen is en pas b voor wie ga ik schrijven daarna bedenken hoe het verder moet verbete c waarover ga ik schrijven ren en veranderen kan ook tijdens het schrijven 2 formuleren gebeuren binnen een zin kan het hele proces in a tekstkeuze al zijn fasen al doorlopen worden vaak wordt b zinsbouwkeuze het proces cyclisch genoemd omdat de ver c woordkeuze schillende aspecten steeds terugkerend aan de d stijlkeuze orde komen i2 6 moer 1990 4 schrijfopdrachten doen een beroep op veel taaldrukwerkvormen de meeste taal denkhandelingen tegelijkertijd het is dus niet drukwerkvormen leiden de kinderen in de zo verwonderlijk dat onzekerheid dan een rol richting van ren sfeerbeschrijving die voor gaat spelen de stap voor stap benadering bij klasgenoten of andere kinderen bestemd is a ls taaldrukwerkvormen kan helpen die onzeker leerkracht kies je dus min of meer de lezer en de heid te overwinnen b edoeling va n d e tek s t ik noe m nu dr ie werk ter wille van de duidelijkheid volg ik hier vormen die in de fase van het bedenken toepas na de kunstmatig gescheiden stappen in het baar zijn schrijfproces ik geef daarbij kort aan welke al s je al s l ee rk ra cht ie t s con cree t s uit je ei gen taaldrukwerkvormen een bijdrage kunnen leve dagelijkse leven als voorbeeld inbrengt in de ren in de verschillende stappen vertelronde hoeven d e kinderen zich nie t af te vragen wat w il de meester juf va n o ns weten bedenken eerst word t er een vertelrond e het roe pt waarsc hijn lijk eigen heri nnering en geh o ud e n daarna worden de er varingen geor op bij de kind ere n h e t richt de aandacht en laat dend in lijstjes uit die lijstjes kiezen de kinde de kind er en t egelijkertij d vrij d aarbij ervaart ren ee n onderwe rp o ver dat onderwerp wordt het kind dat je naast en n ie t tegenover hem een t wee t al gesprek gevoerd een st ukje uit dat of ha ar staat het da gelij kse leven zi t vol inte ges pre k sch rijft h e t kind op z o dat het voor een ressan te b el evenissen en situ a t ies alleen zijn die a nder begrijp el ijk is voor leerli ngen niet actief besch ikb aar a ls ik d at kor te s tukje lijkt so ms nie t in overeen echter vertel dat ik he t l as t ig vind om het b egin stemming me t hun niveau maar voo r h et oefe bij een rolletje plakband te vinden dan zien ze nen h et bed enken wat je gaat schrijven en het dat voor zich en weten ze meestal metee n zelf herformul er e n ka n het n ie t kort genoeg zij n je iets dergelij k s ku nt ko r te frag menten gemakke lijker nabe e e n and ere taal drukwerkvorm is de begeleide spreken dan lange la p pen tek st associatie d oor explicie t en stap voor stap naar allerlei zintuigl ijk e in drukk e n te vragen kun wat is je doel als i k ga schrijven heb ik een b e nen de kind e ren zich op nie uw i nleven in d e p aalde be doeling ik wil ie ts uitleggen iemand situatie schijnbaar onbelangrijke achtergrond mee l aten genieten iets moois beschrijve n een gegeve ns wo rd en toe gevoegd aan het reservoir gevoel u itdrukke n zo zijn er nog meer bedoe waaruit ze voor het sc hrijven kun nen pu tten lingen te noe men voor mij de sc hrij ver moe t wat hoor je in die situatie welke mensen zijn d e bedoeli ng duid e l ijk zij n veel keuzen vloeien erb ij zij n er bijzon d erhe d en die jij weet het voo rt uit wat i k wil vertellen als ik iemand wil k an bij voorbeeld zo zij n da t een d eur klemt of uitleggen h oe hij bij het st ation ko mt moet d at ergens een st ukje i s afgeb rok en elke o p ik vooral duid elijk zij n dan kies ik n iet voo r d racht brengt h aa r eig e n vragen me t zich m ee een sfeer b eschrijving duid elijke simpele stij l ma ar je g aat in i ed er geval de zintu igen af doo r zin sbouw en woo rdkeuze niet meer vertellen dit soo rt opdrachten leren kinderen zich voo r te da n no dig is de b edoeling die ik met een teks t bereiden dit kan uitgroeien tot het maken van heb bep aalt in hoge mate de vorm di e ik kies een schrijfplan voor wie ga je schrijven bij het schrijven is het formuleren het sc hrijven be g i nt heel vaak goed voor ogen te h e bben wie de teks t stra ks met het maken van een listje deze associatie l eest aan ee n vri e nd sch rijf ik and ere woorden werkvorm is zo simp el dat kleute rs zelfs gete dan aan een onbekende mijn lezer bepaalt mede k end e lijstjes kunnen maken u it zo n lijstje de vorm waarin ik schrijf trefwoorden van alles wat bij de leerling op ko mt naar aanleiding van h et eigen voorbeeld waarover ga je schrijven wil ik gaan schrijven van de leerkracht wo rdt ee n aspect ge kozen over een prach tig plekj e b ij de sloot o f wil ik om over door t e vertelle n of te sc hr ij ven zo n uitleggen h oe een s pel gespeeld moe t worden lijs tje bouwt de veili gheid in dat je n iet met het bij elk e inh oud past een geschikte vorm e en eerste het beste dat je te binnen schiet aan de sfeerverhaal is ande rs o pge b ouwd dan een g e s lag h oeft te gaan het bied t ee n keuzemo ge bruiksaanwijzing lijkheid 1 990 4 moer 127 tekstkeuze ieder k ind dat gaat schr ijven zou ming voeg je er de tails aan toe zeg je het over zic h moeten afvragen wel ke tek st soort het kan dreven of b esch rij f je het als een d room bij kieze n voor wat het wil vertellen een ge d icht is bijschrijven sch rij fje steeds vanuit jouw eigen heel g eschik t voo r het uitdru kken van gevoe p ersp ectief doo r o p het ve rhaal van een ander l ens en beleving als je ieman d wi lt over tuigen je leest die tekst van de ander kijkt wat er bij kun je oo k voor d e vorm van het ge d icht kie jou aan eigen verhaal naar boven komt e n zen maar proza ligt dan meer voor de h and de schrijft dat o p h ie r associeer je niet op woor o riginaliteit telt dan minder zwaar mee den maar op een hel e tekst meestal wordt dit met korte ver halen op stroo kjes ge daan b zinsbouw veel kinderen schrijven woorden als een lange brij achter elkaar er moeten niet te taaldruk kers bre ngen ook vormbeperk ingen veel me de d elingen per zin worden gedaan en aan ze bieden verschillende vormen aan om bij je moet prob er en enige afwisseling in de op kin deren het ex p erimenteren te stimuleren bij bouw van de zinnen aan te brengen voorbeeld de vorm van een vers als een rondeel van ac ht regels of een elf dat uit elf woorden woordkeuze samen met de b e doe ling van de moet bestaan tek st zou je d e woordkeuze van de kinderen in een zin in een kort fragment in een elf of ku nnen b espr e ken z e kunnen d an b esc hou in een rondeel gebruik je woorden steeds an wend naar hun eigen tek st kij ken en stukken ders kinderen leren daardoor te kiezen voor ervan directer s pannen der ontroeren der ofbe een stijl voor een formulering tekenisvoller maken als je schrijfwer k het is net als met het gebruiken van timmer op deze manier met kinderen bespreekt geeft gereedschap al s je een spij ker in een plan k wilt hun dat he t gevoel d at je met ze mee denkt in s l aan kan d at met een schaaf of met een nijp pl aats va n kritiek levert je valt steeds terug op tang maar h et b este gaat h et met een h amer wat he t kind wil vertellen taal kun je als gereedschap zien a ls je gevoe lens wilt overbre ngen moet je de juiste details stijlkeuze voor stijlkeuze geldt hetzel fde als vermelden die betrekken d e lezer bij h et ver voor woordkeuze bes p reek de mogelijkheden haal hij moet kunnen meevoel en meereiken en l aat h et kind beslissen over d e uiteindelijke of meel uisteren formulering daa rnaast is het goed om eens een andere stijl aan te bieden en de kinderen daar veranderen en verbeteren uit zichzelf mee t e laten ex p erimenteren dat kun je b ij verbeteren kind eren hun tekst niet zo gauw ze voorbeeld via de taaldrukwerkvorm herschrij hebben daar inspiratie en steun bij nodig het is ven be langrij k dat ze plezier krijgen in veranderen en de noodzaak van verbeteren leren ervaren taaldrukwerkvormen sommige as p ec d oor voordat ze een te kst gaan drukken te ten van he t schrijven zijn apart te oefenen dat p raten met kinderen stimuleer je ze tot be wil niet zeggen los van een ervaring of al s dro schouwen en verd er vertellen l aat wat meer ge oefening a ls je dat doet ver dwij n t de link bijzonderheden en achtergronden vertellen en met d e directe belevin g die aanwezig is in her kijk dan samen naar de teks t staat er wa t je wilt inneringen en beschrijvingen van eigen ge vertellen werkelijke interesse voor het kind en woontes h andelingen en waarnemingen ze wat het schrijft moet o p d e eerste pl aats komen gaan d ie oefeningen dan al s inh oud sloos en waar gaat het vaak fout d e mees te kinderen zinloos ervaren i k geef daarom d e voorkeur verbeteren slech ts nu e n dan een woord bij aan een normale reeks schrijfactiviteiten schaven doorhalen en veranderen van hele zin waarb ij je als leerkrac h t dan vooral een leerele nen of stukken te kst is geen normale zaa k ment benadrukt veel tekste n van kinderen geven d e indruk dat dat laatste doe je als je taaldru k werkvormen ze geen macht over hun stuur h adden er is niet als herschrijven en bijschrijven gebruikt deze gestop t gek eerd gekozen voor link saf of werkvormen b ie den de mogelijkheid om b in rechtsaf ze rollen van de ene zin door in de an nen een reeks activiteiten met formuleringen te dere einde p unt erachter en klaar stoeien bij herschrijven verander je d e stem het is blijkbaar moeilij k en i n ieder geval gee n i2 8 moer 1990 4 ik was met ri chard i n de tent en we gingen vuutje stoken ik heb een echt rubberboot j e daa rme e varen we i n de sloot dat is onze politieboot we hadden ijzeren messen en als we in gevaar waren schoten w e in de lucht dan wist mijn va d er d at we i n gevaar waren en kw am opa in zijn rubberboot a 1 99 0 4 moer 1 29 gewoonte voor kinderen om een schrijfplan te maken en als er wel een plan is blijkt het moei heb je rekening gehouden met degene die je lijk dat in de geschikte woorden om te zetten stukje leest hoofd en bijzaken worden nauwelijks onder is het nieuw verhelderend voor de lezer scheiden zinnen lopen in elkaar over er wor is het gemakkelijk om voor te lezen denk je den verkeerde verbindi ngswoorden gebruikt dat anderen het boeiend vinden of er ontbreekt belan grijke informatie boven weet je wat je wilt vertellen waar gaat het dien kan een kind op all erlei punten onderweg over vastlopen vastlopen in een zin of in het hele staat er wat je bedoelt sfeer uitleg overtui verhaal soms uit gebrek aan inspiratie maar ging gevoel vaker door onzekerheid ontbreekt er iets in de redenering spreek je jezelf niet tegen taaldrukwerkvormen alseenteksteen staan er genoeg precieze voorbeelden in je maal op papier staat kan daar op verschillen tekst de manieren mee omgega an worden ik ben er staat er wat je vindt voelt ziet weet hoort een groot voorstan der van om met de kinde ruikt proeft ren uitgebreid te praten over hoe het schrijven moet de lezer nog veel raden of staat alles er ging twijfelde je vaak ging het gemakkelijk wat jij in je hoofd had welke stukjes vind je geslaagd wat heb je kan de lezer het voor zich zien staat er niet te doorgestreept hoe kwam je daartoe heb je veel in je stukje naar spelfouten gekeken zo n mondeling is de rode lijn door je hele stukje duidelijk overleg geeft bel angrijke sleutels tot de a an zijn de hoofd en bijzaken goed uit elkaar wijzingen die je kinderen kunt geven het gehouden ene kind heeft andere instructies nodig dan het heb je een verdeling in begin midden slot andere gemaakt teksten veranderen als ze klaar zijn is een taal staat in elk van die stukken een hoofdge drukwerkvorm die met de hele klas of met een dachte klein groepje gedaan k an worden de gekozen heb je een titel voor je stukje past de titel bij tekst moet ieder die meebespreekt voor zijn waarover het gaat neus hebben dat kan door kopieren of stencil heb je de juiste stijl gekozen voor wat je wilt len in de praktijkvoorbeelden van het eerste vertellen deel van dit artikel heb ik laten zien hoe het staan er niet te veel dezelfde woorden achter bespreken kan verlopen in mijn lessen ga ik elkaar en toen enzovoort daarna li mograferen of boekdrukken het gaat staan er woorden die wat betekenen is er echter hoofdzakelijk om de taalkant hoe je de afwisseling in het kiezen van woorden en in de teksten verder verwerkt of je nu bij voorbeeld zinsbouw limografeert of niet doet er minder toe doe je per zin een mededeling of vaak meer als je zo te werk gaat kan dat voor je eigen dere onderwijssituatie betekenen dat kinderen daad lopen de zinnen goed kun je het zo zeggen werkelijk geinteresseerd raken in wat je kunt staan alle hoofdletters punten en komma s zeggen en hoe je iets kunt verwoorden taal er gebruiken is niet altijd gemakkelijk maar pra zou er nog iets aan de spelling van woorden ten schrijven luisteren en lezen wordt zo wel moeten veranderen een uitdaging iets leuks taaldrukken helpt e raan mee dat kind e ren ge voor de leerkracht maar hoe dan ook in alle fa makkelijker begrijpen waar het om gaat bij het sen en in alle gevallen is taaldrukken een span communice re n het plezie r dat je me t taal nende werkvorm elke leerkracht op welke drukken kunt beleven is afhankelij k van de school dan ook zou er op kleine schaal mee situatie hoe beter het taaldruk ken past bij je kunnen beginnen langzamerhand kun je dan and e re ond erwij sac tivi teiten d es te bete r werkt de taaldrukwerkvormen steeds vanzelfspreken h et en des te eenvoudiger is het in tee voere n der en effectiever inzetten 130 moer 1990 4 scslqieh fit f t n y 1 ltit t yh o9 h i de boodschap centraal wil t laten komen je m oet kind eren uit er aard niet met al die vragen tegelijkertijd bestoken veel leerkrachten vinden het moeilijk om ie ts te ze ggen als een k i nd m e t een tekst aankomt ze schrijven is eng kunnen wel de fo uten aanwijze n m aar wat zou er verder over gezegd kunnen worden b ij alle opmerkingen moet ten slotte bedacht i n ieder geval moet het wat mij betreft duide worden dat sc hr ijven sp anne nd is en so m s zelfs lijk zijn voor het kind dat je de inhoud waarmee eng je sc hrij ft ie t s va n jezelf op papier d aar het komt res p ectee rt e n b e l a ngrijk vindt d a t d oor stel je j e op een bepaalde manier kwets h e t daaro m gaat ik m oet me als leer kr acht of baar op als daar aandacht en respect voor is begeleid er ertoe zetten tijd en aandacht a an die kunn en kind e ren m et bl ijvend plezier schrijve n inhoud te geven hoe druk het in de klas ook is als die aandacht en dat respect er niet zijn of als en wat er ook alle m aal nog meer onder weze n er te weinig tij d voor is dan ontstaat e r al g auw m oe t wo rden daarnaas t kan er gekeken wor een scheiding in taal op school en taal voor je den of die inhoud op de juiste manier vorm ge zelf taal op school dat is vervelend dat is spel geve n is en welke s p ellin g voor verbetering in len dat is een ta alles en daarin vertel je geen aanmerking komt dingen die je echt bezigh o ude n of het is ta al voor jezelf voor je vriendin nen en vrienden de vragen lijst o p p i3o kan voor de leerkracht die geb ruik je voo rtdurend e n daa rin verwoord bij het bespreken van teksten als hulpmiddel je wat j e dagelijk s b ezigh oudt met plezier ver d ie nen e en keuze kan eruit ge maak t word e n baz ing en een groeiend gevoel vo or s tijl van pu nten die j e in de besprek ing aan de ord e 1990 4 moer 131