De Werkgroep Onderzoek en Didactiek Nederlands van Levende Talen Nederlands organiseerde een prijsvraag voor de beste Resultaatsverbeteringstoets Nederlands 2020. Ruim veertig vakgroepen Nederlands stuurden hun toetsen in, die werden beoordeeld door een jury van tien docenten Nederlands en toets- en curriculumdeskundigen.
Minister A. Slob reikte tijdens het online-congres Levende Talen, op 30 oktober 2020, om 12:15, de prijzen uit voor de Beste Resultaatverbeteringstoets Nederlands 2020 voor vmbo-havo-vwo.
Over het project
Resultaatverbeteringstoetsen, een voorzetje voor het nieuwe eindexamen?
Al jaren mort een aantal docenten over het Centraal Schriftelijk Eindexamen Nederlands. Waarom alleen tekstbegrip en dan ook nog eens 50% van het eindcijfer?
Wie had kunnen bedenken, dat Covid-19 het hele CSE Nederlands op zijn kop zou zetten? Op 23 maart 2020 kondigde minister Slob aan dat de centrale eindexamens niet doorgingen. Wordt het nieuwe ‘gedroomde’ examen een harde knip of een geleidelijke invoering?
Tijd om van de schrik te bekomen was er niet. Docenten moesten direct aan de slag om Resultaatverbeteringstoetsen te maken. Die toets moest bestaan uit de stof die vermeld stond in het PTA. Voor de ´CSE-morders´ een uitkomst: het onderdeel tekstbegrip hoeft daar niet in terug te komen. Tegelijkertijd was er de uitdaging: hoe maak je in korte tijd een toets die het hele PTA dekt en waarin de leerlingen kunnen laten zien wat ze al die jaren hebben geleerd?
Sommige secties overlegden met zijn allen, andere overlegden zelfs met andere scholen, soms moest een enkel docentenduo er maar voor zorgen dat er binnen een paar weken een goede resultaatverbeteringstoets verscheen.
Voor WODN was dit een uitgelezen kans om er een uitwisseling van te organiseren, en een eerste analyse van verworvenheden te ondernemen. WODN schreef daarom een prijsvraag uit. Voor vmbo, havo en vwo ging WODN op zoek naar de beste, interessante, meest onderscheidende toets. Een jury uit VO-docenten, CITO, SLO en wetenschap was snel geformeerd.
De hoeveelheid reacties was overweldigend: 55 secties meldden zich aan, 40 secties stuurden hun RVtoets in, en 37 vulden een verantwoordingsvragenlijstje in. Er kwamen diverse juweeltjes bovendrijven. De juryleden werden verrast door de creativiteit en/of de samenhang tussen de verschillende PTA-onderdelen, de keuzes die er werden gemaakt.
Dat er animo is om van elkaar te leren, blijkt er uit dat alle inzenders het goedvinden dat hun toets openbaar wordt. Alle toetsen zijn beschikbaar in de WODN-database Resultaatverbeteringstoetsen. In de database kunt u met zoektermen toetsen sorteren. Al het materiaal is in te zien en te downloaden. Vermeld u de auteur en titel van de publicatie als u materiaal bewerkt voor eigen doeleinden?
De jury
De Werkgroep Onderzoek en Didactiek Nederlands van Levende Talen Nederlands is de juryleden zeer erkentelijk voor de tijd en werklust die zij staken in het opstellen van feedbackrapporten en nominatie tussen juli en oktober 2020.
| Karin Echten | Docent VO |
| Hanneke Gerits | Docent VO, lerarenopleider, WODN |
| Martijn Koek | Docent VO, vakdidacticus, WODN |
| Roelien Linthorst | Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling (CITO), WODN |
| Sarah Mulders | Docent VO |
| Gert Rijlaarsdam | WODN, UvA |
| Aleid Stienstra | Docent VO, WODN |
| Huub van den Bergh | Voorzitter Vaststellingscommissie examens Nederlands tot aug. 2020 |
| Nellianne Van Schaik-Maljaars | Docent VO, WODN |
| Gerdineke van Silfhout | Instituut voor de Leerplanontwikkeling (SLO), WODN |
Karin Echten 
Hanneke Gerits 
Martijn Koek 
Roelien Linthorst 
Sarah Mulder 
Gert Rijlaarsdam 
Aleid Stienstra 
Huub van den Bergh 
Nelliane van Schaik 
Gerdinke van Silfhout
De prijs
Alle secties die meededen krijgen een unieke oorkonde voor deelname. De genomineerde secties krijgen een nog iets uniekere oorkonde, de beste inzending per sector de uniekste en die krijgt bovendien:
- Een digitale wisselbeker, die op posterformaat in de personeelskamer kan worden gehangen, achter glas. We gaan ervanuit dat de lijst geschonken wordt door de trotse schoolleiding
- Een voucher voor een geheel verzorgde inspiratiemiddag en -avond (15.30-20.00, met maaltijd). De sectie formuleert de scholingswens en de Werkgroep onderzoek en Didactiek Nederlands stelt in overleg met de sectie een programma samen, en zoekt deskundigen. Deze prijs wordt gesponsord door Levende Talen Nederlands, de Stichting Leerplanontwikkeling, uitgeverij Bruuttaal en uitgeverij Noordhoff.
- Een dienst van het CITO, zoals een adviesgesprek. Inhoud en vorm in overleg met het CITO. Sponsor: CITO
Nominaties
Alle inzendingen werden van feedback voorzien door de jury. Twee juryleden stelden onafhankelijk van elkaar een lijstje onderscheidende kenmerken op, of ‘sterke punten’. Gezocht werd naar bijzondere kwaliteiten. Ook keken zij kritisch naar andere kenmerken van de toets, en stelden lijstjes op van elementen die misschien beter zouden kunnen, elementen die stemden tot nadenken over de toets. Nadat alle toetsen zo werden voorzien, schreef een lid van de jury een samenvattend rapportje, en legde dat weer voor aan de betrokkenen bij deze inzending.
Per sector werd een groslijst opgesteld (‘longlist’) van inzendingen die op een of andere manier opvielen.
Vmbo
Christelijk College Groevenbeek
De Werkplaats Kindergemeenschap, Bilthoven
Stedelijk College Eindhoven
Havo
Amadeus Lyceum
d’Oultremontcollege
Etty Hillesum Lyceum Deventer
Farelcollege
Maerlant
Mondriaan College
Dr Nassaucollege
Sint-Joris College Eindhoven
Vwo
Bernrode Gymnasium
Dalton Den Haag
d’Oultremontcollege
KSG De Breul
Lyceum Oudehoven
Murmellius Gymnasium
Stedelijk Gymnasium Breda
De jury heeft daarna mondeling overlegd per sector en drie inzendingen per sector genomineerd.
Nominatieteksten
Vmbo
Christelijk College Groevenbeek
De Werkplaats, Bilthoven – Winnaar wisselbeker
Stedelijk College Eindhoven
Havo
Amadeus Lyceum, Vleuten
d’Oultremontcollege Drunen – Winnaar wisselbeker
Farelcollege Ridderkerk
Vwo
Dalton Den Haag – Winnaar wisselbeker
Lyceum Oudehoven
Stedelijk Gymnasium Breda
Klik op de namen van de scholen hieronder om de toetsen te zien.
Vmbo
Christelijk College Groevenbeek, Ermelo
Samenstelling van de toets:
Deel 1: 45 minuten.
A. Openingsspeech: Leerling houdt een openingsspeech over de stelling: “Huiswerk moet geheel vervangen worden door werktijd op school.”
B. Kijk- en luisteropdracht: toets uit schoolboek “Talent”
Deel 2: 120 minuten.
A. Leesvaardigheid, als CE. Het onderwerp van de tekst is formatief en summatief beoordelen.
B. Schrijfvaardigheid: de schrijfopdracht is een vervolg op de leesteksten.
Leerlingen krijgen kans om te scoren op diverse aspecten van het Nederlands. De jury is positief over de volgende kenmerken:
- Samenhang lees- en schrijftaak: leerlingen kunnen geïnformeerd schrijven.
- Mondelinge vaardigheid toetsen via een debatopzetbeurt; de leerlingen kunnen dit thuis goed voorbereiden.
- Sommige vragen bij de fictietekst vereisen individuele antwoorden, verbonden met eigen ervaringen.
- De toets is met zorg samengesteld: De opdrachten zijn netjes een eenduidig vormgegeven, goed invulblad, gestructureerd. Efficiënt om van bestaande kijk- en luisteropdrachten gebruik te maken.
De Werkplaats Kindergemeenschap, Bilthoven
Samenstelling van de toets:
A leesvaardigheid (40%): zakelijk lezen, vergelijkbaar met CE
B fictie (20%): “Dagen van gras” van Philip Huff is vooraf gelezen, daarover worden verhaalanalytische vragen gesteld
C schrijfvaardigheid (40%): brief aan Philip Huff, over schoolbezoek met interview
De makers van de toets hebben ervoor gekozen schrijfopdrachten te koppelen aan een vooraf opgegeven roman. De boektitel is goed gekozen voor vmbo4-leerlingen en de koppeling van de SE-onderdelen schrijven en literatuur is natuurlijk én sterk. De roman wordt ook getoetst met behulp van verhaalanalytische vragen. Die vragen zijn goed op niveau en uitdagend. Een toets om trots op te zijn!
De onderdelen B en C samen, de manier waarop de roman in alle opdrachten terugkomt: heel goed gedaan! Schitterende manier van combineren van vakinhoud en vaardigheden. De opdracht is duidelijk en zeer geschikt voor mavo-leerlingen (en ook voor havo-leerlingen)
De hele briefopdracht is mooi, maar de volgende twee vragen zijn wel heel mooie vragen.
- Vraag Philip Huff beleefd om een mooi fragment voor te lezen uit zijn boek. Vertel hem ook wat jouw lievelingsfragment van het boek is en licht jouw keuze toe
- Stel drie inhoudelijke vragen over zijn boek waar jullie als klas graag antwoord op zouden willen hebben
Stedelijk College Eindhoven Mavo
Samenstelling van de toets:
A Schrijfvaardigheid: recensie over de film “Buut vrij”
B Spreek- en gespreksvaardigheid: pitch over de film “Buut vrij”
In deze RV-toets komen de onderdelen kijk- en luistervaardigheid, schrijfvaardigheid, fictie en spreekvaardigheid aan bod, waarmee de RV-toets een goede dwarsdoorsnede vormt van het PTA. Gezien de eisen die aan een RV-toets gesteld werden, is het begrijpelijk dat leesvaardigheid en spelling/formuleren niet als aparte onderdelen in de toets opgenomen zijn.
Deze RV-toets is mooi toegespitst op de vmbo-leerling: de gekozen film lijkt aan te sluiten bij de doelgroep, evenals de keuze voor het laten houden van een pitch. Doordat hetzelfde onderwerp gekozen is voor zowel de schrijfopdracht als de spreekopdracht is de RV-toets een echte eenheid.
Havo
Amadeus Lyceum Vleuten
Deze toets bestaat uit 12 pagina’s met vijf tekstfragmenten, een kort verhaal en 44 vragen, waarvan er één een schrijfopdracht is: het schrijven van een recensie. De leerlingen hebben twee werken van Marga Minco gelezen als voorbereiding. Daarnaast is er het korte verhaal ‘Het adres’, ook van Marga Minco, in de toets opgenomen en een artikel van E. Etty over de PC Hooftprijs voor Minco. Tot slot bevat de toets een artikel over herdenken in mei.
De jury is positief over de thematische verwevenheid van de toets: alle bronnen hangen met elkaar samen, maar zijn toch voldoende gevarieerd. Er zijn veel verschillende vaardigheden op een soepele manier geïntegreerd in deze toets. Het is duidelijk dat deze toets op alle aspecten goed doordacht is. Het thema sluit ook heel mooi aan bij 75 jaar herdenken in mei 2020.
d’Oultremontcollege Drunen
Deze resultaatverbeteringstoets bestaat uit spreekvaardigheid en schrijfvaardigheid. Voor het onderdeel spreekvaardigheid moet de leerling een filmpje opnemen, waarin de leerling een gedicht of een bladzijde uit een roman voordraagt en vervolgens dit werk analyseert, interpreteert en beoordeelt. De schrijfopdracht bestaat uit twee delen: het opstellen van een nieuwsbericht aan de hand van een foto en een betoog over goed literatuuronderwijs op scholen op basis van aangeleverde bronnen. Indirect komen daarmee ook lezen, argumentatie en taalverzorging aan bod.
Deze toets viel vooral op door de onconventionele toetsvorm bij zowel de spreek- als de schrijfopdracht. Door het voordragen van literatuur kan de leerling zich echt onderscheiden en iets van zichzelf laten zien. Ook de opzet van de schrijfopdracht is heel origineel. Daarnaast biedt deze opdracht veel keuzevrijheid voor de leerling: zowel bij de foto-opdracht als bij de spreekopdracht kan de leerling het onderwerp (deels) zelf bepalen. Tot slot vindt de jury het een pluspunt dat leesvaardigheid niet getoetst wordt aan de hand van een tekst-met-vragen, maar door leerlingen informatie uit de teksten te laten verwerken in een betoog.
Farelcollege Ridderkerk
Deze toets bestaat uit twee delen: een schrijfopdracht en een betogende presentatie. De leerling schrijft een beschouwende tekst van 600-700 woorden over de twee boeken De held en Het gouden ei, in de vorm van een e-mail aan een leeftijdsgenoot, waarbij de leerling gebruik kan maken van recensies als bronnenmateriaal. De betogende presentatie duurt 4 tot 5 minuten en heeft als onderwerp inzicht in de eigen literatuuropvatting, onderbouwd aan de hand van de gelezen boeken.
Deze toets viel op door de originaliteit van de schrijfopdracht. Het is geen schoolse opdracht, maar een ‘levensechte’ tekst met een duidelijk doel waar toch bijna alle aspecten van het PTA in terugkomen. De opstellers van de toets hebben zich duidelijk goed geprobeerd te verplaatsen in de havoleerling. Het is ook mooi dat er over de eigen literatuuropvatting een mondeling betoog gehouden moet worden: daarmee wordt duidelijk dat argumentatie altijd relevant is; niet alleen bij lezen, maar ook bij – in dit geval – spreken. Tot slot: de boeken uit het eigen leesdossier komen terug in de spreekopdracht, waardoor de eigen leeservaringen van de leerling onderdeel uitmaken van de toets.
Vwo
Dalton Den Haag
De RV-toets van het Dalton is een mooie complexe gevarieerde opdracht die uitdagend is voor de leerling; het is een mooie combinatie van het zelf verzamelen, documenteren en gebruik maken van documentatie die aangereikt wordt. Eigenlijk is het een combinatie van een gedocumenteerde beschouwing en een betogende voordracht. Mooi dat de invloed van de literaire werken in de maatschappij aan de orde komt. De opdracht is prachtig vormgegeven en laat de leerling duidelijk zien wat er verwacht wordt en waarop beoordeeld wordt, terwijl de leerling toch de ruimte heeft om eigen accenten te leggen.
Lyceum Oudehoven Gorinchem
De kracht van RV-toets van het lyceum Oudenhoven is gelegen in de combinatie van mooie bronnen (als Franca Treur, Dautzenberg, Rob Schouten) én de reflectie op door de leerling gelezen literatuur. Reflecteren op literatuur kwamen we in weinig RV-toetsen tegen, maar is natuurlijk wel buitengewoon waardevol onderdeel van een RV-toets. De leerling wordt echt aan het denken gezet! Het is voor leerlingen prettig, dat ze daarbij kunnen terugpakken op door henzelf gelezen werken die ze mogen meenemen. De toets is goed opgebouwd en de leerlingen krijgen mooie bronnen aangeleverd van hoog niveau.
Stedelijk Gymanasium Breda
De RV-toets van het Stedelijk gymnasium laat zien dat er hoge eisen gesteld kunnen worden aan leerlingen in 6 vwo. Leerlingen hebben keuze uit drie zeer inhoudelijk uitdagende onderwerpen voor hun beschouwing, bijv. de positieve en negatieve kanten van intertekstualiteit in de literatuur n.a.v. het boek De verdronkene. Leerlingen worden vooraf goed geïnformeerd, ze krijgen een prettig overzicht van wat er in welke vorm getoetst gaat worden, en hoe zij zich kunnen voorbereiden. Ook de ondersteuning die leerlingen krijgen om zich inhoudelijk goed te verdiepen valt in positieve zin op.