Samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs (SALEVO)

Wat is de kernactiviteit van leerlingen?

Leerlingen lezen samen een zakelijke tekst om tot (beter) begrip van de tekst te komen en te leren van elkaars aanpak.

Als leerlingen samen lezen, kunnen ze leren van elkaars aanpak.

Hoe pak je dat aan?

Selecteer een zakelijke tekst voor de leerlingen. Dat kan een biologie- of geschiedenistekst zijn, maar ook een inhoudelijke tekst bij het vak Nederlands (over bijvoorbeeld taalkunde, literatuur of taalbeheersing). Zet leerlingen met verschillend leesniveau bij elkaar in groepjes van drie of vier leerlingen. Geef iedere leerling binnen het groepje een duidelijke en afgebakende rol. Denk bijvoorbeeld aan een voorzitter, een tijdsbewaker, een schrijver of een observant. Belangrijk is dat in ieder geval één leerling de taak heeft om hardop te denken tijdens het lezen van de tekst (de denker). Model dit hardop denken voor je leerlingen: het gaat simpelweg om tijdens het lezen alles wat er in je hoofd omgaat uit te spreken, zonder je zorgen te maken over de formulering. Help ieder groepje leerlingen stapsgewijs door de tekst heen door opdrachten bij de tekst te formuleren die ertoe leiden dat leerlingen voor, tijdens en na het lezen leesstrategieën inzetten om samen de tekst (beter) te begrijpen. Voor voorbeelden van opdrachten zie de methode SALEVO (Samenwerkend Lezen in het VO). Tot slot, zorg ervoor dat leerlingen schriftelijk verslag doen van hun leesopbrengsten. Op basis daarvan kun je namelijk met de leerlingen evalueren hoe het lezen gegaan is en wat ze van elkaar geleerd hebben tijdens het lezen.

Als leerlingen hardop denkend lezen, kunnen medeleerlingen zien wat er in hun hoofd omgaat tijdens het lezen.

Met welk effect?

Psychologisch

Door samenwerkend te lezen kunnen leerlingen van elkaar leren hoe en welke strategieën ze kunnen toepassen om teksten beter te leren begrijpen. Ook voorziet het samen lezen in een basisbehoefte van leerlingen aan samenwerken en verbondenheid (Deci & Ryan, 1985). Door iedere lezer een rol toe te bedelen is er sprake van positieve wederzijdse afhankelijkheid en individuele aanspreekbaarheid, twee sleutelbegrippen voor succesvol samenwerkend leren (Ebbens, 2005).

Praktisch

Als leerlingen samenwerken bij het lezen kunnen ze veel van elkaar leren en zijn ze minder van de docent afhankelijk. Dat neemt niet weg dat de docent een belangrijke rol speelt in het modelen van het hardop denken en het begeleiden bij het samenwerkend lezen.

Waarom werkt het zo?

Lezers passen, al dan niet bewust, allerlei leesstrategieën toe die helpen om teksten beter te kunnen begrijpen. Uit verschillende studies weten we dat leerlingen die strategieën van elkaar kunnen leren en dat ze er beter door gaan lezen (zie onder andere Vaughn e.a., 2013 en Guthrie e.a., 2006).

Er wordt nog weinig gebruik gemaakt van samenwerkend lezen in het Nederlandse leesonderwijs (Welie, 2014), dat is een gemiste kans!

Meer weten over samenwerkend lezen?

Lesmethode SALEVO

Zoek je inspiratie voor rolverdeling tijdens het samen lezen en voor opdrachten bij de tekst? Bekijk dan de lesmethode SALEVO, die kun je gebruiken voor alle verschillende zakelijke teksten. Het docent- en leerlingmateriaal van de methode is gratis beschikbaar via onder andere de Onderwijsdatabank en het Kenniscentrum voor Begrijpend Lezen.

Referenties

Moeken, N., Kuiken, F. & Welie, C. (2016). Samenwerkend Lezen in het voortgezet onderwijs (SALEVO). Effectiviteit voor verschillende typen leerlingen. Levende Talen Tijdschrift, 17(2), 38-49.

Vaughn, S., Roberts, G., Klinger, J. K., Swanson, A., Boardman, A., Stillman-Spisak, J. S. e.a. (2013). Collaborative strategic reading: Findings from experienced implementers. Journal of Research on Educational Effectiveness, 6(2), 137-163.

Guthrie, J. T., Wigfield, A., Humenick, N. M., Perencevitch, K. C., Taboada, A., & Barbosa, P. (2006). Influences of stimulating tasks on reading motivation and comprehension. Journal of Educational Research, 99 (4), 232-246.

Graag als volgt naar deze bijdrage verwijzen: Welie, C. Samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs (SALEVO). Didactiek Nederlands – Zo kan het ook. Geraadpleegd [datum] via https://didactieknederlands.nl/zokanhetook/2019/10/samenwerkend-lezen-in-het-voortgezet-onderwijs-salevo/