Wat is de kernactiviteit van de leerlingen?
Leerlingen voeren tijdens het schrijven feedbackgesprekjes met verschillende klasgenoten opdat ze zich beter bewust worden van uiteenlopende lezersreacties en direct hun tekst kunnen bijschaven.
De lezersreacties komen van verschillende klasgenoten
Hoe pak je dat aan?
Laat de leerlingen eerst in tweetallen vijf minuten brainstormen over de aanpak van de schrijfopdracht: de inhoud en de opbouw van de tekst. Daarna mogen ze individueel beginnen met het schrijven van hun tekst. Geef vervolgens elk kwartier het signaal dat de leerlingen in wisselende tweetallen elkaars teksten lezen en becommentariëren. Dat doen ze aan de hand van de drie vragen die op het bord staan:
- Snap ik wat de schrijver bedoelt?
- Vind ik deze tekst plezierig om te lezen?
- Staan er nog taalfouten in deze tekst?
Laat de leerlingen pas weer verder schrijven nadat ze de reacties en adviezen die ze waardevol vonden samen met de lezer hebben verwerkt in hun tekst. Het is mooi als leerlingen tijdens het lesuur twee of drie keer zo’n feedbackgesprekje voeren. De leerlingen zullen soms even van plek moeten wisselen om ook daadwerkelijk van twee of drie verschillende klasgenoten lezersreacties te verzamelen.
Met welk effect?
Psychologisch: Door het revisieproces op te delen in meerdere gesprekjes tijdens het schrijfproces en de gewenste aanpassingen direct door te voeren, kunnen leerlingen ontdekken dat reviseren méér is dan het nog een keer doorlezen van een tekst nadat die al is afgerond. Omdat leerlingen niet slechts één maar meerdere lezersreacties ontvangen, kunnen zij bovendien kiezen welke revisies zij zinvol achten en welke niet.
Praktisch: Tijdens deze schrijfles gaan leerlingen met elkaar in gesprek over teksten die ze nog niet hebben afgerond. Dat houdt in dat zij niet langer achteraf feedbackformulieren hoeven in te vullen, maar direct kunnen reageren en handelen. Met de docent als aanjager levert dat levendige en leerzame discussies op.
Met de docent als aanjager levert dat levendige discussies op
Waarom werkt het zo?
Reviseren is een cognitief veeleisend deelproces (Kellogg, 2008). Het gaat niet alleen om het oplossen van problemen, maar ook om het ontdekken van nieuwe mogelijkheden, effectievere manieren om iets te formuleren (Hayes, 2004). Uit onderzoek blijkt dat het kritisch beschouwen door de schrijver van zijn eigen tekst op leesbaarheid, doelmatigheid en fouten, en het aanbrengen van wijzigingen indien nodig, meer moeite kost dan het lezen van andermans tekst om die te begrijpen (Piolat, Roussey, Olive, & Amada, 2004). Tijdens deze les helpen de leerlingen elkaar om tijdens het schrijven aandacht te besteden aan dat deelproces.
Ten tweede is reviseren niet slechts een cognitieve vaardigheid, maar bevat het ook een sociale component. Een deel van de revisieacties wordt gestuurd door lezersbesef: de mate waarin de schrijver zich bewust is van het perspectief van zijn beoogde lezer (Myhill & Jones, 2007). Tijdens deze les maken de leerlingen intensief gebruik van elkaars aanwezigheid om dat proces te vergemakkelijken.
Meer weten?
Elving-Heida, K. (2019). Effectieve leeractiviteiten voor het schrijfonderwijs in havo 4. Academisch proefschrift Universiteit Utrecht. Amsterdam: LOT.
Hayes, J. (2004). What triggers revision? In G. Rijlaarsdam (Series Ed.) & L. Allal, L. Chanquoy, & P. Largy (Vol. Eds.), Studies in writing: Vol. 13. Revision. Cognitive and instructional processes (pp. 9-20). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Kellogg, R. (2008). Training writing skills: A cognitive developmental perspective. Journal of Writing Research, 1(1), 1-26.
Myhill, D., & Jones, S. (2007). More than just error correction: Students’ perspectives on their revision processes during writing. Written Communication, 24(4), 323-343.
Piolat, A., Roussey, J., Olive, T., & Amada, M. (2004). Processing time and cognitive effort in revision: effects of error type and of working memory capacity. In G. Rijlaarsdam (Series Ed.) & L. Allal, L. Chanquoy, & P. Largy (Vol. Eds.), Studies in writing: Vol. 13. Revision. Cognitive and instructional processes (pp. 21-38). Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Graag als volgt naar deze bijdrage verwijzen: Elving, K. (2020). Schrijven met tussentijdse lezersreacties. Didactiek Nederlands – Zo kan het ook. Geraadpleegd [datum] via [hier de exacte link plaatsen].
